I. CHOROBY UKŁADU
KRWIONOŚNEGO NOWORODKÓW,
NIEMOWLĄT I DZIECI
-----------------------------
II. Objawy: BÓL BRZUCHA,
WYMIOTY

Prezentacje przygotowała: Alicja

Pietrzak

WNoZ, PIELĘGNIARSTWO, rok II

CZĘŚĆ I



W dużym uproszczeniu to
układ zamknięty, w którym
krew krąży w systemie
naczyń krwionośnych
(naczynia włosowate, żyły,
tętnice) dzięki pracy serca
będącego pompą.

UKŁAD KRWIONOŚNY



Powstają w wyniku nieprawidłowego embrionalnego
rozwoju układu krążenia. W Polsce częstość występowania
u noworodków wynosi 17%. Większość z wad podlega
dziedziczeniu. Wpływ na ich występowanie mają również
wiek i stan zdrowia matki.

Wrodzone wady serca możemy podzielić ze względu na
równoczesne występowanie sinicy:



Bez:

◦

Wady ze zwiększonym przepływem płucnym

◦

Wady z prawidłowym przepływem płucnym



Z towarzyszącą sinicą:

◦

Wady ze zmniejszonym przepływem płucnym

◦

Wady ze zwiększonym przepływem płucnym

WRODZONE WADY SERCA



Łatwe męczenie się, obniżona kondycja



Duszności



Sinica - występuje w tych wadach serca, w który dochodzi do zmieszania krwi żylnej i tętniczej w
skutek nieprawidłowych połączeń.



Palce pałeczkowate



Paznokcie w kształcie szkiełek od zegarka – wady serca związane z sinicą



Objaw kucania - dzieci odpoczywają kucając



Obrzęki – na przykład przy niewydolności serca



Nadmierna potliwość – przy możliwej niewydolności mięśnia sercowego



Garb sercowy - uwypuklenie klatki piersiowej do przodu związane z powiększeniem serca



„Koci mruk” - drżenie piersiowe wyczuwalne po przyłożeniu dłoni w okolicy przedsercowej.
Świadczy o głośnym szmerze.



Nieprawidłowy szmer nad sercem



Tętnienia w okolicy przedsercowej



Nieprawidłowe tętno



Wysokie ciśnienie tętnicze



Bóle



Omdlenia



Upośledzenie fizyczne



Upośledzenie ruchowe



Skłonność do infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych

CHARAKTERYSTYCZNE
OBJAWY



Oceniamy:

◦

Zabarwienie powłok skórnych. Należy w świetle dziennym,
obejrzeć całe ciało dziecka oraz szczególną uwagę zwrócić
na zabarwienie czerwieni wargowej, śluzówek jamy ustnej i
języka, koniuszka nosa, małżowin usznych, spojówek oraz
paznokci palców rąk i stóp. W przypadku stwierdzenia sinicy
należy wykonać pomiar saturacji przezskórnej przy pomocy
pulsoksymetru.

◦

Częstość oddechów i duszność - szczególną uwagę musimy
zwrócić na uruchamianie mięśni pomocniczych u dzieci z
dusznością. Należy pamiętać o wszystkich czynnikach
mogących mieć wpływ na ten parametr.

◦

Tętno - jego częstość, miarowość, wypełnienie, symetrię.

◦

Ciśnienie tętnicze krwi

BADANIE FIZYKALNE:



U dzieci mianem tym określa się zespół
objawów klinicznych spowodowanych
uszkodzeniem mięśnia sercowego, a także
stan, w którym pojemność minutowa komór
serca nie pokrywa potrzeb metabolicznych
ustroju w spoczynku lub podczas wysiłku
fizycznego.

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO



SERCOWE:

◦

Wady wrodzone serca, a u starszych dzieci również nabyte

◦

Kardiomiopatie

◦

Stany zapalne serca

◦

Zaburzenia rytmu serca



POZASERCOWE

◦

Posocznica

◦

Ciężka niedokrwistość

◦

Niewydolność nerek

◦

Leczenie preparatami kardiotoksycznymi



CZYNNIKI ZAOSTRZAJĄCE:

◦

Wcześniactwo

◦

Niedożywienie

◦

Współistniejące wady wrodzone

◦

Nieprawidłowości genetyczne

◦

Zakażenia

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO - PRZYCZYNY



SKURCZOWA - niewydolność serca jako
pomby



ROZKURCZOWA - zachowana funkcja
skurczowa, lecz sztywne ściany serca
utrudniają odpowiednie wypełnienie się jam
serca w fazie rozkurczu.



OSTRA (niewyrównana)



PRZEWLEKŁA (postępująca)



LEWOKOMOROWA



PRAWOKOMOROWA

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO - PODZIAŁ



OBJAWY:

◦

Objawy duszności

◦

Kaszel

◦

Powiększenie śledziony

◦

Powiększenie wątroby

◦

Obrzęki

◦

Gorsza tolerancja wysiłku

◦

Tachykardia

◦

Nadmierna potliwość skóry

◦

Chłodne, łatwo marznące kończyny

◦

Blada, marmurkowata skóra

◦

Niepokój dziecka wynikający z niedotlenienia

◦

Słabo wyczuwalne tętno obwodowe

◦

Niskie ciśnienie tętnicze

◦

Skąpomocz



SKUTKI:

◦

Zahamowanie rozwoju fizycznego i psychoruchowego dziecka

◦

Zły stan odżywienia

◦

Anemia

◦

Spadek odporności

◦

Zmniejszone napięcie mięśni - wiotkość, niska aktywność fizyczna

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO – OBJAWY I SKUTKI



PODSTAWOWE:

◦

EKG

◦

RTG klatki piersiowej

◦

Echokardiografia



DODATKOWE

◦

Próba wysiłkowa

◦

Gazometria

◦

Morfologia

◦

Jonogram

◦

Poziom mocznika

◦

Badanie ogólne moczu

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO - BADANIA



Noworodki często umieszczane są w inkubatorach.



Wszystkie czynności należy wykonywać spokojnie, ostrożnie. Dziecku z
niewydolnością serca trzeba zapewnić spokój, stałą temperaturę
otoczenia i umiarkowaną wilgotność powietrza.



Ułożenie dziecka w pozycji wysokiej (uniesienie górnej połowy ciała o
około 30-45 stopni. Głowa nie może być przygięta do klatki piersiowej!



Częste zmiany pozycji ciała



Zabiegi fizykoterapeutyczne



Ubranko powinno być luźne, wygodne, nie krępujące ruchów przepony.



Kontrola masy ciała przynajmniej raz dziennie



Prowadzenie ścisłego bilansu płynów



Monitorowanie parametrów życiowych



Aby zapobiec zachłyśnięciu pokarmem stosuje się sondę dożołądkową.

NIEWYDOLNOŚĆ MIĘŚNIA
SERCOWEGO - PIELĘGNACJA



Wady te należą do najczęstszych i najlepiej
rokujących wrodzonych wad serca u dzieci.
Należą do nich między innymi:

◦

PRZETRWAŁY PRZEWÓD TĘTNICZY

◦

UBYTEK PRZEGRODY MIĘDZYPRZEDSIONKOWEJ

◦

UBYTEK PRZEGRODY MIĘDZYKOMOROWEJ

WRODZONE WADY SERCA ZE
ZWIĘKSZONYM PRZEPŁYWEM PŁUCNYM
BEZ WYSTĘPOWANIA SINICY



Przewód tętniczy to naczynie łączące aortę z
pniem płucnym. To przez te naczynia w życiu
płodowym przepływa krew, omijając łożysko
płucne. Powinien ulec zamknięciu w pierwszej
dobie życia noworodka donoszonego. O
przetrwałym przewodzie tętniczym możemy
mówić jeśli pozostaje drożny po upływie pierwszej
doby. U wcześniaków wada ta zagraża życiu, może
powodować objawy niewydolności serca, obrzęk
płuc, zaburzenia oddychania. U starszych dzieci
mogą występować nawracające zakażenia dróg
oddechowych, zapalenia płuc i oskrzeli.

PRZETRWAŁY PRZEWÓD
TĘTNICZY



OBJAWY:

◦

szmer skurczowo-rozkurczowy

◦

wysokie i chybkie tętno na tętnicach obwodowych

◦

zwiększona amplituda ciśnienia tętniczego.



BADANIA:

◦

RTG klatki piersiowej

◦

EKG

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

Ograniczenie podaży płynów

◦

Podaż leków moczopędnych

◦

W leczeniu niewydolności serca - katecholaminy

◦

Zamknięcie przewodu przy użyciu inhibitorów prostagalandyn
(indometacyna lub ibuprofen)

◦

Chirurgiczne podwiązanie przewodu

PRZETRWAŁY PRZEWÓD

TĘTNICZY c.d.



To otwór pomiędzy lewym i prawym
przedsionkiem spowodowany brakiem
tkanki przegrody międzyprzedsionkowej.
Przeciek odbywa się z prawego przedsionka
do lewego. Prawa komora i krążenie płucne
otrzymują zwiększoną ilość krwi. Dochodzi
do rozkurczowego przeciążenia prawej
komory serca.

UBYTEK PRZEGRODY
MIĘDZYPRZEDSIONKOWEJ



OBJAWY:

◦

przebieg łagodny, często bezobjawowy

◦

wyraźny szmer skurczowy

◦

„sztywne”, niezmieniające się wraz z oddechem rozdwojenie tonu nad
tętnicą płucną

◦

skłonność do infekcji dróg oddechowych

◦

sporadycznie u niemowląt: objawy niewydolności serca



BADANIA:

◦

RTG klatki piersiowej



EKG

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

Około 70-80% ubytków kwalifikuje się do wprowadzenie zastawu w
czasie cewnikowania serca. Pozostałe ubytki zamyka się
kardiochirurgicznie, zaszywając ubytek.

UBYTEK PRZEGRODY
MIĘDZYPRZEDSIONKOWEJ c.d.



to otwór w błoniastej lub mięśniowej części
przegrody międzykomorowej, który łączy ze
sobą lewą i prawą komorę. Przepływ
odbywa się z lewej komory do prawej skąd
zwiększona ilość krwi napływa do płuc,
lewego przedsionka serca oraz lewej
komory. Objawy występują zależnie od
wielkości ubytku:



Mały ubytek



Duży ubytek

UBYTEK PRZEGRODY
MIĘDZYKOMOROWEJ



OBJAWY:

◦

często bezobjawowy przebieg kliniczny

◦

głośny szmer nad sercem promieniujący do
wątroby

◦

na ogół nie występują nieprawidłowości w badaniu
EKG i RTG klatki piersiowej



LECZENIE:

◦

Dzieci z małą wadą pozostają pod opieką poradni
kardiologicznej. Dodatkowo należy przeprowadzać
okresowe badania kontrolne oraz stosować
profilaktykę zapalenia wsierdzia.

MAŁY UBYTEK PRZEGRODY
MIĘDZYKOMOROWEJ



OBJAWY

DUŻEGO

UBYTKU

:

◦

Początek objawów w 3.-6. tygodniu życia

◦

Niemowlęta: łatwe męczenie przy karmieniu, nawracające
stany spastyczne oskrzeli i zapalenia płuc, objawy
niewydolności serca, upośledzenie rozwoju fizycznego.

◦

Dzieci starsze: niewielkie opóźnienie rozwoju fizycznego i
ruchowego, nawracające infekcje układu oddechowego.

◦

„Koci mruk”

◦

Typowy szmer skurczowy



LECZENIE

:

◦

Korekcja chirurgiczna

◦

Na wypadek drobnych przesięków po zabiegu konieczne
badania okresowe i profilaktyka zapalenia wsierdzia.

DUŻY UBYTEK PRZEGRODY
MIĘDZYKOMOROWEJ



ZWĘŻENIE CIEŚNI AORTY



ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTALNEJ



ZWĘŻENIE ZASTAWKOWE TT PŁUCNEJ

WRODZONE WADY SERCA Z
PRAWIDŁOWYM PRZEPŁYWEM PŁUCNYM
BEZ WYSTĘPOWANIA SINICY



Wada ta polega na zwężeniu aorty w
miejscu jej anatomicznej cieśni poniżej
odejścia lewej tętnicy podobojczykowej.
Wadę tę możemy podzielić na typ:

◦

Niemowlęcy;

◦

Dziecięcy.

ZWĘŻENIE CIEŚNI AORTY

W tym typie występuje również przetrwały przewód tętniczy.



OBJAWY

◦

niewydolność serca noworodka

◦

szmer w okolicy przedsionkowej

◦

zamykający się przetrwały przewód tętniczy jest przyczyną narastania
objawów obrzęku płuc, bezmoczu lub skąpomoczu, kwasicy metabolicznej
i wstrząsu kardiogennego.



BADANIA:

◦

RTG klatki piersiowej

◦

EKG

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

Zabieg chirurgiczny w trybie pilnym. Bardzo istotne jest aby do momentu
operacji utrzymać drożność przewodu tętniczego poprzez ciągły wlew
prostaglandyny E

1

(hormon rozszerzający naczynia krwionośne)

ZWĘŻENIE CIEŚNI AORTY, TYP
NIEMOWLĘCY



OBJAWY:

◦

Słabo wyczuwalne tętno na tętnicach udowych

◦

Podwyższone ciśnienie tętnicze na kończynach górnych, a obniżone na
kończynach dolnych

◦

Szmer skurczowy lub skurczowo-rozkurczowy słyszalny w przestrzeniach
między łopatkowych.



BADANIA:

◦

RTG klatki piersiowej

◦

EKG

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

Operacja w 2-3 roku życia dziecka. W niektórych przypadkach wykonuje
się angioplastykę aorty (poszerzenie jej światłą za pomocą balonika, lub
wszczepienia stentu wewnątrznaczyniowego. U około 30% pacjentów w
późnym okresie pooperacyjnym dochodzi do rozwoju choroby
nadciśnieniowej.

ZWĘŻENIE CIEŚNI AORTY, TYP
DZIECIĘCY

Zwężenie to jest najczęściej wadą wrodzoną spowodowaną zrośnięciem
lub niecałkowitym wykształceniem spoideł.



OBJAWY:

◦

bóle dławicowe, omdlenia po wysiłku fizycznym

◦

typowy szmer skurczowy

◦

zaburzenia rytmu serca



BADANIA:

◦

RTG klatki piersiowej

◦

EKG

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

U dzieci z gradientem ciśnienia między lewą komorą a aortą powyżej 80 mmHg
leczenie chirurgiczne. U dzieci z gradientem poniżej 50 mmHg obowiązkowe
okresowe badania kontrolne, ograniczenie wysiłku fizycznego z zakazem
uprawiania sportów wyczynowych oraz profilaktyka infekcyjnego zapalenia
wsierdzia.

ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTALNEJ

U około 10% noworodków dochodzi do krytycznego
zwężenia zastawki aortalnej co stanowi stan zagrożenia
życia dziecka i wymaga szybkiej interwencji.



OBJAWY:

◦

słabo wyczuwalne tętno na tętnicach obwodowych

◦

obniżone ciśnienie tętnicze krwi

◦

szmer nad sercem cichy, prawie nie dający się wysłuchać

◦

niewydolność serca

◦

nagły zgon



LECZENIE:

◦

Zastosowanie ciągłego wlewu prostaglandyny E

1

oraz

wykonanie w trybie pilnym zabiegu chirurgicznego.

ZWĘŻENIE ZASTAWKI AORTALNEJ
U NOWORODKÓW



TETRALOGIA FALLOTA



ZAROŚNIĘCIE TĘTNICY PŁUCNEJ

WRODZONE WADY SERCA ZE ZMNIEJSZONYM
PRZEPŁYWEM PŁUCNYM I SINICĄ



To najczęstsza siniczna wada serca. Cechuje
się współistnieniem czterech
nieprawidłowości anatomicznych:



Zwężenie tętnicy płucnej



Ubytek przegrody międzykomorowej



Przesunięcie w prawo aorty



Przerost prawej komory serca.



Dodatkowo może występować ubytek
przegrody międzyprzedsionkowej. W takim
wypadku mówimy o pentalogii Fallota.

TETRALOGIA FALLOTA



OBJAWY:

◦

Sinica czerwieni wargowej, śluzówek oraz obwodowych części kończyn. Pojawia się
zazwyczaj w pierwszych miesiącach życia i ulega stopniowemu nasileniu.

◦

Zgrubienia dystalnych paliczków (palce pałeczkowate)

◦

Zniekształcenia paznokci (szkiełka od zegarka)

◦

Opóźniony rozwój fizyczny i ruchowy

◦

Łatwe męczenie i odpoczynek w pozycji kucznej

◦

Skurczowy szmer o maksymalnej głośności nad tętnicą płucną.

◦

U niektórych dzieci: napady hipoksemiczne, najczęściej między 6-18. rokiem życia. Dziecko
początkowo reaguje krzykiem, niepokojem, dusznością oraz pogłębieniem sinicy. Może dojść
do utraty przytomności oraz ataku drgawek.



OPIEKA NAD DZIECKIEM W CZASIE NAPADU:

◦

podaż tlenu, ułożenie dziecka w pozycji z nogami przygiętymi do klatki piersiowej,
domięśniowe podanie petydyny oraz dożylnie dwuwęglanów.



BADANIA:

◦

RTG

◦

EKG



LECZENIE:

◦

Operacyjne. Całkowitą korekcję wady w krążeniu pozaustrojowym przeprowadza się w 1.
roku życia.

TETRALOGIA FALLOTA c.d.



PRZEŁOŻENIE WIELKICH PNI TĘTNICZYCH



ZESPÓŁ NIEDOROZWOJU LEWEJ POŁOWY
SERCA

WRODZONE WADY SERCA ZE ZWIĘKSZONYM
PRZEPŁYWEM PŁUCNYM I SINICĄ

Wieloukłądowa choroba zapalna o podłożu
autoimmunologicznym. Występuje najczęściej
u dzieci w wieku szkolnym. Zachorowanie
często poprzedzone jest zakażeniem
paciorkowcem B hemolizującym z grupy A
(przebyta angina paciorkowcowa, płonica)

GORĄCZKA REUMATYCZNA

Rozpoznajemy na podstawie występowania dwóch dużych lub jednego dużego i
dwóch małych kryteriów Jonesa:



DUŻE:

◦

Zapalenie stawów

◦

Zapalenie serca

◦

Guzki podskórne

◦

Rumień obrączkowy

◦

Pląsawica



MAŁE:

◦

Bóle stawów

◦

Gorączka reumatyczna w wywiadzie

◦

Wydłużone odstępy PR w EKG

◦

Wzrost OB

◦

Podwyższenie CRP



BADANIA:

◦

Stwierdzenie występowania wzrostu poziomu OB, CRP, niedokrwistości



LECZENIE:

◦

Podaż penicyliny przez 10 dni

◦

Glikokortykosteroidy przez 6 dni

◦

Salicylany przez 3 miesiące

GORĄCZKA REUMATYCZNA
c.d.

Gorączkowy zespół skórno-śluzówkowo-węzłowy będący ostrym,
uogólnionym zapaleniem naczyń o nieznanej etiologii. Chorują
dzieci w wieku od 6. miesiąca do 5. roku życia.



OBJAWY:

◦

Gorączka > 38 st. C trwająca 5 dni lub dłużej

◦

Wielopostaciowa wysypka

◦

Zmiany na śluzówkach jamy ustnej

◦

Zmiany na dystalnych częściach kończyn (obrzęki, zaczerwienienia

◦

Powiększenie szyjnych węzłów chłonnych



BADANIA:

◦

Poziom OB., CRP, leukocytów, liczby płytek

◦

W ostrej fasie u 50% dzieci stwierdza się objawy zapalenia mięśnia
sercowego



LECZENIE:

◦

Podawanie w fazie ostrej skojarzonej immunoglobuliny ludzkiej z kwasem
acetylosalicylowym (Aspiryna).

CHOROBA KAWASAKI

Infekcyjne zakażenie śródbłonka wyściełającego serce. Przyczynami mogą być
wrodzone wady serca, sztuczne zastawki, paciorkowce, gronkowce.



OBJAWY:

◦

Gorączka/stany podgorączkowe

◦

Osłabienie

◦

Brak apetytu

◦

Spadek masy ciała

◦

Wybroczyny na skórze, błonach śluzowych, spojówkach

◦

Guzki Oslera (czerwone, wypukłe, wielkości grochu. Na końcach palców rąk i stóp.)

◦

Krwinkomocz

◦

Niedokrwistość



BADANIA:

◦

Posiewy krwi

◦

Wskaźniki stanu zapalnego (OB, CRP)

◦

Echokardiografia



LECZENIE:

◦

Farmakologiczne: dwa antybiotyki w skojarzeniu przez 4-6 tygodni wg antybiogramu.

◦

W powikłaniach i sytuacjach niepoddających się leczeniu wskazane jest leczenie
chirurgiczne.

INFEKCYJNE ZAPALENIE
WSIERDZIA



PROFILAKTYKA:

◦

Przed zabiegiem mogącym wywołać uwolnienie bakterii
do krwioobiegu podaje się antybiotyki. Dotyczy to dzieci
ze sztucznymi zastawkami, z wytworzonymi
chirurgicznie połączeniami systemowymi lub z wadami
serca oraz po przebyciu zapalenia wsierdzia.
Profilaktykę stosujemy w zabiegach:



Bronchoskopii



Stomatologicznych



Usunięcia migdałków



Zabiegi w obrębie przełyku, dróg żółciowych, cewki
moczowej i narządów rodnych przy współistniejącym
zakażeniu.

INFEKCYJNE ZAPALENIE
WSIERDZIA - PROFILAKTYKA

CZĘŚĆ

II



Ból brzucha jest najczęstszym i
najważniejszym objawem chorób jamy
brzusznej u dzieci i dorosłych. Często
przyczyną ostrych bólów brzucha są choroby
wymagające operacji w trybie pilnym.
Niewłaściwe rozpoznanie opóźnia skierowanie
do chirurga i staje się nierzadko przyczyną
powikłań i niepomyślnego rokowania. U dzieci
najczęstszą przyczyną bólu mogą być błędy
żywieniowe, zatrucia pokarmowe oraz
zakażenia rotawirusami.

BÓL BRZUCHA



To powszechny objaw, mogący występować z
powodu wielu różnych przyczyn. Zawsze jednak
jest to objaw niepokojący, zwłaszcza u dzieci
ponieważ może w łatwy sposób doprowadzić do
zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej. U
dzieci najczęstsze przyczyny to zatrucia
pokarmowe, infekcje, choroba lokomocyjna oraz
zakażenia rotawirusami. Rzadziej jest to objaw
towarzyszący urazom (np. wstrząśnienie mózgu) i
alergiom.



Należy pamiętać o odpowiednim uzupełnianiu
płynów.

WYMIOTY