FENOMENOLOGIA

WYKŁAD VIII

ROMAN INGARDEN (1893-
1970) – 

portret autorstwa Witkacego - 

1937

 

Roman Ingardena – „ontologia” 

literatury

•

INTENCJONALNOŚĆ  DZIEŁA 
LITERACKIEGO



1931 – Das Literarische Kunstwerk
(przekład – 1960 – O dziele literackim…)



1937 – O poznawaniu dzieła literackiego



Studia z estetyki  - trzy tomy

Ingardenowskie terminy:



Konkretyzacja



Miejsca niedookreślenia



Quasi-sądy



ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

- 

Struktura instancji nadawczych

- -- - 

Struktura dzieła (schematyczność, 
warstwowość)
- antypsychologizm, antygenetzm

EDMUND HUSSERL (1859-
1938) 

FENOMENOLOGIA

 („filozofia 

pierwsza”)



Proklamacja – 1913



Przedtem: krytyka 

psychologizmu

(Poszukiwania logiczne – 1900)



Źródło inspiracji

Franz Brentano 

FRANZ BRENTANO (1838 – 
1913)

Podstawowe hasła 
fenomenologii:

1.

 „Z powrotem do rzeczy”

2.

Poznanie bezpośrednie – fenomen = 
to, co bezpośrednio i naocznie dane 
(fenomenologia                    
fenomenalizm)

3.

Redukcja

- ejdetyczna
- transcendentalna

Idealizm transcendentalny!

i

„Spór o istnienie świata”

Dzieło sztuki jako byt 
intencjonalny

//



Fizyczny



Psychiczny 

(krytyka 

psychologizmu estetycznego – 
O psychologii i psychologizmie 
w nauce o literaturze)



Idealny

Intencjonalność



Budowa dzieła literackiego – 
jego

istotą 

dwuwymiarowość:

I.

następstwo faz, części

II.

 warstwowość ……………….

Dwuwarstwa:



językowa (warstwa 

brzmień

 i 

warstwa 

znaczeń

)



świata przedstawionego (warstwa 

uschematyzowanych wyglądów

, 

warstwa 

przedmiotów 

przedstawionych

)



W każdej warstwie                    jakości 
estetycznie  doniosłe



W warstwie przedmiotów 
przedstawionych    jakości 
metafizyczne



Synteza różnych jakości – 
międzywarstwowa i 
międzyfazowa
jakość wartości estetycznej

Dzieło sztuki – byt intencjonalny



(zależny od aktów 
świadomości

ale

nietożsamy z nimi)

Dzieło sztuki jako:

1. Przedmiot fizyczny

2. Przedmiot estetyczny

3. Przedmiot 

artystyczny

•KONKRETYZACJA



SCHEMATYCZNOŚĆ 

MIEJSCA NIEDOOKREŚLENIA

W KAŻDEJ WARSTWIE

konkretyzacja



Monosubiektywność



Czasowość – historyczność



Zmienność



Dzieło sztuki literackiej 

niezmienny regulatywny 

schemat

Quasi-sądy

 (funkcje mowy 

pozaliterackiej // literackiej)

poszukiwanie kryteriów 

pozwalających na odróżnienie 

dzieł literackich sensu stricte 

(„czystej krwi”) od tzw. tworów 

granicznych

Status logiczny wypowiedzi

Niefikcyjnej 

Fikcyjnej



sądy w sensie 
logicznym



zdania orzekające



orzekają (coś) o 
rzeczywistości

- prawdziwie bądź 

fałszywie



quasi-sądy



zdania orzekające



kreują rzeczywistość



nie podlegają 
weryfikacji 
prawdziwościowej

Prawdziwość w dziele lit.

Prawdziwość logiczna

 „Twory graniczne”



Fikcjonalność jako kryterium 
wyodrębniania „dzieł sztuki 
literackiej czystej krwi”

a

błąd „błędnego koła”