Zaburzenia afektywne i depresje

– epidemiologia, etiopatogeneza, uwarunkowania genetyczne

Zaburzenia afektywne i depresje

– epidemiologia, etiopatogeneza, uwarunkowania genetyczne

UM

WWL – 7/I

Choroby afektywne

- rozwój koncepcji w ujęciu historycznym

Choroby afektywne

- rozwój koncepcji w ujęciu historycznym

Pierwsze objawy zaburzeń nastroju [Hipokrates i Aretajos], a

następnie Farlet i Kraepelin oraz już w XX w. Schneider i Leonhard
dostarczają licznych przesłanek, aby sądzić że obserwacje poczynione
jeszcze p.n.e., a później w XIX i XX wieku są niejako porównywalne i
dotyczyły osób cierpiących na tę samą klasę schorzeń, a z którymi ma do
czynienia współczesna psychiatria.

•

Hipokrates (460-377 p.n.e.) wyodrębnił temperament melancholiczny a
termin melancholia odniósł do zab. nastroju.

•

Aretajos (30 – 90 n.e.) w opisie depresji wymienił: smutek, wyczerpanie,
zniechęcenie, izolowanie się od ludzi, nadwrażliwość, podniecenie,
zobojętnienie, pustkę emocjonalną, zniechęcenie do życia, tendencje
samobójcze.
Zaobserwował też, że depresja i mania mogą wystąpić u tego samego
chorego.

•

Kraepelin (1856-1926) był twórcą koncepcji psychozy maniakalno –
depresyjnej jako jednostki nozologicznej („cykliczny obłęd”),
„periodyczna mania”, „okresowa melancholia”.

•

Leonhard w latach 1957 – 1966 – zwrócił uwagę na biegunowość
przebiegu ch.a. i wyodrębnił postacie jedno i dwubiegunową.

Cecha

Przygnębienie

Depresja

Nasilenie

Z reguły

przemijające złe

samopoczucie

smutek,

przygnębienie

czasem rozpacz

Czas trwania

krótki (godziny)

długi (tyg. m-ce)

Poczucie choroby

nie występuje

występuje często

Dezorientacja

aktywność złożona

zwykle nie

występuje

występuje często

niekiedy o dużym

nasileniu

W psychiatrii terminem

„depresja”

określa się

szczególnego rodzaju zaburzenia nastroju i emocji, uznane
za zjawisko chorobowe.

Badania prowadzone w XX w. doprowadziły do

zmiany i rewizji wielu tredycyjnych i utrwalonych
poglądów dotyczących chorobowych zaburzeń nastroju.

E. Kraepelin – pod k. XIX w. wyodrębnił psychozę
maniakalno – depresyjną (cyklofrenia).

Psychoza ta okazała się gr. schorzeń określanych

obecnie zbiorczą nazwą

Zaburzenia afektywne [ICD-

10], Mood Disorders [DSM-IV]

– o zróżnicowanej

patogenezie, a być może i etiologii.

Można wyodrębnić:

Można wyodrębnić:

•

Zaburzenia afektywne
dwubiegunowe

•

Nawracające zaburzenia
depresyjne

•

Zaburzenia dystymiczne

•

Zaburzenia cyklotymiczne

Epidemiologia

Epidemiologia

Zaburzenia afektywne i depresje – chorobowość 6 – 12%
Od 25 lat wzrost zachorowań w krajach rozwiniętych Europy

Polska

Przyjęcia do szpitala 11-15/100 tys. mieszkańców.

Podobnie w W. Brytanii, Francji, Finlandii i innych krajach.

Dane te częściowo odzwierciedlają sytuację

epidemiologiczną.

Wg Lehmana – 1 chory na 5 z rozp. depresji korzysta z

pomocy

specjalistycznej i tylko 1 chory spośród

20

dotkniętych depresją jest leczony w oddziale

psychiatrycznym

.

8-12%

20-30%

50-60%

wg Pużyńskiego

W skali światowej wg WHO

370 mln

Epidemiologia

Epidemiologia

W ostatnim okresie obserwuje się wzrost wskaźnika

zaburzeń depresyjnych.

W porównaniu z rokiem 2001 – wzrost o 20-25%.
Zaburzenia depresyjne 2 razy częściej u kobiet w

porównaniu do mężczyzn.

Po 50 r.ż. zaburzenia afektywne, w tym depresje są jedną

z głównych przyczyn hospitalizacji psychiatrycznej kobiet i
mężczyzn.

Przyczyny wzrostu zachorowań:

•

wydłużenie średn. ok.. życia populacji o 10 – 20 lat

•

rozpowszechnienie środowiskowych czynników patogennych
(duże migracje ludności, izolacja społeczna, osamotnienie,
brak poczucia bezpieczeństwa dużych grup społecznych).

•

rozpowszechnienie zw. chemicznych wykazujących wpływ
depresjogenny (w tym niektórych leków).

Depresja

jako problem kliniczny i społeczny

Depresja

jako problem kliniczny i społeczny

•

zwiększająca się zachorowalność na depresję
zwiększa wskaźnik inwalidztwa

•

zwiększająca się śmiertelność (25% chorych z
rozp. depresji typu endogennego umiera w
następstwie samobójstwa, a wg niektórych
badaczy 32-64%).

•

zjawisko „atypowych” depresji często
maskowanych rozlicznymi objawami
somatycznymi i wegetatywnymi powoduje min.
- obciążenie budżetu sł. zdrowia na niepotrzebną
diagnostykę i nieprawidłowo prowadzonym
leczeniem

Depresja

jako problem kliniczny i społeczny

Depresja

jako problem kliniczny i społeczny

•

wpływ depresji na niekorzystne funkcjonowanie jednostki w
środowisku: rodzinnym, zawodowym i społecznym:

- problemy adaptacyjne w środowisku powoduje wzrost
wskaźnika osób nie zawierających małżeństw
- prowadzi do zwiększania się wskaźnika rozwodów i
rozbitych rodzin
- duża absencja w pracy zawodowej
- częste zmiany miejsca pracy
- zaniżone aspiracje zawodowe
- wysoki odsetek bezrobocia (zasiłki chorobowe, renty, niższy
status społeczny)
- duży wskaźnik uzależnień
- bezdomność

•

związek z.a. i d. a schorzeniami somatycznymi

Stany depresyjne

można podzielić na 3 duże grupy

Stany depresyjne

można podzielić na 3 duże grupy

•

stany depresyjne w przebiegu chorób afektywnych
[

przyczyny nie są dostatecznie poznane, hipotetycznie wiązane

są z podłożem endogennym, uwarunkowaniami genetycznymi
podatność na zachorowanie

]

.

•

depresje występujące w przebiegu różnorodnych
schorzeń
[

„depresje objawowe”, „depresje somatogenne”, „depresje na

podłożu organicznym”

]

•

depresje psychogenne – będące dużą i
niejednorodną grupą stanów depresyjnych
[

są uważane z różnorodnymi urazami psychicznymi,

emocjonalnymi, zawodowymi

]

Granice pomiędzy ww. kategoriami z.d. nie

zawsze są wyraźne a u niektórych p-tów
współistnieją z2 gr. czynników przyczynowych.

Współwystępowanie przyczyn

depresji u jednego pacjenta.

Współwystępowanie przyczyn

depresji u jednego pacjenta.

A.

Przyczyny
endogenne

B.

Przyczyny
psychogenne

C

. Przyczyny

somatyczne,
organiczne

ABC

BC

AC

AB

Koncepcje przyczyn

endogennych z.a. i d.

Koncepcje przyczyn

endogennych z.a. i d.

•

istnieje wiele dowodów wskazujących, że chor. zab.

nastroju (depresja, mania) są zaburzeniami

neuroprzekaźnictwa w o.u.n. – noradrenergocznego i

serotoninergicznego.

•

wiele dowodów przemawia za tym, że układ

glutaminergiczny ma znaczenie w patofizjologii zaburzeń

nastroju [glutaminian jest rozpowszechniony w o.u.n. – najw.

aminokwas pobudzający wśród neuroprzekaźników i wystepuje w

60% wszystkich synaps o.u.n.]

3 receptory jonotropowe pobudzające: AMPA [kw. α –

amino-3 hydroksy-5 metyloizoksazolo-4-propionowy,

NMDA [N-metylo – D- asparaginianu] i kwas kainowy.

•

neuroplastyczność mózgu (zmiany morfologiczne w

dendrytach i synapsach – zwiększone rozgałęzienia i wydłużanie

aksonów, wzrost nowych synaps i neurogeneza). Ostatnie

doniesienia wskazują, że kw. glutaminowy może być

istotnym czynnikiem w regulacji neuroplastyczności.

Hipokamp jest jedną z części mózgu podlegających

zmianom strukturalnym w trakcie trwania depresji (czas

trwania depresji).

Genetyka z.a. i d.

Genetyka z.a. i d.

Zgromadzono również liczne dowody wskazujące, że

chorobowe zaburzenia nastroju mogą mieć podłoże
genetyczne.

•

Pokrewieństwo I

o

z osobą cierpiącą na depresję jednobiegunową

zwiększa ryzyko depresji od 2 do 5 razy w porównaniu do populacji
ogólnej.
Należy brać pod uwagę dziedziczenie podatności na zachorowanie.
Znacznie rzadziej dziedziczy się depresję jednobiegunową [60%]
bliźniąt jednojajowych nie zapada na tę chorobę.

•

Zaburzenia afektywne dwubiegunowe są chorobą o dużym stopniu
dziedziczności.
Tylko [28%] bliźniąt jednojajowych nie choruje wspólnie na chorobę
afektywną dwubiegunową.
Przypuszcza się, że „błąd metaboliczny” jest dziedziczony, ale
nie udało się go jeszcze zidentyfikować.

Koncepcje przyczyn egzogennych z.a. i d.

Koncepcje przyczyn egzogennych z.a. i d.

Różnorodne schorzenia somatyczne [nadciśnienie tętnicze,

Ww. czynnikom przypisuje się współudział w ujawnieniu objawów pierwszego w życiu epizodu
zab. afektywnych, lub kolejnych nawrotów – „czynniki wyzwalające”.

Ok. 50% pierwszych w życiu epizodów depresji jest poprzedzanych
przez różnorodne wydarzenia życiowe, zazwyczaj o ujemnym
znaczeniu emocjonalnym (zwłaszcza aktualne straty).
Wydarzenia obejmują kilkadziesiąt różnych sytuacji, których znaczenie
patogenne należy rozpatrywać indywidualnie, na tle cech osobowości i
doświadczeń życiowych oraz zdolności radzenia sobie ze stresem.

Ok. 50% pierwszych w życiu epizodów depresji jest poprzedzanych
przez różnorodne wydarzenia życiowe, zazwyczaj o ujemnym
znaczeniu emocjonalnym (zwłaszcza aktualne straty).
Wydarzenia obejmują kilkadziesiąt różnych sytuacji, których znaczenie
patogenne należy rozpatrywać indywidualnie, na tle cech osobowości i
doświadczeń życiowych oraz zdolności radzenia sobie ze stresem.

• strata osoby z którą był silny zw. emocjonalny (zgon, rozstanie itp.);

• utrata zdrowia, inwalidztwo, utrata atrakcyjności fizycznej, zdolności

zarobkowania, utrata
dyspozycji intelektualnych w następstwie choroby, urazu, starzenia
się;

• utrata prestiżu społecznego;

• utrata poczucia własnej wartości;

• utrata poczucia bezpieczeństwa w pracy zawodowej, poczucia

bezpieczeństwa
materialnego;

• utrata zdolności do fantazji, optymistycznych wyobrażeń;

• utrata symboli (przedmiotów dających poczucie bezpieczeństwa lub

znaczenia.

• strata osoby z którą był silny zw. emocjonalny (zgon, rozstanie itp.);

• utrata zdrowia, inwalidztwo, utrata atrakcyjności fizycznej, zdolności

zarobkowania, utrata
dyspozycji intelektualnych w następstwie choroby, urazu, starzenia
się;

• utrata prestiżu społecznego;

• utrata poczucia własnej wartości;

• utrata poczucia bezpieczeństwa w pracy zawodowej, poczucia

bezpieczeństwa
materialnego;

• utrata zdolności do fantazji, optymistycznych wyobrażeń;

• utrata symboli (przedmiotów dających poczucie bezpieczeństwa lub

znaczenia.

Podsumowanie

Podsumowanie

Depresja jest normalną reakcją na trudności

życiowe, albo przejawem choroby mózgu.

Depresję może wywołać każda sytuacja, która

zaburza naszą psychiczną równowagę [utrata
bliskiej osoby, zawód w uczuciach, koniec
aktywności zawodowej, itp.]. Nie każda depresja
jest chorobą wymagającą leczenia.

Problemem medycznym i społecznym jest

depresja, która pojawia się bez przyczyny i
cyklicznie nawraca.

Depresja jest normalną reakcją na trudności

życiowe, albo przejawem choroby mózgu.

Depresję może wywołać każda sytuacja, która

zaburza naszą psychiczną równowagę [utrata
bliskiej osoby, zawód w uczuciach, koniec
aktywności zawodowej, itp.]. Nie każda depresja
jest chorobą wymagającą leczenia.

Problemem medycznym i społecznym jest

depresja, która pojawia się bez przyczyny i
cyklicznie nawraca.