Krajoznawstwo

Wykład 1

Pojęcie krajoznawstwa:

-Jan Amos Komeński (1592-1670)- ujęcie filantropijne

-Karl Ritter (1779-1859)- twórca kierunku metodycznego i porównawczego

XIX wiek- rozwój krajoznawstwa szkolnego w Niemczech; działalność F. A Fingera, W.Zillera, E. Spranger

-„…Uporządkowana wiedza o związku człowieka we wszystkich jego fizycznych i duchowych stosunkach z określoną cząstką ziemi, które jest jego miejscem rodzinnym lub ośrodkiem dłuższego zamieszkania”

Pojęcie krajoznawstwa w Polsce

-lata 60. XIX wieku- A. Schneider „Encyklopedia dla krajoznawstwa Galicji”

-1902- „Słownik Warszawski” : krajoznawstwo to zbiór wiadomości o danym kraju

-W. Nałkowski (1851-1911)- „krajoznawstwo nie jest nauką ani sztuką, lecz informacją, źródłem z którego zarówno geografia jak i inne sztuki czerpać będą materiał do swoich opracowań”

-Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy (12,13 lipca 1929)- w Poznaniu

I Ogólnopolski Kongres Krajoznawstwa

-St. Pawłowski (1882-1940)- uznał krajoznawstwo za dyscyplinę naukową: „Jest to geografia stosowana ziemi ojczystej” ale również za: „…Ruch społeczny zmierzający do rozbudzenia uczuć patriotycznych i przywiązania do rzeczy swojskich i najbliższych”

-L. Sawicki (1884- 1928)- krajoznawstwa nie można uznać za naukę ponieważ nie posiada własnej teorii, może natomiast być zbiorem wiadomości o kraju wypracowanym przez różne nauki.”

-A. Patkowski- „krajoznawstwo w przeciwieństwie do geografii nie zmierza do syntezy, jest ono zbiorem wiadomości o danym obszarze, i to nie tylko geograficznych, również historycznych, ekonomicznych, statystycznych i przyrodniczych, itd., słowem jest tym wszystkim co służy do poznania pewnego kraju lub ludu.”

-Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powszechna 20-lecia międzywojennego- „Krajoznawstwo- zbiór wszelkich wiadomości o większym lub mniejszym obszarze. Ponieważ chodzi tu o wiadomości z najrozmaitszych dziedzin (archeologia, historia, geografia, geologia, biologia, etnografia, statystyka, ekonomia, itp.), zatem krajoznawstwo nie tworzy osobnej nauki, a oznacza raczej praktyczną działalność jak zbieranie materiałów, bez dążenia do stworzenia jakiejś naukowej syntezy”

-M. Orłowicz- „… całokształt wiadomości o jakimś kraju lub regionie gromadzący elementy rozmaitych działów wiedzy, potrzebne do znajomości kraju, podane w sposób popularny ale ścisły”

-Krajoznawstwo rozumiane jako czynność polegającą na zbieraniu wiadomości o kraju lub regionie.

Pojęcie i rola krajoznawstwa w społeczeństwie

-Międzynarodowy Słownik Turystyczny (SiT, W-wa 1961)- „…opis szczegółowy kraju bądź jego regionu lub wszechstronna wiedza o kraju rodzinnym, a w szczególności o swoim regionie”.

-Wielka Encyklopedia Powszechna (PWN, W-wa 1965): „Krajoznawstwo, ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości (geograficznych, historycznych, etnograficznych, itp.) kraju lub regionie, m.in. przez urządzanie wycieczek. Krajoznawstwo zbliża się do turystyki o wybitnie poznawczo-dydaktycznym charakterze; szeroko pojęte krajoznawstwo wykracza wyraźnie poza jej ramy obejmując np. regionalne obserwacje czy nawet badania naukowe.”

-K. Denek- „Krajoznawstwo pełni rolę zasady ogólno pedagogicznej, gdyż sprzyja efektywnemu przyswajaniu wiedzy oraz stymuluje proces nauczania.”

-Wielka Encyklopedia Powszechna (1974)- rozwinęła wcześniejszą definicję krajoznawstwa, dostrzegając w nim pewne elementy ruchu społecznego oraz akcentując społeczny charakter i związek z turystyką.

Współczesne definicje krajoznawstwa

II Kongres Krajoznawczy w Płocku (1970)-: „Krajoznawstwo jest ruchem społecznym jednoczącym młodych i dorosłych, rozwija się w oparciu o różne formy turystki czynne uprawiane przez krajoznawców, dąży do gromadzenia i upowszechnienia wiedzy o kraju ojczystym oraz utrwalania i pomnażania jego zasobów przyrody i kultury.”

-W. Lipniacki- trzy warstwy znaczeniowe krajoznawstwa:

Funkcjonalna(najpełniejsze poznanie ziemi ojczystej)

Instytucjonalna(ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju lub regionie, skupiający działaczy krajoznawców kierunkujący ich działania na osiąganie ważnych celów społecznych)

Historyczno-socjologiczna(dziedzina kultury zajmująca się całokształtem działalności poznawczej, metody i techniki krajoznawcze, tradycje ruchu turystycznego)

Z. Kruczek- krajoznawstwo w znaczeniach: funkcjonalnym, instytucjonalnym i kulturowo-społecznym

*Znaczenie funkcjonalne- krajoznawstwo to działanie zmierzające do wszechstronnego i pełnego poznania określonego kraju, regionu. Jest to najczęściej działanie amatorskie, wykonywane w czasie wolnym, a wynikające z zainteresowań osobistych, postawy poznawczej i paski. Tak rozumiane konsumuje wszelkie wiadomości z najrozmaitszych dziedzin wiedzy, a jego specyfiką jest interdyscyplinarne, możliwie najszersze spojrzenie na dostrzeganą rzeczywistość.

*Znaczenie instytucjonalne- krajoznawstwo jest to ruch społeczny dążący do zbierania i popularyzowania wszelkich wiadomości o kraju czy regionie. Skupia on działaczy- krajoznawców, posiada określony system organizacji prac krajoznawczych oraz gromadzenia, przetwarzania i przesyłania zebranych danych dla potrzeb praktyki społecznej, a zwłaszcza turystki.

*Znaczenie kulturowo społeczne- krajoznawstwo jest rozumiane jako dziedzina kultury obejmująca całokształt działalności poznawczej, sumę wytworzonych nowych wartości wraz z wynikami tej działalności. W tym znaczeniu mieszczą się również wypracowane metody i techniki działalności krajoznawczej, narzędzia, środki, instytucje i organizacje oraz narastające tradycje krajoznawstwa.

-Krajoznawstwo ciągle się rozwija i ewoluuje jego znaczenie. Konieczne stają się weryfikacje definicji.

M. Limanowski (IOKK)- „gdyby krajoznawstwo zamknęło się w jednej definicji, stałoby się czymś sztucznym i bezbarwnym.”

Rola krajoznawstwa

-społeczna rola krajoznawstwa

*edukacyjna (cele wychowawcze i kształceniowe)

*upowszechniania kultury(uczy umiejętności wyboru najcenniejszych i najbardziej wartościowych walorów kulturowych)

*techniczna (wprowadzanie zdobyczy krajoznawstwa do warunków życia społecznego)

-krajoznawstwo jako wartość

-krajoznawstwo jako źródło tożsamości narodowej

-funkcja rozwojowa

-funkcja rekreacyjna

KONGRESY KRAJOZNAWCZE

-K.Denek” stanowią inspiracje do nowych działań , poznania samych siebie , kraju , człowieka i jego pracy

-I Kongres Krajoznawczy 12-13.07.1929, Poznań

*postulowano współdziałanie ze światem nauki

*wzywano do pogłębiania przywiązania do ziemi rodzinnej

*nawoływano do przyjęcia krajoznawstwa jako podstawy wychowawczej w szkole

-II Kongres Krajoznawczy (Narada) 1970

*krajoznawstwo szkoła patriotycznego wychowania

*dążenia do tego aby krajoznawstwo stało się treścią programowa turystyki

-III Kongres Krajoznawczy 1980 (Płock)

*regionalizm powinien być uznany jako szczególnie pożyteczny we współczesnym krajoznawstwie

-IV Kongres Krajoznawczy 1990 (Opole)

*konieczność większego zaangażowania polskiego krajoznawstwa w życie społeczeństwa

*potrzeba przygotowania Polaków do Europy bez granic

*rola tożsamości narodowej

*turystyka i krajoznawstwo musza być trwałym elementem w programach samorządów terytorialnych

*przywracanie harmonii we wspólnocie Polaków w kraju i za granica

*konieczność właściwego planowania przestrzennego

-V Kongres Krajoznawczy 2000 (Gniezno)

„Krajoznawstwo źródłem tożsamości narodowej „

*wprowadzanie turystyki krajoznawczej w szerszym zakresie do szkolnictwa

*podejmowanie działań służących zakorzenianiu społeczności lokalnych

-Kongresy stworzyły bardzo cenna platformę wymiany myśli i doświadczeń miedzy krajoznawcami i teoretykami ruchu turystycznego

-myśli sformułowane w czasie kongresów maja charakter uniwersalny, aktualny mimo upływających dziesięcioleci i zmieniającej się sytuacji społecznej i politycznej

*wartościowe jest splatanie idei krajoznawczych z aktualnymi i przewidywanymi problemami stojącymi przed polskim społeczeństwem

Wykład 2

ŚWIAT ANTYCZNY

-poznawanie krajów dzięki wędrówkom

Opisy Chin sprzed 2000 lat p.n.e.

-opisy krain Herodota („Dzieje” V w. p.n.e.)

-Strabon (63r. p.n.e.-20r. n.e.) 17 tomów „Geographika”

-Klaudiusz Ptolemeusz (II w.) – „chorografia”

„…szczegółowa nauka geograficzna dotycząca takiej części ziemi jaka wzrok i słuch nasz może ogarnąć „ – wiele wspólnych cech z krajoznawstwem

OKRES ŚREDNIOWIECZA

-zastój w rozwoju kultury w Europie – wiodąca rola Arabów (od VII w. )

-w wyniku wędrówek Arabów powstają opisy , m.in. „Księga Rogera „autorstwa al-Indrisiego (wzmianki o miastach Polski i Rusi)

-Ibn Battuta (30 lat podróży- 120 tys. Km )- jeden z pierwszych którzy podejmowali podróże z zamiłowania do wędrówki

-wśród wędrowców tego okresu –Polak: Benedictus Polonus (1200-1280), franciszkanin z Wrocławia; z papieskim posłem Giovanni da Piau del Carpine w latach 1245-1247 w misji dobrej woli u chana Mongołów w Karakorum .

-opis krajoznawczy podróży „De itinere Fratrum Minorum ) również rękopis „historia Tartarorum”

-podróż wenecjanina Marco Polo (1254-1324) towarzysz ojca i stryja w podróży handlowej i poselstwie do chana Kubilaja w latach 1271-1295

-dzieło Marco Polo – jedno z najcenniejszych źródeł wiedzy o średniowiecznej Azji

EPOKA RENESANSU

-pojawienie się turystki humanistycznej.

Powstanie przewodników turystycznych służące podróżom kształcącym , krajoznawczo-poznawczym

-w wyniku wzrostu zainteresowania turystyką , zwłaszcza do Włoch- przewodnik Leandra Albertiego- opis kraju

-w Polsce 1577 pierwszy przewodnik po kraju Marcina Kromera „Polonia , sive de situ , popu lis, moribus , magistribus et republica Regni Polonici „

-pierwszy przewodnik w języku polskim – przewodnik po Warszawie „Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy „ Adama Jastrzębskiego z 1643 roku

OŚWIECENIE

-w XVIII wieku rozwinął się ruch społeczny zwany krajoznawstwem – jako dążenie do poznania własnego kraju , regionu

-odpowiednikiem polskiego krajoznawstwa jest w Niemczech „Heitmatkunde”, Słowacji „vlastiwednost”, Anglii „ regional survey „ Rosji „krajewiedienie”

ROZWÓJ KRAJOZNAWSTWA W POLSCE –prekursorzy

-pierwsi podróżnicy podejmujący trud wędrówki ogarnięci pasją podróżowania. Prowadzili zapiski w celu przekazywania innym zdobytych informacji , kronikarze

-Gall Anonim XI/XII wiek stworzył najstarsza kronikę Polski . napisana w trzech tomach w języku łacińskim . obejmuje okres dziejów przedmieszkowych do 1113roku

-Wincenty zwany Kadłubkiem (1160-1223). Na przełomie XII/XIII wieku spisał w języku łacińskim kronikę „Magistri Vincenti Chronica Polonorum „(1612) .opisywał dzieje Polski od czasów bajecznych do 1202 roku

-Jan Długosz (XV w.) napisał „Dzieje Polski „ z informacjami geograficznymi . pełen obraz kraju . powstała „Geografia Królestwa Polskiego” . był to zaczątek całościowego spojrzenia na opisywany kraj .

OKRES DZIAŁANIA KEN

-początki krajoznawstwa w Polsce – powstanie i działalność KEN (poznanie kraju i regionu)

-J.Minasowicz nawoływał do stosowania w edukacji młodzieży metody krajoznawczo-turystycznej.

„…by kraj takich nauczycieli chwalił którzy ucząc chodzili i chodząc nauczali „

-uchwały KEN – przekazywanie w szkole wiadomości o Polsce w szerokim zakresie by wzbudzić i utrwalać wśród młodzieży patriotyzm i umiłowanie ojczyzny.

-Stanisław Staszic (1755-1826) – wybitny uczony , geograf, geolog, filozof, działacz społeczny, duchowny .

STANISŁAW STASZIC

-liczne wędrówki po Polsce i Europie , krajoznawcze i badawcze

*”O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin polskich „

-organizator Towarzystwa Przyjaciół Nauk

-przyczynił się do rozwoju przemysłu hutniczego w kraju

-rozwijał problematykę wychowawcza dążąc do zmian i przekształceń postaw moralnych w społeczeństwie : moralnej nauki poręką jest historia krajowa

* „Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego”

-Staszic w poznaniu kraju widział ważny instrument kierowania jego życiem i gospodarką. Jest on wzorcem dla działaczy turystycznych i krajoznawczych.

JULIAN URSYN NIEMCEWICZ (1757-1841)

Pisarz, publicysta , uczestnik Powstania Kościuszkowskiego, adiutant T. Kościuszko

-Prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk

-liczne podróże po kraju i zagranicy, autor „Pamiętniki czasów moich”

„podróże historyczne po ziemiach polskich miedzy rokiem 1811 a 1828 odbytych”

-dawał osobistym przykładem wzór do wycieczek krajoznawczych.

POCZĄTKI MUZEALNICTWA POLSKIEGO

-Michał Mniszech opracował koncepcję muzeów krajoznawczych

-Izabela Czartoryska zgromadziła w Puławach zbiory muzealne związane z historią i kulturą narodową tworząc tam pierwsze muzeum

ROMANTYZM

-powstanie trzech nurtów w krajoznawstwie polskim

*poetycko-opisowy

*krajoznawstwo wycieczkowe

*przeciwdziałający procesom wynarodowienia

NURT POETYCKO-OPISOWY

-romantycy swoja misję rozumieli jako służbę ludowi utożsamianemu z narodem , czerpali natchnienie z tradycji regionalnych

*przedstawiciele: J. Słowacki, A. Mickiewicz, J. Lelewel , P. Michałowski , F. Chopin wspierani przez etnografów – A. Czarnocki , O. Kolberg

*T. Lenartowicz „lirnik mazowiecki” , zbiory poezji „Polska Ziemia” , Echa nadwiślańskie”

*S. Goszczyński „Dziennik podróży do Tatrów ” , „Duch zamczyska”

-Wincenty Pol (1807-1872) kierownik pierwszej w Polsce pracowni geografii UJ , naukowiec i poeta, gorący patriota „…uczył nie tylko poznawać ale i kochać rodzinna ziemię”

NURT WYCIECZKOWY

-działalność W. Jastrzębowskiego (1799-1882) profesor instytutu Agronomicznego, wprowadził eksperymentalnie wycieczki naukowe i krajoznawcze dla studentów

„…jakże możecie kochać należycie to, czego żaden z was nie zna ?”

NURT PRZECIWDZIAŁAJACY PROCESOM WYNARODOWIENIA

-powstał on jako odzew na politykę państw zaborczych po utracie niepodległości przez Polskę

-najbardziej aktywna działalność krajoznawczą w tym okresie prowadzało Studenckie Stowarzyszenie

Filomatów i Filaretów –T. Zan, A. Mickiewicz, I. Domeyko, J. Lelewel, J. Chodźko

-prace J. Lompy –odrodzenie ducha narodowego ludności polskiej zamieszkałej na Górnym Śląsku

KRAJOZNAWSTWO PATRIOTYCZNO-SŁUŻEBNE XIX/XX w.

- 1873 Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie (1874 TT , 1920 PTT)

Idee badania gór polskich ( przyroda, kultura, ochrona)

Periodyki (pamiętniki TT)

Ważną role w działalności TT odegrali: T. Chałubiński , W. E. Radzikowski , L. Zejszner

-1906 Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie- zał. R. Orłowicz

-1906 Polskie Towarzystwo Krajoznawcze-A. Janowski , Z. Gloger , K. Hoffman , K. Kulwieć , M. Wisznicki

-towarzystwa były strukturami ponad rozbiorowymi , miały wielką siłę integracyjna, dlatego odegrały ważna rolę w utrzymaniu polskości w czasie zaborów

OKRES MIĘDZYWOJENNY

-kierunek regionalny

*miał podłoże w XIX wieku w utworach T. Lenartowicza (Mazowsze) , Wł. Reymonta (Ziemia Łowicka) H. Sienkiewicza (Podlasie), Wł. Tetmajer (Podhale)

* A. Patkowski „… regionalizm to budzenie prowincji polskiej do życia samodzielnego we wszystkich dziedzinach , rozkwit sił drzemiących dotychczas po rozmaitych ośrodkach kraju „

Przy czym „Zarówno Kaszub nadmorskich jak i Góral podtatrzańskich powinni nadal pozostawać przede wszystkim sobą”.

Działalność w tym okresie była prowadzona głównie przez muzea regionalne ( zasłużył się głównie Wł. Antoniewicz )

-M. Orłowicz , K. Sosnowski

Upowszechnianie łączenia programu krajoznawczego wycieczek z technika wycieczkowania

-A. Chętnik „ Wycieczki na wsi czyli o tym jak młodzież i lud wiejski mają Polskę poznawać i ja kochać” (1921)

-działalność PTK- publikacje organizacje wycieczek

-Ogólnopolski Kongres Krajoznawczy

-1934 J. Michałowicz doprowadził do powstania Robotniczego Towarzystwa Turystycznego

OKRES PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ

-rozwijanie działalności na Ziemiach Zachodnich i Północnych

-utworzenie PTTK –prace z młodzieżą szkolna

-szkolenie i organizacja przewodników przez PTTK

-PTTK promuje treści krajoznawcze w imprezach turystycznych

-PTTK postuluje utworzenie społecznego funduszu ochrony zabytków i przyrody i zwiększenie udziału treści krajoznawczych i ilości programów krajoznawczych w radiu i telewizji

-powstała idea tworzenia parków krajobrazowych

LATA 1970-OBECNIE

-kierunki rozwoju krajoznawstwa wytyczały kongresy krajoznawcze

-gromadzenie wiedzy o regionach i całym kraju

-popularyzacja idei oraz wiedzy krajoznawczej w szerokich kręgach społeczeństwa

-uczestniczenie w samorządności terytorialnej

-personalizacja stosunków między uczestnikami ruchu krajoznawczego

KRAJOZNAWSTWO

-kształtuje postawy patriotyczne nastawione na obronę wartości jakimi są ojczyzna , codzienna odpowiedzialność w działaniu , uczciwość i tolerancja

-daje możliwość harmonijnego rozwoju człowieka w całym jego życiu angażując pozytywne emocje oraz intelekt bez względu na status społeczny i bariery przez stan posiadania i formalne wykształcenie

-daje szanse na ochronę i umacnianie tożsamości narodowej obywateli zamieszkujących Polskę , na wejście do struktur europejskich bez kompleksów z pełna świadomością bogactwa wnoszonego dziedzictwa oraz potencjału posiadanych możliwości

-było i jest prekursorem syntetycznego ujmowania wielu odległych od siebie dziedzin nauki ; rozwój myśli krajoznawczej potrzebuje intensywnych i wszechstronnych badań naukowych , upowszechniania ich wyników i zmierzania do syntetycznego opisu regionu.

Wykład 3

Rozwój myśli krajoznawczej w Polsce

Okres czasu	Główne formy i kierunki	Przedstawiciele
1	2	3
<Działalność Komisji Edukacji Narodowej (1773-1794) <I poł. XIX wieku -krajoznawstwo okresu romantyzmu II poł. XIX wieku/pocz. XX w. -krajoznawstwo patriotyczno-służebne Okres międzywojenny Okres po II wojnie światowej Krajoznawstwo na pocz. XXI w.	-Turystyczne i krajoznawcze metody edukacji -Początki zbiorów muzealnych kultury narodowej -Poznawanie przyrody i historii kraju, odkrywanie i badanie mało znanych ziem Polski -przeciwdziałanie procesom wynarodowienia -krajoznawstwo wycieczkowe -nurt poetycko-opisowy -Badania naukowe -dokumentowanie polskiej działalności turystycznej -organizowanie sieci muzeów krajoznawczych -krajoznawstwo turystyczne -regionalizm krajoznawczy -krajoznawstwo naukowe i paranaukowe -działalność z młodzieżą -I OKK 1929 -działalność w środowisku wiejskim i robotniczym -umasowienie -uwspółcześnienie -II, III, IV OKK -dokumentowanie zasobów -antropocentryzm -światoznawstwo - integralność wiedzy -związek z turystyką -krajoznawstwo jako podstawa regionalizmu praktycznego	J.Minasowicz M.Mniszech, T.Czacki, I.Czartoryska S. Staszic, J.U. Niemcewicz Stud.Stowarz. Filaretów (T. Zan, A. Mickiewicz, I. Domeyko, J. Lelewel, J. Chodźko) W. Jastrzębowski, L. Kondratowicz, W. Pol W. Pol, J. Słowacki, S. Goszczyński, B. Stęczyński, A. Czarnecki, O. Kolberg Działalność PTT i PTK (W. Miłata, S. Pawłowski, L. Sawicki, E. Romer, W.E. Radzikowski, T. Chałubiński, L. Zejszner W. Midowicz, O. Baker, A. Janowski, K. Hoffman, K. Kulwieć M. Orłowicz S. Żeromski, T. Lenartowicz, K. Przerwa-Tetmajer, H. Sienkiewicz, A. Patkowski S. Pawłowski, S. Leszczycki L. Węgrzynowicz A.Chętnik, J. Michałowicz, S. Dubois J. Węgrzynowicz R. Peretkiewicz J. Braun

<Działalność Komisji Edukacji Narodowej (1773-1794)

<I poł. XIX wieku

-krajoznawstwo okresu romantyzmu

II poł. XIX wieku/pocz. XX w.

-krajoznawstwo patriotyczno-służebne

Okres międzywojenny

Okres po II wojnie światowej

Krajoznawstwo na pocz. XXI w.

-Turystyczne i krajoznawcze metody edukacji

-Początki zbiorów muzealnych kultury narodowej

-Poznawanie przyrody i historii kraju, odkrywanie i badanie mało znanych ziem Polski

-przeciwdziałanie procesom wynarodowienia

-krajoznawstwo wycieczkowe

-nurt poetycko-opisowy

-Badania naukowe

-dokumentowanie polskiej działalności turystycznej

-organizowanie sieci muzeów krajoznawczych

-krajoznawstwo turystyczne

-regionalizm krajoznawczy

-krajoznawstwo naukowe i paranaukowe

-działalność z młodzieżą

-I OKK 1929

-działalność w środowisku wiejskim i robotniczym

-umasowienie

-uwspółcześnienie

-II, III, IV OKK

-dokumentowanie zasobów

-antropocentryzm

-światoznawstwo

- integralność wiedzy

-związek z turystyką

-krajoznawstwo jako podstawa regionalizmu praktycznego

J.Minasowicz

M.Mniszech, T.Czacki, I.Czartoryska

S. Staszic, J.U. Niemcewicz

Stud.Stowarz. Filaretów

(T. Zan, A. Mickiewicz, I. Domeyko, J. Lelewel, J. Chodźko)

W. Jastrzębowski, L. Kondratowicz, W. Pol

W. Pol, J. Słowacki, S. Goszczyński, B. Stęczyński, A. Czarnecki, O. Kolberg

Działalność PTT i PTK (W. Miłata, S. Pawłowski, L. Sawicki, E. Romer, W.E. Radzikowski, T. Chałubiński, L. Zejszner

W. Midowicz, O. Baker, A. Janowski, K. Hoffman, K. Kulwieć

M. Orłowicz

S. Żeromski, T. Lenartowicz, K. Przerwa-Tetmajer, H. Sienkiewicz, A. Patkowski

S. Pawłowski, S. Leszczycki

L. Węgrzynowicz

A.Chętnik, J. Michałowicz, S. Dubois

J. Węgrzynowicz

R. Peretkiewicz

J. Braun

Organizatorzy krajoznawstwa

-Krajoznawstwo- całość wiedzy o kraju ojczystym lub regionie geograficznym, historycznym, etnograficznym, przyrodniczym ; obejmuje ruch społeczny, dążący poprzez różne formy turystyki (zwłaszcza wycieczki) do poznania kraju ojczystego, gromadzenia wszelkich o nim wiadomości i popularyzowania ich, a jednocześnie działający na rzecz utrwalenia i pomnażania zasobów przyrody i kultury; jest treścią programu poznawczo-wychowawczego turystyki (Nowa Encyklopedia Powszechna PWN 1997)

-Wiedzą krajoznawczą zajmują się przedstawiciele w/w specjalności, zarówno teoretycy jak i praktycy

-Z natury rzeczy- każdy uprawiający turystykę jest w mniejszym lub większym stopniu krajoznawcą

-Osoby zatrudnione w instytucjach, organizacjach i przedsiębiorstwach związanych z turystyką biorą udział w procesie gromadzenia i upowszechniania treści krajoznawczych

-W działalności krajoznawczej bierze udział wiele podmiotów, m.in.:

*krajoznawstwo w instytucjach, przedsiębiorstwach oraz jednostkach państwowych i prywatnych

*krajoznawstwo w szkołach

*krajoznawstwo w organizacjach społecznych

Krajoznawstwo

Instytucje, przedsiębiorstwa, Jednostki państwowe i prywatne	Szkoły	Organizacje społeczne
-wyższe uczelnie państwowe i prywatne, PAN, instytuty naukowo-badawcze -muzea -informacja turystyczna -środki masowego przekazu -instytucje upowszechniające kulturę	-SKKT -PTTK -ZHP -PTSM -LZS -samorząd -koła zainteresowań	-PTTK -PTSM -Polskie Stowarzyszenie Turystyczne -inne organizacje turystyczno-sportowe -towarzystwa regionalne -organizacje młodzieżowe

-wyższe uczelnie państwowe i prywatne, PAN, instytuty naukowo-badawcze

-muzea

-informacja turystyczna

-środki masowego przekazu

-instytucje upowszechniające kulturę

-SKKT

-PTTK

-ZHP

-PTSM

-LZS

-samorząd

-koła zainteresowań

-PTTK

-PTSM

-Polskie Stowarzyszenie Turystyczne

-inne organizacje turystyczno-sportowe

-towarzystwa regionalne

-organizacje młodzieżowe

Krajoznawstwo w instytucjach, przedsiębiorstwach oraz jednostkach państwowych i prywatnych

-Prowadzenie badań naukowych, kształcenie kadr dla potrzeb turystyki dla potrzeb krajoznawstwa, opracowywanie wydawnictw i popularyzowanie wiedzy.

-Udzielanie informacji turystyczno-krajoznawczych (POT, ROT, LOT, CIT); wystawy, konkursy, pokazy

-Gromadzenie, przechowywanie i udostępnianie zabytków ruchomych i dzieł sztuki z różnych dziedzin (muzea)

-Popularyzowanie, propagowanie, informowanie i kształtowanie zainteresowań krajoznawczych (media)

-Udostępnianie materiałów i wydawnictw oraz pomocy w prowadzeniu prac krajoznawczych (biblioteki, placówki kulturalne)

Krajoznawstwo w szkołach

-Działalność turystyczno-krajoznawcza na terenie szkoły prowadzona jest na podstawie Rozp. Min. Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 8.11.2001 w sprawie warunków i sposobu organizowania przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki (Dz. U. nr 135, poz. 1516 z 26 listopada 2001)

-Powiązanie wiedzy teoretycznej zdobywanej na lekcjach z wiedzą praktyczną zdobywaną w terenie (SKKT, PTTK, ZHP, PTSM, LZS I i inne)

-Formy: wycieczki przedmiotowe, wycieczki krajoznawczo-turystyczne, imprezy turystyki kwalifikowanej, obozy wędrowne, zielone szkoły, zimowe, ekologiczne, itp. Imprezy wyjazdowe.

Krajoznawstwo w organizacjach społecznych

-Krajoznawstwo w innych organizacjach społecznych

Krajoznawstwo w PTTK

-PTTK powstało w 1950 roku z połączenia PTT (GTT 1873) oraz PTK (1906)

-Najwyższą władzą jest Walny Zjazd Delegatów PTTK (co 4 lata)

-Poza zjazdami pracami PTTK kieruje Zarząd Główny PTTK (wybierany na walnym zjeździe)

-W terenie wspierany jest przez Oddziały Terenowe i oddziały działające w zakładach pracy i różnych środowiskach, np. wojskowym, akademickim. W 2001 było ich 363.

-Podstawowe cele działania PTTK określa statut, należą m.in. do nich:

*budzenie i pogłębianie umiłowania kraju ojczystego oraz jego regionów

*rozwijanie kultury, kultury fizycznej oraz rekreacji przez turystykę i krajoznawstwo

*krzewienie zamiłowań krajoznawczych i umiejętności turystycznych

*aktywne uczestnictwo w ochronie dóbr kultury

*popularyzacja walorów krajoznawczych i turystycznych Polski oraz jej dorobku wśród turystów zagranicznych

*dbałość o archiwizowanie dokumentów i inne

-Określone przez statut cele Towarzystwo realizuje przez m.in.:

*umożliwianie turystom i krajoznawcom zrzeszanie się w jednostkach organizacyjnych PTTK

*rozwijanie turystyki kwalifikowanej we wszystkich jej formach

*organizowanie i obsługę wycieczek oraz innych imprez turystyczno-krajoznawczych

*wytyczanie, znakowanie i utrzymywanie szlaków turystycznych

*kształcenie i doskonalenie kadr turystyczno-krajoznawczych

*ustanawianie i nadanie odznak turystycznych i krajoznawczych

*działania w celu zabezpieczenia walorów naturalnych i kulturowych Polski (m.in. wydawnictwa)

*inicjowanie, zakładanie i prowadzenie muzeów, zbiorów, bibliotek, pracowni krajoznawczych, itp.

*prowadzenie wypożyczalni sprzętu turystycznego

*produkowanie pamiątek oraz ekwipunku turystycznego i sportowego

*budowanie i utrzymywanie obiektów turystycznych

*organizowanie turystyki zagranicznej wyjazdowej i przyjazdowej

*prowadzenie działalności gospodarczej w celu pozyskania środków na realizację celów PTKK

*i inne

Struktura Organizacyjna Krajoznawstwa w PTTK

40 klubów krajoznawczych, 6 fotograficznych, 9 przyrodniczych

komisje specjalistyczne ściśle związane z problematyką krajoznawczą

>komisje krajoznawcze 119

>fotografii krajoznawczej 12

>ochrony przyrody 95

>opieki nad zabytkami 64

Razem 290

29 Regionalnych Pracowni Krajoznawczych PTTK

Centralna Bibliotek PTTK w Warszawie

Centralna Biblioteka Górska w Krakowie

Centrum Fotografii Krajoznawczej w Łodzi

14 Muzeów Regionalnych PTTK

Kilkadziesiąt izb regionalnych

-Kadra:

*Instruktorzy krajoznawstwa 1366

*instruktorzy fotografii krajoznawczej 57

*instruktorzy ochrony przyrody 281

*instruktorzy ochrony zabytków 128

*strażnicy ochrony przyrody 1874

*opiekunowie przyrody 874

*społeczni opiekunowie zabytków 1397

Kadra programowa PTTK w 2001 liczyła ponad 40 tys. Osób.

-System odznak turystycznych i krajoznawczych (ważna rola w realizacji krajoznawczego programu turystyki)

-W regulaminie zdobywania każdej odznaki turystycznej zawarte są punkty promujące zwiedzanie obiektów krajoznawczych

-Do odrębnych odznak typowo krajoznawczych należą:

Odznaka krajoznawcza 2060 zdobytych (2001)

Odznaka Fotografii Krajoznawczej 19

Odznaka Turysta Przyrodnik 3456

Młodzieżowa Odznaka Krajoznawcza 1337

Regionalne Odznaki Krajoznawcze 7868

Dla uhonorowania działalności kolekcjonerskiej wprowadzono odznaki:

„Chomik”, „Plakietka zbiorów krajoznawczych”, „Ekslibris krajoznawczy bibliofila”, „Kolekcjoner krajoznawca” w stopniu srebrnym i złotym

Szczególne osiągnięcia PTTK w dziedzinie krajoznawstwa:

*zorganizowanie czterech Kongresów Krajoznawstwa (1970, 80, 90, 2000)

*inwentaryzacja krajoznawcza Polski (około 500 gmin)kilkanaście/rok kursów dla szkolenia kadry krajoznawczej

*organizowanie wystaw, prelekcji i i spotkań m/m w 1999- 3700 dla 100tys. Osób; 1210 wystaw dla 500tys. Osób

*opracowanie i wydanie Kanonu Krajoznawczego Polski

*działalność Wydawnictwa PTTK „Kraj”, OW „Sudety”, COTG „Wierchy”

*organizowanie co roku Centralnego Zlotu Aktywu Krajoznawczego (od 1971)

Krajoznawstwo w innych organizacjach społecznych

-organizacje o działalności mającej charakter turystyczny:

PTSM

Polski Stowarzyszenie Turystyczne

Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej

Polska federacja Kempingu i Caravaningu

Polski Związek Motorowy

Polski Związek Żeglarski

Polski Związek Alpinizmu

Polski Związek Wędkarski

Polski Związek Myśliwski

Itp.

Kluby studenckie

Organizacje młodzieżowe

I inne

Związki krajoznawstwa z turystyką i rekreacją

-funkcje czasu wolnego: wypoczynkowa, rozrywkowa i rozwojowa

-turystyka spełnia wszystkie funkcje czasu wolnego

-rekreacja- aktywność, dobrowolność, bezinteresowność, przyjemność, nie zawsze służy funkcji rozwojowej

-krajoznawstwo turystyczne aktywizuje f. rozwojową (podejmowana dla własnego rozwoju praca umysłowa, aktywność społeczna, artystyczna itp.)

-krajoznawstwo- środek podnoszenia poziomu kultury i rozwoju osobowości

-Pojęcie turystyki i rekreacji jest szersze niż krajoznawstwa.

-Naczelną wartością krajoznawstwa jest ojczyzna ; działania krajoznawcze bardziej pożądane społecznie.

-formy działalności turystycznej mające akcent poznawczy (+krajoznawstwo)

-formy turystyki pozbawione elementu poznania (-krajoznawstwo)

-krajoznawstwo studialne, kameralne (-turystyka)

-krajoznawstwo prowadzone w czasie wolnym, dla przyjemności i potrzeb społecznych (+rekreacja)

-działalność turystyczna i krajoznawcza wykonywana w ramach zawodu (-rekreacja)

Funkcja wychowawcza turystyki i krajoznawstwa:

-kształtują pozytywne cech charakteru; wpływają na postawy, poglądy, przekonania i wartości oraz zasady współżycia w grupie

-jako formy wypoczynku wyrabiają nawyk racjonalnego i pożytecznego spędzania czasu wolnego

-regenerują siły do pracy w szkole, podnoszą sprawność fizyczną, uczą wytrwałości i współzawodnictwa, integrują grupę

-mają wpływ na rozwój intelektualny

-rozwijają indywidualne zamiłowania i zainteresowania

-zbliżają człowieka do przyrody

Wykład 4

DZIAŁALNOŚĆ KRAJOZNAWCZA

-obecna

*w oparciu o idee rozwijane w poprzednich okresach :

<elementy wiedzy o kraju

<regionalizm

< wędrownictwo

<działania paranaukowe

FORMY DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ

-kryterium stopnia zaangażowania

*krajoznawstwo bierne

*krajoznawstwo czynne

*krajoznawstwo twórcze

KRAJOZNAWSTWO BIERNE

-przyjmowanie wiedzy krajoznawczej od innych (przewodników , przodowników turystyki, instruktorów, wykładowców , itp.)

* główny związek z turystyką masową , wycieczki autokarowe

*uczestnicy wycieczek pod opieką w wygodny sposób w stosunkowo krótkim czasie zwiedzają miejscowości i obiekty krajoznawcze

KRAJOZNAWSTWO CZYNNE

-świadomy wybór działań przygotowanie teoretyczne do wędrówki , popularyzacja wiedzy i własnych doświadczeń krajoznawczych

*przewodnictwo , kolekcjonerstwo , prowadzenie kronik , uczestniczenie w ochronie przyrody lub w opiece nad zabytkami

*związek z krajoznawstwem biernym

KRAJOZNAWSTWO TWÓRCZE

-opracowanie wiedzy krajoznawczej według pewnych założeń inwentaryzacji krajoznawczej, publicystyka krajoznawcza

-1980 w Poznaniu- Wielkopolski Klub Publicystów Krajoznawczych

-co dwa lata Forum Publicystów Krajoznawczych

-inwentaryzacja krajoznawcza , uzyskanie pełnych , aktualnych i sprawdzonych informacji o obecnym zasobie oraz stanie obiektów i walorów krajoznawczych na danym terenie

INWENTARYZACJA

-historia osadnictwa , gospodarka (kamieniołom)

-kultura (zwyczaje na Połomie kiedyś i obecnie)

-kapliczka

*fundator

*wykonawca

*okoliczności

-figura

*fundator

*wykonawca

*okoliczności

-geologia obszaru

-roślinność, zwierzęta

-etymologia nazwy

-dostępność miejsca , infrastruktura turystyczna

Publikacja, szlak

KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ

-zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej

-popularyzowanie idei i wiedzy krajoznawczej

-krajoznawstwo turystyczne

-regionalizm krajoznawczy

-związki krajoznawstwa z nauką

ZDOBYWANIE I GROMADZENIE WIEDZY KRAJOZNAWCZEJ

-obserwacja własna

-słowo pisane

-obraz

-zbiory

Słowo „żywe”

-zapisy

OSERWACJA WŁASNA

-podstawowy sposób zdobywania wiedzy krajoznawczej

*dzięki udziałowi w imprezach krajoznawczych

*samotnych wędrówek w określonym celu

-zdobytą wiedzę gromadzi się w sposób usystematyzowany, w układzie tematycznym: ziemia , roślinność , człowiek , gospodarka , folklor, itp.

- porządek postrzegania ; początek- całość (synteza pierwotna) ; wyławianie elementów i zjawisk (analiza); ponowny obraz całości (synteza wtórna)

SŁOWO PISANE

-notatki osobiste i obecne , wykonane różną technika

-materiały drukowane

Zasada : „przeczytaj o tym co zobaczyłeś, zobacz to o czym przeczytałeś”

ŹRÓDŁA PISANE

-Prasa i czasopisma (ok. 100 tytułów)

*w dziennikach cotygodniowe dodatki

*czasopisma specjalistyczne- tygodniki, miesięczniki, kwartalniki, półroczniki, roczniki, nieregularne:

Sport i Turystyka, Polska Gazeta Turystyczna, Rynek Turystyczny, Poznaj Swój Kraj, Aktualności Turystyczne, Podróże, Voyage, Góry i Alpinizm, Świat Żagli, Na Szlaku, Poznaj Świat, Góry, Jaskinie, Beskidy, Problemy Turystyki, Płaj, Wierchy, Ziemia, Morze, gazeta Górska, Taternik, Rejs, Żagle, Nurkowanie, Wędrowiec i wiele innych

-foldery i katalogi- treści reklamowe i informujące

-wydawnictwa naukowe- pozycje z zakresu teorii turystyki i krajoznawstwa; słowniki; wydawnictwa encyklopedyczne

-wydawnictwa popularnonaukowe- przewodniki i informatory turystyczne

Przewodniki:

*ogólne (opis walorów w ujęciu regionalnym )

*branżowe (opis walorów z określonej dziedziny)

*systematyczne (opis walorów wg szlaków lub tras)

* specjalistyczne (opis walorów i tras dla różnych rodzajów turystyki)

Informatory:

*rozszerzone informacje praktyczno-użytkowe; zubożone treści krajoznawcze; dotyczą jednostek administracyjnych

-wydawnictwa kartograficzne- mapy i atlasy

*mapy topograficzne

*mapy turystyczne:

>szczegółowe (1:25 000-1:100 000)

>specjalistyczne (turystyka kwalifikowana i aktywna)

>plany miast lub miejscowości (1:10 000-1:30 000)

>przeglądowe (1:100 000- 1:300 000)

>tematyczne (1:500 000-1:1000 000)

>samochodowe

*atlasy

-dokumenty i archiwalia

OBRAZ

-przedstawienie rzeczywistości, tj. przedmiotów i sytuacji różnymi technikami

*odręczne: szkice, rysunki, malowidła, polichromie, ryty i inne

*fotooptyczne: zdjęcia, filmy (nośniki celuloidowe)

*elektroniczne: zdjęcia, filmy (nośniki magnetyczne, cyfrowe)

ZBIORY

-materialny dokument potwierdzający wydarzenia i fakty

*pamiątki z wycieczek

* eksponaty z wypraw turystycznych

*tworzenie kolekcji na zasadzie wyboru i systematyzacji

*wykorzystanie w upowszechnianiu krajoznawstwa

SŁOWO „ŻYWE”

-ważne źródło wiedzy krajoznawczej

*prelekcja

*wykład

*prezentacja

*audycja radiowa

*audycja telewizyjna

*film

ZAPISY

-utrwalanie informacji, wiadomości w formie:

*notatek- odręcznie

*rejestracji magnetofonowej głosu

*zapisu obrazu (ręcznie-szkic, fotograficznie)

*zapisu obrazu i dźwięku (film)

Wykład 5

KIERUNKI DZIAŁALNOŚĆI KRAJOZNAWCZEJ- POPULARYZOWANIE IDEI I IWIEDZY KRAJOZNAWCZEJ

-Zdobywanie i gromadzenie wiedzy krajoznawczej- nie dla samego gromadzenia, również dla upowszechniania

-Sposoby:

*w czasie imprez turystycznych

*za pomocą publikatorów: prasy, radia, telewizji

Radio i telewizja- duży zasięg

*konkursy i turnieje (PTTK- Ogólnopolski Turniej Wiedzy Krajoznawczej)

-Rola kadry turystycznej

-Wystrój lokali związanych z turystyką (obiekty noclegowe, gastronomiczne, biura ort, pomieszczenia organizacji turystycznych, itp.)

-Informacja komputerowa:

*przeglądarki internetowe

*programy, np. Internet Customer Unit

*broszury elektroniczne CD (na jednej płycie CD- 200 tys. Stron maszynopisu, 5 tys. Dobrej jakości fotografii, 4-5 godzin muzyki lub słownej informacji)

KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNWCZEJ

-Mieczysław Orłowicz- wiedza krajoznawcza jest najpełniej zdobywana w czasie wędrówek turystycznych

-Związki różnych form turystyki z krajoznawstwem :

*turystyka masowa

*turystyka aktywna/kwalifikowana/ekstremalna

-Turystyka masowa a krajoznawstwo:

*w Polsce od 60-tych lat XX wieku nastąpiło umasowienie turystyki; stopniowo nasycana treściami krajoznawczymi

*krajoznawstwo w turystyce masowej przyjmowane jest w sposób bierny i powierzchowny

-Niekorzystne cechy turystyki masowej, które ograniczają możliwość percepcji treści poznawczych (krajoznawczych):

*niedostatek czasu na realizację planów turystycznych

*szybkie środki transportu, izolujące turystę od środowiska na trasie podróży

*zainteresowanie otoczeniem jest płytkie, charakteryzuje je powierzchowność poznania

*pogoń za pamiątkami z podróży, zdjęciami

*przygotowanie krajoznawcze do podróży jest niewielkie

*skoncentrowanie się na zakupach w miejscowościach turystycznych

*uczestnictwo w tej formie dla wygody- pasywne i konsumpcyjne

-Turystyka aktywna a krajoznawstwo

Turysta aktywny- osoba, która udaje się poza miejsce zamieszkania dla podjęcia rekreacji ruchowej w wybranych dyscyplinach turystycznych bądź sportowych.

Działalność ta może przybrać postać zajęć hobbystycznych, ukierunkowanych na rozwój sprawności fizycznej i intelektualnej.

-Turystykę aktywną łączy z krajoznawstwem aktywna postawa uczestników wiążąca ich poprzez cele poznawcze ze środowiskiem przyrodniczym oraz kulturowym.

-Silne więzy turystyki kwalifikowanej z krajoznawstwem

-Wycieczki i imprezy turystyki kwalifikowanej są podstawowymi formami uprawiania krajoznawstwa

-Turystykę kwalifikowaną organizuje się przede wszystkim w środowisku przyrodniczym, które jest także podstawowym terenem do penetracji przez krajoznawców

-Turystę kwalifikowanego wyróżnia wszechstronna wiedza o środowisku, w którym uprawia turystykę a także umiejętność samodzielnego organizowania programu wycieczki (treści krajoznawcze)

-PTTK- system odznak turystyki kwalifikowanej

-Odznaki turystyki kwalifikowanej:

*dopingują do zwiedzania obiektów krajoznawczych (punkty dodatkowe)

*motywują do powrotów inną trasą

-Odznaki krajoznawcze:

Miłośnik przyrody, miłośnik zabytków techniki, szlakiem drewnianego budownictwa sakralnego, szlakiem „Mazurka Dąbrowskiego”, Odznaka Krajoznawcza i inne

-Turystyka ekstremalna posiada mniej związków z krajoznawstwem niż alternatywna, gdyż uczestnicy koncentrują się na pokonywaniu przeszkód naturalnych oraz sprawdzaniu swojego organizmu. Jednakże i tu występują elementy poznawcze- bezpośredni kontakt turystów ze środowiskiem przyrodniczym.

KIERUNKI DZIAŁALNOŚĆI KRAJOZNAWCZEJ- REGIONALIZM KRAJOZNAWCZY

-Regionalizm krajoznawczy- gromadzenie i popularyzowanie wiadomości na temat odrębności środowiska przyrodniczego i kulturowego, poszczególnych regionów kraju.

Ma na celu pogłębienie wiedzy mieszkańców o przeszłości i walorach regionów oraz ożywienie ruchu kulturalnego.

Główny twórca i ideolog regionalizmu krajoznawczego- Aleksander Patkowski

-Program regionalizmu polskiego (wg „Ziemia” nr 13-14 z 1926):

I. Jedność państwowa i zróżnicowanie terenowe

1.Równowaga autorytetu państwa i wolności obywateli, interesów lokalnych i potrzeb całości, jest podstawą jedności państwa

2.Pełna swoboda rozwoju materialnych i duchowych indywidualności regionów, stwarza podstawę dla racjonalnego podziału pracy, rozwoju energii twórczej społeczeństwa i bogactw kultury

II. Życie gospodarcze

1.Każdy region Polski winien mieć swój własny typ gospodarczy, odpowiadający warunkom naturalnym, ludnościowym i kulturalnym danego terytorium. Na jedność gospodarczą państwa składa się harmonijne współistnienie regionów gospodarczych.

2.Regionalizm koordynuje, budzi inicjatywę i świadomość społeczną w kierunku:

a)badań naukowych i tworzenia terytorialnie zindywidualizowanych programów gospodarczych

b) pracy nad podniesieniem poziomu gospodarczych indywidualności terytorialnych

3.Regionalizm dąży do realizacji postulatów przez organizację związków lokalnych, oddziaływanie na opinię i przygotowanie fachowe ludzi, związanych swą pracą z działalnością samorządu lokalnego i kierownictwa gospodarczego. Wymieniona sfera oddziaływań obejmuje również zrzeszenia zawodowe i ruch spółdzielczy.

III. Życie społeczne

1.Regionalizm dąży do takiego ukształtowania administracyjnego państwa, które by zapewniło należyty rozwój indywidualnym wartościom gospodarczym i kulturowym poszczególnych regionów. Powyższemu postulatowi odpowiada decentralizacja administracji wewnętrznej, nie naruszająca jednolitej sprężystej administracji państwowej.

2.Szeroki samorząd, współdziałający z administracja publiczna, swoim zakresem działania winien objąć wszystkie zadania istotne dla rozwoju indywidualności centrów lokalnych – gospodarczych i kulturalnych.

3.Regionalizm dąży do zapewnienia administracji publicznej zindywidualizowanych i i dostosowanych do lokalnych potrzeb przepisów prawnych.

-Regionalizm dąży do poznania, a przez poznanie do umiłowania konkretnego, najbliższego regionu kraju, zaś przez ten region do umiłowania całej ojczyzny.

-W dwudziestoleciu międzywojennym doszło do wzrostu społecznej pozycji regionalizmu (poparcie władz państwowych) zaś po 1945 doszło do formalnej likwidacji regionalizmu, z dwóch powodów:

*politycznego- w aspekcie dążenia do centralizacji władzy i totalitaryzmu (a regionalizm wiąże się ściśle z samorządnością lokalną)

*socjologicznego, ze względu na fałszywy wstyd i kompleks prowincjonalizmu (w negatywnym znaczeniu) u elit władzy pochodzących w dużej mierze z regionów peryferyjnych

-W latach 60-tych w PTTK przyjęto, że regionalizm jako pojęcie zawiera dwojaką treść:

*jest ideologią historycznie ukształtowanych zbiorowości terytorialnych; świadomość więzi regionalnych i poczucie odrębności względem zbiorowości sąsiednich

*jest ruchem społecznym, który w oparciu o zespół typowych cech dla danego obszaru obejmuje swą działalnością sprawy kultury współżycia społecznego i gospodarki terenowej z zadaniem wszechstronnej aktywizacji środowiska jako wspólnoty regionalnej

-Podstawą regionalizmu jest świadomość wspólnoty wewnętrznej oraz poczucie odrębności, kształtowane przez historię, tradycję kulturalną, obyczaje, krajobraz, środowisko przyrodnicze i gospodarkę.

-Tożsamość regionalna jest pojęciem szerokim, można je opisywać według różnych perspektyw:

*psychicznej (stopień indywidualnej identyfikacji z regonem, jego społecznością i kulturą, gotowość do altruistycznych działań na jego rzecz)

*socjologicznej („my” i „oni”, wyodrębnianie „małych ojczyzn”)

*geograficznej( zasięg terytorialny objęty takimi postawami)

*historycznej (związek z dziejami , potrzebny długi okres do wykształcenia się takiej perspektywy )

*ekonomicznej

-platforma budowania tożsamości regionalnej :

* historyczna , dziedziczna, oparta na ważnej dla danej zbiorowości wydarzeniach w przeszłości lub/i na dziedzictwie społeczno – kulturowym , przyrodniczym, społeczno-ekonomicznym

*perspektywna , związana z chęcią wspólnego podjęcia przedsięwzięcia ważnego dla danej grupy i obszaru , z możliwym uwzględnieniem jego historii

*przeżywania, jako wyraz codziennych zachowań społecznych i życia , mogących łączyć się z elementami historii , przewidywania i dziedziczenia

KIERUNKI DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ – KRAJOZNAWSTWO I NAUKA

- Etapy :

*KEN, S. Staszic , J.U. Niemcewicz, W. Pol, (badania naukowe , miłość ojczyzny poprzez jej poznanie )

-PTK, Zygmunt Gloger ( historyk , etnograf , archeolog)

*St. Pawłowski – uważał krajoznawstwo za naukę geograficzną

*okres krajoznawstwa paranaukowego ( pełni funkcję usługową wobec różnych nauk poprzez np. inwentaryzację krajoznawczą )

* geografia turystyczna ( treści krajoznawcze , St. Leszczyński , M.I. Milewska, J. Warszyńska)

*współczesne krajoznawstwo korzysta z wyników badań wszystkich dziedzin naukowych , które składają się na kompleksową wiedzę o regionie czy kraju

*potrzeba badań nad metodami pracy krajoznawczej

*konieczne zainteresowanie krajoznawstwem przedstawicieli nauk społecznych ( badania nad przyswajaniem wiedzy krajoznawczych przez różne grupy społeczne )

ZBIERACTWO I KOLEKCJONERSTWO – FORMA DZIAŁALNOŚCI KRAJOZNAWCZEJ

-kolekcjonerstwo i zbieractwo – zjawisko społeczne odgrywa ważną role w krajoznawstwie

-polega na gromadzeniu różnego rodzaju przedmiotów jak : okazy geologiczne , wytwory sztuki ludowej, militaria i pamiątki patriotyczne, rodzinne , widokówki i fotografie, mapy, foldery, przewodniki , plakietki i odznaki znaczki pocztowe itp.

*nadrzędnym walorem ruchu kolekcjonerskiego jest jego rola zachowawcza , zapobieganie zniszczeniu i zapomnieniu przedmiotów kultury materialnej , związanych najczęściej z szeroko pojętą obyczajowością

ZBIERACTWO I KOLEKCJONERSTWO

-walory naukowe i dydaktyczne kolekcjonerstwa: umożliwiają dokumentację i popularyzację różnych dziedzin wiedzy

-opracowane zbiory krajoznawcze służą do ilustracji wykładów i prelekcji , do wystrojów lokali , klubów , biur i obiektów turystycznych, do prac badawczych , opracowań autorskich , urządzenia pokazów i wystaw towarzyszących imprezom turystycznych lub krajoznawczych

-wymierne efekty: wyszukane cenne eksponaty zasilają muzea , izby regionalne, izby pamiątek.

HISTORIA KOLEKCJONERSTWA

-Początki:

*2000 r. p.n.e. władcy Babilonu- różne zbiory

*1400 r. p.n.e. faraon Amenhotep VI kolekcjonował przedmioty zdobione błękitną emalią

* starożytna Grecja – pinakoteki i gliptoteki

* III w. p.n.e. Ptolemeusz Soter założył Bibliotekę Aleksandryjską ( 400 tys. Zwojów rękopiśmiennych)

*Rzymianie początkowo kolekcję broni (panoplia) , po podboju Grecji kolekcjonowali zrabowane dzieła sztuki

-Średniowiecze

*kościoły i klasztory zbierają cenne przedmioty kultu religijnego , relikwie , wota

-Renesans

*przewrót w kolekcjonerstwie prywatnym

*możni gromadzą relikty starożytności , mecenat

*pierwsze próby publicznego udostępniania społeczeństwu prywatnych zbiorów

*pierwsze kolekcje w Polsce np. zbiór arrasów Zygmunta Augusta

-XVII w.

*słynne kolekcje polskich magnatów : Jerzy Ossoliński , Opalińscy , Radziwiłłowie

*gabinety osobliwości

- Oświecenie

*kolekcje ST. A. Poniatowskiego

*obrazy, grafika, rzeźba, medale

*pierwsze kolekcje przyrodnicze

*rozbiory : likwidacja istniejących zbiorów

- XIX w.

*zbiory I. Czartoryskiej : 1876 podstawa Muzeum Czartoryskich w Krakowie

*zbiory Krasińskich , Zamoyskich, Przeździeckich w Warszawie

*zbiory Działynskich w Kórrniku

*zbiory Raczyńskich w Rogalinie

*zbiory Potockich w Łańcucie

*zbiory Lubomirskich i Dzieduszyckich we Lwowie

*kolekcje w domach bogatego mieszczaństwa i klasy kapitalistów

-XX w.

*zanika typ zbieracza kupującego bardzo kosztowne dzieła sztuki

*kolekcjonuje się wyroby rzemiosła artystycznego , militaria , pamiątki historyczne, numizmaty, odznaki, odznaczenia książki

*drogie artefakty, obrazy , rzeźby, gromadzone są przez muzea w celu udostępnienia je społeczeństwu

-cech współczesnego kolekcjonerstwa: coraz szerszy wybór przedmiotów i zawężanie specjalizacji zbiorów

ZBIERACTWO A KOLEKCJONERSTWO

-pojęcia równoznaczne, różnią się zasobnością treści :

*zbieractwo- działalność polegająca na gromadzeniu przedmiotów różnorodnych pod względem formy i treści , chronologii powstania i przynależności terytorialnej , bez określonego profilu zbioru i bez określonych kryteriów gromadzenia

*kolekcjonerstwo- określone kryterium gromadzenia przedmiotów , ukierunkowanie działalności; zbiór posiada dokumentacje ; kolekcjoner stale uzupełnia wiadomości o posiadanych przedmiotach , właściciel udostępnia ja publicznie, co ma duże znaczenie społeczne

POWODY GROMADZENIA ZBIORÓW

-wcześniejsze zainteresowania zbieracza i związane z tym ukierunkowanie zbioru

-posiadanie w przypadkowo zgromadzonym zbiorze grupy przedmiotów jednorodnych , co jest inspiracją do powiększania tej grupy , będąc zaczątkiem wyspecjalizowanej kolekcji

-nasycenie okolic miejsca zamieszkania zbieracza przedmiotami jednego rodzaju (np. miejsce bitwy)

-częstotliwość występowania określonych przedmiotów na giełdach, targach staroci, antykwariatach, itp.

-ceny przedmiotów

KLASYFIKACJA RODZAJOWA PRZEDMIOTÓW KOLEKCJI KRAJOZNAWCZYCH

-I grupa: dzieła sztuki dawnej i ludowej

-II grupa: pamiątki historycznie napisane

-III grupa: obiekty dawnego i współczesnego piśmiennictwa

-IV grupa: druki i wydawnictwa specjalne

-V grupa: przedmioty numizmatyczne i falerystyczne

-VI grupa: okazy przyrodnicze

-VII grupa: zbiory turystyczne

-VIII grupa: fotografia i filmy

ZASADY PROWADZENIA KOLEKCJI

-dokumentacja prowadzonych zbiorów:

*katalogowanie kolekcji

*przedmioty zaopatrzone w metryczki ( nazwa, pochodzenie, charakterystyka, opis, itp. – zwłaszcza przyrodnicze , fotografie, pamiątki, i in. )

*stosowanie karty katalogowej lub archiwum komputerowego

-przechowywanie, zabezpieczenie i konserwacja okazów

-falsyfikaty w kolekcjach

*właściciel wie o falsyfikacie lecz udostępnia go jako prawdziwy

*właściciel nie wie , że to falsyfikaty

*właściciel gromadzi je świadomie w celu – zbioru falsyfikatów

FORMY ORGANIZACYJNE KOLEKCJONERSTWA

-początki zorganizowanego ruchu kolekcjonerskiego związane z PTK (1906), które w kilka lat po powstaniu powołało Sekcję Muzealną

-z inicjatywy Sekcji do II wojny światowej powstało 26 muzeów , kilkadziesiąt mniejszych ekspozycji , prywatne kolekcje działaczy PTK przekazane do muzeów

-obecnie poza PTTK kolekcjonerów grupują :

*Polskie Towarzystwo Archeologiczne

*Polskie Towarzystwo Numizmatyczne

*Stowarzyszenie Miłośników Dawnej Broni i Barwy

*Polski Związek Filatelistów

*towarzystwa miłośników książki

*towarzystwa regionalne (np. Towarzystwo Miłośników Rzeszowa)

*Kluby kolekcjonerów

Kolekcjonerstwo krajoznawcze jest materialnym uzupełnieniem wszelkiej działalności turystyczno-krajoznawczej

Wykład 6

METODY BADAWCZE W KRAJOZNAWSTWIE

-różnorodne kierunki działalności krajoznawczej- zróżnicowanie metod i środków

-efektywność metod, środków i form- mnogość i atrakcyjność

-ułatwianie przyswajania i utrwalania treści krajoznawczej środowiska

-kształtowanie osobowości , angażowanie społeczne , rola edukacyjna

-najbardziej przydatne metody stosowane w dydaktyce i pedagogice

RODZAJE METOD BADAWCZYCH

-metoda poglądowości

-metoda politechnizacji i poliscjentyzacji

-metoda korelacji i integracji

-metoda łączenia teorii z praktyką

-metoda nauczania w zespołach

-metoda problemowa

-metoda cybernetyczna

-metoda infiltracji

-metoda kompleksowa

METODA I ZASADA POGLĄDOWOŚCI

-stosowana od XVII w. dzięki J. A. Komeńskiemu

*autopsja, bezpośrednie kontakty z ludnością w terenie

*obserwacja i analiza skutków działalności ludzkiej

*pokaz (ilustrowany filmem, fotografią , eksponatem, dźwiękiem)

METODA POLITECHNIZACJI I POLISCJENTYZACJI

-praktyczne zastosowanie wielu dziedzin techniki i wiedzy

*poznawanie procesów produkcyjnych

*wykonywanie prac krajoznawczych przy pomocy sprzętu technicznego

*wykonywanie map, szkiców, diagramów filmów, nagrań dźwiękowych, pomocy naukowych, organizowanie wystaw

METODA I ZASADA KORELACJI I INTEGRACJI

-łączenie wiadomości , tworzenie poglądów, synteza

*sporządzanie monografii miejscowości lub regionów

*wykorzystanie wiedzy szczegółowej do tworzenia uogólnień

METODA I ZASADA ŁĄCZENIA TEORII Z PRAKTYKĄ

-przejście od teorii do praktyki i odwrotnie, konstruowanie twierdzeń przez obserwację elementów i uzupełnianie teorią i na odwrót

*obserwacje elementów danego obiektu lub środowiska a następnie naukowe ich wyjaśnienie

*teoretyczne poznanie problemu lub zagadnienia a potem obserwacja w terenie

METODA BADANIA I NAUCZANIA W ZESPOŁACH

-zespołowy zbiór materiałów np. do monografii terenu

*zbiór materiałów w zespołach tematycznych

*prezentacja wyników pracy zespołów

*wspólna analiza i propozycja układu całości treści opracowania

METODA PROBLEMOWA

-samodzielne opracowanie tematów lub problemów z elementami programowania

*poznawanie poszczególnych elementów środowiska oraz ich funkcji w środowisku

*równoległe wykorzystywanie tych wiadomości do badania przemian zachodzących w krajobrazie

METODA CYBERNETYCZNA

-stosowana według zasad teorii informacji – kierowanie procesami myślowymi i działaniem młodzieży przy równoczesnym jej oddziaływaniu na osobę kierująca (sprzężenie zwrotne)

*według tej relacji w krajoznawstwie przebiega proces odtwarzania i utrwalania treści krajoznawczej środowiska

METODA INFILTRACJI

-polega na nasycaniu treściami krajoznawczymi wszystkich rodzajów ruchu turystycznego

METODA KOMPLEKSOWA

- polega na wykorzystywaniu w działalności krajoznawczej dorobku różnych dziedzin nauki , wiążących się z procesem poznania kraju

*przykładem tej metody jest inwentaryzacja krajoznawcza

METODY PRZEKAZU

-kryterium podziału : sposoby umysłowego poznania

*poglądowe

*słowne

*praktyczne

METODY POGLĄDOWE

-aktywizowanie przestrzegania , myślenia i działania

*wymaga posługiwania się w trakcie przekazu środkami audiowizualnymi (jeśli prelekcja)

*na wycieczce – autentyczny kontakt (w czasie zwiedzania)

METODY PRAKTYCZNE

-główną i podstawową metodą praktyczną jest obserwacja

*środek odbioru i kształtowania pojęcia o danym środowisku i jego elementach składowych

*najsilniejszy związek z zasadą poglądowości – główna metoda krajoznawcza (duże znaczenie dydaktyczne)

*w wyniku obserwacji – spostrzeżenia: wrażenia (momenty zmysłowe) i myśli (momenty znaczeniowe)

*odbiór wrażeń lepszy i pełniejsze utrwalenie im więcej receptorów bierze w tym udział

*wrażenia z reguły podbudowane myślowo

*porównywanie , analiza, uogólnianie

*uczucia- intelektualne (ciekawość, przyjemność w poznawaniu ) i estetyczne (zadowolenie , podziw)

-efektywne wyniki obserwacji: przedmiot , cel i metoda

-etapy procesu obserwacji

*objęcie całości (synteza pierwotna)

*wyodrębnienie elementów ze środowiska (rzeczy i zjawisk) i analiza ich wzajemnych stosunków

*ponownie tworzy się obraz całości (synteza wtórna)

METODY SŁOWNE

-skuteczność zależna od sposobu posługiwania się żywym słowem przez informatora

*duży zasób wiedzy , dostosowanie do poziomu odbiorcy

*pozycja względem słuchaczy

*prawidłowa dykcja i technika

*mimika i modulacja głosu

*dążyć do zaciekawienia słuchaczy

*stawiać problemy i kierować pracą umysłową słuchaczy

*korzystne : gawędy i legendy

POTRZEBY CZŁOWIEKA

-potrzeba to brak określonego stanu fizycznego, psychicznego lub duchowego , u człowieka albo przedmiotu lub osoby

-dążność do zaspokojenia potrzeby staje się motywem działania

-potrzeby są czynnikiem determinującym działalność ludzką

KRAJOZNAWSTWO A POTRZEBY CZŁOWIEKA

-kryterium ważności

*potrzeby pierwszego rzędu

*potrzeby wyższego rzędu

-kryterium poziomów zainteresowań człowieka

*biologiczny

*psychiczne

*kulturalne

-kryterium wzajemnej hierarchii:

*podstawowe

*pochodne

Potrzeby istnieją obiektywnie choć nie zawsze są uświadamiane

BIOLOGICZNE POTRZEBY CZŁOWIEKA A KRAJOZNAWSTWO TURYSTYCZNE

-Potrzeba regeneracji organizmu (zmęczenie, przebywanie w złych warunkach klimatycznych )

-potrzeba przebywania w świetle słonecznym (zmęczenie wrażeniami wizualnymi, złe warunki oświetlenia)

-potrzeba ciszy (hałas, zaburzenia w układzie nerwowym, narastające z wiekiem)

-potrzeba wypoczynku fizycznego i aktywizacji ruchowej (niedostatek ruchu , rutynowa ruchliwość)

-potrzeba kontaktu z przyrodą (degeneracja biotopu miejskiego, zanik terenów zielonych)

-potrzeba zmiany środowiska (stres życia w mieście i w pracy )

TURYSTYKA KRAJOZNAWCZA A POTRZEBY PSYCHICZNE

-potrzeba ograniczenia kontaktów towarzyskich i wypoczynku w ciszy (napięcie spowodowane stała kontrolą społeczną)

-potrzeba zmiany środowiska społecznego i przestrzennego (krąg kulturowy, zależności)

-potrzeba nawiązania nowego typu stosunków i sytuacji społecznych

-potrzeba możliwości tworzenia sytuacji w których się działa ( podporządkowanie się pracy, rodzinie, organizacji, itp. )

-potrzeba akceptacji i afirmacji

POTRZEBY KULTUROWE A TURYSTYKA KRAJOZNAWCZA

-potrzeba doznań estetycznych

-potrzeba poznania

-potrzeba naśladowania

-potrzeba rozrywki

-potrzeba twórczego działania

-potrzeba organoleptycznego kontaktu

-potrzeba doświadczeń innej kultury

-potrzeba kontaktu społecznego

CZYNNIKI METODYCZNE -Najważniejsza grupa przyczyn wpływających na zakres przyjmowanych wiadomości krajoznawczych

-dwie fazy działania

*okres przygotowania do wyjazdu (przygotowanie z mapą, lektura przewodników , filmy krajoznawcze, itp., 4-10%)

*w czasie wyjazdu (zdobywanie wiedzy w sposób aktywny)

-wyniki badań dowiodły że (R. Kobendza) :

*pełnienie funkcji przewodnika przez ucznia zwiększa o 18% wiadomości

*notatki zwiększają o 14%

*wywiady z mieszkańcami regionu zwiększają o 11%

*zdjęcia obiektów krajoznawczych zwiększają o 9%

*posługiwanie się mapą zwiększa o 3%

*zastosowanie metody kompleksowej (obejmującej wszystkie poznane metody) zwiększa o 14%

CZYNNIKI PERCEPCJI WIEDZY KRAJOZNAWCZEJ

-osoba przewodnia

*sposób przekazywania przez niego wiedzy

*umiejętność rozbudzania zainteresowania

*fachowość i rzetelność informacji

*styl narracji

*dostosowanie treści do poziomu odbiorców

-kwalifikacje przewodnika

Wykład 7

INWENTARYZACJA

-łacińskie „invenire” – znaleźć , odkryć

-spisywanie, rejestrowanie, ewidencjonowanie dokonywane z natury

-inwentaryzacja krajoznawcza

Spisanie, opisanie i zarejestrowanie aktualnego stanu obiektów i walorów krajoznawczych

CELE INWETARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-cel podstawowy

-cel społeczno-wychowawczy

-cel wymierny

CEL PODSTAWOWY INWENTERYZACJI

-uzyskanie pełnych , aktualnych i sprawdzonych informacji o obecnym zasobie i stanie obiektów oraz walorów krajoznawczych na określonym terenie

CEL SPOŁECZNO-WYCHOWAWCZY INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-oddziaływanie społeczne i wychowawcze na krajoznawców dokonujących inwentaryzacji

*szkoła patriotycznego wychowania

*więzi z własnym regionie

*rozbudzenie dumy narodowej przez bezpośredni i żywy kontakt z historią , kulturą i przyrodą

*wyzwala działania w zakresie regionalizmu

CEL WYMIENNY INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-uzyskane dzięki inwentaryzacji krajoznawczej wiarygodne materiały mogą być wykorzystane do :

*właściwego zagospodarowania turystycznego terenu

*planowanego kierowania ruchem turystycznym

*wytyczania kierunków rozwoju znanych i nowo tworzonych rejonów i miejscowości turystycznych o walorach krajoznawczych

*wytyczania szlaków turystycznych

*ochrony zabytków i przyrody

-wyniki inwentaryzacji stanowią cenne źródło informacji dla naukowców , autorów przewodników turystycznych, dla miejscowej ludności, dla działaczy turystyczno-krajoznawczych , jako materiały szkoleniowe dla kadry PTTK

CECHY INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-przedmiot

-wnikliwość

-zakres

PRZEDMIOT INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-obiekty i walory krajoznawcze

-obiekty krajoznawcze:

Przedmioty nieruchome , interesujące ze względu na swoje wartości historyczne, religijne, naukowe, artystyczne, kulturowe, techniczne i gospodarcze

-dwa lub więcej obiektów krajoznawczych , tworzących zwartą całość pod względem krajoznawczym, stanowią zespół krajoznawczy

*zespół klasztorny (kościół , klasztor, cmentarz, starodrzew)

*zespół pałacowy (pałac , park przypałacowy, altana, pomnik)

*ulica o jednolitej zabudowie

-walory krajoznawcze:

Cechy środowiska geograficznego nie będące obiektami lecz przedstawiające określona wartość krajoznawczą

*krajobraz

*punkt widokowy

*bogactwo flory i fauny

*imprezy, festiwale

*regionalny folklor (zwyczaje, stroje, sztuka rzemiosła, ludzie, itp.)

WNIKLIWOŚĆ INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

Sposób opisu inwentaryzowanego obiektu lub waloru w celu uchwycenia i utrwalenia jego cech charakterystycznych , istotnych dla krajoznawstwa

KOLEJNOŚĆ OPISU

-typ obiektu (walory), rodzaj, nazwa

-położenie (ew. adres)

-opis otoczenia obiektu

-rozwój (historia)

-charakterystyka (wymiary, opis bryły )

-wnętrze

-stan zachowania

-związane z obiektem (walorem) wydarzenia dziejowe , ludzie, legendy, zwyczaje, imprezy, odbicie w sztuce, literaturze

-dostępność i zagospodarowanie turystyczne

ZAKRES INWENTARYZACJI

-Zakres przestrzenny obszar całego kraju w aktualnym podziale administracyjnym , obowiązującym w Polsce od 1 stycznia 1999 roku (podział na 16 województw i na jednostki stopnia podstawowego –powiaty i gminy)

-Zakres czasowy

Okres między faktami najdawniejszymi a dniem penetracji terenowej . należy jak najdalej sięgnąć w przeszłość aby objąć wszystkie wydarzenia które pozostawiły po sobie widoczne ślady lub żyją w miejscowej tradycji

PROGRAM INWENTARYZACJI KRAJOZNAWCZEJ

-prace przygotowawcze

-penetracja terenu

-opracowanie zebranych materiałów

-udostępnianie i rozpowszechnianie wyników inwentaryzacji (wydanie opracowań gminnych lub powiatowych)

PRZYGOTOWAWCZE PRACE INWENTARYZACYJNE

-przygotowanie zestawień materiałów źródłowych o obiektach i walorach krajoznawczych na terenie inwentaryzowanego obszaru

*zabytki sztuki, architektury, urbanistyki i archeologii – wg danych WOJEWÓDZKIEGO KONSERWATORA ZABYTKÓW , konserwatorów miejskich lub powiatowych , katalogów zabytków ewidencji parków , cmentarzy

*miejsca pamięci narodowej- wg danych Wojewódzkiego Obywatelskiego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa , IPN

*zespoły folklorystyczne, warsztaty twórców ludowych – wg danych wydziału kultury urzędu wojewódzkiego

*spis literatury krajoznawczej , dotyczącej inwentaryzowanego terenu

*mapy w skali od 1:100 000 do 1:10 000 dla miast 1:5 000

*plan penetracji obszaru z uwzględnieniem czasu penetracji, dojazdów , noclegów

PENETRACJA TERENU

-celem jest zweryfikowanie zebranych informacji źródłowych przez konfrontację ze stanem faktycznym oraz odkrywanie obiektów lub walorów krajoznawczych dotąd nieznanych lub nie zaznaczonych w materiałach źródłowych

-inwentaryzatorzy wyruszający w teren powinni być zaopatrzeni w zaświadczenia wystawione przez właściwy Zarząd Oddziału PTTK

-po przybyciu na dany teren inwentaryzatorzy powinni porozumieć się z sołtysem, proboszczem , nauczycielami i służba leśną

OPRACOWANIE ZEBRANYCH MATERIAŁÓW

-sporządzenie opisów wszystkich obiektów i walorów

-ustalenie prawidłowości merytorycznej poszczególnych opisów

-sprawdzenie wiarygodności

-uzupełnienie brakujących danych

-sporządzenie dokumentacji inwentaryzacyjnej

-archiwizacja

KARTA INWENTARYZACYJNA

-opis obiektu lub waloru krajoznawczego, zwięzły , rzeczowy

*dokumentacja bibliograficzna

*dokumentacja ikonograficzna

-dokumentacja kartograficzna

-szerszy opis obiektu –kilka kart (spięte ze sobą )

-karty grupuje się w kartotece

-szeregowane wg klasyfikacji topograficznej i rzeczowej

DOKUMENTACJA BIBLIOGRAFICZNA

-potwierdza wszelkie istotne elementy opisu obiektu lub waloru naniesione na kartę inwentaryzacyjną oraz rozszerza informacje o obiekcie lub walorze

-przy kilku pozycjach literatury należy podać najnowszą z nich lub najbardziej szczegółową z pozycji dawniejszych

DOKUMENTACJA IKONOGRAFICZNA

-dokumentalne zdjęcia fotograficzne podczas penetracji terenu

-odbitki w formacie 10x15 lub 13x18 cm

-złożone w kopertach 12x21 cm

Negatywy przechowuje się oddzielnie zaopatrzone w symbol karty inwentaryzacyjnej

-odbitka opatrzona podpisem , nazwiskiem autora, symbolem identyfikującym zdjęcie (klasyfikacja topograficzna, rzeczowa, numer zdjęcia w karcie )

-dobra dokumentację stanowi rysunek techniczny

-dopuszcza się zdjęcie cyfrowe i film video

DOKUMENTACJA KARTOGRAFICZNA

-szkice, mapy dla wszystkich zinwentaryzowanych gmin oraz planów miasta , większych wsi a także cmentarzy , parków zespołów kościelnych i klasztornych , z naniesieniem obiektów lub walorów objętych kartoteką inwentaryzacyjna

-obiekty nie uwidocznione dotąd na planach lub mapach, trudnych do odnalezienia , nanieść na szkice topograficzne ich położenie w terenie

-plan lub szkic opatruje się podpisem , nazwiskiem autora , numerem złożonym z symboli klasyfikacji topograficznej i kolejnej liczby

-dla planów wziętych z publikacji należy podać źródło

KLASYFIKACJA TOPOGRAFICZNA

-służy do określenia położenia obiektu lub waloru krajoznawczego

-symbol klasyfikacji topograficznej składa się z dwóch lub trzech członów cyfrowych oraz członu tekstowego oddzielonych od siebie kropkami , np.

09.17.03.Błażowa Grn. (Wilczak) 365

09- woj. Podkarpackie

17- powiat rzeszowski

03-gmina Błażowa

Błażowa Grn (Wilczak)- wieś Błażowa Górna przysiółek Wilczak

365- dom nr 365

SYMBOLE KLASYFIKACJI TOPOGRAFICZNEJ WOJEWÓDŹTW

Województwa

Dolnośląskie	09-Podkarpackie
02-Kujawsko-Pomorskie	10-Podlaskie
03-Lubelskie	11-Pomorskie
04-Lubuskie	12-Sląskie
05-Łódzkie	13-Świętokrzyskie
06- Małopolskie	14-Warmińsko-Mazurskie
07-Mazowieckie	15-Wielkopolskie
08-Oplolskie	16-Zachodniopomorskie

-drugi człon symbolu klasyfikacji topograficznej jest dwucyfrowym oznaczeniem powiatu w danym województwie

-w pierwszej kolejności uwzględnia się powiaty ziemskie w kolejności alfabetycznej

-numeracje miast na prawach powiatów grodzkich rozpoczyna się od nr 61stosując porządek alfabetyczny

SYMBOLE KLASYFIKACJI TOPOGRAFICZNEJPOWIATÓW GRODZKICH WOJ. PODKARPACKIEGO

MIASTA- powiaty grodzkie woj. Podkarpackiego
61-Krosno
62-Przemyśl
63- Rzeszów
64-Tarnobrzeg

-trzeci cyfrowy człon symbolu klasyfikacji topograficznej jest dwucyfrowym oznaczeniem gminy w danym powiecie

-stosuje się porządek alfabetyczny uwzględniając w pierwszej kolejności gminy miejskie a później pozostałe gminy

-gdy siedziba gminy stanowi odrębny powiat grodzki rozpoczyna się odliczanie od siedziby starostwa i odrębnych miast a następnie gminy

SYMBOLE KLASYFIKACJI TOPOGRAFICZNEJ GMIN POWIATU RZESZOWSKIEGO

POWIAT RZESZOWSKI

01	Rzeszów	Miasto siedziba starostwa
02	Dynów	Miasto
03	Błażowa	Gmina wiejska
04	Boguchwała	Gmina wiejska
05	Chmielnik	Gmina wiejska
06	Dynów	Gmina wiejska
07	Głogów Małopolski	Gmina miejsko-wiejska
08	Hyżne	Gmina wiejska
09	Kamień	Gmina wiejska
10	Krasne	Gmina wiejska
11	Lubenia	Gmina wiejska
12	Sokołów Małopolski	Gmina miejsko-wiejska
13	Świlcza	Gmina wiejska
14	Trzebownisko	Gmina wiejska
15	Tyczyn	Gmina miejsko-wiejska

KLASYFIKACJA RZECZOWA

-określenia charakteru obiektu lub waloru wg ich cech szczególnych

-symbol klasyfikacji rzeczowej składa się z dwóch członów jednocyfrowych przedzielonych kropkami

-pierwszy człon symbolu jest oznaczeniem grupy obiektów lub walorów

-drugi człon jest oznaczeniem podgrupy

-w przypadku zespołu krajoznawczego podaje się symbol obiektu dominującego i dodatkowo w nawiasie symbole pozostałych obiektów

SYMBOLE KLASYFIKACJI RZECZOWEJ

1	Środowisko przyrodnicze
2	Obiekty archeologiczne
3	Zabytki architektury i urbanistyki
4	Upamiętnione miejsca historyczne
5	Zabytki techniki
6	Muzea , archiwa, zbiory
7	Obiekty i ośrodki kultury ludowej
8	Obiekty współczesne (powstałe po1945), imprezy

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

1.1	Obiekty związane z budową geologiczna (odkrywki, jaskinie) formy rzeźby terenu (Stańce, grzędy skalne )
1.2	Krajobraz , punkty i ciągi widokowe
1.3	Wody powierzchniowe (rzeki, jeziora , bagna, źródła, itp.)
1.4	Parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe
1.5	Pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej
1.6	Parki, ogrody (botaniczne, zoologiczne, dendrologiczne, palmiarnie)
1.7	Grupy starodrzewu, aleje, okazy drzew egzotycznych

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – OBIEKTY ARCHEOLOGICZNE

2.1	Grodziska, pozostałości osad prehistorycznych
2.2	Rezerwaty archeologiczne
2.3	Cmentarzyska, groby pojedyncze o znaczeniu archeologicznym
2.4	Dawne miejsca produkcji (np. kopalnia krzemienia, pozostałości dawnego hutnictwa )
2.5	Miejsca i zabytki kultowe

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – ZABYTKI URBANISTYKI I ARCHITEKYURY

3.1	Założenia miejskie
3.2	Budynki mieszkalne
3.3	Pałace , dwory
3.4	Obiekty i zespoły sakralne
3.5	Obiekty użyteczności publicznej
3.6	Obiekty ochronne, warownie i in.
3.7	Budynki mieszkalne
3.8	Obiekty „małej architektury” (pawilon, ogrodzenia, fontanny, itp.)

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ- UPAMIĘTNIONE MIEJSCA HISTORYCZNE

4.1	Miejsca bitew
4.2	Miejsca innych wydarzeń historycznych
4.3	Miejsca męczeństwa z czasów II wojny światowej
4.4	Cmentarze, mauzolea, samotne mogiły
4.5	Pomniki
4.6	Tablice pamiątkowe , epitafia
4.7	Miejsca związane z wybitnymi ludźmi
4.8	Kamienne pomniki dawnego prawa (kapliczki i krzyże pokutne, pręgierze) kamienie graniczne

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ- ZABYTKI TECHNIKI

5.1	Obiekty przemysłowe i rzemieślnicze
5.2	Obiekty transportu i komunikacji
5.3	Budowle hydrotechniczne i wiatrowe
5.4	Obiekty górnictwa
5.5	Zegary słoneczne i wieżowe

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – MUZEA, ARCHIWA, ZBIORY

6.1	Muzea i zbiory ponadregionalne
6.2	Muzea i zbiory regionalne
6.3	Skanseny (parki etnograficzne)
6.4	Izby regionalne, izby pamięci narodowej, izby tradycji i historii
6.5	Zbiory prywatne o wartości krajoznawczej

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – OBIEKTY I OŚRODKI KULTURY LUDOWEJ

7.1	Rozplanowanie przestrzenne wsi
7.2	Obiekty i zespoły sakralne
7.3	Chałupy , zagrody
7.4	Budynki gospodarcze, przemysłowe i rzemieślnicze
7.5	Czynne ośrodki sztuki ludowej
7.6	Folklor (obyczaje ludowe, obrzędy, zespoły pieśni i tańca , stałe imprezy folklorystyczne)

OZNACZENIA PODGRUP SYMBOLI KLASYFIKACJI RZECZOWEJ – OBIEKTY WSPÓŁCZESNE, IMPREZY

8.1	Założenia przestrzenne
8.2	Obiekty użyteczności publicznej
8.3	Budynki mieszkalne
8.4	Budownictwo przemysłowe
8.5	Obiekty transportu i komunikacji
8.6	Obiekty rolnicze
8.7	Tradycyjne imprezy kulturalne, sportowe, festiwale, targi, wystawy i in.

ARCHIWIZACJA IWENTARYZACYJNA

-karty inwentaryzacyjne wraz z cała dokumentacją są przechowywane w regionalnych pracowniach krajoznawczych PTTK

-są one udostępnione w postaci :

*zbioru kart inwentaryzacyjnych

*wykazu (z krótkim opisem) zinwentaryzowanych obiektów krajoznawczych

WYKŁAD 8

PRZEWODNICY TURYSTYCZNI – HISTORIA

- pierwsi przewodnicy – górscy

-organizacja i weryfikacja przewodnictwa – od 1875 TT

-Szymon Tatar, Jan Krzeptowski, Klimek Bachleda, Jędrzej Wala, Wojciech Roj, i in

-przewodnictwo górskie – zawodowe, nizinne- amatorskie ( organizowane przez PTK )

-w latach 30 XX wieku kursy dla przewodników miejskich z językami obcymi

KADRA TURYSTYCZNO – KRAJOZNAWCZA

-przewodnicy turystyczni

-piloci wycieczek

-przewodnicy i instruktorzy różnych dyscyplin turystyki kwalifikowanej

-instruktorzy krajoznawstwa regionu i Polski

-społeczni opiekunowie zabytków

-społeczni opiekunowie przyrody

-strażnicy ochrony przyrody

PRZEWODNICTWO TURYSTYKI AKTUALNE

-Dz. U. z 2001 nr 55 – ustawa o usługach turystycznych – poz. 578 , art. 21, p.1

-przewodnicy górscy

-przewodnicy miejscy

-przewodnicy terenowi

PRZEWODNICY POZOSTALI

-osoby które spełniają role przewodników

*przewodnicy zakładowi

*przewodnicy muzealni

*przewodnicy po terenach chronionych

-są to pracownicy zakładów , muzeów lub jednostek administracyjnych obszary chronione

UPRAWNIENIA PRZEWODNICKIE

-potwierdzają kwalifikację przewodników i wskazują na zakres ich uprawnień

-przewodnikiem może zostać osoba, która posiada przynajmniej wykształcenie średnie , dysponuje dobrymi warunkami zdrowotnymi, miłą prezencją oraz odbędzie kurs zakończony egzaminem przed komisja powołaną przez wojewodę

WYMOGI STAWIANE PRZED PRZEWODNIKIEM

- wszechstronna i rzetelna wiedza o kraju , regionie, mieście, zwiedzanym obiekcie

-gotowość otoczenia opieką powierzonych mu turystów

-umiejętność niesienia pierwszej pomocy

-umiejętność korzystania z pomocy zorganizowanej

-umiejętności wychowawcze , porządkowe

-umiejętność nauczania zasad kultury uprawiania turystyki, ochrony przyrody i zabytków

PILOCI WYCIECZEK

-ściśle współpracują z przewodnikami w realizacji programu krajoznawczego wycieczki

-pilot wycieczek- osoba funkcjonująca w systemie obsługi ruchu turystycznego

OBOWIĄZKI PILOTA

-Zapewnienie realizacji na rzecz uczestników wszystkich świadczeń objętych programem wycieczki – w odpowiedniej ilości, jakości i terminie ( wykonanie tego obowiązku wiąże się w bezpośredni sposób z funkcją pilota jako przedstawiciela biura podróży – organizatora imprezy turystycznej )

-opieka nad uczestnikami wycieczki- równie ważny jak obowiązek wykonania wszystkich świadczeń (ustawa o usługach turystycznych umieszcza ten obowiązek na pierwszym miejscu )

-świadczenie informacji krajoznawczej (dotyczy podstawowej informacji krajoznawczej o trasie podróży oraz informacji o krajach i miejscowościach docelowych )

-pełnienie funkcji tłumacza (wynika z obowiązku zapewnienia opieki pilota znającego język obcy )

-w nagłych sytuacjach regulamin pracy pilotów obliguje pilota do udzielania turystom wszechstronnych informacji geograficznych, historycznych, kulturalnych, gospodarczych, itd. O odwiedzanym terenie

-wszechstronna wiedza i umiejętność jej przekazania budują autorytet pilota wśród turystów i zwiększają efektywność jego pracy

CECHY PILOTA

-wpływ na turystów , obserwacja i ocena ich pracy

-zarówno przewodnik jak i pilot powinien

*być pogodny, wprowadzić uczestników w dobry nastrój

*być sympatycznym , grzecznym, troskliwym, cierpliwym, wyrozumiałym

*być inteligentnym , mieć szerokie horyzonty intelektualne, i usystematyzowaną wiedzę profesjonalną

*być punktualnym, uprzejmym i kulturalnym

*chętnie udzielać odpowiedzi na pytania turystów

*mówić żywo i obrazowo , głośno i wyraźnie , poprawną polszczyzną lub w innym języku

*przeznaczać wystarczającą ilość czasu na odpoczynek, nie przemęczać turystów ani zbyt wielkim wysiłkiem ani też nudziarstwem pseudonaukowych wypowiedzi

*być elastycznym, umieć zmienić program jeśli tylko zajdzie taka potrzeba

*potrafić przekazywać swój entuzjazm do krajobrazu, przyrody, zabytków

*posiadać umiejętność przystosowania się do poziomu prowadzonej grupy

PRZODOWNICY TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ

-są inicjatorami rozwoju swej dyscypliny turystyki i krajoznawstwa

-do ich zadań należy nauczanie zasad prawidłowej działalności turystycznej, prowadzenie i opracowywanie programów wycieczek wędrówek i imprez turystyki kwalifikowanej

-potwierdzanie uzyskanych punktów na odznaki turystyczne

Tytuł „przodownik” pochodzi od przodowania w określonej dyscyplinie turystyki (wywodzi się z PTK)

-nadawany jest wysoko kwalifikowanym, wytrawnym , doświadczonym turystom, posiadającym umiejętności organizacyjne

-kursy na zdobycie uprawnień przodownika organizowane są w miarę zapotrzebowania na fachową kadrę turystyczną w określonym regionie lub środowisku

CECHY OSOBOWE PRZODOWNIKA TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ

-takt i opanowanie

-refleks

-zdolność szybkiego kojarzenia faktów

-zdolność obserwowania wielu zjawisk jednocześnie

-energia i konsekwencja w działaniu

-umiejętność przekonywania i negocjacji

-instynkt opiekuńczy

Cechy te powinny być ugruntowane aby nie sprawić zawodu w ciężkich warunkach na jakie można trafić na turystycznych szlakach

INSTRUKTORZY KRAJOZNAWSTWA

-tytuł instruktora krajoznawstwa (regionu, Polski) to stopień funkcyjny kadry programowej PTTK odpowiadający tytułowi „przodownika turystyki kwalifikowanej

-formalne wymogi stawiane kandydatom na instruktorów określa „Regulamin instruktorów krajoznawstwa „

-uprawnienia instruktorów krajoznawstwa oraz tytuł Zasłużonego Instruktora Krajoznawstwa zostały ustanowione w czasie II KK w Gdańsku w 1970r.

UPRAWNIENIA INSTRUKTORA KRAJOZNAWSTWA

-może je uzyskać członek PTTK , który czynnie uprawia krajoznawstwo, podejmuje samokształcenie umożliwiające mu rozwijanie własnej wiedzy i umiejętności oraz pozwalające na popularyzowanie wiedzy krajoznawczej

-Instruktor Krajoznawstwa Regionu

*ukończone 21 lat

*wykształcenie przynajmniej średnie

*działalność krajoznawcza w PTTK przez przynajmniej 4 lata

*dobra znajomość walorów krajoznawczych własnego regionu i ogólna kraju

*umiejętność posługiwania się podstawową literaturą turystyczna i krajoznawcza oraz mapami turystycznymi

-Instruktor Krajoznawstwa Polskiego

*stopień Instruktora Krajoznawstwa Regionu przez co najmniej 5 lat

*działalność krajoznawcza w PTTK i dobra znajomość walorów krajoznawczych Polski

*czynna współpraca przy organizacji lub samodzielna organizacja przynajmniej 2 imprez krajoznawczych (regionalna bądź ogólnopolska )

Działalność publicystyczna odczytowa lub wystawiennicza na tematy krajoznawcze

*stopień Instruktora Krajoznawstwa Polski przez przynajmniej 8 lat

*szczególne, znane w środowisku osiągnięcia oraz zasługi dla pomnażania dorobku i rozwoju krajoznawstwa

-Obowiązki Instruktora Krajoznawstwa

*systematyczne poszerzanie swojej wiedzy

*współpraca z jednym z ogniw PTTK i prowadzenie tam działalności krajoznawczej

*udział w imprezach krajoznawczych , regionalnych i ogólnopolskich

*udział w pracach komisji krajoznawczych

SPOŁECZNI OPIEKUNOWIE ZABYTKÓW

-funkcja ustanowiona przez PTTK

-cel działania: opieka nad powierzonym zabytkiem kultury oraz pomoc w tym zakresie państwowej służbie konserwatorskiej

-zadania:

*stała obserwacja stanu zachowania obiektu

*kontrolowanie sposobu jego użytkowania

*powiadamianie woj. Konserwatora zabytków o uszkodzeniach i innych zagrożeniach

*występowanie (wespół z PTTK) do miejscowych władz administracyjnych w sprawie aktywizacji zabytków nie użytkowanego , jego remontu i właściwego utrzymania, zmiany jego użytkownika jeśli dotychczasowy w sposób rażący zaniedbuje zabytek

*inicjowanie prac społecznych zmierzających do poprawienia stanu zabytków, uporządkowania jego otoczenia – w uzgodnieniu z właściwym konserwatorem zabytków

*gromadzenie wszelkich wiadomości historycznych i literackich (podań, legend) , rysunków, rycin, fotografii, pomiarów, które odnoszą się do obiektu

*informowanie o wszelkich odkryciach właściwej komisji opieki nad zabytkami PTTK

*aktywny udział w pracach i szkoleniach, organizowanych przez właściwa komisje opieki nad zabytkami PTTK

*przesyłanie (raz do roku) sprawozdania ze swojej działalności do komisji opieki nad zabytkami t/o PTTK

-może zostać osoba

*ma ukończone 18 lat

*jest aktywnym turystą

*interesuje się zabytkami

*posiada odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności turystyczno-krajoznawczych

*odbyła kurs dla społecznych opiekunów zabytków

-zbiorowy społeczny opiekun zabytków – zorganizowany zespół osób zrzeszonych w instytucji posiadającej osobowość prawna (lub będącej pod opieką takiej instytucji – np. młodzież szkolna, harcerska, , itp.)

SPOŁECZNI OPIEKUNOWIE PRZYRODY

-funkcja Społecznego Opiekuna Przyrody ustanowiona przez PTTK

-cel działania : roztaczanie opieki nad powierzonym obiektem przyrodniczym oraz pomoc w tym zakresie organom państwowym

-zadania i wymogi- analogiczne jak społecznego opiekuna zabytków

-możliwość powołania zbiorowego opiekuna przyrody na podobnych zasadach jak w przypadku społecznej opieki nad zabytkami

STRAŻNICY OCHRONY PRZYRODY

-w ramach ochrony przyrody do 2001 roku w PTTK istniała funkcja Strażnika Ochrony Przyrody PTTK

-Senat 1.04.2004 ustanowił Społeczną Straż Ochrony Przyrody jako społeczna formację obywateli wspierającą działalność organów administracji publicznej właściwych w zakresie ochrony przyrody

-uprawnienia społecznych strażników nadaje starosta na wniosek organizacji społecznej , której statutowym celem jest działanie na rzecz ochrony przyrody

-społecznym strażnikiem może zostać obywatel polski, mający co najmniej średnie wykształcenie nie karany za przestępstwo lub za umyślnie popełnione wykroczenie , który złożył egzamin ze znajomości przepisów prawnych dotyczących ochrony przyrody oraz zasad działania Straży Społecznej

-społeczny strażnik upowszechnia zasady ochrony przyrody oraz ma prawo wykonywania czynności porządkowych a także do zapobiegania przekraczaniu przepisów o ochronie przyrody przez osoby fizyczne i osoby prawne (legitymowanie, odbieranie przedmiotów uzyskanych z naruszeniem przepisów)

Wykład 9

RUCH TURYSTYCZNY

-wyjazdy turystyczne wynikają z różnych indywidualnych potrzeb

-Podstawa- potrzeba znalezienia form spożytkowania czasu wolnego

-indywidualna chęć odpoczynku , potrzeba poznania świata lub realizacji zamiłowań, wcielona w życie przez miliony osób na świecie – zjawisko społeczne

*zjawisko społeczne polegające na dobrowolnym , czasowym przemieszczaniu się osób z miejsca stałego zamieszkania w celach poznawczych , zdrowotnych lub w celu realizacji specjalnych zainteresowań

*związany z czasową zmiana środowiska kulturowego i przyrodniczego

RUCH TURYSTYCZNY-PODZIAŁ

KRAJOZNAWSTWO TURYSTYCZNE

-różnorakie formy przemieszczania się oraz pobytu w miejscu docelowym, posiadające program krajoznawczy

-zdobywanie wiedzy krajoznawczej , zbieranie eksponatów , pamiątek posługując się różnymi formami turystyki

CEL POZNAWCZY

-występuje we wszystkich rodzajach ruchu turystycznego

-w ruchu turystycznym wędrownym (wycieczka) – podstawowy

-forma pobytowa- rola animatorów oraz indywidualne potrzeby (harmonia CUD)

-formy specjalistyczne – turystyka kwalifikowana (samodzielne zdobywanie wiedzy krajoznawczej )

WYCIECZKA

-podstawowa forma działalności turystyczno-krajoznawczej

-podróż w celach poznawczych lub wypoczynkowych – jednej lub grupy osób

-kryterium czasowe:

*jedno lub wielogodzinne

*jedno lub wielodniowe

WYCIECZKA POPULARNA

-wycieczka grupowa:

*wspólna trasa dla całej grupy uczestników

*krótkie pobyty w miejscowościach etapowych

-przemieszczanie

*środki transportu zbiorowego

*indywidualnego

*pieszo

-krótki czas trwania

-łatwa do zorganizowania

-nie wymaga specjalnego sprzętu

-nie wymaga szczególnej kondycji ani umiejętności w pokonywaniu trasy

-organizator-doświadczony turysta

-każda wycieczka musi mieć sprecyzowany cel

-cel dostosowany do możliwości uczestników (pora roku, wiek, poziom intelektualny)

WYCIECZKA SZKOLNA

-najczęściej organizowane (dzieci i młodzież szkolna)

-forma realizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego

Umożliwia lepsze poznanie przez uczniów rzeczy i zjawisk , wpływa na rozwój spostrzeżeń , wyobrażeń i myślenia oraz służy utrwalaniu zdobytej wiedzy

Niezależnie od charakteru , stopnia trudności, umiejętności i przygotowania uczniów , każda wycieczka, w różnym stopniu spełnia cel poznawczych (krajoznawczych), nawet jeśli nie był zaplanowany

Program wycieczek szkolnych powinien zakładać przede wszystkim poznanie najbliższej okolicy miejsca zamieszkania (Mała Ojczyzna)

Gruntowne poznanie Małej Ojczyzny jest podstawa do poznania regionu i kraju

WYCIECZKA TURYSTYKI KWALIFIKOWANEJ

-podstawowa forma działalności wytrawnych turystów

-ta forma wycieczek różni się od popularnych :

*sposobem wędrowania

*używanym sprzętem turystycznym

*tempem pokonywania przestrzeni

*świadomym doborem trudnego terenu dla sprawdzenia i podwyższenia swoich umiejętności

*samodzielną organizacją transportu , żywienia i noclegów

*samodzielną organizacją zwiedzania (istotne ze względów poznawczych )

KLASYFIKACJA WYCIECZEK –podział uwzględniający :

-przygotowanie turystyczne:

*popularne

*kwalifikowane

-czas trwania:

*1-1.5 godziny

*wielogodzinne

*1-dniowe

*1-5-dniowe

*wielodniowe

-wiek:

*dzieci

*młodzieży

*dorosłych

*III wieku

-teren

*nizinne

*górskie

*wysokogórskie

*wodne

*podwodne i lotnicze

-cel:

*turystyczno-rekreacyjne

*rekreacyjne

*turystyczno-sportowe

*wypoczynkowe

*turystyczno-krajoznawcze

*krajoznawcze

*do zakładów pracy

*przedmiotowe, lekcyjne, wieloprzedmiotowe

-rodzaj lokomocji:

*piesze

*kolarskie

*okrętem , statkiem

*żaglówka

*motorower

*kajakowe

*tratwą

*konne

*kolejowe

*autokarowe

*motocyklowe

Zasięg:

*bliskie

*dalsze

*lokalne

*wewnątrz regionalne

*miedzy-regionalne

*krajowe

*zagraniczne

-liczba uczestników :

*indywidualne

*zespołowe

*masowe

-płeć:

*dziewcząt

*chłopców

*mieszane

-organizator:

*szkolne

*biur

*organizacji

ETAPY REALIZACJI WYCIECZKI:

-zaplanowanie wycieczki

-opracowanie programu wycieczki

-przeprowadzenie wycieczki

-rozliczenie wycieczki

PROGRAM WYCIECZEK:

-dostosowany do wieku i płci uczestników

-przygotowanie turystyczne

-pora roku

-możliwości finansowe

-warunki terenowe

-rodzaj transportu

-środowisko życia uczestników i możliwości czasowe

-treść programowa nie powinna być płytka, powierzchowna

-program nie może sprzyjać byle jakiemu kontaktowaniu się z napotkanymi ludźmi

-nie może polegać na pogoni za przyjemnością i poszukiwaniu wyłącznie rozrywki

-nie może sprzyjać unikaniu wysiłku fizycznego

-opracowany rozkład minutowy elementów programu

-sprzyjający dyscyplinie indywidualnej i grupowej

Plan wycieczki kilkudniowej o bogatym programie

Lp.	Przygotowanie treści poznawczych	Przygotowanie organizacyjne	Przygotowanie finansowe	Przygotowanie kondycyjne
1	1	2	3	4
1	Ułożenie planu pracy i założeń planu wycieczki	Ustalenie trasy i terminarza wycieczki	-	Przygotowanie planu zajęć sportowych i rekreacyjnych
2	Poznanie norm odznak krajoznawczych i turystycznych	Zapisy zainteresowanych, ustalenie liczby uczestników	Sporządzenie kosztorysu	-
3	Współpraca z organizacjami i instytucjami	Ustalenie miejsca zakwaterowania i spożywania posiłków , korespondencja w sprawie noclegów	Współpraca z komitetami opiekuńczymi (sponsorami)	Ćwiczenia i trening przygotowujący do zdobywania odznak krajoznawczych i turystycznych
4	Utworzenie grup zainteresowań	Zabezpieczenie środków transportu	-	-
5	Przydział czynności grupom zainteresowań (przyszłym funkcyjnym)	Przygotowanie planu krótkich przechadzek i wycieczek próbnych	Ubezpieczenie uczestników	-
6	Poszukiwanie źródeł informacji do programu wycieczki	Zarezerwowanie wstępów do muzeów, teatrów, obiektów krajoznawczych	-	Próbne wycieczki zawody turystyczne
7	Gromadzenie informacji do programu wycieczki	Zabezpieczenie wstępów do zakładów pracy	Informacja o kosztach wycieczki	-
8	Gromadzenie wydawnictw o trasie wycieczki i przegląd filmów krajoznawczych	Przygotowanie wyposażenia indywidualnego uczestników	Obliczenie i poinformowanie o kosztach wyposażenia w sprzęt osobisty	-
9	Szczegółowy podział tematyki wśród uczestników	Gromadzenie wspólnego sprzętu wycieczkowego i jego konserwacja	Ustalenie wysokości niezbędnego kieszonkowego	Próbne wycieczki, zawody turystyczne
10	Wyznaczenie funkcji i funkcyjnych	Wyznaczenie funkcji	Obliczenie rezerwy finansowej	-
11	Praca w grupach nad programem wycieczki	Potwierdzenie rezerwacji noclegów	-	Poprawienie ogólnej sprawności fizycznej i technik turystycznych
12	Omówienie form zachowania się na wycieczce	Sprawdzenie ogólnego przygotowania się i wyposażenia	-	-
13	Przygotowanie programu kulturalnego	Ustalenie dnia wyjazdu i czasu przybycia do miejsc etapowych	-	Ćwiczenie technik turystycznych
14	Przygotowanie ogniska, wieczornicy	Sprawdzenie terminu , ustalenie czasu powrotu	-	Ćwiczenie technik turystycznych
15	Sprawdzenie grup zainteresowań o gotowości do wycieczki ostateczna konstrukcja programu	Konstrukcja precyzyjnego planu podróży	-	Ocena sprawności specjalistycznej i ogólnej
16	Sprawozdanie funkcyjnych z gotowości do wycieczki	Zebranie informacyjne , zarezerwowanie pozostałych usług , wyznaczenie miejsca zbiórki, sporządzenie imiennej listy uczestników	Przekazanie środków finansowych funkcyjnym	-
17	Zbiórka uczestników, ostateczne sprawdzenie gotowości	Zbiórka, sprawdzenie obecności, ekwipunku i dokumentów	-	-
18	Realizacja programu	Realizacja programu	Kontrola wydatków	-

WCZASY

-Termin oznacza wypoczynek urlopowy (W. Doroszewski – Słownik Poprawnej Polszczyzny)

-Zespół różnorodnych, dobrowolnych działań człowieka, o różnym stopniu nasilenia, których wspólnym celem jest wypoczynek 9T. Łobożewicz)

-Efektywny wypoczynek: żywienie, relaks psychiczny, aktywność ruchowa, odnowa biologiczna, zmiana środowiska geograficznego, zaspokojenie potrzeb intelektualnych i kulturalnych

Optymalny program wczasów

-elementy rekreacyjno-ruchowe

-treści merytoryczne

-treści poznawczo-krajoznawcze

-zajęcia kulturalno-rozrywkowe

Cel wczasów

-podniesienie sprawności fizycznej (gimnastyka poranna, ścieżka zdrowia_

-poprawienie wydolności fizycznej (bieg po zdrowie, wycieczki terenowe piesze, rowerowe, itp.)

-hartowanie organizmu(prop. Do wieku, odporności i pory roku)

-poznawanie nowych regionów kraju, rozszerzenie wiedzy historycznej

-kształtowanie postaw patriotycznych i obywatelskich (socjalizacja w obrębie grupy)

Zasady organizacji wczasów

-informacja o charakterze i rodzaju działalności w trakcie wczasów dotyczącej sprawności i wytrzymałości fizycznej, krajoznawstwa i kultury

-test sprawności fizycznej na początku i na końcu pobytu

-zbadanie ciężaru ciała na początku i na końcu pobytu (dla określenia diety i jej efektów)

-dobrowolność uczestnictwa w programie

-propozycje fakultatywne o charakterze krajoznawczym

Imprezy turystyki kwalifikowanej

-cel:

*poznawczy

*wypoczynkowy

*podnoszenia kwalifikacji turystycznych

-program

-regulamin

-warunki uczestnictwa

-ew. zasady współzawodnictwa

Współzawodnictwo

-punktacją obejmuje się umiejętność:

*poruszania się w terenie

*udzielania pierwszej pomocy

*sporządzania posiłków

*posługiwania się sprzętem turystycznym

*zwiedzanie i opisywanie obiektów krajoznawczych

-konkursy krajoznawcze

-konkursy piosenek turystycznych

Krajoznawstwo w turystyce kwalifikowanej

-czynnik krajoznawczy najmocniej występuje w formie indywidualnej

-w formie grupowej ważna rolę odgrywa przewodnik

-imprezy

Podział imprez turystyki kwalifikowanej

-zasięg (centralne, ogólnokrajowe, wojewódzkie, lokalne)

-rodzaj dyscypliny (jedno- wielodyscyplinowe)

-liczba uczestników

-skala trudności

*popularne, z rozwiniętą częścią krajoznawczą

-sprawnościowe (na orientację, tory sprawnościowe, itp.)

Krajoznawstwo w rodzajach turystyki kwalifikowanej

-Każdy rodzaj turystyki kwalifikowanej ma swoją specyfikę;

Różne są w nich możliwości realizacji treści krajoznawczych

Wykład 10

Atrakcyjność turystyczna

Podstawowy cel krajoznawstwa:

-gromadzenie informacji o obiektach krajoznawczych, miejscowościach, regionach, krajach

-gromadzenie ze źródeł pośrednich i bezpośrednich

Wybór źródeł bezpośrednich zależy od ich atrakcyjności turystycznej (subiektywizm)

Atrakcyjność turystyczna

Składowe atrakcyjności turystycznej:

-walory turystyczne

-dostępność turystyczna

-zagospodarowanie turystyczne

Walory turystyczne

Walor turystyczny jest to element bądź zespół elementów środowiska naturalnego i/lub kulturowego, który może być przedmiotem zainteresowania turysty.

Pierwsza klasyfikacja walorów turystycznych

W 1964 roku w Pradze na seminarium zorganizowanym przez Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (UIOOT)

Autor Manuel Baud-Bovy

-Walory turystyczne:

*naturalne

*zabytki historyczne

* „ludzkie”

Klasyfikacja Baud-Bovy’ego

Naturalne walory turystyczne:

-klimat, temperatura, opady, rzeźba terenu, lodowce, skały, jaskinie, strefy wulkaniczne, morza, jeziora, rzeki, źródła mineralne, lasy, rozległe krajobrazy, malowniczo położone miejscowości, fauna i flora, itp.

Zabytki historyczne:

-skupiska zabytków (rozległe wykopaliska archeologiczne, miasta- zabytki, muzea, itp.)

-zabytki występujące pojedynczo (klasztory, kościoły, zamki, fortyfikacje, itp.)

-dzieła architektury ludowej

Walory turystyczne „ludzkie”

-poczucie godności, tradycja (obrzędy religijne, pielgrzymki, obchody świąt ludowych, stroje ludowe, rzemiosło artystyczne, tradycyjna kuchnia, itp.)

-działalność ludzka (przemysł, rzemiosło, kompleksy przemysłowe, porty, targi, wystawy, imprezy kulturalne i sportowe, itp.)

Geneza walorów turystycznych

-Naturalne (przyrodnicze)

(stworzone przez naturę: ukształtowanie terenu, rzeki, jeziora, morza, wodospady, góry, lasy, wydmy, jaskinie, skały = obiekty przyrody żywej i nieożywionej)

-Antropogeniczne (kulturowe)

(stworzone przez człowieka: zabytki architektury, dzieła sztuki, zwyczaje, obrzędy, imprezy, itd. = elementy kultury materialnej i niematerialnej)

Walory przyrodnicze

-litosfera (rzeźba terenu, osobliwości geologiczne)

-atmosfera (jakość powietrza, temperatura, pokrywa śnieżna)

-hydrosfera (rzeki ,potoki, jeziora, zbiorniki wodne, morza, źródła mineralne)

-pokrywa glebowa (pustynie piaszczyste, żwirowe)

-szata roślinna (lasy, osobliwości flory)

-świat zwierzęcy (ryby, ptaki, ssaki, owady, gatunki chronione, zwierzyna łowna, etc. )

-krajobraz naturalny (zespoły w/w elementów o wysokich wartościach estetycznych)

Walory kulturowe

-historyczne:

*miejsca historyczne związane ze znaczącymi wydarzeniami i wybitnymi ludźmi

*dzieła architektury, urbanistyki i techniki

*stanowiska archeologiczne i zbiory muzealne

*miejsca kultu religijnego

-współczesne:

*wybitne dzieła urbanistyczno-gospodarcze (np. nowoczesne miasta)

*obiekty przemysłowe

*dzieła techniki komunikacyjnej

*budowle wodne

*dzieła architektury miejskiej

*obiekty współczesnej kultury (teatry, galerie, wystawy)

*centra handlowe

*centra rozrywki

Podział walorów turystycznych wg Peretiatkowicza (1) i Łazarka (2)

Walory turystyczne (1):

-materialne (góry, las, jezioro zamek, itp.)

-niematerialne (klimat, legendy, pieśni ludowe, uprzejmość i życzliwość mieszkańców)

Walory turystyczne (2):

-naturalne (klimat, rzeźba terenu, krajobraz i inne)

-stworzone przez człowieka (zabytki, dzieła sztuki, kompleksy uzdrowiskowe, itp.)

-komplementarne (system komunikacyjny, baza noclegowa, gastronomia, agencje turystyczne, itp.; tzw. Wyposażenie recepcyjne regionu)

Funkcje walorów turystycznych

-Walory wypoczynkowe

-Walory specjalistyczne

-Walory krajoznawcze

WALORY WYPOCZYNKOWE

Zależne od typu środowiska generującego ruch turystyczny

Dla obszarów miejskich:

-zależnie od warunków środowiska przyrodniczego

-niski stopień urbanizacji

-atrakcyjny naturalny krajobraz

-zdrowy klimat

-łatwy kontakt z wodą i lasem

-niski poziom hałasu

-uzdrowiska

Dla obszarów wiejskich :

-ośrodki kulturalne

-ośrodki usługowo-rozrywkowe

-modne miejscowości wypoczynkowo-rozrywkowe

-uzdrowiska

CECHY WALORÓW WYPOCZYNKOWYCH

-zespół cech niezbędnych

*stanowią minimum warunków do wypoczynku (czyste powietrze, cisza, niski stopień urbanizacji, atrakcyjny krajobraz naturalny)

-zespół cech korzystnych

*podnoszą wartości wypoczynkowe (szczególne walory widokowe, warunki do uprawiania aktywnego wypoczynku, wędrówek pieszych, kolarskich, wodnych, możliwość kąpieli, przydatność terenu do sportów zimowych i wędrówek narciarskich)

WALORY SPECJALISTYCZNE

-cechy i elementy środowiska przyrodniczego, które umożliwiają uprawianie różnych rodzajów turystyki kwalifikowanej

*piesza górska, kajakowa, speleologiczna, kolarska, powietrzna, podwodna, wspinaczkowa, żeglarska, survivalowa i specjalistyczna

*wędkarskiej, myśliwskiej, uzdrowiskowej

WALORY KRAJOZNAWCZE

-osobliwości przyrody (żywej i nieożywionej) , zabytkowe dobra kultury, folklor, pamiątki historii i współczesne osiągnięcia kulturowe w zakresie kultury materialnej , duchowej i społecznej

WALOR TURYSTYCZNY = ATRAKCJA TURYSTYCZNA

-Wg Davidsona atrakcje:

*naturalne- plaża i morze , wulkany, parki i ogrody, uzdrowiska, jeziora, rzeki, góry

*transport- koleje parowe, kanały, gondole, balony, autokary, przejażdżki na zwierzętach

*rozrywka- kina, tereny wystawowe, nocne kluby, ogrody zoologiczne, tory wyścigowe, parki rozrywki

*sport- centra rekreacyjne, lodowiska, pola golfowe, stoki narciarskie, korty tenisowe, baseny kąpielowe

*zakupy- centra rekreacyjno-handlowe, bazary orientalne, specjalistyczne sklepy, hipermarkety, sklepy wolnocłowe

*historia i kultura- zabytki architektoniczne, wykopaliska archeologiczne, festiwale muzyki lub sztuki, obyczaje i rzemiosło ludowe, muzea

ATRAKCJE- PODZIAŁ WG MAJEWSKIEGO (1)

-odtwarzalne- współczesne obiekty bez wartości historycznej, mogą być odtworzone w każdym miejscu i czasie, parki rozrywki typu Disneyland

-nie odtwarzalne- elementy przyrodniczego lub historycznego dziedzictwa , podlegające ochronie i odpowiednio zarządzane

ATRAKCJE- PODZIAŁ WG MAJEWSKIEGO (2)

-podstawa kwalifikacji- siły przyciągające odwiedzających

*atrakcje główne- mają wpływ na decyzję turysty co do miejsca docelowego podróży , są powiązane z wizerunkiem miejsca docelowego, który jest lansowany w kampaniach promocyjnych

*atrakcje dodatkowe (drugorzędne) – podwyższają wartość doświadczeń turystów, ale nie są głównym czynnikiem decydującym o wyborze docelowego miejsca podróży

WALORY KRAJOZNAWCZE

-zespół elementów naturalnych i antropogenicznych, które dzięki swemu znaczeniu poznawczemu, estetycznemu, dydaktycznemu i patriotycznemu, mogą stanowić przedmiot zainteresowania turystycznego

STRUKTURA PRZESTRZENNA WALORÓW KRAJOZNAWCZYCH

-centra krajoznawcze

-ośrodki krajoznawcze

-zespoły krajoznawcze

-obiekty krajoznawcze

CENTRA KRAJOZNAWCZE

-duży ośrodek miejski, ze względu na różnego rodzaju walory turystyczne, wysoki poziom usług noclegowo-żywieniowych i handlowo-rozrywkowych stanowi przedmiot szczególnego zainteresowania turystów

-Kraków, Trójmiasto, Warszawa, Wrocław, Poznań, Toruń, Lublin, Szczecin, Łódź, konurbacja Katowicka

OŚRODKI KRAJOZNAWCZE

-ośrodek miejski o wielkości i funkcjach ponad lokalnych , posiadający skupisko walorów krajoznawczych oraz odpowiedni poziom zagospodarowania turystycznego

-62 miejscowości w Polsce , np. Frombork, Kazimierz Dolny, Zamość, Zakopane, Przemyśl, Rzeszów

ZESPOŁY KRAJOZNAWCZE

-w kraju 510 miejscowości , które charakteryzują się walorami krajoznawczymi wyższej rangi ale nie będące centrami ani ośrodkami krajoznawczymi

-Łańcut, Jarosław , Biecz, Krosno, Sanok, Iwonicz Zdrój

OBIEKTY KRAJOZNAWCZE

-wyodrębnione strukturalnie i funkcjonalnie budowle bądź inne formy przestrzenne (naturalne lub antropogeniczne ) posiadające wartości poznawcze

-odosobnione obiekty w miejscowościach lub poza nimi, pojedyncze lub w zespole

ZJAWISKA KRAJOZNAWCZE

-interesujące z punktu widzenia turysty tradycyjne lub współczesne sposoby organizacji życia, objawy kultury, formy gospodarowania

-obrzędy na Górze Chełm, na Górze Połom, dożynki, Turki, procesje religijne, odpusty, itp.

Wykład 11

POJĘCIE DZIEDZICTWA WG HEWISONA

- „To co przeszłe pokolenia ocaliły i co nam przekazały i co znacząca liczba populacji pragnie ocalić dla przyszłości”

Składowe dziedzictwa

-Obiekty, miejsca, obszary przyrodnicze i kulturowe, niematerialne formy kultury- filozofia, tradycja, obyczajowość, sztuka, style życia, folklor

Polityczne przeszkody dla ochrony dziedzictwa

-W czasach komunistycznej (zsowietyzowanej) Polski:

*brak konserwacji zabytków poniemieckich

*zaniedbywanie i dewastacja obiektów dziedzictwa narodu żydowskiego

*dewastacyjna polityka urbanistyczna decydentów w Polsce (np. Karol Musioł w Opolu)

-Polski Cmentarz Orląt we Lwowie

-Dziedzictwo Aborygenów w Australii i Indian w Ameryce Północnej

Działalność światowych organizacji WHC

-Światowy Komitet Dziedzictwa wspierany przez sekretariat UNESCO i Światowe Centrum Dziedzictwa koordynują działania rządów w zarządzaniu obiektami z Listy Światowego Dziedzictwa

Funkcje WHC

-identyfikacja i wpis na Listę Światowego Dziedzictwa (WHS) obiektów przyrodniczych i kulturowych- na podstawie nominacji nadsyłanych przez rządy poszczególnych państw

-decydowanie które obiekty z WHS wpisać na Listę Światowego Dziedzictwa w Niebezpieczeństwie (specjalna troska konserwatorska)

-określenie w jaki sposób i na jakich warunkach środki z WHF powinny zostać wykorzystane przez rządy państw dla ochrony ich miejsc światowego dziedzictwa

Definicja dziedzictwa kulturowego wg Konwencji UNESCO z 1971r (art.1)

-zabytki architektury, rzeźby i malarstwa, przedmioty lub struktury archeologiczne, inskrypcje, jaskinie mieszkalne oraz kombinacje w/w elementów o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia historii, sztuki i nauki

-grupy budynków pojedynczych lub połączonych, które ze względu na swoją architekturę , jednorodność lub położenie w krajobrazie mają wyjątkową wartość z punktu widzenia historii, sztuki, i nauki

-miejsca pracy ludzkiej lub stworzone przez naturę i ludzi oraz obszary zawierające stanowiska archeologiczne o wyjątkowej uniwersalnej wartości z historycznego , estetycznego, etnograficznego lub antropologicznego punktu widzenia

DEFINICJA DZIEDZICTWA NATURALNEGO WG KONWENCJI UNESCO Z 1972 ROKU (ART.2)

-naturalne formacje złożone z fizycznych i biologicznych form o wyjątkowej uniwersalnej wartości z estetycznego lub naukowego punktu widzenia

-geologiczne i fizjograficzne formacje i precyzyjnie określone obszary, które stanowią siedliska zagrożonych gatunków zwierząt i roślin o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu z punktu widzenia nauki lub ochrony przyrody

-miejsca lub ściśle określone naturalne obszary o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki , ochrony przyrody lub naturalnego piękna

KRYTERIA SELEKCJI OBIEKTÓW KULTUROWYCH

-mistrzowskie przykłady ludzkiego geniuszu

-rozwój architektury, technologii, monumentalnej sztuki, założeń miejskich lub kształtowania krajobrazu

-unikatowe lub wyjątkowe pamiątki tradycji kulturowej albo cywilnej, która istnieje lub znika

-wyjątkowe przykłady typów budownictwa lub architektury bądź technologicznego zespołu albo krajobrazu , który ilustruje znaczące okresy w ludzkiej historii

-wyjątkowe przykłady tradycyjnych ludzkich siedlisk lub wykorzystania krajobrazu , które są reprezentatywne dla kultury

-bezpośrednio związane z wydarzeniami lub żywą tradycją , z ideami bądź wierzeniami , z dziełami sztuki lub literatury o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu

KRYTERIA SELEKCJI OBIEKTÓW NATURALNYCH

-wyjątkowe przykłady reprezentujące główne okresy historii ziemi , włączając oznaki ziemi , trwające okresy geologiczne kształtujące formy krajobrazu

-przykłady prezentujące ekologiczne i biologiczne procesy w ewolucji lądowych , słodkowodnych, przybrzeżnych i morskich ekosystemów

-przyrodnicze osobliwości lub obszary o wyjątkowym przyrodniczym pięknie i estetycznym znaczeniu

-chronione siedliska biologiczne różnorodności, włączając te, w których występują gatunki zagrożone i o wyjątkowej uniwersalnej wartości z punktu widzenia nauki lub ochrony

POLSKIE OBIEKTY Z LISTY WHC UNESCO

-Puszcza Białowieska (1979) N(3)

Obszar leśny położony na dziale wodnym zlewisk M. Bałtyckiego i M. Czarnego . Siedlisko różnorodnych gatunków roślin i zwierząt 300 żubrów

-historyczne centrum Krakowa (1972) C(4)

Położone u stóp wzgórza Wawel Kraków to historyczna stolica Polski z bogatym historycznym centrum urbanistycznym: średniowieczny Kraków, pozostałości XIV w. fortyfikacji i XIII w. miasta Krakowa z największym rynkiem w Europie, Ratuszem, Uniwersytetem Jagiellońskim (Collegium Maius) , Zamkiem Królewskim i Katedrą św. Wacława z grobami królewskimi na Wawelu

-Kopalnia soli w Wieliczce (1978) C (4)

Działająca od XIII w. wykorzystując miejscowe pokłady soli ( w Bochni pokłady też eksploatowane )

Dziewięć poziomów i 300km chodników, kopalnia zawiera też komnaty, kaplice z dziełami sztuki (ołtarze, rzeźby, żyrandole z soli). Oferuje fascynującą wędrówkę w przeszłość

-Obóz koncentracyjny w Oświęcimiu (1980) C (6)

Umocnione mury , kolczaste ogrodzenia, platformy strażnicze , baraki, szubienice, komory gazowe i krematoria . Świadectwo hitlerowskiego ludobójstwa w największym obozie zagłady w III Rzeszy

4 000 000 osób, głównie narodowości żydowskiej było systematycznie głodzonych , torturowanych i mordowanych w tym obozie , stanowiącym symbol okrucieństwa człowieka w stosunku do człowieka w XX wieku

-Historyczne centrum Warszawy (1980) C (2,6)

W czasie II wojny światowej, w sierpniu 1944r. ponad 85% warszawskiego XVIII wiecznego historycznego centrum zostało zniszczone przez nazistowskich okupantów . po wojnie w ciągu 5 lat drobiazgowo odbudowano wszystkie kościoły , pałace i rynek . jest to wyjątkowy przykład całkowitej rekonstrukcji architektury okresu historii od XIII do XX wieku

-Centrum Zamościa (1992) C (4)

Miasto ufundowane przez hetmana Jana Zamojskiego w XVI wieku na szlaku handlowym łączącym zachodnią i północną Europę z Morzem Czarnym . Wzorowany na włoskim mieście handlowym i zbudowany w okresie baroku przez architekta Bernardo Morando z Padwy jest przykładem architektury renesansowego miasta schyłku XVI wieku . oryginalny układ , fortyfikacje , duża liczba budynków łączących włoskie i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne .

-Średniowiecze miasto Toruń (1997) C (1,4)

Krzyżacy zbudowali tu zamek w XIII wieku – bazę dla podboju i ewangelizacji Prus . na tej podstawie rozwinął komercyjne funkcje jako członek Hanzy . wiele wspaniałych budynków publicznych i prywatnych z XIV i XV wieku zachowało się na Starym i Nowym Mieście . Świadectwo jego dawnego znaczenia

-Zamek w Malborku (1997) C (1,3,4)

Rozkwit zamku od momentu przeniesienia siedziby Wielkiego Mistrza Zakonu Krzyżackiego z Wenecji do Marienburga . Najdoskonalszy przykład średniowiecznego zamku ceglanego . na przełomie XIX i XX wieku skrupulatnie odrestaurowany – wykształcono wiele technik konserwatorskich dziś uznawanych za standard . po wojnie odrestaurowany po zniszczeniach .

-Manierystyczna architektura i kompleks parku krajobrazowego z kalwarią w Kalwarii Zebrzydowskiej (1999) C (2,4)

Wyjątkowy pomnik kultury ; naturalny krajobraz został wykorzystany jako miejsce symbolicznego przedstawienia scen z Pasji w formie kaplic i alejek ; naturalne i kulturowe elementy współgrają ze sobą . Kontrreformacja pod koniec XVI wieku doprowadziła do rozkwitu tego typu kształtowania krajobrazu łącząc naturalne piękno z zasadami barokowych założeń ogrodowych i z duchowymi wartościami .

-„Kościoły pokoju” w Jaworze i Świdnicy (2001) C (3,4,6)

Wyjątkowe świadectwo szczególnego ataku tolerancji Katolickiego Cesarstwa Habsburgów wobec społeczności protestanckiej na Śląsku w okresie po wojnie 30letniej w Europie . W rezultacie warunków narzuconych przez cesarza „Kościoły Pokoju” wymagały od budowniczych wprowadzenia pionierskich rozwiązań konstrukcyjnych i architektonicznych na skale i w kompilacji nieznanej dotąd w architekturze drewnianej.

„Kościoły Pokoju” stanowią wyjątkowe świadectwo szczególnych politycznych postaw wobec innowierców w Europie w XVII wieku i rozwoju wielkiej siły duchowej i społecznego zaangażowania

-Drewniane Kościoły południowej Małopolski (2003) C (3,4)

Stanowią ważne świadectwo średniowiecznej tradycji budowy kościołów , związane z liturgicznymi i kultowymi funkcjami kościoła rzymskokatolickiego w Europie Centralnej . Stanowią zachowane przykłady gotyckiej architektury sakralnej. Zbudowane technika zrębową imponują względami artystycznymi i konstrukcyjnymi . Ufundowane przez władców i szlachetne rody jako symbole prestiżu społecznego i politycznego (Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana, Sękowa, Binarowa , Blizne, Haczów)

-Park Mużakowski (2004) C (1,4)

Jeden z najbardziej rozległych europejskich parków krajobrazowych, położony nad Nysą Łużycką , po obu stronach granicy polsko-niemieckiej . Założony na początku XIX wieku przez księcia Hermana von Puckler-Muskau . wznoszące się ponad dolina rzeki tarasy wykorzystano do usytuowania wzajemnie powiązanych kompozycyjnie budowli i miejsc widokowych.

Wyjątkowy przykład parku założonego w naturalnym terenie i przekształconym w krajobraz kulturowy. Zwiastun nowego podejścia do projektowania parków miejskich; wpłynął na rozwój architektury krajobrazu.

-Stuletnia Hala we Wrocławiu zwana Halą Ludową (2006) C (1,2,4)

Wzniesiona w latach 1911-1913 dla upamiętnienia stulecia bitwy narodów pod Lipskiem. Średnica 130m , wysokość 42m, przykryta kopułą o średnicy 65m i wysokości 23m. Pojemność 7000 osób.

Wybitne osiągnięcie sztuki inżynierskiej i budowlanej . przez wiele lat największa żelbetowa konstrukcja na świecie.

PROCEDURA

-złożenie przez rząd państwa wniosku z załączonymi informacjami

-komitet rozpatruje wniosek i decyduje, który z obiektów otrzymuje status światowego dziedzictwa

-proces ten trwa około półtora roku

-Polska ratyfikowała konwencję 29 czerwca 1976 roku

-w 2006 roku na liście znajdowało się 812 obiektów w 137 państwach

-26 czerwca 2004 r. , na „ II Forum Polskich Miast i Miejsc UNESCO”, miasta i obiekty w Polsce , znajdujące się na liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO, w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji skupiły się w Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO. Siedzibą Ligi został Toruń , a jej pierwszym prezesem Marcin Zamoyski .

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
EGZAMIN Z KRAJOZNAWSTWA WERSJA D, Krajoznastwo WSHGIT, Krajoznastwo
KRAJOZNASTWO, Szkoła WSTiH, szkoła sem. 5
Krajoznawstwo
Krajoznawstwo 28[1].03.2009, Turystyka I Rekrecja, krajoznawstwo
Krajoznawstwo 28.03.2009 (1), Krajoznastwo WSHGIT, Krajoznastwo
Wersję wordTest egzaminacyjny, GWSH Katowice, Krajoznastwo
5 krajoznawstwo (26.03.2011 r.), Krajoznastwo WSHGIT
Krajoznwstwo W Krajoznawstwo
krajoznawstwo odp
Krajoznawstwo wykłady
Krajoznastwo egzamin, Turystyka i rekreacja rok1
krajoznawstwo, wykład I 08.10.2007, CIASTO NA NALEŚNIKI
Geografia turystyczna i krajoznawstwo, Krajoznawstwo I, Krajoznawstwo I
Szlak krajoznawczy w mojej miejscowości (Ostrowiec Świętokrzyski)
Krajoznawstwo w ujeciu definicyjnym
Krajoznawstwo- test i poprawne odpowiedzi, Turystyka - teoria, Krajoznawstwo
3 krajoznawstwo (12.03.2011r.), Krajoznastwo WSHGIT

więcej podobnych podstron