przyczyny upadku

tzw.

gospodarki

centralnie planowanej

przyczyny upadku

tzw.

gospodarki

centralnie planowanej

rodzaje gospodarek

rodzaje gospodarek:

•kapitalistyczna
•planowana
•mieszana (aktualnie w

Polsce)

GOSPODARKA PLANOWANA to

inaczej:

•gospodarka nakazowo -

rozdzielcza

•gospodarka ręcznie sterowana
•gospodarka interwencjonizmu
•gospodarka scentralizowana
•gospodarka socjalistyczna
•gospodarka antyrynkowa

GOSPODARKA PLANOWANA to

inaczej:

•gospodarka nakazowo -

rozdzielcza

•gospodarka ręcznie sterowana
•gospodarka interwencjonizmu
•gospodarka scentralizowana
•gospodarka socjalistyczna
•gospodarka antyrynkowa

gospodarka centralnie

planowana

gospodarka centralnie

planowana

• gospodarka oparta na państwowej własności
środków produkcji,
• kierowana przez biurokrację państwową (głownie
za pomocą różnego typu wskaźników wynikających

z planu centralnego),
• oparta najczęściej na założeniach planów
kilkuletnich,
• władze ustalają, co… jak… i dla kogo… ma być
produkowane
• władze ustalają ceny poszczególnych produktów

• gospodarka oparta na państwowej własności
środków produkcji,
• kierowana przez biurokrację państwową (głownie
za pomocą różnego typu wskaźników wynikających

z planu centralnego),
• oparta najczęściej na założeniach planów
kilkuletnich,
• władze ustalają, co… jak… i dla kogo… ma być
produkowane
• władze ustalają ceny poszczególnych produktów

Plan trzyletni: (1947-49) uznawany za jedyny
skuteczny plan gospodarczy w historii PRL.
SUKCES: odbudowano polską gospodarkę ze
zniszczeń wojennych.
Wzrost produkcji przemysłowej osiągał coraz
większe tempo, rolnictwo rozwijało się równie
dobrze, w niektórych sektorach zaczynało nawet
brakować rąk do pracy.

Przodownik pracy - tytuł przyznawany
pracownikom, którzy znacznie przekraczali
normy przewidziane do wykonania.
W Polsce rolę wzorca do naśladowania
przyjął wiosną 1947 roku górnik z Zabrza
Wincenty Pstrowski, który wykonywał
miesięcznie od 240% do 290 % normy.
Zmarł z wycieńczenia w kwietniu 1948 roku

Plan trzyletni: (1947-49) uznawany za jedyny
skuteczny plan gospodarczy w historii PRL.
SUKCES: odbudowano polską gospodarkę ze
zniszczeń wojennych.
Wzrost produkcji przemysłowej osiągał coraz
większe tempo, rolnictwo rozwijało się równie
dobrze, w niektórych sektorach zaczynało nawet
brakować rąk do pracy.

Przodownik pracy - tytuł przyznawany
pracownikom, którzy znacznie przekraczali
normy przewidziane do wykonania.
W Polsce rolę wzorca do naśladowania
przyjął wiosną 1947 roku górnik z Zabrza
Wincenty Pstrowski, który wykonywał
miesięcznie od 240% do 290 % normy.
Zmarł z wycieńczenia w kwietniu 1948 roku

Plan sześcioletni: (1950-55)

Cele:
1. zwiększenie inwestycji
2. industrializacja państwa na wzór radziecki

*

industrializacja, tj. uprzemysłowienie gospodarki

poprzez wprowadzanie mechanizacji produkcji

postawiono na rozwój przemysłu -

stoczniowego, samochodowego, hutniczego,

chemicznego

powstały wielkie fabryki produkcyjne:

- stocznie w Gdańsku i Szczecinie
- huta im. Sędzimira w Krakowie
- zakłady azotowe w Kędzierzynie
- fabryka samochodów FSO
na Żeraniu

Oscar Lange (1904 –

1965)

• polski ekonomista
• zaliczany do grupy najwybitniejszych

ekonomistów świata XX wieku

• propagował pogląd o wyższości

gospodarki socjalistycznej
nad kapitalizmem

• profesor Uniwersytetu

Warszawskiego

• przed wojną członek PPS
• po wojnie członek PZPR
• 1947 – 1965 poseł na Sejm PRL
• 1948 – 1952 przewodniczący

Klubu Parlamentarnego PZPR

• 1957 – 1965 wiceprzewodniczący

Rady Państwa PRL

• polski ekonomista
• zaliczany do grupy najwybitniejszych

ekonomistów świata XX wieku

• propagował pogląd o wyższości

gospodarki socjalistycznej
nad kapitalizmem

• profesor Uniwersytetu

Warszawskiego

• przed wojną członek PPS
• po wojnie członek PZPR
• 1947 – 1965 poseł na Sejm PRL
• 1948 – 1952 przewodniczący

Klubu Parlamentarnego PZPR

• 1957 – 1965 wiceprzewodniczący

Rady Państwa PRL

Oscar Lange postulował (1)

1936/1937 – utworzenie Centralnego Urzędu Planowania

„Wystarczy, że Centralny Urząd Planowania przyjmie
odpowiednią skalę preferencji i odpowiednio do niej ustali
wysokość cen kalkulacyjnych.

Jak się okazuje, jest to dość proste:

przez zwykłe rozumowanie zdecyduje się on na przykład ocenić
jeden kapelusz na 10 jednostek pieniężnych - jeśli miesięcznie
produkuje się 100 tysięcy kapeluszy i na 8 jednostek pieniężnych,
jeśli miesięcznie produkuje się ich 150 tysięcy

Jak widać, zastąpienie mechanizmu rynkowego jest sprawą prostą.

Centralny Urząd Planowania musi również zobowiązać kierowników produkcji i
budowniczych nowych zakładów do przestrzegania reguły, że czynniki produkcji
należy kombinować ze sobą tak, aby zminimalizować przeciętne koszty

produkcji”

1936/1937 – utworzenie Centralnego Urzędu Planowania

„Wystarczy, że Centralny Urząd Planowania przyjmie
odpowiednią skalę preferencji i odpowiednio do niej ustali
wysokość cen kalkulacyjnych.

Jak się okazuje, jest to dość proste:

przez zwykłe rozumowanie zdecyduje się on na przykład ocenić
jeden kapelusz na 10 jednostek pieniężnych - jeśli miesięcznie
produkuje się 100 tysięcy kapeluszy i na 8 jednostek pieniężnych,
jeśli miesięcznie produkuje się ich 150 tysięcy

Jak widać, zastąpienie mechanizmu rynkowego jest sprawą prostą.

Centralny Urząd Planowania musi również zobowiązać kierowników produkcji i
budowniczych nowych zakładów do przestrzegania reguły, że czynniki produkcji
należy kombinować ze sobą tak, aby zminimalizować przeciętne koszty

produkcji”

Oscar Lange postulował (2)

Oscar Lange postulował (2)

1938 – zniesienie własności prywatnej,

cytując Karola Marksa i Fryderyka
Engelsa:

„ dzięki temu, że społeczeństwo odbierze z rąk

prywatnych kapitalistów użytkowanie wszystkich
sił wytwórczych i środków komunikacji, jako też
wymianę oraz podział produktów i będzie
zarządzać nimi według planu wynikającego z
istniejących zasobów i potrzeb całego
społeczeństwa, zostaną przede wszystkim usunięte
wszystkie ujemne następstwa związane z obecnym
trybem prowadzenia wielkiego przemysłu”

1938 – zniesienie własności prywatnej,

cytując Karola Marksa i Fryderyka
Engelsa:

„ dzięki temu, że społeczeństwo odbierze z rąk

prywatnych kapitalistów użytkowanie wszystkich
sił wytwórczych i środków komunikacji, jako też
wymianę oraz podział produktów i będzie
zarządzać nimi według planu wynikającego z
istniejących zasobów i potrzeb całego
społeczeństwa, zostaną przede wszystkim usunięte
wszystkie ujemne następstwa związane z obecnym
trybem prowadzenia wielkiego przemysłu”

Oscar Lange postulował (3)

Ewidencja i kontrola
• „wszyscy obywatele stają najemnymi

pracownikami państwa, niczym uzbrojeni
robotnicy”

• „wszyscy obywatele stają się urzędnikami i

robotnikami jednego ogólnonarodowego
„syndykatu” państwowego”

• „cała rzecz polega na tym, żeby wszyscy

pracowali jednakowo, ściśle przestrzegając
norm pracy i żeby płace były równe”

Ewidencja i kontrola
• „wszyscy obywatele stają najemnymi

pracownikami państwa, niczym uzbrojeni
robotnicy”

• „wszyscy obywatele stają się urzędnikami i

robotnikami jednego ogólnonarodowego
„syndykatu” państwowego”

• „cała rzecz polega na tym, żeby wszyscy

pracowali jednakowo, ściśle przestrzegając
norm pracy i żeby płace były równe”

przyczyny upadku gospodarki

planowanej

przyczyny upadku gospodarki

planowanej

• gospodarka centralnie planowana nie przynosiła państwu

właściwych zysków –> była nieefektywna i nieracjonalna

• nie stosowanie prawa podaży i popytu jako hamulec

rozwoju gospodarczego

• niezdolność do wchłaniania wszelkich innowacji
• nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb

społeczeństwa (reglamentacja żywności i produktów
podstawowego użycia –> obniżenie poziomu życia
obywateli –> masowe strajki i protesty)

• nadmierny wzrost administracji państwowej

(partyjne nominacje na strategiczne stanowiska)

• brak poszanowania dla wspólnej własności państwowej,

brak kontroli nad coraz większą patologią jej rozkradania

• gospodarka centralnie planowana nie przynosiła państwu

właściwych zysków –> była nieefektywna i nieracjonalna

• nie stosowanie prawa podaży i popytu jako hamulec

rozwoju gospodarczego

• niezdolność do wchłaniania wszelkich innowacji
• nie była w stanie zaspokoić podstawowych potrzeb

społeczeństwa (reglamentacja żywności i produktów
podstawowego użycia –> obniżenie poziomu życia
obywateli –> masowe strajki i protesty)

• nadmierny wzrost administracji państwowej

(partyjne nominacje na strategiczne stanowiska)

• brak poszanowania dla wspólnej własności państwowej,

brak kontroli nad coraz większą patologią jej rozkradania

główna przyczyna upadku państw

komunistycznych i socjalistycznych

najczęściej wymieniany powód to:
nieefektywność gospodarki centralnie

planowanej

ZALETA

gospodarki centralnie sterowanej

całkowity brak problemu

bezrobocia

całkowity brak problemu

bezrobocia