Ekologia –

słowniczek

pojęć

Antropopresja

- wpływ działalności
człowieka (zwłaszcza
przemysłowej,
a także rolniczej,
turystyki itp.) na
środowisko
(np.
zanieczyszczenie wód,
zakwaszenie gleb) i
ekosystemy,
powodujący zaburzenia
ich
funkcjonowania
(np.
zamieranie lasu) oraz
zmiany składu
gatunkowego.

Biocenoza

- zbiór

populacji roślinnych
(fitocenoza),
zwierzęcych (zoocenoza)
i drobnoustrojów
glebowych
żyjących w określonej
przestrzeni
czyli środowisku fizycznym
(siedlisku, biotopie),
tworzący układ
samoregulujący się
(homeostaza) i będący w
stanie dynamicznej
równowagi.
Biocenoza charakteryzuje
się biomasą,
produktywnością
i uporządkowaną
strukturą: przestrzenną,
gatunkową, troficzną
(pokarmową, łańcuch
pokarmowy).
Naruszenie równowagi
biocenotycznej może
wywołać niekorzystne
reperkusje, np. masowe
pojawienie się owadów,
szkodników drzew.

Biomasa

-

całkowita ilość
żywej materii
organicznej) w
danej biocenozie,
czy biotopie.
Biomasa w
przeliczeniu na
węgiel organiczny
lub w
jednostkach
energii pozwala
określić ilość
materii
organicznej
wytworzonej przez
populację lub
wielogatunkowy
zespół
organizmów w
danej przestrzeni
co w badaniach
ekologicznych,
stanowi podstawę
obliczenia
produkcji
biocenozy.

Ekosystem

-

wycinek biosfery,
obejmujący wszystkie
organizmy żyjące na
danym obszarze
(biocenoza) wraz z
fizycznym
środowiskiem, które
powiązane są ze sobą
procesami przepływu
energii i obiegu
materii.

Przepływ materii przez
ekosystem

Podstawowymi czynnikami biotycznymi, warunkującymi

istnienie wymienionych procesów w ekosystemie są:

rośliny zielone - producenci,

zwierzęta - konsumenci

oraz grzyby i bakterie (a także niektóre zwierzęta)

- destruenci.

Grupy te tworzą strukturę troficzną,

tzn. kolejność organizmów zjadających

i zjadanych, w postaci łańcucha pokarmowego.

Grupa producentów
( rośliny)

buduje ze związków
nieorganicznych
(soli mineralnych, dwutlenku
węgla i wody)
drogą fotosyntezy organiczne
substancje pokarmowe

Konsumenci

dzielą się na trzy grupy:
konsumentów pierwszego rzędu

(fitofagów, tzn. roślinożerców),

konsumentów drugiego rzędu

(zoofagów, tzn. drapieżców)

i konsumentów trzeciego rzędu

(nie zjadanych przez innych drapieżców).

Destruenci

są "wąskim gardłem"

ekosystemu - przekształcają substancję

nieorganiczną w organiczną

(sole mineralne, mineralizacja),

co prowadzi do zamknięcia obiegu

materii. Uszkodzenie tego poziomu

troficznego (np. wskutek

antropopresji) prowadzi

do zalegania nie rozłożonej materii

organicznej

i unieruchomienia pierwiastków

mineralnych,

co prowadzi do "głodu" roślin.

Przepływ energii przez ekosystem

Ekologiczna

nisza -

Całokształt

czynników,

o które dany

gatunek

konkuruje z

innymi

gatunkami w

obrębie

biocenozy tj.

światło, miejsce,

pokarm itp. Nisza

ekologiczna

określa pozycję

danego gatunku

w biocenozie

.

Ekologiczne czynniki

-

Czynniki abiotyczne i

biotyczne (np. konkurencja
biologiczna,

konkurencja

międzygatunkowa

i

konkurencja

wewnątrzgatunkowa)

środowiska

wpływające

na

rozmieszczenie

organizmów

w

biocenozach lub ogólnie na kuli ziemskiej, rozpatrywane
jako czynniki ograniczające ich rozwój. Wśród czynników
abiotycznych wyróżnia się trzy klasy:

1) klimatyczne (temperatura i wilgotność powietrza,
wiatr, itp.)

2)

fizjograficzne

lub

orograficzne

(właściwości

powierzchni Ziemi)

3) edaficzne czynniki (właściwości gleby)

Często ścisłe rozgraniczenie czynników ekologicznych
nie jest możliwe ze względu na różnorodne
związki zachodzące pomiędzy nimi, np. rzeźba terenu
wpływa na klimat lokalny (mezoklimat) i glebę, także
organizmy modyfikują właściwości gleb. Niekiedy brak
jednego czynnika ekologicznego może być zastępowany
przez inny, łatwo dostępny, np. nawożenie azotem łąk,
kompensuje częściowo niedobór wody

Edaficzne czynniki

-

to cechy gleby od
których zależy panujące
w niej życie. Są to więc
właściwości gleby:

1) fizyczne tj. struktura,
wilgotność,
temperatura,

2) chemiczne tj.
kwasowość, pH,
zawartość soli
mineralnych i innych
związków,

3) biologiczne tzn.
zespół organizmów
zamieszkujących glebę.

Katastrofa ekologiczna

(ekologiczna klęska) -

Drastyczne zmiany

środowiska abiotycznego

i związanych z

nim biocenoz na dużym

obszarze, wywołane

czynnikami naturalnymi -

klęski żywiołowe (np.

pożary, powodzie, susze,

huragany, cyklony,

wybuchy wulkanów, ale też

lokalny masowy rozwój

pasożytów, szkodników

itp.) lub pod wpływem

działalności człowieka -

katastrofy

antropogeniczne

(antropopresja).

Siedlisko

( biotop,

habitat) - W
ekologii zespół czynników
abiotycznych środowiska
tworzący warunki
bytowania danego
organizmu.
Dla roślinnych
organizmów lądowych
pojęcie siedliska
(ekotopu) obejmuje
przede wszystkim
chemizm
i uwilgotnienie gleby
(edafotop) oraz klimat
lokalny (klimatop).
W danym siedlisku można
wyróżnić tzw.
mikrosiedliska różnych
gatunków, np. w
poszczególnych częściach
zbiornika wodnego żyją
różne gatunki ryb.
Przykłady siedlisk: potok
górski (siedlisko
pstrąga), skały (siedlisko
roślinności górskiej),
ocean (siedlisko rekinów).

Sozologia

-

dziedzina wiedzy
opisująca zmiany w
środowisku
przyrodniczym (np.
zanieczyszczenie
wód, powietrza i
gleby), zachodzące
zwłaszcza pod
wpływem czynników
postępu
technicznego
(antropopresja)
i sposoby
zapewniające
trwałość jego
użytkowania,
korzystająca z
metod badań
ochrony środowiska
i nowocześnie
ujmowanej geografii.
Twórcą terminu
(1962) jest W.
Goetel.

Środowisko

–

ogół elementów przyrodniczych ożywionych (świat
zwierzęcy i roślinny)
i nieożywionych (w szczególności powierzchnia Ziemi
łącznie z wodą, glebą, kopalinami i powietrzem),
a także krajobraz, naturalny bądź też użytkowany i
zmieniany przez człowieka. W węższym znaczeniu zespół
czynników abiotycznych i biotycznych, w którym żyje
dany organizm (nisza ekologiczna, siedlisko).
Wzajemność oddziaływania na siebie środowiska i
żywego organizmu stwarza tzw. warunki środowiskowe.
Dane środowisko (np. wodne, lądowe) może wpływać
hamująco lub stymulująco na rozwój określonych
gatunków.