Krajoznawstwo 09.05.2010

Krzysztof Mazurski uważa że

Krajoznawstwo to nauka w sensie dydaktycznym, ponieważ uczy ono znajomości i pojmowania całokształtu określonego regionu, jest również nauką w sensie instytucjonalnym bo jest dyscypliną wykładaną w szkołach wyższych . Ponadto krajoznawstwo zdaniem prof. Mazurskiego wyznacza nowe pola badawcze i analizuje dorobek innych dyscyplin nadając im często humanistyczny wymiar.

W. Lipniacki

Autor tej rozpatruje krajoznawstwo w 3 płaszczyznach :

Funkcjonalnej – jako dążenie do możliwie najpełniejsze najwszechstronniejsze poznania ziemi ojczystej.

Instytucjonalnej – jako ruch społeczny, skupiający działaczy krajoznawców i ukierunkowujący ich na osiąganie ważnych celów społecznych, jako zbieranie i popularyzowanie wszelkich wiadomości o kraju, regionie, gromadzenie i przetwarzanie zebranych danych dla potrzeb praktyki społecznej, a zwłaszcza turystyki.

Historyczno-socjologicznej – jako pewną dziedzinę kultury obejmują całokształt działalności poznawczej oraz utrwalone wyniki tej działalności (rękopis, publikacje), pewne dziedzictwo kultury.

Uwagi do przedstawionych definicji

-znajomość kraju ojczystego czy wiedza w regionie zdaniem W.W.Gaworeckiego, może być uzyskiwana w różny sposób, niekoniecznie w czasie wolnym i przez turystykę nie musi to być również ruch amatorski. Na przykład poznawanie własnego miejsca zamieszkania czy regionu, jest możliwe na lekcjach szkolnych, wykładach, podczas wycieczek lokalnych lub w drodze samokształcenia, ułatwionego przez mass-mediów.

Spośród wielu funkcji społecznych krajoznawstwa warto zwrócić uwagę na funkcję wychowawczą , rozumianą jako całość wpływów i oddziaływań, kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących do życia w społeczeństwie.

Np. krajoznawstwo zwłaszcza turystyczne zaspakaja funkcje biologiczne.

-rozwój społeczny – człowiek wchodzi w nowe grupy w nowe grupy, kręgi społeczne, podpatruje, uczy się od nich

-rozwój kulturalny – przyswaja modele innych osób, wartościowe spędzenie czasu wolnego, odkrywa nowe wartości moralne i intelektualne

Kolejną funkcją współczesnego krajoznawstwa jest funkcja kształceniowa tj. uczestnicy ruchu krajoznawczego zdobywają określony sposób, wiedzy, umiejętności i sprawności, a także zasób wiedzy o własnym kraju, regionie i miejscu zamieszkania.

ROZWÓJ MYŚLI KRAJOZNAWCZEJ

Okres prekursorki

Gall Anonim żył XI/XII w, stworzył pierwszą kronikę polski w języku łacińskim w III tomach, kolejnym kronikarzem był Vincenty znany Kadłubkiem który żył na przełomie XII/ XIII w., wydał kronikę która została wydana w 1612 roku. Za twórcę krajoznawstwa uważa się geografa niemieckiego Karola Richtera .
Pojęcie krajoznawstwa pojawiło się w 1902 r w słowniku warszawskim. Rozwój kraj. w Polsce i Europie rozpoczął się w XVIII w okresie oświecenia i było szczególnie związane z powstanie Komisji Edukacji Narodowej (KEN) która rozpoczęła swoją działalność w 1773 roku.

Okres rozwoju	Główne formy i kierunku	Przedstawiciele
Okres działalności Komisji Edukacji Narowowej (1773-1873)	-turystyczne i krajoznawcze metody edukacji	-J. Minasowicz
	Zapoczątkowanie gromadzenia zbiorów muzealnych kultury narodowej	-M. Mniszech, T.Czacki(współzałożyciel przyjaciół nauk 1800r) -I.Czartoryska(pierwsze zbiory muzealne w Puławach)
	-poznawanie przyrody i historii kraju, odkrywanie o badanie mało znanych ziem Polski	-S.,Staszic (ojciec Pol. Krajozn., rozwinął przemysł w Małopolsce odkrył złoża surowców) -J. U. Niemcowicz

Józef Minasowicz

By kraj takich nauczycieli chwalił i chwalił ….

Staniaslaw Staszic (1755- 1828)

uczony wielkiego formatu. Przewędrował on liczne obszary Polski. Napisał `o Ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich` 1815r. zwiedził również Włochy , Francje i Niemcy, dokonując setek obserwacji zbierając szereg materiałów).

Okres czasu	Główne formy i kierunki	Przedstawiciele
Krajoznawstwo okresu romantyzmu (I połowa XIX w.)	-przeciwdziałanie procesom wynarodowienia jako forma walki narodowo – wyzwoleńczej	Studenckie Stowarzyszenie Filaretów (T. Zan, A. Mickiewicz, I. Domeyko, J. Lelewel, J. Chodźko)
	-krajoznawstwo wycieczkowe (w.J.) -nurt poetycko - opisowy	W. Jastrzębowski, W. Pol, L. Kodratowicz, S. Goszczyński, B. Stęczyński, L. Pietrusiński, O. Kolberg, L. Cejszner

Wincety Pol

(1807-1872) – poeta, geograf i profesor pierwszej w Polsce katedry geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego W Krakowie. Był autorem dzieła `Pieśń o ziemi naszej` w którym zawarł swoją ogromną miłość do Ojczyzny i podjął apel Staszica do młodzieży ` by nikt nie ubiegł jej w poznaniu własnej ziemi`

Oskar Kolberg

(1814-1890) Folklorysta, etnograf, muzyk i kompozytor, autor monumentalnego dzieła (68 tomów) `Lud - jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, zwyczaje, muzyka pieśni i tańca`

Okres czasu	Główne formy i kierunki	Przedstawiciele
Krajoznawstwo patriotyczno – służebne (1873)	- badania naukowe -dokumentowanie polskiej działalności turystycznej (spór o Morskie Oko, walka z Beskenverein) -organizowanie sieci muzeów krajoznawczych	Działalność PTT(Polskie Towarzystwo Tatrzańskie 1922r., siedziba N.Targ, nastawione na badanie ziem górskich, utworzenie muzeum w Zakopanym, schronisko nad Morskim Okiem) i PTK (W. Milata, S. Pawłowski, L.Sawicki, E. Romer) W. Mdowicz, O. Balcer, A. Janowski, K. Hoffman, K. Kuwieć
	-Krajoznawstwo turystyczne	M. Orłowicz

Tytus Chałubiński

(1820-1889) lekarz, przyrodnik, odkrywca wartości leczniczych o turystycznych Zakopanego, pionier taternictwa i badań przyrody tatrzańskiej oraz kultury góralskiej, współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Schronisko PTTK nad Morskim Okiem

Wybudowano w 1908 roku, przez Towarzystwo Tatrzańskie na wys. 1410 m.n.p.m. na polodowcowych wale morenowym.

(Galicja)

1891 – powstanie Towarzystwa Szkoły Ludowej w Krakowie – organizowanie wycieczek dla ludności wiejskiej do Krakowa

1906 – Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie – z inicjatywy dr. Orłowicza, członkowie klubu organizowali piesze górskie wycieczki, opracowywali przewodniki turystyczne, zasłużyli się popularyzacji fotografii krajoznawczej

(państwo Polskie)

1878 - Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie

1884 – Warszawskie Towarzystwo Cyklistów – Mickiewicz do nich należał

1906 - Utworzenie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (PTK) powstało z inicjatywy Janowskiego, zbieranie wiadomości krajoznawczych szerzenie ich wśród ogółu, gromadzenie zbiorów naukowych dotyczących ziem Polskich, urządzenie wystaw krajoznawczych, organizowanie wycieczek po kraju, roztaczanie opieki nad zabytkami oraz osobliwościami przyrody, czasopismo Ziemia (rocznik), PTK miało odznakę (Kraków Poznań Warszawa – herby miast na tle zamku w Ogrodzieńcu)

Aleksander Janowski

(1866-1944) Pionier `ojciec` krajoznawstwa polskiego, inicjator i współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego a także jego pierwszy sekretarz: twórca idei: `przez poznanie kraju do jego umiłowania`.

Okres czasu	Główne formy i kierunki	Przedstawiciele
Okres międzywojenny	-regionalizm krajoznawczy Uniwersytety regionalne -krajoznawstwo naukowe i paranaukowe -działalność z młodzieżą -działalność w środowisku roboczym - I Kongres Krajoznawstwa	S. Żeromski T. Lentowicz W. Reymont K. Przerwa-Tetmajer E. Zegadłowicz S. Żeromski A. Pałkowski S. Pawłowski S. Leszczyński L. Węgrzynowicz S. Dubois K. Czabiński J. Michałowicz

Powstanie Polskiego Towarzystwa Schronisk Młodzieżowcy (PTSM) 1926 rok , w związku z powstaniem tego tow. , zaczynają powstawać schroniska , 1 schronisko 1931 r w Krakowie na Oleandrach

1912 - najstarsze schronisko Alten Castle w Niemczech

1924 - Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych zrzesza ponad 5 tys. schronisk młodzieżowych.

Dubois , Czabiński - Działalność w środowisku robotniczym –

Robotnicze Towarzystwo Turystyczne – założycielem był Michałowicz

Kongres Ogólnopolski Krajoznawczy – 1929 r.

Okres czasu	Główne formy i kierunki	Przedstawiciele
Okres po II wojnie światowej	-umasowienie -uwspółcześnienie - II , III , IV Kongres Krajoznawczy -dokumentowanie zasobów	J. Węgrzynowicz, R. Peretiatkowicz, J. Braun
Krajoznawstwo na początku XXI w.	- antropocentryzm(nastawianie się na poznawanie człowieka i jego relacje w środowisku przyrodniczym i kulturowym) - światoznawstwo(poza gracice własnego kraju) - integralność wiedzy - związek z turystyką	-

Połączenie PTT PTK w PTTK – Polskie Towarzystwo Turystyczno - Krajoznawcze 1950 15 grudnia

PTTK , towarzystwa regionalne , TWP uniwersytety ludowe organizacje młodzieżowe

Kadra PTTK :

-instruktorzy krajoznawstwa,

-instruktorzy fotografii,

-instruktorzy ochrony przyrody,

-instruktorzy zabytków,

-opiekunowie przyrody,

-społeczni opiekunowie zabytków

Cele :

-organizacja kongresów,

-kursy szkolące kadrę krajoznawczą,

-przeprowadzanie inwentaryzacji krajoznawczej w ok. 500 gminach,

-organizowanie wystaw, prelekcji i odczytów

-prowadzenie wydawnictw krajoznawczych

Wykład 23.05.2010

METODY STOSOWANE W KRAJOZNASTWIE

1. Metody i środki popularyzacji wiedzy krajoznawczej :

- poglądowe – różne postacie przekazu

- słowne – pogadanki, odczyty , prelekcje, gawędy, opisy, opowiadania, wykłady, posługiwanie się literaturą

- praktyczne – obserwacja dokonywana w środowisku geograficznym, społecznym :

- poznawanie procesów produkcyjnych

- wykonywanie prac krajoznawczych

-wykonywanie map, szkiców, blokdiagramów, filmów, nagrań, pomocy naukowych, organizowanie wystaw

2. Metodyka kształtowania potrzeb i zainteresowań krajoznawczych

Wśród potrzeb człowieka, które mogą być zaspokajane przez uprawianie turystyki i działalność krajoznawczą można wyróżnić tzw. potrzeby biologiczne :

-potrzebę regeneracji organizmu,

-potrzebę przebywania w świetle słonecznym,

-potrzebę wypoczynku fizycznego i aktywizacji ruchowej całego organizmu

-potrzebę kontaktu z zieloną przyrodą,

-potrzebę zmiany środowiska

3. Metoda inwentaryzacji krajoznawczej

Inwentaryzacja - oznacza spisywanie, rejestrowanie i ewidencjowanie z natury

inwentaryzacja krajoznawcza – opis i rejestracja aktualnego stanu obiektów i walorów krajoznawczych mających znaczenie dla różnego rodzaju form turystyki na danym obszarze , oznacza że celem inwentaryzacji krajoznawczej jest uzyskanie pełnych i aktualnych informacji o obecnym stanie obiektów i walorów turystycznych.

Wyniki inwentaryzacji krajoznawczej mogą być wykorzystane co de celów zagospodarowanie turystycznego danego obszaru, do kreowania atrakcji turystycznych, oraz wyznaczania szlaków turystycznych. Stanowią też cenne źródło informacji dla autorów przewodników turystycznych i innych publikacji krajoznawczych.

Inwentaryzacja obejmuje przedmiotu i zjawiska znane i nieznane , zagadnienia opracowane i nieopracowane, przedmioty i obiekty użytkowe i muzealne , zwyczaje, legendy , dokumenty historyczne i dokumenty kultury narodowej.

Etapy :

1. Zbieranie wszelkich materiałów źródłowych, publikowanych i niepublikowanych, znajdujących się w archiwach urzędów , w PTTK , oddziałach kultury fizycznej i turystyki, w centrach informacji turystycznej , wydziałach kultury urzędów, u głównego konserwatora zabytków, u głównego konserwatora przyrody, w rejestrach ogrodów, zbieranie informacji na temat imprez kulturalnych, wystaw, czy zakładów pracy udostępnionych do zwiedzania

2. Sporządzamy wykaz zebranej literatury i zebranych materiałów źródłowych

3. opracowanie źródeł

4.opracowanie planu pracy

5. przeprowadzamy badania terenowe w czasie których prowadzimy obserwacje z autopsji, wywiady z miejscową ludnością, oraz wszystkie obiekty które zbieramy lokalizujemy na mapie

6.dokonujemy opisu i robimy dokumentację fotograficzną

7. opracowanie redakcyjne zebranego materiału w trakcie badań terenowych oraz synteza całego opracowania inwentaryzacyjnego , opis i nadanie mu ostatecznej formy np. monografii, przewodnika, broszury ,

Turystyka krajoznawcza stwarza też warunki do realizacji potrzeb psychicznych , które są powiązane z potrzebami biologicznymi .

Metody inwentaryzacji krajoznawczej

-rejestrowa – zawiera wykaz miejscowości wraz z opisem walorów krajoznawczych (inwentaryzacja krajoznawcza woj. Mazowieckiego)

-profilowa (specjalistyczna) – zawiera informacje o jednym rodzaju obiektów wraz z ilustracjami i bibliografią – opisowi podlega jeden lub kilka elementów, np. inwentaryzacja `Krzyży pokutnych na Dolnym Śląsku`, `Atlas zabytków architektury w Polsce`)

-kompleksowa – zawiera pełną, wielostronną rejestrację walorów krajoznawczych w następującym układzie . Ogólny opis (synteza) terenu, opis miejscowości wg. następującego klucza :

-nazwa, typ, położenie,

- krajobraz,

-przyroda ożywiona.

-przyroda nieożywiona,

-dzieje miejscowości,

-kultura ludowa,

-obiekty zabytkowe, budownictwo,

-gospodarka,

-zagospodarowanie turystyczne

Dokumentacja

Tabele zbiorcze, mapy, plansze, zdjęcia, indeks miejscowości, nazwisk, bibliografia

UKŁAD HASEŁ :

Może być we wszystkich rodzajach inwentaryzacji

-topograficzny – wg. miejscowości

-rzeczowy – wg. rodzajów obiektów

-chronologiczny - wg. daty powstania

Poszczególne hasła szereguje się alfabetycznie

KLASYFIKACJA RZECZOWA

1.Środowisko przyrodnicze

2. Obiekty archeologiczne

3.Zabytki architektury i urbanistyki

4.Upamiętnione miejsca historyczne

5.Zabytki techniki

6.Muzea archiwa i zbiory

7.Obiekty i ośrodki kultury ludowej

8.Obiekty współczesne powstałe od 1945 imprezy

Struktura przestrzenna

Walorów krajoznawczych

Autorzy Planu Przestrzennego Zagospodarowania proponują podział miejscowości krajoznawczych na :

- centra krajoznawcze – to duże miasta, które stanowią podmiot najwyższego zainteresowania turystów ze względu na bogactwo nagromadzonych tutaj walorów krajoznawczych oraz charakter wielkomiejskich oraz związanych z nimi wysoki poziom usług rozrywkowych i handlowych .

W Polsce wyróżnia się 10 wielki centrów krajoznawczych .

Podzielonych na 4 grupy

-ze względu na podobieństwo zjawisk w nich występujących

I grupa : Warszawa , Kraków , Trójmiasto

Miasta te posiadają :

- dużą koncentracją różnorodnych walorów krajoznawczych

-wykształconymi cechami wielkomiejskimi

-rozbudowaną bazę noclegową duży ruch turystyczny

II grupa : Wrocław i Poznań

Miasta ponad półmilionowe, o bogatych walorach krajoznawczych z dominacją obiektów ( i zespołów) zabytkowych, silne ośrodki gospodarcze, naukowe i kulturalne.

III grupa : Toruń, Lublin , Szczecin

Najmniejsze z grup wielkich centrów , dysponujące wybitnymi walorami krajoznawczymi z przewagą zabytków

IV grupa : Łódź, konurbacja Katowicka

Rozwijające się ośrodki wielkomiejskie, o uboższych, ale różnorodnych walorów krajoznawczych

-ośrodki krajoznawcze – to miasto o wielkości i funkcjach ponadlokalnych. Charakteryzuje się skupieniem atrakcji dla turystyki i wartościowych walorów krajoznawczych oraz odpowiednim wyposażeniem usługowym i w miarę poprawnym zagospodarowaniem.

Wliczono tu miasta mające poniżej 5 tys. Mieszkańców, jeżeli zgrupowania walorów jest w nich znaczące, np. Kazimierz Dolny – przykład kamienica braci Przbyłów (rynek), kamienica Cejlowska, ruiny zamku, spichlerze; Flombork

-miejscowości krajoznawcze – są to miejscowości z zespołami obiektów i obiektami rozproszonymi – wliczono tu wszystkie miejscowości, które charakteryzują się walorami krajoznawczymi wyższej rangi, a nie są centrami ani ośrodkami krajoznawczymi.

Mamy 510 miejscowości krajoznawczych w Polsce

Np. Czersk nad Wisłą, Kozłówka w woj. Lubelskim – zespół pałacowy Zamoyskich,

-obiekty krajoznawcze – występując w odosobnieniu w rozproszeniu, poza ośrodkami miejskimi, a są godne zwiedzenia ze względu na cechujące je wartości np.

-Góra św. Anny – na wyżynie Śląskiej,

-Zamek Książ,

Pieskowa Skała – zamek,

-Skansen – muzeum wsi kieleckie - Tokarnia

- zjawiska krajoznawcze – współczesne lub tradycyjne przejawy życia , kultury, budzące zainteresowanie turystów. Przykład kultury ludowej – Lipnica Murowana

-Kompleksy krajoznawcze – najwyższa forma koncentracji walorów krajoznawczych.

Jego elementami składowymi są obiekty zespołu które łącznie tworzą koncentrację przestrzenną

-wyodrębniającą się całość

Obiekty lub zespoły winny w kompleksie zachować wzajemną bliskość np. Ostrów Tumski we Wrocławiu

Za walory turystyczne o treści krajoznawczej, zwany dalej walorem krajoznawczym, uważa się obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowania turystów.

Może być formą przyrodnia pochodzenia naturalnego, bądź pochodzenia antropogenicznego , będąca wynikiem działalności człowieka.

Podstawowym warunkiem uznania obiektu (zjawiska) za walor turystyczny – krajoznawczy , oprócz cech budzących zainteresowanie turystów, jest jego czytelność w krajobrazie, pozwalająca na percepcję zmysłową.

Walory krajoznawcze i ich podział

Uniwersalne pojęcie walorów krajoznawczych zaprezentowała R.Przybyszewska-Gudelis i zespół :

Walory krajoznawcze to zespół dóbr naturalnych i antropogenicznych, które dzięki swemu znaczeniu poznawczemu, estetycznemu, dydaktycznemu i patriotycznemu stanowią lub mogą stanowić w przyszłości przedmiot zainteresowania turystycznego

Wykład 06.06.2010

Walory krajoznawcze

-dobra kultury – zabytki architektury, zabytki techniki, zabytki archeologiczne, tradycyjna kultura ludowa, dzieła sztuk plastycznych, inne materialne dokumenty przeszłości . Odgrywają ważną rolę przy organizowaniu imprez turystycznych.

-zabytki archeologiczne – są to wszystkie pozostałości życia minionych pokoleń przechowywane w ziemi (naczynia, topór kamienny, ślady osiedli, cmentarzyska itp.) Dzielimy je na :

Ruchome – które po znalezieniu i wydobyciu można przenieść i umieścić w muzeum

Nieruchome – którymi są całe grody, osady, cmentarzyska itp

Obiekty – zabytki archeologiczne dzielimy na :

1.osiedla (osady) otwarte i zamknięte

Osiedla otwarte – nie wyróżniają się najczęściej w terenie, a odkryć je można ze względy na leżące na powierzchni ziemi ornej, dużej ilości ułamków naczyń i innych przedmiotów.

Osiedla zamknięte – (obronne) są to tzw., grodziska zakładane były najczęściej na miejscach obronnych z natury, tj wyspach półwyspach, wzgórzach, wśród bagien – w wyższych strategicznie punktach.

Łatwo je odkryć gdyż tworzą układające się w pierścień wały, wzgórza; posiadają dość charakterystyczne nazwy ludowe jak np. góra zamkowa.

2. miejsca produkcji

Są nimi : byłe kopalnie krzemienia (Krzemionki Opatowskie), ślady hutnictwa żelaza (dymarki w Górach Świętokrzyskich), warzelnia soli (Kołobrzeg, Otłoczyn na Kujawach), piece garncarskie (Igołomia k/Krakowa)

3.zabytki kultowe i sakralne

Najczęściej związane z kultem pogańskim: Ślęża koło Wrocławia, Wzgórze Chromowe na Wolinie w miejscowości Wolin, krąg kamienny na Łysek Górze w Górach Świętokrzyskich.

4.cmentarzyska najczęściej spotykane zabytki archeologiczne to groby (pochówki były ciałopalne, lub szkieletowe). Dzieli się je na

płaskie – gdy nie zaznaczają się w terenie

kurhanowe –gdy na cmentarzysko składa się kilka nasypów z kamieni i ziemi, pod którymi znajdują się groby (Wzgórza Wisielców na Wolinie, Słonowice k/Działoszyc)

DO NAJBARDZIEJ ZNANYCH ZABYTKÓW ARCHEOLOGICZNYCH W POLSCE, POZA JUŻ WYMIENIONYMI, NALEŻĄ:

-GRODZISKA W BISKUPINIE I GIECZU

-CMENATARZYSKO W CZĘSTOCHOWIE-RAKOWIE

-CMENTARZYSKO W ODRACH POD CHOJNICAMI

-`WAWEL ZAGINIONY` - KRAKÓW

Zabytki architektury- należą do nich obiekty sakralne, militarne, wiejskie i miejskie, użyteczności publicznej, mieszkaniowe, rezydencyjce, zabudowania gospodarcze

Przykłady zabytków architektury romańskiej w Polsce :

-pozostałości romańskich katedr w Gnieźnie, Poznaniu i Krakowie

-kościół św. Andrzeja w Krakowie

-kolegiaty : Opatów, Kruszwica

-klasztory w Tyńcu i Wąchocku

-rotundy: św. Feliksa i Adaukta na Wawelu

-portale w Czerwiński, kościele św. Magdaleny we Wrocławiu

Przykłady zabytków architektury gotyckiej w Polsce :

-katedry : wawelska, Wrocławka, poznańska

-kościoły Mariacki w Gdańsku, NMP we Wrocławiu, w Malborku;

-ratusze: we Wrocławiu, Toruniu

-mury obronne miejskie z bramami i basztami (Barbakan) – w Krakowie, w Malborku

-zamki : Malbork, Lidzbark Warmiński, Ciechanów, Chojnik, Chęciny;

-Collegium Maius w Krakowie.

Przykłady zabytków architektury renesansowej w Polsce :

-kamienice mieszczańskie w Kazimierzu Dolnym, w Tarnowskich Górach w rynku

-ratusz i zespół urbanistyczny w Zamościu, sukiennice w Krakowie, ratusz w Tarnowie i Sandomierzu

-zamki : w Krakowie (Wawel), Pieskowej Skale, Baranowie, Krasiczynie

-arsenał w Gdańsku;

Przykłady zabytków architektury barokowej w Polsce :

-zespoły pałacowe w Wilanowie, Białymstoku , Nieborowie

-kościoły: w Świętej Polce, w Krzeszowie,

-zespoły klasztorne w Lubiążu, Henrykowie

Przykłady zabytków architektury klasycystycznej w Polsce :

-pałace : pałac na wodzie w Łazienkach, w Miliczu, w Natolinie

-teatry : Wielki w Warszawie, w Nysie

-ratusze : w Białymstoku,

Przykłady zabytków architektury secesyjnej w Polsce :

-kamienice w Warszawie, Katowicach, Bytomiu, Łodzi

Przykłady zabytków architektury XX wieku w Polsce :

-pałac Kultury i Nauki, MDM w Warszawie, KDM we Wrocławiu

Walory krajoznawcze tradycyjnej kultury ludowej

Badaniem, analizą i opisem wszelkich przejawów kultury ludowej, dzielącej się na materialną i duchową, zajmuje się etnografia.

Kultura materialna – to zbieractwo (torby, kosze itp., służące do przenoszenia rzeczy lub zbierania np. jagód, grzybów), łowiectwo, rybołówstwo, hodowla, pszczelarstwo, uprawa roślin, przechowywanie żywności i przygotowanie pokarmu, obróbka surowców, transport i komunikacja

Kultura duchowa – to elementy mające znaczenie obyczajowe i przyjemnościowe : legendy, przesądy, gusła , obrzędy

Folklor – ludowa twórczość artystyczna – teatr, muzyka, literatura

Sztuka ludowa – ceramika, wycinanki, koronkarstwo, tkactwo, budownictwo, strój, snycerstwo – wyrób zdobionych przedmiotów z drewna, meblarstwo, rzeźba.

Dzieła sztuki plastycznej i piśmiennictwa :

Są to zabytki ruchome – malarstwo, rzeźba, grafika, rzemieślnicze wyroby artystyczne, piśmiennictwo – gromadzone i eksponowane głównie w muzeach.

Ze względy na specyfikę zbiorów, muzea dzieli się na :

1.Muzea narodowe – największe, posiadające najcenniejsze zbiory sztuki polskiej i światowej, np. Muzeum Narodowe w Warszawie , Poznaniu, Wrocławiu, Kielcach

Powinniśmy znać :

-W Wygiełdowie

-w Zubrzycy Głównej

- w Sanoku,

-Muzeum etnograficzne w Tokarni

-najstarsze 1965 we Wdzydzach

Najbardziej atrakcyjne :

-Wdzydze,

-Olsztynek,

-Toruń,

-Radom,

-Chorzów,

-Tokarnia,

2.Muzea archeologiczne np. w Warszawie, Krakowie, Gdańsku

3.Muzea etnograficzne gromadzą eksponaty kultury ludowej np. w Warszawie, Toruniu, Krakowie.

Zalicza się tu również skanseny (parki etnograficzne) np. w Zubrzycy Górnej, Tokarni, Wygiełzowie, Klukach

4.Muzea historyczne które dzielą się jeszcze w zależności od rodzajów zbiorów na:

-muzea wojskowości – np. Muzea Wojska Polskiego w Warszawie, Muzea Marynarki Wojennej w Gdyni

-muzea historii miast-w Warszawie, w Katowicach

-muzea teatralne – np. W Warszawie, Krakowie

-muzea biograficzne np.: Kopernika w Toruniu, Prusa i Żeromskiego w Nałęczowie, Sienkiewicza w Oblęgorku, Matejki w Krakowie, Jana Pawła II w Wadowicach

5. Muzea wnętrz są urządzone m.in. na Wawelu, W Wilanowie, Łańcucie, Pszczynie

6.Muzea diecezjalne i sztuki sakralnej znajdują się m.in. w Poznaniu, Katowicach, Wrocławiu, Płocku

7.Muzea techniki- Muzeum Techniki NOT w Warszawie

8.Muzea martyrologii – W Oświęcimiu, na Majdanku

9.Muzea przyrodnicze – w Warszawie, Międzyzdrojach, Białowieży itd.

-pamiątki historyczne

-osiągnięcia współczesne

-przyrodnicze i krajobrazowe

27.06.2010

Według :

J.Smoleńskiego (1912)

Krajobraz naturalny jest zespołem zjawisk reprezentujących środowisko przyrodnicze, pozostających ze sobą we wzajemnej zależności i uwarunkowań, wytworzonym w długim rozwoju, jako wynik swobodnego działania sił przyrody.

A.Wodziczko (1946)

Pod pojęciem krajobrazu pojmuje całość przyrody na naturalnie ograniczonym odcinku Ziemi, której dzięki procesem samoregulacji panuje równowaga.

T.Szczęsny (1982)

Krajobrazem nazywa całość przyrody wraz z elementami wprowadzonymi przez człowieka na naturalnie ograniczony odcinku Ziemi. Jest to też okład warunków przyrodniczych, reprezentujących określone, zewnętrzne cechy estetyczno-widokowe.

KRAJOBRAZ POSIADA :

Składniki i cechy przyrodnicze : (podłoże geologiczne, gleby, wody oraz świat roślin i zwierzęcy) które kształtują powierzchnię Ziemi czy klimat.

Składniki antropologiczne : (nieożywiony) – elementy przestrzenne ( budowle, osiedle czy miasta)

Urządzenia komunikacyjne (drogi, mosty, linie kolejowe) czy elementy gospodarki wodnej (zapory, wały, groble) wpływające na układ naturalnych składników krajobrazu oraz cechy estetyczno-widokowe.

Krajobraz

T.Szczęsny (1982) krajobrazem nazywa się całość przyrody wraz z elementami wprowadzonymi przez człowieka na naturalnie ograniczonym odcinku Ziemi.

Jest to te okład warunków przyrodniczych, reprezentujących określone, zewnętrzne cechy estetyczno-widokowe .

Krajobraz posiada :

Składniki i cechy przyrodnicze (podłoże geologiczne, gleby, wody, oraz świat roślinny i zwierzęcy), które kształtują np. powierzchnię Ziemi czy klimat .

Składniki antropologiczne :

Elementy przestrzenne (budowle, osiedla czy miasta), urządzenia komunikacyjne (drogi mosty, linie kolejowe) czy elementy gospodarki wodnej (zapory)

Cechy krajobrazu:

-zajmuje wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie

-charakteryzuje się określoną fizjonomią, którą można przedstawić na rysunku lub zdjęciu

-jest systemem dynamicznym, a w sposobie funkcjonowania zależnym od kształtowania się jego części składowych, powiązań między między nimi i rodzaju dominujących procesów

Krajobraz pierwotny –jest wynikiem działań czynników wyłącznie przyrodniczych. Długi czas współistnienia różnych elementów oraz ich wzajemne oddziaływanie spowodowało utworzenia się biocenozy.

W zależności od elementu przeważającego, a charakterystycznego dla jakiegoś obszaru, możemy mówić o różnych odmianach krajobrazu pierwotnego.

-Wysokie partie gór, oceany, tereny parków narodowych, rezerwaty, szczyt Tatr – Rysy,

-topografia terenu- kształtuje krajobraz, piaski, slafowany lub górski

-sieć hydrograficzna – krajobraz nadmorski, rzeczny, pustynny

-pokroje terenu – krajobraz stepowy, zadrzewiony, leśny

Krajobraz naturalny – powstał w wyniku przekształcania przez człowieka krajobrazu pierwotnego. Zmiany jednak są jeszcze niewielkie, a naturalne właściwości krajobrazu są zdecydowanie dominujące nad formami stworzonymi przez człowieka

-pierwotne cywilizacje –zbieracko-łowiecka , pasterska np. Biskupin

Krajobraz kulturowy – to krajobraz, w którym zmiany wprowadzone przez człowieka są AK duże że istnienie tego krajobrazu jest możliwe tylko dzięki stałym zabiegom człowieka

Kojarzymy z parkami narodowymi 23 , formy krajobrazu pierwotnego, parki krajobrazowe , pyt : Rezerwat Segiet 1953, las murckowski, obszary krajobrazowe woj. Śląskiego : zespół przyrodniczo-krajobrazowy – żabie doły , dużo rezerwatów i parków krajobrazowych : od północy Załęczański, Lasy Mis warty, Stawiki , Jurajski – Orlich Gniazd , Beskid Mały, Śląski, Żywiecki, Cysterskie Kompozycje Rud Wielkich – Racibórz

-Krajobraz harmonijny – kiedy to sposób użytkowania jest dostosowany do charakteru środowiska przyrodniczego i geograficznego np. gleby- pola, stawy rybne – rybna

-Krajobraz zdegradowany – w którym człowiek poprzez swoje działania gospodarcze, świadomie lub z chęci nadmiernego wykorzystywania zasobów środowiska narusza naturalną równowagę w tym środowisku. Zmiany takie z reguły są trwałe, niekiedy postępujące progresywnie, ale zawsze wywołują niekorzystne zmiany .

Żabie doły – zapadanie się stropów, metody rekultywacji – pielęgnacja i zagospodarowanie tych terenów najczęściej wodne i leśne

Walory krajoznawcze środowiska naturalnego

Zewnętrznym wyrazem środowiska przyrodniczego jest krajobraz

Z obserwacji ruchu turystycznego i kierunków jego penetracji wynika, że turyści najbardziej zainteresowani są terenami o krajobrazie naturalnym lub pierwotnym.

Do tych obszarów należą tereny objęte różnymi formami ochrony, jak : parki narodowe, parki krajobrazowe , obszary krajobrazu chronionego, rezerwaty, biosfery i inne.

Produktem turystycznym – kupowanym najczęściej przez klienta jest pakiet turystyczny – postrzegany przez turystyę, jako przeżycie dostępne za określoną cenę składający się z kilku usług takich jak :

Nocleg, wyżywienie, przejazd, zwiedzanie miast, z przewodnikiem.

Są to usługi stanowiące zagospodarowanie turystyczne i umożliwiające turyście przebywanie poza domem w terenie lub miejscowości będących celem wyjazdu.

V.T.C. Middleton – wyróżnia w produkcie turystycznym 5 głównych składników :

1.atrakcje i środowisko miejsca do celowego

2.infrastruktura i usługi miejsca docelowego

3.dostępność miejsca docelowego, szybkość i wygoda dotarcia podróżnego do miejsca docelowego

4.wizerunki postrzeganie miejsca docelowego, jako elementy silnie wpływające na decyzję zakupu motywujące do wyjazdu

5.Cena płacona przez konsumenta tj. koszty przejazdu, zakwaterowanie, wybranych usług oraz atrakcji

Wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego, jako atrakcji turystycznej (i dalej jako produkt turystyczny) jest coraz częściej stosowane na świecie .

Zadaniem Boba Simpsona - `gospodarz, który chce najlepiej wykorzystywać swoje kulturowe i etnicze możliwości musi kulturę udostępnić przystosować do prezentacji, połączyć z innymi wartościami konsumpcyjnych i podzielić na łatwo strawne i najbardziej fotogeniczne kęsy`

Jako przykład uproduktowania walorów krajoznawczych można podać wiele imprez historycznych ? – np. turnieje rycerskie w Golubiuv- Dobrzyniu na zamku Krzyżtopór w Ujeździe , w Sandomierzu

-recitale muzyki organowej w obiektach sakralnych (np. w Kazimierzu Pomorskim)

-widowiska plenerowe `światło dźwięk` na zamku w Ogrodzieńcu , Chudowie

Środki finansowe uzyskane z biletów wstępu służą utrzymaniu obiektów, natomiast atrakcja taka napędza ruch turystyczny w danym rejonie.

PRODUKT TURYSTYCZNY

DZIEDZICTWO (heritage) – to coś co jest przekazywane z pokolenia na pokolenie .

W encyklopedii dziedzictwo kulturowe jest określane, jako ogół dorobku społeczeństwa (narodów i środowisk) w zakresie nauki, sztuki, architektury, oświaty, techniki wytworzonego w trakcie jego historycznego rozwoju i przekazywanego z pokolenia na pokolenie.

- Dziedzictwo kulturowe stanowi zatem dorobek materialny i duchowy kolejnych pokoleń, jest ona częścią historii każdego społeczeństwa .

Pojęcie dziedzictwa obejmuje zarówno obiekty miejsca, obszary przyrodnicze i kulturowe, ale i niematerialne, formy kultury jako filozofię, tradycję, sztukę we wszystkich jej przejawach, różne style życia oraz edukację poprzez literaturę lub folklor

- Jan Paweł II mówił , że w dziedzictwie, jakim jest kultura tkwi tożsamość narodu.

Ogromne zasługi dla ochrony dziedzictwa kulturowego ma ONZ do spraw kultury, oświaty i nauki, UNESCO, która prowadzi do 1960 roku szeroko zakrojoną akcję na rzecz ratowania świata dziedzictwa kulturowego .

Cd na ksero.