Treść:
- geneza ekonomiki S/N i podstawowe określenia;
- zarys ewolucji historycznej i miejsca w gospodarce
regionów i świata;
- czołowe miejsce rewolucji przemysłowej w okresach
XVIII-XX wieku, w wyodrębnianiu się miejsca
ekonomiki
-S/N i roli w obrotach międzynarodowych;
- Główne rodzaje i zastosowania S/N –
charakterystyka podstawowa.

Jan Kulig: Surowce … W1 (Wprowadzenie definicyjne;
elementy historii; przesłanki do obrotu m-nar.; klasyfikacja.)

Surowce… W1: Wprowadzenie… c.d.

Elementarne definicje i podstawowe obserwacje

historyczne

.

Elementarne rozumienie pojęcie ZN: Są to pobrane – dzięki
ekonomicznemu wysiłkowi -od natury dobra, w których wydobycie
lub wytworzenie włożono – z pomocą narzędzi - pewną ilość pracy
i które poddają się dalszemu przetwórstwu celem otrzymania
określonych wyrobów. będą to produkty o przydatności służącej
dalszym procesom techniczno-ekonomicznym (tzw. (wsad) bądź
od razu przydatne do zastosowań praktycznych oraz – do
użytkowania końcowego i konsumpcji.

W niniejszym wykładzie zostawimy niejako „na boku” p produkty
rolno-spożywcze, a zajmiemy się pozostałymi wytworami natury
przydatnymi

do

procesów

przetwórczych

i

końcowego

wykorzystania. Pierwotnie były to, jak powszechnie wiadomo z
historii, surowce organiczne (np. skóry zwierząt, czy włókna
roślinne). Ale nawet w bardzo odległych historycznie czasach
ludzie posiedli umiejętności otrzymywania pewnych produktów do
dalszego zastosowania – drogą ich wytopu (z rud).

Cd wstęp do W1

W niniejszym wykładzie zostawimy niejako „na boku, ” na razie, p

produkty rolno-spożywcze, a zajmiemy się pozostałymi wytworami
natury przydatnymi do procesów przetwórczych i końcowego
wykorzystania. Pierwotnie były to, jak powszechnie wiadomo z
historii, surowce organiczne (np. skóry zwierząt, czy włókna
roślinne). Ale nawet w bardzo odległych historycznie czasach
ludzie posiedli umiejętności otrzymywania pewnych produktów do
dalszego zastosowania – drogą ich wytopu (z rud).

Praktycznie wiadomo, z drugiej strony, iż czyste – czyli gotowe do

przetworzenia surowce – w przyrodzie występować będą nader
rzadko. Tkwią one właśnie w rudach – jak: metale; w zeskaleniu –
jak minerały; bądź – w roślinach rosnących na powierzchni globu.
Takie „dary natury” wymagają rzecz prosta, wydobycia, bądź –
zebrania; konieczna jest następnie ich elementarna obróbka, jak:
odłączenie części bezużytecznych, stanowiących nader często
większość pobranej z przyrody masy: rudy, bądź – z tzw. zeskaleń.
Przykładowo, z rudy miedzi uzyskać można niewielki odsetek
przydatnego, czystego metalu: z reguły - od 1 do 5 procent.

Wprowadzenie - kontynuacja

Z drugiej strony, należy wskazać, iż czyste – czyli gotowe do

przetworzenia surowce – w przyrodzie występować będą nader
rzadko. Tkwią one właśnie w rudach – jak metale; w zeskaleniu – jak
minerały; bądź – w roślinach rosnących na powierzchni globu.

Takie „dary natury” wymagają rzecz prosta, wydobycia, bądź –

zebrania; wymagają następnie elementarnej obróbki, jak: odłączenie
części bezużytecznych, stanowiących nader często większość
pobranej z przyrody masy: rudy, bądź - tzw. zeskaleń. Przykładowo,
jak wyżej wspomniano, z rudy miedzi uzyskać można niewielki p
procent przydatnego, czystego metalu: od 1 do 5%.

Składowanie bezużytecznych części jest - z powyższego względu nader

kłopotliwe i zazwyczaj - w pobliżu miejsc pozyskiwania surowców
tworzą się potężne hałdy różnorodnych odpadów. W nich znajdują się
wszak częstokroć inne przydatne człowiekowi materiały użytkowe
mające określoną wartość przetwórczą. Rudom miedzi, przykładowo,
towarzyszą niekiedy inne surowce zwłaszcza – należące do grupy tzw.
rzadkich (np. srebro pozyskiwane z rud miedzionośnych). Dla
pozyskania tego rodzaju użytecznych dodatkowo surowców potrzebne
są z reguły odmienne, bardziej zaawansowane technologie.

Wprowadzenie – c.d.

W ciągu odleglejszych wieków – asortyment potrzebnych człowiekowi surowców –

rósł nader wolno. W większości przypadków pozyskiwano przydatne surowce
dla zaspokojenia lokalnych potrzeb określonej grupy ludności, a
międzynarodowy handel surowcami w istocie – nie istniał jako wyodrębniona
dziedzina ekonomii. Początkowo niektóre surowce (np. metaliczne) , które nie
wszędzie występują – po prostu były przenoszone po wstępnych ich
oczyszczeniu i przetworzeniu - na tzw. półprodukt. Służył on do dalszego
przetwórstwa - aż do stadium gotowego wyrobu w innych miejscach czy
regionach.

Zasadnicze zmiany w tak ukształtowanym na przestrzeni wieków

gospodarowaniu surowcami wystąpiły dopiero w XVIII stuleciu . Szczególnym,
późniejszym nieco impulsem do tych zmian była oczywiście - dopiero
rewolucja przemysłowa.

Dokonała ona nader gruntownych zmian i przeobrażeń w strukturze światowej

gospodarki. Powstały więc przesłanki i materialne możliwości rozwoju sił
wytwórczych . Rozwinął się maszynowy system produkcji fabrycznej
zastępującej

dotychczasową

wytwórczość

rękodzielniczą

i

manufakturową. Rosła produkcja szeregu nowych asortymentów towarów. Te
nowe towary - możliwe dzięki rozbudowywanym zdolnościom przemysłowym -
pociągnęły za sobą gwałtowny wzrost potrzeb pozyskiwania coraz
większych ilości materiałów i surowców do dalszego przetwórstwa.

Ku historii: o „gorączce surowcowej”

Możliwości indywidualnych krajów były jednak ograniczone, jeśli idzie

o pozyskiwanie określonych surowców pierwotnych, bądź - po
prostu – nie istniejące. Poszukiwano więc ich - na innych terenach.

Tak dochodzi to uruchomienia swoistej „gorączki surowcowej”, co

nabiera rosnącej dynamiki w XIX, a zwłaszcza XX stuleciu, kiedy to
w pełni rozkwita i rozprzestrzenia się pierwsza rewolucja
przemysłowa. Tworzą się tą droga zręby międzynarodowej
gospodarki obejmującej całe regiony – czyli uruchamia się proces
postawania

i

wykształcania

nowoczesnej

gospodarki

światowej.

W ciągu ostatnich stuleci - od zapoczątkowania i upowszechniania się

rewolucji przemysłowej na coraz dalsze regiony, obejmujące w
rezultacie całą gospodarkę światową – zapotrzebowanie na
surowce mineralne ulegało daleko idącym zmianom: od
prostej dynamiki w ujęciu geograficznym – do coraz głębszych
zmian strukturalnych. Mogło więc, z jednej strony , dochodzić do
słabnięcia dynamiki – bądź wprost - stagnacji zapotrzebowania na
określone, pierwotne surowce.

Elementy historii – c.d.

Z drugiej strony, gwałtownie wzrastać zaczęły

potrzeby dotyczące innych, nowych surowców, w
miarę strukturalnej przebudowy i unowocześniania
metod wytwórczych oraz rozbudowy skali zdolności
produkcyjnych. Kooperacja nabiera stopniowo cech

międzynarodowych.
Coraz powszechniej rozwijane wynalazki w zakresie

produktowym i techniczno-produkcyjnym (wytwórczym)
– stwarzają zapotrzebowanie nie tylko na
dotychczasowe, ale na nowe rodzaje surowców i
materiałów do produkcji. (Osobną dziedziną będą
tu kwestie dotyczące surowców energetycznych dla
środków nowoczesnego transportu lądowego, wywołane
rozwojem kolejnictwa, a następnie - motoryzacji

).

Historia - kontynuacja

Od

końca

XIX

stulecia

obserwujemy

powstanie,

unowocześnianie i ekspansję nowych dziedzin i technologii
przemysłowych. Jest to związane zwłaszcza - z powstaniem
i ekspansją przemysłu chemicznego. Ta nowa gałąź
przemysłu - obok głębokich zmian w samych procesach
technologicznych - stwarza nowe produkty wymagające
innego, niż dotychczas „wsadu” dla przetwórstwa.

Nowe rodzaje produktów - wymagają więc - nowego typu

surowca. Są to zwłaszcza - materiały syntetyczne, zdolne
zastępować, a niekiedy także – wzbogacać – tradycyjne,
dotychczas znane i upowszechnione surowce naturalne.
Mamy tu, przykładowo, doskonale dziś znane surowce
syntetyczne uzyskane dzięki syntezie węgla, a później – na
niebywałą skalę – ropy naftowej

. Do tego dochodzą inne

rodzaje surowców pochodzenia – jak dotychczas -
naturalnego.

Historia c.d. - nowe surowce - syntetyki

Surowce i materiały syntetyczne – są

częstokroć

znacznie

lepsze

od

tradycyjnego

„wsadu”

opartego

na

surowcach naturalnych. Coraz częściej
produkowane są one w regionach, w których
pozyskiwane i otrzymywane są produkty
gotowe – przy czym nie pozostawiają one
tradycyjnych, ogromnych hałd – składujących,
jak poprzednio, odpady. Klasycznymi
przykładami są to produkty związane z
wytwórczością kauczuku, włókien sztucznych
najróżnorodniejszego

rodzaju,

celulozy,

i

dłuższy szereg innych.

„Pierwsza rewolucja przemysłowa” a
surowce

Od drugiej połowy ubiegłego stulecia (lata 1950-te

),

ludzkość wchodzi w nową

erę: rewolucji naukowo-

technicznej. Łączy się to, z jednej strony, ze względnym
(a

niekiedy

–

wręcz

absolutnym)

-

spadkiem

zainteresowania surowcami naturalnymi.

Zwiększa się natomiast zainteresowanie - czy wręcz swoista

„gorączka” - jeśli idzie o poszukiwania nowych – coraz
bardziej doskonałych - surowców sztucznych. Dotyczy
to nie tylko laboratoriów położonych w różnych miejscach
naszego globu.

Dochodzą coraz powszechniej - sygnały i doniesienia o

możliwościach tworzenia nowych surowców. Tym
razem idzie i materiały czy produkty o całkiem nowych
właściwościach - możliwych do uzyskania w odmiennych
od ziemskich – warunkach produkcji, (czyli – nawet w
Kosmosie!).

Wstępne kwestie geograficzne w pozyskiwaniu surowców –
jako główna przesłanka do obrotów międzynarodowych S/N

Jak wiadomo, w zasobach ziemskich nie wszystkie surowce są powszechnie

dostępne, czy w ogóle – istniejące do pozyskania. Pewne kontynenty są
wyposażone przez naturę - jako bogatsze.

Stąd – istnieje, co prawda , duża grupa surowców (przede wszystkim surowców

pochodzenia organicznego) występujących oraz eksploatowanych nieomal
we wszystkich krajach świata . Z drugiej jednak strony, są jednak i takie – głównie
z grupy surowców nieorganicznych – które na poszczególnych kontynentach
występują rzadko, lub po prostu - całkiem ich tam brak. Dlatego żaden kraj ,
nawet największy - jak Chiny, Rosja czy Stany Zjednoczone – nie opiera swojej
gospodarki na bazie u siebie tylko posiadanych surowców.

Jak zobaczymy dalej w tym wykładzie, sama dynamika handlu surowcami była

względnie najwyższa w XIX wieku. Tym niemniej, w ubiegłym, XX stuleciu – a
zwłaszcza obecnie – światowe obroty tymi towarami nadal są wysokie. I rosnące.
Wspomniano już wcześniej, iż występowanie ich ma charakter poniekąd
„wyspowy”. Z tych między innymi względów notujemy wysokie przepływy i
obroty strumieniami handlu międzynarodowego tymi - wysoce nierówno
rozmieszczonymi w świecie – surowcami.

Z całą pewnością można wykazać, iż do obrotów międzynarodowych przechodzi

większa część towarów przemysłowych czy usług – aniżeli surowców rolno-
spożywczych. Surowce stanowią w tym około jednej trzeciej ogółu wartości
obrotów, wyprzedzając tym samym – pod względem wartości - handel
produktami rolno-spożywczymi (w tym – żywności).

Wymogi wobec surowców kierowanych do obrotu m-
nar

.

Na rynkach światowych występuje reguła: surowce winny być przygotowane w stanie –

przygotowanym do zastosowania i zużycia w procesach wytwórczych. Oznacza to, iż winny
być przygotowane do obrotu międzynarodowego – czyli poddane wstępnej obróbce. Następuje to
oczywiście z reguły w miejscu wydobycia. Tylko w wyjątkowych przypadkach - gdy przy
pozyskiwaniu surowców nie występuje większa ilość odpadów (jak, przykładowo, przy ropie
naftowej) –taki surowiec może być transportowany - w stanie nie oczyszczonym - do przetwórstwa.

Występuje w handlu surowcami praktyczna reguła: wielkość wydobycia dostosowywuje się do

zgłaszanych na rynku międzynarodowym potrzeb. Dostosowanie podaży poszczególnych
surowców do popytu na nie – powoduje, iż ich ceny kształtują się długofalowo wokół
kosztu ich wydobycia.

W dłuższych okresach historycznych ceny surowców mają tendencje zniżkowe. Wywołane jest to

m. in. doskonaleniem metod ich pozyskiwania. (Przedyskutujemy te kwestie w następnych
wykładach, zwracając uwagę na ich długo-okresowe konsekwencje oraz – na wybór strategii
rozwojowych, zwłaszcza w tzw. „Trzecim Świecie”).

świecie

Ceny surowców – podejście wstępne

Gwałtowne zmiany i odchylenia w cenach – w

stosunku do występującego w długim okresie -
parytetu (wskazanego powyżej) – występować będą
raczej tylko w wyjątkowych przypadkach,
zwłaszcza – przy zmianach koniunktury.

Kolejny istotny problem – to porozumienia

międzynarodowe. Nie mają one, niestety,
ujednoliconego charakteru. Z racji tego, iż nie
wszystkie surowce występują w obrotach w bardzo
znaczących ilościach, tylko niektóre z nich objęte są
wskazanymi porozumieniami międzynarodowymi.

Porozumienia takie mogą mieć charakter dwustronny,

inne -wielostronny. Często też obroty są
przedmiotem kontraktacji na giełdach
towarowych i aukcjach międzynarodowych.

O surowcach - według ich wagi

Niektóre z surowców zaliczane są do tzw. surowców strategicznych. Idzie

tu zwłaszcza o to, aby nie dopuścić do pełne żywiołowości w obrotach
tymi surowcami. Z uwagi na wartość dla gospodarek narodowych krajów
ich potrzebujących - jak i dla całej gospodarki światowej – poszukiwane i
zawierane są szczególnego rodzaju porozumieniami. Ich sprzedaż i zakupy
poddawane są kontroli przez władze państw lub - przez organizacje
międzynarodowe. Tworzone są też z nich zapasy strategiczne – dla
zapewnienia niezakłóconego toku produkcji.

W pewnych, określonych sytuacjach kurczą się rozmiary

międzynarodowego rynku surowców. Zmiany tego typu motywowane
są nowymi technologiami; unowocześnianiem tradycyjnych przemysłów;
pojawianiem się nowych produkcji i towarów gotowych. Tą drogą dochodzić
może do zmniejszania się ilości surowca na jednostkę gotowego
produktu końcowego.

Może to mieć wpływ na wzrost nieprzewidzianych, czy zaplanowanych

wcześnie zapasów. Na te tendencje zmienności popytu wpływa też -
rzecz istotna – przebieg koniunktury. Idzie tu w szczególności o procesy
spadku koniunktury i zmniejszanie się popytu na dłuższe okresy. Na tym tle
podejmowane są określone prognozy i studia wskazujące na znaczenie
długofalowe określonego typu surowców.

Przykłady tzw. „surowców kluczowych

”

Przykładowo, w r. 2000 doszło do sprecyzowania

przez ekspertów ekonomiki Z/S listy surowców,
które zapewne mieć będą na przyszłość
decydującą pozycję w międzynarodowych obrotach
i decydować będą o przyszłości gospodarczej
całych państw, a nawet – regionów i globu.

Zestaw tych istotnych dla świata surowców

sprowadza się do 20 pozycji. Ich nazwy i
kolejność są następujące:

Ropa naftowa; aluminium; miedź; żelazo;

fosfaty; potas; siarka; chrom; fluor; hel;
diamenty; ołów; mangan; cyna; nikiel;
platynowce; srebro; wolfram; cynk; oraz –
rtęć.

Kontynuacja i przejście do klasyfikacji surowców

Ich posiadanie albo dostępność do ich

złóż i możliwość zużycia w procesach
przetwórczych – warunkować mają
zachowanie stopnia zdolności
poszczególnych krajów do
uczestniczenia w
międzynarodowym podziale pracy
oraz – określać ich miejsce w całej
gospodarce globu.

[Obecnie przejdziemy do kolejnego

istotnego zagadnienia, jakim jest
klasyfikacja surowców]

O kryteriach klasyfikacji surowców oraz - ich wynikach

Istnieją różne kryteria klasyfikacji surowców. Do najistotniejszego z

nich należy zapewne kryterium według źródeł pochodzenia. Obok
tego, do znaczących należy kryterium ich przeznaczenia we
procesach produkcyjnych.

Termin: surowce – podstawowe definicje encyklopedyczne:
W literaturze (także, a zwłaszcza – w międzynarodowej) powyższy termin

określa się alternatywnie, w niejednolity sposób. Jest to:

(a)Tylko grupa surowców przemysłowych (ang.: „raw materials”) –

poddawanych dalszemu przetworzeniu. Zalicza się nich: metale,
surowce mineralne, paliwa, wzięte poniekąd - grupowo.

(b) Albo - alternatywnie – jako ogół surowców (ang.: „primary

commodities”) obejmujących zarówno surowce pochodzenia
organicznego (m. in.: produkty rolne) – jak i nieorganicznego.

To drugie pojęcie, jak można sądzić, lepiej oddaje istotę surowców,

które „poddaje się dalszemu przetworzeniu”. Jest też ono
bardziej popularne.

W obrębie tego terminu mieszczą się w nim następujące grupy (w

zależności od ich udziału w różnych procesach wytwórczych),
wymienione dalej.

Terminologia – c.d.

- Surowce energetyczne;
- Surowce metaliczne;
- Surowce pozostałe – nie-metaliczne.
W obrębie każdej z wymienionych grup występują znaczne

zróżnicowania ważności poszczególnych, indywidualnych
surowców w określonych procesach technologicznych.

Przede wszystkim: część z nich ma charakter nieodnawialny;

(dotyczy to zwłaszcza surowców energetycznych

).

Jednakowoż większość z nich ma charakter odnawialny. Osiąga
się to drogą : przetopu lub – wytopu; rekonstrukcji; dalszego
przetworzenia

.

Z niektórych innych – drogą stopu, syntezy

chemicznej lub przy wykorzystaniu praw fizyki czy biologii

-

można pozyskać nowe surowce o odmiennych
właściwościach. Częstokroć ma to w praktyce miejsce. W
dalszych rozważaniach omówione są bardziej szczegółowo
wymienione wyżej trzy grupy towarów surowcowych (surowce:
energetyczne; metaliczne; niemetaliczne).

Klasyfikacja - rozwinięcie

Surowce energetyczne – są to najstarsze surowce, jakie człowiek

miał w dyspozycji - i nauczył się wykorzystywać dla wzniecania
ognia. Przez długie wieki paliwem było drewno. W XIX w. zaczęto
je zastępować węglem, a w XX –tym – ropą naftową. Dopiero
współcześnie drewno nie jest używane (na większą skalę) do
celów energetycznych. W handlu surowce energetyczne
zajmują szczególne miejsce. Stanowią one około 40-45%
wartości ogólnej całego handlu surowcami.

Wyróżniamy w obrębie tej grupy trzy główne pozycje energetyczne:

ropę naftową; gaz ziemny; węgiel kamienny. Gaz ziemny i
ropa występują w tych samych formacjach geologicznych, ale w
świecie – są rozmieszczone nader nierównomiernie.
Natomiast węgiel kamienny występuje na wszystkich
kontynentach – przy różnym zróżnicowaniu - co do kaloryczności
- poszczególnych złóż.

Następna duża grupa surowców to metale. Są one produktami

wytopu z rud metalicznych powszechnie występujących w ziemi;
częstokroć zawierają w sobie kilka różnych pierwiastków
metalicznych.

Klasyfikacja – c.d.

Dzielimy je na:
- Metale pozyskiwane w wytopie hutniczym;
- Stopy metali uzyskiwane w różnych procesach technologicznych.
W handlu międzynarodowym kategoria: metale – obejmuje

następujące pod-grupy: żelazo i stal (będąca stopem żelaza z
węglem (ok. 2%) i innymi pierwiastkami; metale nieżelazne (tu
mamy do czynienia z szerokim wachlarzem różnych pierwiastków
metalicznych, jak: miedź, cynk; cyna; ołów).

Do grupy metali nieżelaznych należy również szereg innych

metali występujących w przyrodzie rzadko i zużywanych w
przemysłach w niewielkich ilościach, jak przykładowo: antymon;
kadm; kobalt; magnez; mangan; molibden; nikiel; tytan; wanad;
wolfram. Handel metalami nieżelaznymi prowadzony jest przede
wszystkim w transakcjach giełdowych (np.: w London Metal
Exchange w Wielkiej Brytanii; giełda Comex w Nowym Yorku,
czy giełda w Tokio.

Klasyfikacja - dokończenie

Metale lekkie: w tej grupie główną pozycję zajmuje aluminium otrzymywane z –

rozpowszechnionej w przyrodzie – rudy glinu; jest to tzw. popularnie boksyt.
Głównym centrum międzynarodowego handlu metalami lekkimi jest wymieniona
poprzednio London Metal Exchange (LME).

Kolejną grupą metali są metale szlachetne. Najważniejszą ich wspólną cechą jest

to, że w przyrodzie występują rzadko. Najważniejsze z nich to: złoto; srebro;
platynowce (w tym: platyna, pallad, ruten oraz rod).

W uzupełnieniu tej listy metali wymienIć warto pierwiastki metalo-pochodne

używane np. do stopów z wieloma metalami (zwłaszcza - rtęć) jako amalgamat, a
w stanie czystym – przy produkcji ciepłomierzy, lamp kwarcowych i in. W ramach
tej - raczej rzadkiej kategorii pierwiastków z zastosowaniem przemysłowym -
wymienić wreszcie warto uran:.Jest to promieniotwórczy metal uzyskiwany z rud.
Służy wyłącznie do produkcji energii jądrowej w reaktorach atomowych.

Końcową grupą surowców są surowce niemetaliczne. Z uwagi na powszechność

ich występowania - obroty nimi na skalę ponad-regionalną są ograniczone.
Znaczenie ma tu też duży ciężar jednostkowy utrudniający transport na
większe odległości.

W historii – do XVIII w. – surowce te były przetwarzane przez rzemiosło i

chałupnictwo. Dopiero rewolucja przemysłowa (zapoczątkowana rozwojem
przemysłów lekkich) zapoczątkowała gwałtowny wzrost potrzeb na te
surowce – dla przetwórstwa przemysłowego.

O substytucji surowców

Surowce niemetaliczne: obroty tymi surowcami na skalę ponad-

regionalną są ograniczone z uwagi na powszechność ich
występowania raz duży niekiedy ciężar jednostkowy utrudniający
transport na większe odległości. Do XVIII w. surowce te był
przedmiotem przetwarzania przez rzemiosło i chałupnictwo. Dopiero
rewolucja przemysłowa (zapoczątkowana rozwojem przemysłów
lekkich spowodowała gwałtowny wzrost zapotrzebowania na te
surowce dla przetwórstwa w skali przemysłowej. W XX w. rozwija się
substytucja i produkcja zamienników dla tych surowców, uzyskiwana
drogą syntezy chemicznej.

W powyższej grupie wymienić należy rolnicze surowce nie-żywnościowe

stosowane w tzw. przemysłach lekkich. Są to zwłaszcza: bawełna;
wełna; jedwab naturalny , juta, skóry surowe. Doniosłe miejsce
zajmuje także kauczuk naturalny oraz – syntetyczny (produkowany z
róznych surowców mineralnych (np. węgla, ropy).

Na koniec tego przeglądu wymienić należy surowce mineralne

obejmujące szeroką gamę produktów ziemi – o różnym znaczeniu w
przetwórstwie przemysłowym. Będą to np. sole, siarczany, a także –
azbest, grafit, asfalt,

Surowce niemetaliczne – kamienie użytkowe
(dokończenie)

Kaolin, kamienie budowlane (marmury). Popytem cieszy się

też siarka (tzw. rodzima) w stanie stałym lub płynnym; sól,
soda kalcynowana, fosforyty, potas.

Wyodrębnioną pod-grupę stanowią kamienie szlachetne , w

tym zwłaszcza o dużej twardości , o wysokich
współczynnikach załamania światła,

wyróżniające się barwą czy połyskiem. Do najcenniejszych

należą zwłaszcza diamenty; szmaragdy; rubiny i szafiry.
Pozyskiwane są w różnych regionach świata, zarówno w
postaci tzw. samorodków, , w piaskach czy żwirze - przy
okazji wydobywania innych surowców mineralnych. Od
około 150 lat produkowane są także syntetyczne kamienie
szlachetne.

Zarówno naturalne, jak i syntetyczne kamienie szlachetna

mają zastosowanie w jubilerstwie, oraz – w przemyśle
(głównie w mechanice precyzyjnej).