WYKOPY

Wykonali:
Robert Konopka
Magdalena Suchowierska
Katarzyna Joanna Zaforymska
gr. COW 4

PODSTAWOWE DEFINICJE



Wykop – dół szeroko- lub wąskoprzestrzenny dla urządzeń instalacji podziemnych (np. rurociągów)
oraz miejsca rozbiórki nasypów, wałów lub hałd ziemnych.



Wykop liniowy – wykop wykonywany na wąskim lecz długim pasie terenu, którego zasadniczym
wymiarem jest długość, np. przy układaniu rurociągów pod powierzchnią terenu.



Grunt budowlany – część skorupy ziemskiej mogąca współdziałać z obiektem budowlanym,
stanowiąca jego element lub służąca jako tworzywo do wykonywania z niego budowli ziemnych.



Podłoże – część konstrukcyjna wykopu utrzymująca przewód między dnem wykopu a obsypką lub
zasypką wstępną. W podłożu wyróżnia się górną i dolną podsypką. W przypadku ułożenia przewodu
na naturalnym dnie wykopu, dno wykopu jest dolną podsypką.



Zasypka wstępna – warstwa wypełniającego materiału gruntowego tuż nad wierzchem rury.



Zasypka główna – Wypełnienie gruntem między górną powierzchnią zasypki wstępnej a
powierzchnią terenu, nasypu lub spodem drogi.



Strefa ułożenia przewodu – wypełnienie otoczenia przewodu obejmujące podsypkę, obsypkę i
wstępną zasypkę.

ROBOTY PRZYGOTOWAWCZE



Przygotowanie terenu robót powinno być poprzedzone dokładnym rozpoznaniem istniejących na
nim budowli wraz z instalacjami i urządzeniami obiektów oraz wysokiej roślinności. Polega ono
głównie na:

- zabezpieczeniu lub usunięciu w terenie urządzeń technicznych (dreny, przewody rurowe, kable i
in.),

- usunięciu lub zabezpieczeniu przed uszkodzeniem drzew i krzewów,

- usunięciu rumowisk, wysypisk odpadów oraz gleby zanieczyszczonej zw. chem. Czynności te
powinny być wykonane z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska,

- zabezpieczeniu obiektów chronionych prawem (pomniki kultury, wykopaliska archeologiczne),

- zabezpieczeniu rzek i kanałów przed zakłóceniem przepływu lub zakłóceniem przepływu wód,

- usunięciu darniny i gleby, które należy wykonać w granicach wyznaczonej budowli ziemnej
powiększonych o ok. 0,5-1,0 m z każdej strony (jeżeli darnina ma być ponownie wykorzystana,
należy ją składować w pobliżu.



Wszelkie prace realizacyjne należy wykonywać w oparciu o geodezyjnie wyznaczone elementy
geometryczne budowli. Poszczególne elementy geometryczne budowli powinny być wyznaczone i
zastabilizowane w sposób umożliwiający ich wprowadzenie podczas realizacji budowli.



W zakresie prac geodezyjnych należy korzystać z Rozp. Ministra Gospodarki Przestrzennej i
Budownictwa w sprawie realizacji i zakresu opracowań geodezyjno-kartograficznych oraz czynności
geodezyjnych obowiązujących w budownictwie.



Po zakończeniu budowy sporządza się powykonawczą dokumentację geodezyjną.



Protokół przejęcia terenu pod budowę od inwestora (np. Prezydenta Miasta, prywatnego inwestora).



Firma wykonująca roboty ziemne zobowiązuje się do doprowadzenia stanu nawierzchni po budowie
do stanu wyjściowego.

POSTĘPOWANIE W
OKOLICZNOŚCIACH
NIEPRZEWIDYWANYCH

W przypadku wystąpienia zagrażających dla stateczności budowy osuwisk lub przebić
hydraulicznych (źródło) należy:



wstrzymać wykonywanie robót i zabezpieczyć teren przed dostępem ludzi,



zabezpieczyć miejsce, w którym nastąpiło przebicie przed dalszym naruszeniem struktury gruntu
(np. przez ułożenie geowłókniny i nasypanie ok. 0,5 m warstwy pospółki),



zawiadomić projektanta i ustalić środki zaradcze.

Roboty ziemne w okresie mrozów

Teren, na którym się przewiduje wykonanie robót ziemnych można zabezpieczyć przed
przemarzaniem poprzez:



przeoranie gruntu do głębokości 25-30 cm i następnie zbronowanie,



pokrycie powierzchni gruntu miejscowego materiałami izolacyjnymi (trociny, torf, słoma, liście,
piasek),

Wyrównywanie skarp i dna możliwe jest zimą, w zasadzie tylko w przypadku gruntów sypkich. W
gruntach spoistych nie powinno być wykonywane. W okresie mrozów można wykonywać nasypy z
gruntów sypkich tylko za zgodą projektanta.

OGÓLNE ZASADY WYKONANIA
WYKOPÓW



Metoda wykonywania wykopów powinna być dobrana do zakresu robót, rodzaju, rozmiarów i głębokości
wykopów, ukształtowania terenu, rodzaju gruntu oraz posiadanego sprzętu mechanicznego.



Przed przystąpieniem do wykonywania wykopów należy sprawdzić poziom wody gruntowej w miejscu
wykonywania robót i uwzględnić ciśnienie spływowe, które może powodować utrudnienie robót i
naruszenie równowagi skarp wykopu lub zbocza.



Wykopy tymczasowe powinny być wykonywane bezpośrednio przed wykonaniem przewidzianych w nich
robót i szybko zlikwidowane przez zasypanie.



Źródła wody odsłonięte przy wykonywaniu wykopów należy ująć za pomocą rowów lub drenów i
odprowadzić rowami poza teren robót.



Wykopy o głębokości powyżej 4,0 m należy wykonywać stopniami z tym, że z każdego stopnia powinien
być urządzony wyjazd dla środków transportowych oraz przewidziane odprowadzenie wody
uniemożliwiające spływanie jej na stopnie niższe.



Ściany wykopów należy tak kształtować lub obudowywać, aby nie nastąpiło obsunięcie sie gruntu.



Jeśli przewiduje się ruch ludzi wzdłuż górnych krawędzi wykopów, należy ukształtować podłużne pasy o
szerokości co najmniej 0,60 m, na których nie powinien znajdować się ukopany grunt ani inne
przeszkody. W przypadku wykopów o głębokości do 0,80 m można wykonać taki pas tylko po jednej
stronie.



W przypadku wykonywania wykopów w bezpośrednim sąsiedztwie istniejących konstrukcji, a szczególnie
gdy ich głębokość jest większa niż głębokość posadowienia tych konstrukcji, należy zastosować środki
zabezpieczające przed osiadaniem i odkształceniem tych konstrukcji. Minimalna odległość krawędzi dna
wykopu od pionowej ściany fundamentu konstrukcji posadowionej powyżej dna wykopu, jeżeli nie
przewiduje sie specjalnych zabezpieczeń, powinna być obliczona.



W przypadku wykopów o głębokości większej ni 1,25 m należy w odstępach do 20 m zapewnić wyjścia z
nich przy użyciu, np. drabin.



W przypadku, gdy przewiduje się obniżenie zwierciadła wody gruntowej poniżej dna i wykop wykonywany
pod wodą stanowi wstępną fazę robót, należy go wykonać do głębokości o ok. 50 cm mniejszej ni
projektowana głębokość dna i dokończyć oraz wykonać ewentualne zabezpieczenia dopiero przy
obniżonym zwierciadle wody gruntowej.



W przypadku wykonywania wykopów sprzętem przekazującym drgania na podłoże gruntowe należy
ocenić wpływ tych drgań na istniejące konstrukcje.



Dno i skarpy lub ściany wykopów stałych należy trwale umocnić.

KONTROLA WYMIARÓW WYKOPÓW

Kontrolę wymiarów wykopów należy przeprowadzać metodami geodezyjnymi w przekrojach
poprzecznych nie rozmieszczonych nie rzadziej niż 100 m. Kontroli podlegają:



rzędne dna, ławek i terenów,



usytuowanie osi i długości wykopów w osi,



wymiary przekroju poprzecznego,



nachylenie skarp.

ODBIÓR ROBÓT

Odbiór częściowy robót

Odbiór częściowy powinien być przeprowadzony w przypadku robót ulegających zakryciu (np.
przygotowanie terenu, podłoże gruntowe pod fundamenty konstrukcji lub nasyp, zagęszczenie
poszczególnych warstw gruntów w nasypie, urządzenia odwadniające znajdujące sie w nasypie,
itp.) przed przystąpieniem do następnej fazy (części) robót, uniemożliwiającej dokonanie odbioru
robót poprzednio wykonanych w terminach późniejszych. Odbioru należy dokonać na podstawie
wyników odpowiednich badan i kontroli.

Odbiór końcowy robót

Odbiór końcowy robót ziemnych powinien być przeprowadzony po ich zakończeniu i powinien być
dokonywany na podstawie dokumentacji wymienionej w rozdz. 2, łącznie z protokołami z odbiorów
częściowych i ocena aktualnego stanu wykonanych robót. W razie gdy to jest konieczne, przy
odbiorze końcowym mogą być przeprowadzane dodatkowe badania. Należy sporządzić
dokumentacje powykonawcza.

WYTYCZNE SPEC

Wykonanie sieci ciepłowniczej preizolowanej może być tylko na podstawie dokumentacji uzgodnionej w
SPEC

i legalnych zmian.

Podłoże



przy budowie s.c. preizolowanej należy stosować podłoże o grubości 10 ¸15 cm (w zależności od
średnicy rurociągów), z podsypki piaskowej o zalecanej granulacji 0, 2 - 1 mm, z występującymi
frakcjami grubszymi o granulacji 1 - 1,8 mm – do 15%,



dopuszczone jest stosowanie piasku o granulacji do 2 mm, z dopuszczalną zawartością do 10%
ziaren o grubości powyżej 4 mm,



podsypka piaskowa nie może zawierać gliny, kamieni i ziaren z ostrymi krawędziami, które mogłyby
uszkodzić rurociąg lub złącza na połączeniach spawanych,



skład materiału powinien pozwolić na uzyskanie współczynników tarcia wymaganych w projekcie
technicznym przy uwzględnieniu starannie wykonanego zagęszczenia,



w przypadku gruntów nieprzepuszczalnych lub okresowego występowania wód gruntowych
powyżej poziomu rur preizolowanych pod podsypką właściwą należy wykonać warstwę
przepuszczalną – drenażową o grubości ok. 10 cm, ze żwiru o zróżnicowanej grubszej granulacji.

WYTYCZNE SPEC

Wykop



głębokość układania –minimalne przykrycie gruntem rurociągu preizolowanego powinno wynosić 40 -70 cm,
w zależności od średnicy rurociągów, zaleceń producenta(katalog), metody układania i trasy przebiegu,



w miejscach wypłyceń, tam gdzie nie da się zapewnić min. 40 cm zasypki i narażonych na duże obciążenia
należy zastosować żelbetową płytę odciążającą, ułożoną ponad rurociągiem. W przypadku występowania
naziomu nad rurociągiem mniejszego niż 40 cm należy wykonać obliczenia stabilności pionowej rurociągu
dla maksymalnej temperatury pracy zgodnie z wytycznymi normy PN-EN 13941+A1:2010,



maksymalna wysokość naziomu nie powinna być większa niż 6 m (przykrycie ponad 2,0 m wymaga
uzyskania odstępstwa SPEC S.A.). Dodatkowo dla rurociągów o średnicach nominalnych większych niż
DN400 przy występowaniu ciężkiego ruchu kołowego oraz przykryciach rurociągów większych niż 2,5 m
zalecane jest wykonanie obliczeń sprawdzających zgodnie z wytycznymi normy PN-EN 13941+A1:2010 pod
kątem ryzyka owalizacji przekroju rurociągu (maksymalnie dopuszczalna owalizacja średnicy 6%),



szerokość w poziomie dna wykopu powinna być o min. 35 cm większa, niż suma średnic zewnętrznych
układanych rur preizolowanych z niezbędnymi poszerzeniami w miejscach spawania. Zaleca się zachowanie
15 ¸ 20 cm odstępu między rurociągiem zasilającym i powrotnym,



głębokość wykopu powinna być max 10 ¸ 15 cm większa, niż przewidywany poziom dolnej powierzchni rur
preizolowanych (w zależności od średnicy rurociągu), a w przypadku okresowego występowania wód
gruntowych lub układania sieci w gruntach nieprzepuszczalnych głębokość wykopu powinna być
powiększona o 10 cm dla ułożenia warstwy drenażowej.



rurociągi preizolowane zaleca się układać powyżej maksymalnego poziomu wód gruntowych.



tam, gdzie rurociągi poddane są stałemu zewnętrznemu działaniu wody, należy zapobiec przepuszczaniu
wody na połączeniach, przez wybór osłony z podwójnym uszczelnieniem (dwie metody uszczelnienia
połączenia, które funkcjonują niezależnie od siebie i są wykonywane osobno) oraz poszerzony zakres
kontroli na etapie montażu.



przy głębokości wykopu większej niż 1 m przy gruntach niespoistych zaleca się wykonanie wykopów z
wymaganym pochyleniem lub oszalowaniem skarpy bocznej.

WYTYCZ
NE SPEC

WYKOP
PRZYKŁADOWY PRZEKRÓJ I ZALECANE MINIMALNE WYMIARY WYKOPÓW

WYTYCZNE SPEC

Składowanie elementów preizolowanych



rury preizolowane proste należy przechowywać i magazynować w taki sposob, aby były
zabezpieczone przed uszkodzeniem lub zgnieceniem rury osłonowej.



rury należy układać na płaskiej powierzchni (na całej długości mają się stykać się z podłożem) lub
na miękkich podkładach tak, aby nie były nadmiernie ściskane.



rury należy składować wg asortymentów wymiarowych, w stosach o wysokości do 2 m,
zabezpieczone przed rozsuwaniem się.



zaleca się układać je tak, aby etykiety znajdowały się zawsze z tej samej strony.



rury preizolowane należy składować i przechowywać z ochronnymi kapslami (denkami) z tworzywa
sztucznego założonymi na końcówki rur stalowych.



łuki preizolowane należy składować w paletach wg asortymentów wymiarowych. Wysokość
składowania do 1,5 m. Dopuszcza się składowanie kolan w stosach (do 5 warstw) tak, aby stykały
się z sobą maksymalne dużą powierzchnią, trójniki preizolowane należy składować na paletach
podzielone wg asortymentów wymiarowych. Dopuszcza się składowanie trójników w stosach, tak,
aby maksymalną powierzchnią stykały się ze sobą. Wysokość składowania nie powinna przekraczać
1,5 m,



uszczelki końcowe oraz opaski termokurczliwe wraz z ochronną folią zabezpieczającą warstwę
mastyki należy przechowywać w suchych pomieszczeniach zabezpieczając przed wpływem
promieni słonecznych i wysokiej temperatury.

Składowanie i magazynowanie rur i elementów w niskich temperaturach



Rury oraz elementy prefabrykowane: łuki, odgałęzienia, redukcje, armaturę, podpory stałe,
składowane i magazynowane w niskich temperaturach (poniżej -10°C), z uwagi na kruchość
polietylenu, należy zabezpieczyć przed uderzeniami mechanicznymi.



Rur i elementów preizolowanych nie wolno przenosić i transportować w temperaturach poniżej
-20°C.

WYTYCZNE SPEC

Zasypywanie sieci



przed przystąpieniem do zasypywania sieci należy dokonać odbioru złączy izolowanych pod
względem hermetyczności i odbioru dokumentacji powykonawczej układu alarmowego,



wykonać strefy kompensacyjne zgodnie z projektem,



sprawdzić prawidłowość wykonania przejść przez ściany (budynków, komór, studzienek),



zgodnie z zaleceniami rura preizolowana powinna być wyprowadzona minimum 25 cm za ścianę.

Wykonanie zasypki



bez względu na metodę układania sieci, powyżej górnej powierzchni rur preizolowanych należy
wykonać zasypkę piaskową o grubości min. 10 cm,



zasypka powinna być zagęszczona do momentu osiągnięcia stopnia zagęszczenia podanego w
projekcie sieci ciepłowniczej,



po wykonaniu ustabilizowanej zasypki piaskowej należy oznaczyć trasę przebiegu sieci taśmą
ostrzegawczą (kolor czarny),



po ustabilizowaniu zasypki pozostałą część wykopu należy uzupełnić gruntem rodzimym. W gruncie
piaszczystym niezawierającym gruzu ani ostrych kamieni wykonywanie dodatkowej podsypki i
zasypki nie jest wymagane, jednak konieczna jest stabilizacja, co najmniej 10 cm powyżej górnej
powierzchni rur. Przy stabilizowaniu zasypki należy uważać, by nie uszkodzić rur osłonowych,



zasypka gruntem rodzimym powinna być zagęszczona do momentu osiągnięcia stopnia
zagęszczenia podanego w projekcie sieci ciepłowniczej.

WYTYCZNE SPEC

WYTYCZNE SPEC

Przejścia pod jezdniami



w przypadku przejść pod jezdniami metodą wykopu otwartego zaleca się prowadzenie rurociągów
preizolowanych w rurach ochronnych z tworzyw sztucznych (np. z żywic poliestrowych
wzmocnionych włóknem szklanym, polipropylenu czy polietylenu) o podwyższonej wytrzymałości
(odpowiedniej tzw. sztywności obwodowej SN),



w przypadku przechodzenia pod jezdnią metodą przecisku należy stosować grubościenne stalowe
rury ochronne. Ochronna rura stalowa musi być zabezpieczona antykorozyjnie,



w przypadku przejść pod torami tramwajowymi zaleca się stosowanie rur ochronnych z tworzyw
sztucznych o podwyższonej wytrzymałości,



w szczególnych przypadkach rury ochronne należy zabetonować (szczegółowe rozwiązanie
powinno być zawarte w dokumentacji),



przy układaniu rurociągów preizolowanych w rurach ochronnych należy stosować płozy dystansowe
(na przykład INTEGRA, RACI EUROSPACER). Rodzaj zastosowanych płoz jest zależny od średnicy
zewnętrznej rury osłonowej i ciężaru rury preizolowanej po wypełnieniu wodą, średnicy
wewnętrznej rury ochronnej oraz zakładanej odległości między płozami. Wytrzymałość płoz
(maksymalne statyczne obciążenie obwodu na pierścień) podane jest w katalogach producentów
płoz dystansowych,



przy przesuwaniu rur o znacznym ciężarze (DN ≥ 200) i przy długich odcinkach rury ochronnej (L ≥
12 m) zalecane jest stosowanie płoz prowadzących, w przypadku przepustów o znacznej długości –
kołek do płoz,



w przypadku przejść pod torami kolejowymi i bocznicami należy przeprowadzić indywidualne
uzgodnienia,

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU,
BUDOWNICTWA I GOSP. MORSKIEJ Z DN. 27.04.2012

Geotechniczne warunki posadowienia przedstawia się w formie opinii geotechnicznej; dokumentacji
badań podłoża gruntowego; projektu geotechnicznego.

Warunki gruntowe w zależności od stopnia ich skomplikowania dzieli się na:



proste – występujące w przypadku warstw gruntów jednorodnych oraz braku występowania
niekorzystnych zjawisk geologicznych;



złożone – występujące w przypadku warstw gruntów niejednorodnych oraz przy braku występowania
niekorzystnych zjawisk geologicznych;



skomplikowane – występujące w przypadku warstw gruntów objętych występowaniem niekorzystnych
zjawisk geologicznych, zwłaszcza zjawisk i form krasowych, osuwiskowych, gruntów ekspansywnych i
zapadowych, na obszarach szkód górniczych, przy możliwych nieciągłych deformacjach górotworu, w
obszarach dolin i delt rzek oraz na obszarach morskich.

Rozróżnia się następujące kategorie geotechniczne obiektu budowlanego:



pierwsza kategoria geotechniczna, która obejmuje posadawianie niewielkich obiektów budowlanych, o
statycznie wyznaczalnym schemacie obliczeniowym w prostych warunkach gruntowych, w przypadku
których możliwe jest zapewnienie minimalnych wymagań na podstawie doświadczeń i jakościowych
badań geotechnicznych, takich jak:
a) 1- lub 2-kondygnacyjne budynki mieszkalne i gospodarcze,
b) ściany oporowe i rozparcia wykopów, jeżeli różnica poziomów nie przekracza 2,0 m,
c) wykopy do głębokości 1,2 m i nasypy budowlane do wysokości 3,0 m wykonywane w
szczególności przy budowie dróg, pracach drenażowych oraz układaniu rurociągów;



druga kategoria geotechniczna, która obejmuje obiekty budowlane posadawiane w prostych i
złożonych warunkach gruntowych, wymagające ilościowej i jakościowej oceny danych
geotechnicznych i ich analizy, takie jak:
a) fundamenty bezpośrednie lub głębokie,
b) ściany oporowe lub inne konstrukcje oporowe, z zastrzeżeniem pkt 1 lit. b, utrzymujące grunt lub
wodę,
c) wykopy, nasypy budowlane oraz inne budowle ziemne,
d) przyczółki i filary mostowe oraz nabrzeża,
e) kotwy gruntowe i inne systemy kotwiące;

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA TRANSPORTU,
BUDOWNICTWA I GOSP. MORSKIEJ Z DN. 27.04.2012



trzecia kategoria geotechniczna, która obejmuje:

a) obiekty budowlane posadawiane w skomplikowanych warunkach gruntowych,

b) nietypowe obiekty budowlane niezależnie od stopnia skomplikowania warunków gruntowych,
których wykonanie lub użytkowanie może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników, takie
jak: obiekty energetyki, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne i inne budowle
hydrotechniczne o wysokości piętrzenia powyżej 5,0 m, budowle stoczniowe, wyspy morskie i
platformy wiertnicze oraz inne skomplikowane budowle morskie, lub których projekty budowlane
zawierają nieznajdujące podstaw w przepisach nowe niesprawdzone w krajowej praktyce
rozwiązania techniczne,

c) obiekty budowlane zaliczane do inwestycji mogących zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko, określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie
przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. Nr 213, poz. 1397),

d) budynki wysokościowe projektowane w istniejącej zabudowie miejskiej,

e) obiekty wysokie, których głębokość posadawiania bezpośredniego przekracza 5,0 m lub które
zawierają więcej niż jedną kondygnację zagłębioną w gruncie,

f) tunele w twardych i niespękanych skałach, obiekty infrastruktury krytycznej, obiekty zabytkowe i
monumentalne.