Inwentaryzacja

krajoznawcza

Piotr Majdak

2

Definicja IK

• Inwentaryzacja krajoznawcza jest to

spisywanie, rejestrowanie, ewidencjonowanie
obiektów
i walorów krajoznawczych z natury.
Inwentaryzację krajoznawczą charakteryzują
trzy cechy:

– przedmiot,
– wnikliwość,
– zakres.

3

Przedmiot IK

• Przedmiotem inwentaryzacji

krajoznawczej są obiekty i walory
krajoznawcze.

4

• Obiekty krajoznawcze -

przedmioty nieruchome,

interesujące ze względów na swoje wartości

historyczne, religijne, naukowe, artystyczne,

kulturalne, techniczne i gospodarcze (np. pomniki

przyrody, zabytki sztuki, tablice pamiątkowe,

wybrane obiekty współczesne).

• Dwa lub więcej obiektów krajoznawczych,

tworzących zwartą całość pod względem

krajoznawczym, stanowią

zespół krajoznawczy

(np. zespół klasztorny: kościół, klasztor i cmentarz

ze starodrzewem; zespół pałacowy: pałac, park

przypałacowy, altana, pomnik; ulica o jednolitej

zabudowie).

• Walorami krajoznawczymi

określamy cechy

środowiska nie będące obiektami, lecz

przedstawiające określoną wartość

krajoznawczą (np. piękno krajobrazu, punkt

widokowy, bogactwo flory, obfitość zwierząt -

związana

z daną miejscowością oraz tradycyjne

imprezy, festiwale, zwyczaje regionalne).

5

Wnikliwość IK -

Sposób opisu inwentaryzowanego

obiektu (waloru), w celu uchwycenia i

utrwalenia jego cech

charakterystycznych, istotnych dla

krajoznawstwa.

6

Zalecana kolejność opisu:

– rodzaj, typ, nazwa,

– położenie (jeżeli adres nie określa go

jednoznacznie),

– rozwój (historia),

– charakterystyka (wymiary, opis bryły),

– wnętrze,

– stan zachowania (jeżeli stan jest dobry -

nie podawać),

– związane z obiektem (walorem)

wydarzenia dziejowe, ludzie, legendy,

zwyczaje, imprezy, folklor, odbicie w

sztuce lub literaturze,

– udostępnienie i zagospodarowanie

turystyczne (jeżeli wymaga ujęcia).

7

Zakres IK

Zakres inwentaryzacji - to umieszczenie jej w

przestrzeni i czasie.

• Zakresem przestrzennym

jest obszar całego kraju

w podziale administracyjnym, obowiązującym w Polsce

od l stycznia 1999 r., tj. w podziale na 16 województw i

na jednostki stopnia podstawowego: powiaty i gminy.

• Zakresem czasowym

jest okres między faktami

najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej. Należy

w przeszłość sięgnąć jak najdalej, aby inwentaryzacja

objęła wszystkie fakty, które pozostawiły po sobie

dostrzegalne ślady lub żyją w miejscowej tradycji, a

także wszystkie obiekty i walory wg stanu na dzień

przeprowadzenia penetracji terenowej.

8

Cele IK

• Podstawowym celem

inwentaryzacji krajoznawczej jest
uzyskanie pełnych, aktualnych i
sprawdzonych informacji o
obecnym zasobie oraz stanie
obiektów i walorów
krajoznawczych na określonym
terenie.

9

Cele IK c.d.

• Uzyskanie dzięki inwentaryzacji

krajoznawczej wiarygodnych materiałów

może stanowić podstawę:

– właściwego zagospodarowania turystycznego

terenu,

– planowego kierowania ruchem turystycznym,

– wytyczania kierunków rozwoju zarówno znanych,

jak też nowo tworzonych rejonów i miejscowości

turystycznych o walorach krajoznawczych,

– a także lepszego wytyczania znakowanych szlaków

turystycznych.

– Wyniki inwentaryzacji stanowić będą ponadto

cenne źródło wiadomości dla autorów publikacji

krajoznawczo-turystycznych, dla działaczy

krajoznawczych i turystycznych przy organizowaniu

wszelkiego rodzaju imprez, wreszcie jako materiały

szkoleniowe dla instruktorów krajoznawstwa,

przewodników, przodowników i organizatorów

turystyki PTTK.

10

Cele IK c.d.

– Oddziaływanie społeczne i wychowawcze, mobilizujące

samych krajoznawców - inwentaryzatorów.

– Inwentaryzacja krajoznawcza powinna stać się

rzeczywistą szkołą patriotycznego wychowania,

przyczynić się do silniejszej więzi z własnym regionem,

rozbudzić dumę narodową przez bezpośredni i żywy

kontakt z historią, kulturą i przyrodą.

– Powinna również wyzwolić nowe jakościowo działania w

zakresie regionalizmu, stając się wyrazem konkretnego

działania dla regionu, dostarczając usystematyzowanej o

nim wiedzy.

• Realizacja programu inwentaryzacji krajoznawczej w

PTTK będzie służyć aktywizacji społecznej szerokich

kręgów krajoznawców. Pozwoli też na rozszerzenie i

pogłębienie pracy oddziałowych komisji (klubów)

krajoznawczych PTTK, stawiając przed nimi określone

zadania organizacyjne i programowe.

OPRACOWANIE

ZEBRANYCH MATERIAŁÓW

12

Założenia ogólne

• Rzeczowe i formalne opracowanie

wyników inwentaryzacji krajoznawczej
polega na:

– sporządzeniu opisów wszystkich obiektów i

walorów,

– ustaleniu prawidłowości merytorycznej

poszczególnych opisów,

– niekiedy sprawdzeniu wiarygodności
– oraz w miarę potrzeby uzupełnieniu

danych brakujących.

13

Karta inwentaryzacyjna

Symbol klasyfikacji topograficznej
Symbol klasyfikacji rzeczowej (obiekty w

zespole)

Sporządzający kartę
Data penetracji

terenowej

(daty aktualizacji)

Opis obiektu lub waloru krajoznawczego wg zasad podanych w p. 3.3

i 5.3.3

 
 
 
 
 
 
Bibliografia wg zasad podanych w p. 5.3.4

14

Karta inwentaryzacyjna

12.11.04. Orzeszkowo
4.4. (4.5., l.7)

W. Łęcki
 
1986-08-27

D. cmentarz kalwiński, przy szosie nr 24 Pniewy-Skwierzyna, w zach. cz.
wsi. Od XVII chowano polską szlachtę kalwińską z Wielkopolski. Opuszczony
i zdewastowany po 1945, uporządkowany 1983-85. Pow. ok. 0,5 ha. Nagrobki
XIX, kamienne, betonowe, żeliwne, cz. zrekonstruowane.
Nagrobek Jana Wilhelma Kassyusza (1787 - 1848), pastora, pedagoga,
działacza patriotycznego; żeliwny obelisk, pół. XIX, wys. ok. 4 m.
Grobowiec Kurnatowskich, pół. XIX, mur., neogotycki.
Nagrobek Adama Kurnatowskiego (zm. 1818), mur.
Drzewostan liściasty, ok. 100-letni, m.in. lipy, klony.
 
 
K.Z.S. w P.: t. V, zesz. 13, 1968, str. 14.
Słowiński L.: ... Nie damy pogrześć mowy. Wyd. Pozn. Poznań 1982, str. 42-
57.

15

Opis obiektu lub waloru
krajoznawczego

• Opis obiektu lub waloru krajoznawczego,

zamieszczony na karcie inwentaryzacyjnej, powinien

być podany w sposób

zwięzły, jasny i jednoznaczny

.

• Wiadomości zawarte w opisie powinny być ścisłe i

pewne, potwierdzone przez źródła i autopsję.

• Należy unikać zbędnych ogólnikowych określeń, jak

np. przepiękny, uroczy, stary, nowy (tu podać okres

powstania lub szacunkowy wiek, np. 50 lat).

• Opis nie powinien zawierać zbył wielu szczegółów.

• Przy opisie historycznym podać datę powstania

obiektu i daty tylko najważniejszych wydarzeń (np.

gruntownej przebudowy, zmiany przeznaczenia).

• W opisie wyposażeniu wnętrza kościołów podać ogólną

informację, np. barokowe, gł. XVIII (kilka rzeźb

gotyckich XV), lub wymienić tylko najcenniejsze

elementy o dużej wartości historycznej lub

artystycznej.

16

Opis obiektu lub waloru
krajoznawczego

• Jeżeli obiekt krajoznawczy jest prawnie uznanym

zabytkiem (urbanistyki, architektury, archeologu,

techniki), to na końcu opisu tego obiektu należy

umieścić wyraz "zabytek"

(i ewentualnie nr rejestru).

• Nie podawać wymiarów opisywanych obiektów, chyba

że jest to niezbędne do ich scharakteryzowania, np.

pierśnicy lub obwodu drzew pomnikowych.

• Należy zwrócić uwagę na prawidłowość nazw

opisywanych obiektów lub walorów.

• Można, jeżeli jest to uzasadnione, podawać inne

nazwy: lokalne, zwyczajowe, gwarowe.

• Jeżeli występuje obok siebie kilka podobnych

obiektów, np. kamienice z jednego okresu dziejowego,

należy je opisywać razem jako zespół obiektów.

Uzupełnieniem opisu jest odnośnik literaturowy.

• Opis obiektu lub waloru krajoznawczego należy

zweryfikować pod względem językowym i

redakcyjnym.

17

Bibliografia

• Kruczek Z. i in., Krajoznawstwo. Zarys teorii i

metodyki, Kraków 2003.

• www.pttk.pl/kznw/ikp/

• www.krajoznawca.republika.pl/slownik/index.

html

• www.zakliczyn.iap.pl/?

id=44869&location=f&msg=1