Formy aktywności

dzieci i młodzieży

PLAN

• Aktywność
•Rozwój struktury czynności
•Zabawa

•Poglądy na zabawę
•Rodzaje zabawy

•Twórczość artystyczna

Aktywność

• Aktywność – z jednej strony warunek procesów

rozwojowych, z drugiej rodzaj i forma aktywności
przejawem rozwoju jednostki. Już w okresie
prenatalnym struktury kształtują się pod wpływem
aktywności płodu (np. ruchy kończyn, połykanie).

• Rozwojowi służy przede wszystkim taka aktywność,

która jest próbą wykraczania poza posiadane
możliwości, ponieważ może wystąpić proces
akomodacji decydujący o jakościowych zmianach
rozwojowych.

Formy aktywności

Okresy rozwojowe

Formy aktywności

Wczesne i średnie
dzieciństwo

Zabawa

Późne dzieciństwo,
adolescencja

Nauka, zabawa

Dorosłość

Praca, nauka,
zabawa

Kierunki rozwoju struktury czynności

OD STRUKTURY

DO STRUKTURY

Wyłącznie prosta

Prosta i złożona z
powiązanych elementów

Niepełna, luki i przerwy
między składnikami

Pełna

Mało skuteczna
funkcjonalnie

Efektywna, prowadząca do
pożądanego wyniku

Nieekonomiczne,
występują zbędne ogniwa

Ekonomiczna, elementy
konieczne ze względu na
cel czynności

Nieciągła, słabe związki
logiczne między
elementami

Zwarta, spójna i logiczna

Zabawa

• Definicja zabawy wg Betelheima, czynności

zabawowe to takie

„w których nie obowiązują żadne reguły poza

tymi, jakie bawiący się sami sobie nałożyli i w
których nie dąży się do żadnego zamierzonego
rezultatu końcowego w zewnętrznej
rzeczywistości.”

Poglądy na zabawę

KONCEPCJE KLASYCZNE

Teoria nadmiaru energii (F. Schiller, H. Spencer)
Teoria rekreacji i relaksacji (M. Lazarus, G. Patrick)
Teoria ćwiczeń przygotowawczych (K. Groos)
Teoria rekapitulacji (atawizmu) (G. Hall)

KONCEPCJE XX WIEKU

Teorie psychoanalityczne (Z. Freud, A. Freud, M. Klein, E.

Erikson)

Koncepcje poznawcze (J. Piaget funkcja symboliczna)
Koncepcje kulturowo –społeczne (L. Wygotski)

WSPÓŁCZESNE POGLĄDY

Koncepcje behawiorystyczne (model pobudzenia, M. Ellis)
Koncepcje poznawcze (B. Sutton- Smith, J. Bruner)
Koncepcje antropologiczne (M. Tyszkowa)

Rodzaje zabaw

Ze względu na poziom aktywności

Dowolne – podejmowane z inicjatywy dziecka i

całkowicie samodzielne

Kierowane – przez opiekuna, starsze rodzeństwo

Ze względu na liczbę dzieci

biorących udział w zabawie

Indywidualne, samotne
Grupowe

Ze względu na poziom uspołecznienia

Zabawy samotne

Obserwowanie

Zabawy równoległe

Asocjacyjne

Zbiorowe

Zespołowe

Ze względu na przebieg zabawy

Zabawy chaotyczne i otwarte,

Zabawy planowane i zamknięte

Zabawa poznawcza

• Zabawa, w której dziecko ujawnia swoje

zdolności poznawcze i poziom rozwoju;

•P

owt

arz

ają

cy

si

ę ruc

h z

wy

korz

yst

ani

em

p

rze

dm

iotó

w lub

b

ez

np.

toc

ze

nie

p

iłk

i

Zabawa

funkcjonalna

•M

anip

ulow

anie

prz

ed

miot

am

i w

celu

sko

nstruo

wa

nia cz

eg

oś lub

stw

orze

nia

Zabawa

konstrukcyjna

•S

tw

arz

anie

wy

my

ślone

j sy

tua

cji,

ab

y

za

sp

okoi

ć ind

yw

idua

lne

p

rag

nie

nia

i

po

trz

eb

y d

zie

cka

Zabawa

dramatyczna „na

niby”

•Ja

ka

kol

wie

k a

kty

wność z

wy

stę

pow

ani

em

re

guł

, s

truk

tu

rą

dzi

ała

nia i

cele

m

Gry z regułami

Rodzaje zabaw

Zabawy

manipulacyj

ne

Zabawy

tematyczne

Zabawy

konstrukcyj

ne

Gry i

zabawy z

regułami

Zabawy manipulacyjne

Początkowo manipulacje związane są z własnym ciałem

dziecka, czynności ruchowe prowadzące do zmiany
położenia ciała lub przemieszczenia się w przestrzeni.

Manipulacje:
Niespecyficzne – proste poszukiwanie przedmiotem,

przekładanie przedmiotu z ręki do ręki, wymachiwanie
przedmiotem w powietrzu;

Specyficzne (od 2 r. ż.) – otwieranie i zamykanie pudełka,

wkładanie mniejszych przedmiotów do większych,
mieszanie przedmiotów w garnuszku.

Zabawy manipulacyjne prowadzą do prostych zabaw

konstrukcyjnych.

Zabawy tematyczne

(zabawy w role = fikcyjne = twórcze = symboliczne).
Początkowo mają charakter naśladowczy i odtwórczy.
Dziecko wykonuje oddzielne czynności imitujące fragmenty

zajęć dorosłych. Działania są stereotypowe i mało urozmaicone.

Tematy zabaw związane z doświadczeniem codziennym

dziecka : dom, sklep, lekarz, a także zabawy z udziałem postaci
z bajek.

Zmiany w obrębie zabaw tematycznych

:

Od pojedynczych, stereotypowo wykonywanych czynności do

czynności o zróżnicowanym przebiegu;

Od odtwórczych do twórczych;
Od indywidualnych do zespołowych;
Od ograniczonej komunikacji między bawiącymi się dziećmi do

udziału języka i mowy w przebiegu zabawy (mowa stwarza
pozory, że coś się dzieje, przemija, nadaje logiczny charakter
zabawie).

Zabawy

konstrukcyjne

Rozwijają się w wieku przedszkolnym. Do 4-5 roku życia

dzieci zestawiają razem przedmioty bez z góry przyjętego
planu.

Powyżej 5 roku życia oprócz samorzutnych zabaw

konstrukcyjnych pojawiają się zabawy polegające na
układaniu elementów według wzoru.

Zmiany w przebiegu zabaw konstrukcyjnych

:

Od spontanicznie podejmowanych do planowanych;
Od prostych konstrukcji do coraz bardziej skomplikowanych;
Od samej czynności budowania i burzenia do skupienia się

na wyniku konstrukcji;

Nowe formy zabawy np. majsterkowanie;

Gry i zabawy z regułami

• Są to gry i zabawy zespołowe

polegające na współzawodnictwie
odbywającym się według
ustalonych reguł.

TWÓRCZOŚĆ ARTYSTYCZNA

Twórczość plastyczna

S. Szuman wyróżnił następujące kryteria rysunków

dziecięcych:

Umiejętność graficznego i kolorystycznego

ukształtowania budowy i wyglądu przedmiotów;

Zainteresowanie i emocje wyrażające się w

przedstawieniu graficznym;

Przejrzystość i zwięzłość kompozycji.
 
Stadia rozwoju wg. S. Szumana:
Stadium bazgrot;
Stadium schematu uproszczonego;
Stadium schematu wzbogaconego;

• Twórcza aktywność słowna dzieci obejmuje

tworzenie neologizmów, monologowanie
spontaniczne i sprowokowane oraz dialogi
podczas zabaw i opowiadania bajek.

• Twórczość literacka – dominuje w okresie

adolescencji: pisanie pamiętników, wierszy,
blogów. Twórczość literacka w tym okresie jest
wyrazem buntu oraz silnych przeżyć
emocjonalnych związanych z przeżywaniem
pierwszych związków romantycznych oraz
konstruowaniem idealnych koncepcji świata i
własnego życia.