WYCENA AKTYWÓW I PASYWÓW

1

CENY HISTORYCZNE, BIEŻĄCE I ODTWORZENIA

W założeniach koncepcyjnych sporządzania i prezentacji

sprawozdań finansowych wyróżniono cztery zasady wyceny:

•Zasada kosztu historycznego.
•Zasada kosztu bieżącego.
•Zasada ceny sprzedaży (realizacji).
•Zasada wartości bieżącej.

2

Zasada kosztu historycznego

mówi, że

operacje

gospodarcze

ujmowane w księgach rachunkowych na

kontach syntetycznych (w księdze głównej) i na kontach

analitycznych (w księgach pomocniczych) a w

konsekwencji na ich podstawie składników majątkowych

w bilansie oraz dokonań jednostki w rachunku zysków i

strat

, są według faktycznych cen nabycia danego

składnika majątkowego bądź kosztów jego wytworzenia

we własnym zakresie.

3

Według

zasady kosztu bieżącego

,

aktywa

wycenia się w

wartości równej kwocie, jaką należałoby zapłacić w razie

nabywania takiego samego lub równoważnego składnika

aktywów w

chwili obecnej

a

zobowiązania

wycenia się w

niezdyskontowanej kwocie środków i ich ekwiwalentów,

która byłaby w chwili

obecnej wymagana do uregulowania

obowiązku.

4

Według

zasady ceny sprzedaży (realizacji)

aktywa

wycenia się w wartości równej kwocie

pieniężnej, jaką można by w chwili obecnej

uzyskać

zbywając dany składnik aktywów w normalnej

zaplanowanej transakcji.

Zobowiązania wykazuje się

według wartości

realizacji, czyli w zdyskontowanej kwocie środków

pieniężnych i ich ekwiwalentów,

jaką według

przewidywań zapłaci się w celu uregulowania

zobowiązań w toku działalności gospodarczej.

5

Według

zasady wartości bieżącej

aktywa

wycenia się w zdyskontowanej wartości

bieżącej przyszłych wpływów środków pieniężnych netto,

które dana pozycja, według przewidywań, wypracuje w

toku działalności gospodarczej.

zobowiązania

wykazuje

się

w

zdyskontowanej

wartości

bieżącej

przyszłych

wpływów

środków

pieniężnych netto, które według przewidywań będą

wymagane do uregulowania zobowiązań w toku

działalności gospodarczej.

6

Podstawowymi cenami w rachunkowości służącymi

wycenie składników majątkowych według cen
historycznych są:

•cena nabycia,

•koszt wytworzenia produktów.

Według ceny nabycia wyceniane są składniki aktywów

nabywane z zewnątrz, niezależnie od ich rodzaju. Cena
nabycia dotyczy więc środków trwałych, wartości
niematerialnych i prawnych, inwestycji, towarów czy
materiałów.

Cena nabycia to:

• cena zakupu składnika aktywów

, obejmująca kwotę

należną sprzedającemu, bez podlegających
odliczeniu podatku od towarów i usług oraz
podatku akcyzowego,

• w przypadku importu

powiększona

o obciążenia o

charakterze publicznoprawnym,

•

powiększona

o koszty bezpośrednio związane z

zakupem i przystosowaniem składnika aktywów do
stanu zdatnego do używania lub wprowadzenia do
obrotu,

• obniżona

o rabaty, opusty, inne podobne

zmniejszenia i odzyski.

7

Cena nabycia składa się z dwóch zasadniczych

elementów:

• ceny zakupu, którą płaci się za dobro

sprzedającemu,

• dodatkowych kosztów związanych

bezpośrednio z ich zakupem.

8

Koszt wytworzenia produktu obejmuje:

• koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym

produktem (koszty bezpośrednie) oraz

• uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z

wytworzeniem tego produktu.

Koszty bezpośrednie obejmują wartość zużytych materiałów
bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane
bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z
doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się
znajduje w dniu wyceny.

Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu,
części kosztów pośrednich zalicza się:

• zmienne pośrednie koszty produkcji,

• oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które

odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych.

Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych
uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych
warunkach, wielkość produkcji.

9

Do kosztów wytworzenia produktu

nie zalicza się

kosztów:

• będących konsekwencją

niewykorzystanych

zdolności produkcyjnych

i strat produkcyjnych,

• ogólnego zarządu

, które nie są związane z

doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w

jakich się znajduje na dzień wyceny,

• magazynowania wyrobów gotowych i półproduktów

,

chyba że poniesienie tych kosztów jest niezbędne w

procesie produkcji,

• kosztów sprzedaży produktów.

10

Środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne

wycenia się według cen nabycia lub kosztów wytworzenia,

pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne, a także o odpisy z

tytułu trwałej utraty wartości. Odpisy amortyzacyjne to na

bieżąco, planowo, uwzględniana utrata wartości.

Środki trwałe w budowie

wycenia się na moment

bilansowy w wysokości ogółu kosztów pozostających w

bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem z

uwzględnieniem, jeśli zachodzi taka potrzeba, trwałej utraty

wartości.

11

Zgodnie z zasadą ostrożnej wyceny wycenia się

rzeczowe składniki aktywów obrotowych, czyli towary,
materiały i produkty.

Rzeczowe składniki aktywów wycenia się na moment

bilansowy według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, lecz nie
wyższych od ich cen sprzedaży netto.

Należności i udzielone pożyczki

wycenia się na moment

bilansowy w kwocie wymaganej zapłaty, ale z zachowaniem
ostrożności.

12

Nieruchomości oraz wartości niematerialne i prawne

zaliczane do inwestycji można wycenić:

• według zasad stosowanych dla środków trwałych oraz

wartości niematerialnych i prawnych, lub

• według ceny rynkowej bądź w inny sposób ustalonej ceny

godziwej.

Inwestycje finansowe zaliczone do aktywów trwałych

są wyceniane na dzień bilansowy:

• według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu

trwałej utraty wartości, lub

• według wartości godziwej; wartość w cenie nabycia można

przeszacować do wartości w cenie rynkowej.

Inwestycje finansowe krótkoterminowe są wyceniane:

• według ceny (wartości) rynkowej a jeśli nie istnieje aktywny

rynek w inny sposób określonej wartości godziwej, albo

• według ceny nabycia lub ceny (wartości) rynkowej, zależnie

od tego, która z nich jest niższa.

13

Specyficzny problem w rachunkowości stanowi wycena

składników aktywów i pasywów oraz związanych z nimi operacji
gospodarczych wyrażonych w walutach obcych.

Należy wyróżnić dwa momenty wyceny tych składników:

•wycenę bieżącą (w ciągu roku obrotowego),

•wycenę na moment bilansowy.

Bieżąca wycena operacji

gospodarczych wyrażonych w

walutach obcych przedstawia się następująco:

• operacje sprzedaży i kupna walut obcych oraz wpływy i

rozchody walut

obcych z tytułu realizacji należności lub

zobowiązań

1) wycenia się odpowiednio według kursu kupna lub

sprzedaży banku z którego usług korzysta jednostka,

2) w przypadku pozostałych operacji po kursie średnim

ustalonym dla danej waluty przez NBP, chyba że w
zgłoszeniu celnym lub innym wiążącym jednostkę
dokumencie ustalony został inny kurs.

14

Kurs kupna

banku obsługującego jednostkę ma zastosowanie dla

wyceny operacji

sprzedaży walut

przez jednostkę i ich zakupu

przez bank oraz operacji wpływu należności na konto jednostki.

Kurs sprzedaży

banku obsługującego jednostkę ma zastosowanie

dla wyceny operacji

kupna walut

przez jednostkę od banku oraz

operacji zapłaty zobowiązania.

Na

dzień bilansowy wycenia się

wyrażone w walutach

obcych składniki aktywów i pasywów po obowiązującym na ten

dzień

średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez NBP.

Różnice kursowe zalicza się odpowiednio do kosztów lub

przychodów finansowych.

15

RZECZOWY MAJĄTEK TRWAŁY I WARTOŚCI

NIEMATERIALNE I PRAWNE

16

Majątek (aktywa) trwały

, określany inaczej jako stały,

długoterminowy, niepłynny, stanowią zasoby, które pozostają

przez dłuższy czas (tzn. powyżej jednego roku) w jednostce

gospodarczej, czyli są środkami długotrwałego użytkowania.

Na majątek trwały składają się:

•rzeczowe składniki majątku trwałego,
•wartości niematerialne i prawne,
•inwestycje długoterminowe,
•należności długoterminowe,
•długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.

17

Rzeczowe składniki majątku trwałego

to przede

wszystkim:

•środki trwałe,

•środki trwałe w budowie wraz z zaliczkami na te

środki.

Wartości niematerialne i prawne

to inne niż

rzeczowe i finansowe składniki majątku trwałego, na
które składają się:

• nabyte przez jednostkę prawa majątkowe a w

szczególności: autorskie prawa majątkowe, prawa
pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków,
patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych i
zdobniczych oraz know-how,

• nabyta wartość firmy oraz koszt zakończonych prac

rozwojowych.

Inwestycje długoterminowe

to aktywa nabyte na

dłuższy okres (powyżej 1 roku) w celu osiągnięcia
ekonomicznych korzyści wynikających z przyrostu
wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w
formie odsetek, dywidend lub innych pożytków, w tym
również z transakcji handlowej.

18

Środki trwałe

Środki trwałe

to składniki majątkowe przeznaczone

do długotrwałego użytkowania, spełniające następujące

warunki:
• przewidywany okres ekonomicznej użyteczności

dłuższy niż 1 rok,

• są przeznaczone na potrzeby jednostki,
• w momencie przyjęcia do użytkowania są kompletne

i zdatne do użytku.

19

Do środków trwałych

zalicza się rzeczowe aktywa

trwałe i zrównane z nimi, a w szczególności:

• nieruchomości, w tym grunty i prawo wieczyste

użytkowania gruntów, budowle i budynki,

• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne

rzeczy,

• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• inwentarz żywy.

20

Amortyzacja środków trwałych

Przykład

Jednostka X na początek okresu sprawozdawczego posiada
środki trwałe o wartości początkowej

30 000

Dotychczasowe ich umorzenie wynosi

5 000

Amortyzacja za bieżący okres sprawozdawczy wynosi

400

Księgowania:

Środki trwale Umorzenie

Amortyzacja

(Sp) 30 000 5 000 (Sp)

400

400

21

Schemat ewidencji księgowej aktualizacji wartości środków
trwałych przedstawia się następująco:

Kapitał

Środki trwałe

Umorzenie z aktualizacji

wyceny
(Sp) 5000 1200 (Sp)
6000 (Sp)
(1) 1500 360 (2) (2) 360 1500
(1)

Objaśnienia:
1. Zaktualizowana wartość początkowa współczynnikiem 1,3:
5000 x 1,3 = 6500, 6500 - 5000 = 1500.
2. Zaktualizowana wartość amortyzacji (umorzenia)
współczynnikiem 1,3:
1200 x 1,3 = 1560, 1560 - 1200 = 360.
Wartość księgowa netto środka trwałego wzrosła o 1500 — 360,
czyli o 1140.

22

W praktyce stosuje się następujące metody

amortyzacji:

•metodę liniową,
•metodę degresywną,
•metodę zróżnicowanego odpisu.

23

gdzie:

A

w

- roczna stawka amortyzacyjna,

A%

- roczna stopa amortyzacyjna,

W

p

- wartość początkowa środka trwałego.

24

100

Wp

A%

Aw





Przykład

Jednostka X zakupiła środek trwały, cena nabycia

wynosi 10 000; przyjęła go do użytkowania.

Okres ekonomicznej użyteczności środka

przewidziano na 5 lat. Roczna amortyzacja każdego

z 5 lat użytkowania środka wynosi:

10 000 : 5 = 2000.

25

Amortyzacja degresywna pozwala na szybsze wycofanie

wyłożonych na inwestycje środków.

Obliczanie amortyzacji metodą degresywną (przyspieszoną)

jest dokonywane według dwóch następujących metod:

•

malejącego salda,

•

sumy cyfr rocznych bądź jako amortyzacji malejącej

w proporcji do pozostałych lat użytkowania (SOYD,

sum-of-the-years method).

26

Amortyzację dla danego roku liczoną metodą
malejącego salda ustala się na podstawie wzoru:

gdzie:

A

t

- amortyzacja dla danego roku,

A%

- roczna stopa amortyzacyjna,

W

nt

- wartość netto (bieżąca) środka trwałego na

początek danego roku.

27

100

Wnt

A%

At





Przykład

Jednostka X zakupiła maszynę produkcyjną za 20 000 w cenie

nabycia. Stopa amortyzacyjna roczna przy zastosowaniu metody
degresywnej wynosi 40%. Przewidywany jest 5-letni okres
użytkowania.

Kwota amortyzacji rocznej w kolejnych latach będzie wynosić:

I rok 20 000 x 40% = 8 000

II rok 20 000 - 8 000 = 12 000

12 000 x 40% = 4 800

III rok 12 000 - 4 800 =7 200

7 200 x 40% = 2 880

IV Rok

7 200 - 2 880 = 4 320

4 320 x 40% = 1 728

V rok 4 320 - 1 728 = 2 592
2 592 x 40% = 1 037

28

Metoda sumy cyfr rocznych (SOYD),

Stosuje się następujący wzór

dla ustalenia stopy amortyzacyjnej dla danego roku:

gdzie:

A%

- stopa amortyzacyjna dla danego roku,

T

- przewidywany czas użytkowania środka trwałego w latach,

t

- kolejny rok, dla którego oblicza się stopę amortyzacyjną.

Uwzględniając zmienną, roczną stopę amortyzacyjną, kwotę
amortyzacji dla danego roku ustala się według wzoru:

gdzie:

A%t

- amortyzacja dla danego roku,

W

t

- wartość początkowa środka trwałego.

29

2

1)

T

(

T

)

t

-

1

(

T

A%







Wp

A%t

At





Przykład
Wartość początkowa środka trwałego wynosi 60 000,
przewidywany okres użytkowania 5 lat.

Stawki amortyzacyjne dla kolejnych 5 lat wyniosą:

1 rok A% =

5/15 * 60000 = 20000

2 rok A% =

4/15 * 60000 = 16000

3 rok A% =

3/15 * 60000 = 12000

4 rok A% =

2/15 * 60000 = 8000

5 rok A% = 1/15 * 60000 = 4 000

 60 000

30

31

Zadanie

Założenia
Zakupiono i oddano do używania środek trwały o wartości

początkowej 20 000 i przewidywanym 5 letnim okresie
użytkowania.

Polecenie
1. Zaksięgować zakup środka trwałego.
2. Zaksięgować amortyzację (w skali rocznej) według metody

liniowej oraz metody degresywnej: malejącego salda, przy
stopie amortyzacyjnej 40% oraz sumy cyfr rocznych (SOYD).

3. Porównać wpływ metod amortyzacji na wynik działalności

oraz na wartość bilansową środka trwałego.

32

Rozwiązanie

Zobowiązania
z tytułu dostaw Środki trwale
20 000 (1 1) 20 000

Metoda liniowa (20%):

Rozłożenie wartości początkowej na 5 lat oznacza odpis w
wysokości 20% wartości początkowej rocznie:
20 000 x 20% = 4 000

33

Metoda degresywna - malejącego salda:

Zakłada dokonywanie odpisów malejących w wysokości 40%
wartości księgowej netto.
I rok: 20 000 x 40% = 8 000 lub I rok: 20 000 x
40% = 8 000
II rok: 12 000 x 40% = 4 800 II rok 12 000 x
40% = 4 800
III rok: 7 200 x 40% = 2 880 III rok 7 200 –
4000 = 3 200
IV rok: 4 320 x 40% = 1 728 IV rok 3200
V rok: 2 592 - pozostała wartość
Razem 20 000

34

Metoda SOYD - sumy cyfr rocznych:

W tej metodzie roczna stopa amortyzacji wyznaczana jest według wzoru:

T + (1-t)
A% =
T(T+1)
2
gdzie:
T stanowi liczbę lat, przez które będzie amortyzowany środek trwały,
t jest kolejnym okresem amortyzacji.

Roczny odpis to: A%x wartość początkowa:

I rok: 5/15 x 20 000 = 6 667
II rok: 4/15 x 20 000 = 5 333
III rok: 3/15 x 20 000 = 4 000
IV rok: 2/15 x 20 000 = 2 667
V rok: 1/15 x 20 000= 1 333
Razem 20 000

35

Rok

Metoda amortyzacji

liniowa

Degresywna

malejącego salda

SOYD

I

4 000

8 000

6 667

II

4 000

4 800

5 333

III

4 000

2 880

4 000

IV

4 000

1 728

2 667

V

4 000

2 592

1 333

Razem

20 000

20 000

20 000

Porównanie metod: Odpisy amortyzacyjne:

36

Rok

Metoda amortyzacji

liniowa

Degresywna

malejącego salda

SOYD

I

16 000

12 000

13 333

II

12 000

7 200

8 000

III

8 000

4 320

4 000

IV

4 000

2 592

1 333

V

-

-

-

Wartość księgowa netto środków trwałych na koniec kolejnych lat:

Porównanie metod: Odpisy amortyzacyjne

:

37

Wartość księgowa netto środków trwałych na koniec kolejnych lat:

38

Dokumentacja i ewidencja środków trwałych

Przyjęcie środka trwałego - OT

Likwidacja środka trwałego - LT

39

Przykład
Spółka akcyjna X na początek okresu sprawozdawczego posiadała: środki trwałe według wartości
początkowej 30 000, dotychczasowe ich umorzenie 10 000, środki trwałe w budowie 4 000, środki
pieniężne na rachunku bankowym 8 000.
Operacje gospodarcze w bieżącym okresie sprawozdawczym:
1. Zakupiono nowy środek trwały, zapłacono przelewem bankowym

3 000

2. Przyjęto z procesu budowy środek trwały

2 000

3. Otrzymano tytułem darowizny środek trwały, wyceniony według cen rynkowych

500

4. Zakupiono używany środek trwały wyceniony w cenie nabycia, zapłacono czekiem
rozrachunkowym

1 000

5. Sprzedano środek trwały:

wartość początkowa środka trwałego

3 000

dotychczasowe umorzenie

1 000

wartość księgowa netto

2 000

cena sprzedaży

2 500

6. Zlikwidowano środek trwały:

wartość początkowa

4 000

dotychczasowe umorzenie

3 500

trwała utrata wartości

500

7. Zaktualizowano wycenę środków trwałych:

zwiększenie wartości początkowej

10 000

zwiększenie umorzenia

2 500

zwiększenie kapitału z aktualizacji wyceny środków trwałych

7 500

8. Umorzenie i amortyzacja za bieżący miesiąc

1 000

40

Rozliczenia
Umorzenie Środki
międzyokresowe
Środki trwałe środków trwałych trwałe w budowie
przychodów
(Sp) 30 000 3 000 (5a) (5a) 1 000 10 000(Sp) (Sp) 4 000 2 000 (2)
500 (3)
(1) 3 000 4 000 (6) (6) 3 500 2 500 (7)
(2) 2 000 1 000 (8)
(3) 500 4 500 13 500
(4) 1 000 (Sk) 9 000
(7) 10 000 13 500 13 500
46 500 7 000
39 500 (Sk)
46 500 46 500
Pozostałe Pozostałe
Rachunek bankowy przychody operacyjne koszty operacyjne Rozrachunki
(Sp)8 000 3000 (1) 2 500 (5b) (5a) 2 000 (5b) 2500
1000 (4) (6) 500

Kapitał z aktualizacji wyceny
środków trwałych Amortyzacja
7 500 (7) (8) 1000

Wartość bilansowa (księgowa netto) środków trwałych na koniec okresu
sprawozdawczego wynosi:

- wartość początkowa 39 500

- umorzenie 9 000
wartość księgowa netto 30 500

41

Środki trwałe w budowie

Przykład
W spółce X stany wybranych kont na początek okresu sprawozdawczego
przedstawiają się następująco:

Rachunek bieżący

15 000

Materiały

6 000

Środki trwałe w budowie 7 000
Operacje gospodarcze:

1. Otrzymano fakturę za wykonane roboty budowlane

2 000

2. Zakupiono maszyny wymagające montażu, zapłacono

przelewem bankowym

5 000

3. Faktura własna za roboty wykonane systemem gospodarczym 600
4. Pobrano z magazynu materiały na cele budowy

1 000

5. Odpisano koszty zaniechanej budowy

400

6. Uzyskano w wyniku budowy środki trwałe

10 000

7. Przekazano w darowiźnie środek trwały w budowie

innej jednostce gospodarczej

2 500

8. Spłacono z kredytu bankowego zobowiązania wobec

dostawców za roboty budowlane

2 000

42

Środki trwałe Rozrachunki z odbiorcami Rachunek Pozostałe

w budowie i dostawcami bankowy koszty
operacyjne
(Sp) 7 000 400 (5) (8) 2 000 2 000 (1) (Sp) 15 000 5000 (2) (5)
400
(1) 2 000 10 000 (6) (7) 2
500
(2) 5 000 2 500 (7)
(3) 600
(4) 1 000
15 600 12 900
2 700 (Sk)
15 600 15 600

Obroty
Materiały wewnętrzne Kredyty bankowe
Środki trwale
(Sp) 6 000 1 000 (4) 600 (3) 2000 (8) (6)
10 000

43

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

Przykład
Firma Z na początek okresu sprawozdawczego posiada:
Wartości niematerialne i prawne

5 000

Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych

2 000

Rachunek bankowy

10 000

Operacje gospodarcze:
1. Zakupiono prawo do znaku towarowego od firmy zagranicznej 4

000

2. Zakupiono część firmy X, uzgodniona pomiędzy kontrahentami

cena nabycia

7 000

a)wartość godziwa przyjętych aktywów 5 000
b)wartość firmy: 7000 - 5000 = 2000.

3. Nabyto licencję, zapłacono czekiem 3 000
4. Amortyzacja (umorzenie) wartości niematerialnych i prawnych

za bieżący okres

300

44

Wartości niematerialne i

prawne

Umorzenie wartości

niematerialnych i

prawnych

Rachunek bankowy

(Sp)

5 000

(1)

4 000

(2)

2 000

(3) 3

000

2000

(Sp) 300

(4)

(Sp) 10

000

3000

(3)

14000

(Sk) 2300 2300

Rozrachunki z

dostawcami

14 000(Sk) 2300

2300

2000

(2)

14000

14000

Amortyzacja

4000

(1)

(4)

300

Wartość bilansowa wartości niematerialnych i prawnych
wynosi:

• wartość początkowa

14 000

• umorzenie

- 2 300

• wartość bilansowa (netto)

11 700

INWESTYCJE

Inwestycje w rachunkowości to aktywa nabyte w celu
osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu
wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie
odsetek, dywidend (udziałów w zyskach) lub innych pożytków, w
tym również z transakcji handlowej, czyli ze sprzedaży z zyskiem.

• inwestycje finansowe,

• inwestycje niefinansowe.

• inwestycje długoterminowe,

• inwestycje krótkoterminowe.

Inwestycje długoterminowe

to takie, których okres realizacji

wynosi powyżej 12 miesięcy licząc od dnia bilansowego.

Inwestycje krótkoterminowe

to inwestycje o okresie realizacji

do 12 miesięcy.

46

Na

inwestycje długoterminowe

składają się dwie grupy inwestycji:

1) inwestycje niefinansowe:

• nieruchomości,

• wartości niematerialne i prawne,

• inne inwestycje długoterminowe,

2) inwestycje finansowe:

• udziały lub akcje,

• inne papiery wartościowe,

• udzielone pożyczki,

•inne długoterminowe aktywa finansowe.

Na

inwestycje krótkoterminowe

składają się:

1) krótkoterminowe aktywa finansowe:

•

udziały lub akcje,

•

inne papiery wartościowe,

•

udzielone pożyczki,

•

inne krótkoterminowe aktywa finansowe,

•

środki pieniężne i inne aktywa pieniężne:

•

środki pieniężne w kasie i na rachunkach,

•

inne środki pieniężne,

•

inne aktywa pieniężne,

2) inne inwestycje krótkoterminowe.

47

INWESTYCJE NIEFINANSOWE

Nieruchomość inwestycyjna - to nieruchomość (grunt,
budynek lub część budynku, lub też oba te elementy), które
właściciel traktuje jako źródło przychodów z czynszów lub
utrzymuje w posiadaniu ze względu na przyrost ich wartości,
względnie obie te korzyści.

Wycena nieruchomości inwestycyjnej następuje:

•w momencie początkowej wyceny,

•na dzień bilansowy (lub nie później niż na dzień

bilansowy).

Nieruchomość

inwestycyjna

powinna

być

początkowo

wyceniona według ceny nabycia lub kosztu wytworzenia.
Przy początkowej wycenie uwzględnia się koszty przeprowadzenia
transakcji.

48

Wyceniając

nieruchomość

inwestycyjną

na

moment

bilansowy jednostka gospodarcza powinna wybrać jedną z
dwóch metod wyceny:

•według wartości godziwej lub

•według ceny nabycia

,

a następnie stosować wybraną metodę wobec wszystkich

należących do niej nieruchomości inwestycyjnych.

Metoda wartości godziwej

to wycena w aktualnych na

dzień bilansowy cenach rynkowych, bądź w inny sposób
ustalonych cenach godziwych wyższych lub niższych od
ceny nabycia, w zależności od ukształtowania się ceny
rynkowej.

Metoda ceny nabycia

oznacza wycenę według zasady

ostrożności, to znaczy iż wartość nieruchomości nie może
przekroczyć jej wartości w cenie nabycia, gdyby cena
rynkowa była wyższa od ceny nabycia.

49

Przykład
Jednostka nabyła nieruchomość inwestycyjną za 19 000 w cenie nabycia.
Jednostka wycenia inwestycje w wartości rynkowej. Cena rynkowa
nieruchomości na dwa kolejne momenty bilansowe wyniosła:
I moment bilansowy

21 000

II moment bilansowy

18 000

Rozwiązanie

I moment bilansowy
Nieruchomość Pozostałe
przychody Rachunek bankowy inwestycyjna Aktualizacja
wyceny operacyjne

19000 (1) (2) 19000 (2) 2000
2000 (2)

50

II moment bilansowy

Nieruchomość Pozostałe koszty
inwestycyjna Aktualizacja wyceny operacyjne
19000 2000 3000 (1 1) 3000

51

Przykład 2
Jednostka nabyła nieruchomość inwestycyjną za 25 000 w cenie
nabycia. Przyjęto dla wyceny tych inwestycji model wyceny według
ceny nabycia. Odpisy amortyzacyjne dla tej nieruchomości za rok
obrotowy wyniosły 1400. Trwała utrata wartości tej nieruchomości
na dzień bilansowy wyniosła 6000.

Nieruchomość

Rachunek bankowy inwestycyjna Umorzenie

Amortyzacja

25000 (1) (1) 25000 1400 (2) (2)
1400

Pozostałe koszty Odpisy aktualizujące
operacyjne

6000 (3) (3) 6000

Wartość bilansowa nieruchomości inwestycyjnej wynosi:

25 000-(1400+ 6000) =17 600.

52

INWESTYCJE FINANSOWE DŁUGOTERMINOWE

Instrumenty finansowe to kontrakt (umowa), który

powoduje powstanie aktywów finansowych u jednej ze stron i
powstanie zobowiązania finansowego albo instrumentu
kapitałowego (kapitału) u drugiej strony, pod warunkiem że z
kontraktu wynikają określone skutki gospodarcze.

• instrumenty finansowe pierwotne,

• instrumenty finansowe pochodne.

Instrumenty finansowe pierwotne to aktywa bądź zobowiązania
finansowe, które zostaną rozliczone w ustalonej lub możliwej do
ustalenia kwocie. Są to np. akcje, obligacje, weksle, czeki, bony
handlowe, bony komercyjne, lokaty terminowe, kredyty udzielone i
otrzymane.

53

Instrumenty

finansowe

-

ujmowanie

i

wycena

instrumenty pochodne (derywaty) to instrumenty finansowe:

• których wartość zmienia się wraz ze zmianą elementu

bazowego, np. określonej stopy procentowej, ceny papieru

wartościowego, ceny towaru, kursu wymiany waluty obcej,

indeksu ceny lub stóp, klasyfikacji kredytowej lub indeksu

kredytowego, czy też innej zmiennej,

• które nie wymagają żadnej inwestycji początkowej, lub

wymagają tylko niewielkiej inwestycji początkowej w

porównaniu z innymi rodzajami umów, które w podobny

sposób reagują na zmiany warunków rynkowych oraz

• których rozliczenie nastąpi w przyszłości.

54

Typowymi przykładami instrumentów pochodnych są:

•umowy terminowe typu:Forward" i Futures",

•transakcje zamiany (ang. swap),

•umowy opcyjne.

Kontrakt forward

to umowa nakładająca na jedną stronę

obowiązek dostarczenia, a na drugą stronę odbioru aktywów o
określonej ilości, w określonym terminie w przyszłości i po
określonej cenie, ustalonej w momencie zawierania kontraktu.

Kontrakt futures

to umowa o określonej standardowej

charakterystyce, będąca przedmiotem publicznego obrotu,
nakładająca na jedną stronę obowiązek dostarczenia, a na drugą
stronę odbioru aktywów o określonej ilości, w określonym
terminie w przyszłości i po określonej cenie, ustalonej w
momencie zawierania kontraktu.

Opcja

to kontrakt, w wyniku którego jednostka nabywa

prawo kupna lub sprzedaży aktywów podstawowych po
określonej z góry cenie i w określonym czasie.

Kontrakt swap

to umowa zamiany przyszłych płatności na

warunkach z góry określonych przez strony.

55

Na aktywa finansowe mające zazwyczaj charakter inwestycji
składają się:

• aktywa pieniężne,

• instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki,

• wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów

pieniężnych lub

• prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką

na korzystnych warunkach.

Aktywa pieniężne

to aktywa w formie krajowych środków

płatniczych, walut obcych i dewiz. Są to: gotówka, depozyty
płatne na żądanie i środki pieniężne w drodze

Instrumenty kapitałowe

to kontrakty, z których wynika

prawo do majątku jednostki, pozostałego po zaspokojeniu lub
zabezpieczeniu wszystkich wierzycieli.

Aktywami finansowymi są także

prawa do otrzymania

aktywów pieniężnych

, np. prawo do otrzymania zwrotu

pożyczki czy środków z weksla, a także prawo do wymiany
instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych
warunkach.

56

W dniu nabycia inwestycje są wyceniane w cenie nabycia.

Dla wyceny inwestycji finansowych długoterminowych na

moment bilansowy przyjęto w ustawie o rachunkowości dwie
różne opcje wyceny:

• według ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu

trwałej utrat wartości lub

• według wartości godziwej.

57

Przykład
Cena nabycia inwestycji finansowej długoterminowej wyniosła
6000. Na dzień bilansowy stwierdzono utratę wartości inwestycji
w kwocie 700.
Wycena inwestycji na dzień bilansowy według zasady ostrożnej
wyceny przedstawia się:

ceny nabycia pomniejszonej o odpisy z tytułu trwałej utrat

wartości

Inwestycje finansowe Aktualizacja wyceny
Rachunek bankowy długoterminowe inwestycji Koszty
finansowe
6000(1) (1) 6000 700 (2) (2)
700

58

Przykład
Cena nabycia inwestycji finansowej długoterminowej wyniosła 18
000. Wycena inwestycji na kolejne momenty bilansowe według
ceny rynkowej wynosi:
I moment 19 000
II moment 21 000

Wycena inwestycji oraz jej skutki przestawiają się

I moment bilansowy

Inwestycje finansowe Kapitał z aktualizacji
Aktualizacja wyceny

Rachunek bankowy długoterminowe wyceny inwestycji
finansowych

18000 (1) (1) 18000 1000(2) (2)
1000

metoda ceny godziwej.

59

II moment bilansowy

Inwestycje finansowe Kapitał z aktualizacji Aktualizacja
wyceny

długoterminowe wyceny inwestycji
finansowych

18000 1000 * * 1000
2000 (1) (1) 2000

60

Przykład

Cena nabycia inwestycji finansowej długoterminowej wyniosła 9000.
Cena rynkowa na dwa kolejne momenty bilansowe wynosiła:

I moment 8600
II moment 8900

Rozwiązanie
I moment bilansowy

Inwestycje finansowe
Aktualizacja wyceny

Rachunek bankowy długoterminowe Koszty finansowe inwestycji
finansowych
9000(1) (1) 9000 (2) 400
400 (2)

61

II moment bilansowy

Inwestycje finansowe Aktualizacja wyceny

długoterminowe inwestycji finansowych Przychody
finansowe
* 9000 (1) 300 400 *
300 (1)

62

Przykład
Cena nabycia inwestycji finansowej długoterminowej wyniosła
6000. Jednostka wycenia inwestycje na kolejne momenty
bilansowe według wyceny rynkowej, które wynosiły:
I moment 6600
II moment 5900

Wycena inwestycji przedstawia się:

Kapitał z aktualizacji

Inwestycje finansowe Aktualizacja wyceny
Rachunek bankowy długoterminowe wyceny inwestycji
finansowych

6000 (1) (1) 6000 600 (2) (2)
600

Wzrost wartości inwestycji o 600 zwiększył kapitał z aktualizacji
wyceny.

63

Przykład
II moment bilansowy

Inwestycje finansowe Kapitał z aktualizacji Aktualizacja wyceny

długoterminowe wyceny inwestycji finansowych Koszty
finansowe

6000* (1) 600 600 * *600 600 (1)
100 (2) (2) 100

64

INWESTYCJE KRÓTKOTERMINOWE

Wycena inwestycji krótkoterminowych na dzień

bilansowy, dla których istnieje aktywny rynek może

odbywać się według jednej z dwóch dopuszczonych opcji

wyceny:

• według ceny rynkowej albo
• według ceny nabycia lub ceny rynkowej, zależnie od

tego, która z nich jest niższa.

65

Przykład
Jednostka X zakupiła:
1) krótkoterminowe papiery wartościowe A w cenie nabycia 3000. Na

dzień sprawozdawczy wartość rynkowa inwestycji wyniosła 3200,

2) krótkoterminowe papiery wartościowe B w cenie nabycia 4000. Na

dzień sprawozdawczy wartość inwestycji wyniosła 3800.

Inwestycje te są wyceniane w jednostce według zasady ostrożnej wyceny.
Wycena inwestycji krótkoterminowych przedstawia się:
Papiery wartościowe A zostaną wycenione w bilansie po niższej niż
wartość rynkowa cenie nabycia, czyli w kwocie 3000; nie dokonuje się dla
nich przeszacowania wartości.
Wycena krótkoterminowych papierów wartościowych B zostanie
zaktualizowana dla ujęcia ich w bilansie.

Inwestycje Aktualizacja

krótkoterminowe C wartości inwestycji Koszty
finansowe
* 4000 200 (1 1) 200

66