Zatrucia

środkami

ochrony roślin

Krzysztof Boruszkowski

Podstawowe

informacje

Zatrucia środkami ochrony roślin

czyli pestycydami mogą zdarzyć

się zarówno w miejscu ich

produkcji, w czasie

magazynowania, w trakcie

transportu a najczęściej podczas

ich stosowania.

Podstawowe

informacje

Środki ochrony roślin są to substancje

przeznaczone do ochrony roślin uprawnych

przed organizmami szkodliwymi,

niszczenia niepożądanych roślin,

regulowania wzrostu, rozwoju i innych

procesów biologicznych w roślinach

uprawnych oraz do poprawy właściwości

lub skuteczności tych substancji. W

nazewnictwie międzynarodowym dla

wszystkich środków ochrony roślin przyjęła

się ogólna nazwa pestycydy.

Podstawowe

informacje

Środki ochrony roślin stosowane w

rolnictwie, leśnictwie i innych pokrewnych

działach gospodarki muszą być uprzednio

zarejestrowane. Poza oceną skuteczności

biologicznej jednym z istotnych elementów

oceny przydatności każdego środka

ochrony roślin jest jego toksyczność dla

ludzi i zwierząt stałocieplnych oraz wpływ

na środowisko. Działanie kancerogenne

(powodujące mutację materiału

genetycznego, przyczyniające się do

rozwoju choroby nowotworowej) lub

teratogenne (powodująca wady

(potworności) w rozwoju płodu) wyklucza

możliwość stosowania środka chemicznego

w ochronie roślin.

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Czterochlorek węgla, CCl4 (tetrachlorometan,

tetrachlorek węgla, tetra) - związek chemiczny z
grupy halogenoalkanów, w pełni chlorowana
pochodna metanu. Dawniej powszechnie
stosowany jako tani rozpuszczalnik, szczególnie
często używany przy ekstrakcji tłuszczów i innych
związków organicznych z roślin, a także jako
dodatek do środków czystości, rozpuszczalnik do
farb i klejów (m.in. butaprenu). Do lat 80 XX
wieku był stosowany jako środek gaśniczy w
gaśnicach tetrowych. Stosowany także jako
rozpuszczalnik w niektórych syntezach
chemicznych.

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Tetrachlorek węgla na organizmy ludzkie

działa szkodliwie. Wywołuje podrażnienie
błon śluzowych, skóry, płuc, rogówki.
Powoduje uszkodzenie organów
wewnętrznych, a w szczególności wątroby i
nerek. Tetrachlorek węgla do organizmu
człowieka przedostaje się przede wszystkim
poprzez skórę i drogi oddechowe. Dobrze
rozpuszcza się w lipidach, warunkując ich
toksyczne działanie na układ nerwowy.
Rozmieszczenie tetrachlorku węgla w
tkankach jest proporcjonalne do zawartych
w nich lipidów i dlatego jest łatwo
magazynowany w szpiku kostnym, wątrobie,
nerkach, mózgu, sercu, tkance nerwowej
oraz w błonach elementów morfotycznych.

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Wykazuje dużą odporność na czynniki

detoksykacyjne. Tetrachlorek węgla jest
słabo metabolizowany w organizmie i z tej
przyczyny, w przeważającej ilości, jest
wydalany w stanie niezmienionym. Okres
biologicznego półtrwania wynosi aż 75 dni.
Dawka śmiertelna dla człowieka szacowana
jest na 4 000 mg na kilogram wagi ciała.

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Są to zatrucia przypadkowe – zawodowe i

przypadkowo celowe. Zatrucie następuje przez
drogi oddechowe lub przewód pokarmowy.

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Objawy zatrucia:

- wywiera narkotyczne działanie na OUN oraz
posiada silne właściwości hep atoksyczne i
neurotoksyczne. W większości wydalany jest w
postaci niezmienionej przez płuca. Zatrucie
przebieg dwufazowo:
1. Objawy działania narkotycznego, bóle i zawroty
głowy, wymioty, pobudzenie psychoruchowe i
śpiączka. W wyniku porażenia ośrodkowa
oddechowego lub zatrzymania czynności serca
może nastąpić zgon.
2. Toksyczne uszkodzenie nerek i wątroby, gdzie
przyczyną zgonu może być mocznica lub ostry,
żółty zanik wątroby,

Zatrucia czterochlorkiem

węgla (tetra)

Leczenie takie jak w zatruciu tri, dodatkowo stosuje

się hiperwentylację z zastosowaniem
respiratorów. Wczesne przetaczanie krwi i
hemodializa zmniejszają nasilenie zmian
miąższowych w wątrobie i nerkach. Należy
podawać preparaty osłaniające wątrobę i nerki.
Uszkodzeniom zapobiega acetylosteina a także
hiperbaria tlenowa.
Nie należy podawać adrenaliny i innych amin
katecholowych.
Niezbędne leki to tlen i hydrokortyzon.
Odtrutka proponowana w leczeniu to N-
acetylocysteina.

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

Trichloroeten (nazwa handlowa: "tri"), CHCl=CCl2 –

związek organiczny, chlorowcopochodna etenu
(etylenu).

Są to zatrucia przemysłowe – przypadkowe,
zawodowe, przypadkowe – niezawodowe.
Zatrucie następuje drogami oddechowymi
(wąchanie celowe) jak i drogą pokarmową.

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

• Trichloroetylen (TRI) jest bezbarwną, lotną

cieczą o aromatycznym zapachu.

• Aktualnie znajduje zastosowanie przy

odtłuszczaniu metali, produkcji atramentów,
materiałów przylepnych, jako rozpuszczalnik
farb, emalii, smoły, gumy, wywabiacz plam,
fumigant. W przeszłości TRI był
powszechnie

• używany do czyszczenia garderoby, oraz ze

względu na właściwości narkotyczne jako
anestetyk w chirurgii i położnictwie. Ze
względu na właściwości odurzające
stosowany przez toksykomanów
(trilomania).

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

• Trichloroetylen wchłania się dobrze drogą

wziewną, doustnie, natomiast znacznie
gorzej penetruje przez skórę. Dawka
śmiertelna wynosi 3-5 ml/kg m.c.
Trichloroetylen jest metabolizowany przez
enzymy mikrosomalne w wątrobie.
Początkowo z trichloroetylenu powstaje
związek epoksydowy,

• tlenek trichloroetylenu. Następnie

przekształca się on w aldehyd
trichlorooctowy, który jest redukowany do
alkoholu trichloroetylowego (TCE) i utlenia
się do kwasu trichlorooctowego (TCA). Są to
główne metabolity trichloroetylenu, które
wydalane są z moczem. Wydalanie
trichloroetanolu

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

• przy narażeniu wziewnym rozpoczyna się w

początkowym okresie narażenia i osiąga
szczyt po kilku godzinach.

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

Ostre zatrucie objawia się:

- bólami, zawrotami głowy, nudnościami,
wymiotami, zaburzeniami widzenia, zaburzeniami
skupienia uwagi, pobudzeniem psychoruchowym,
rozszerzeniem źrenic, osłabieniem odruchów,
śpiączką, różnorodnymi zaburzeniami rytmu serca
oraz oddychania.

Leczenie w zatruciu drogą doustną to eliminacja
niewchłoniętej trucizny przez płukanie żołądka z
dodatkiem oleju parafinowego i podawanie leków
przeczyszczających.

Zatrucie trichloroetylenem

(tri)

• Trucizny wchłonięte, eliminujemy przez:

- podanie płynów, wspomaganie oddychania
(przyspiesza eliminację przez drogi oddechowe),
dokładny nadzór gospodarki wodno-elektrolitowej
i kwasowo-zasadowej, monitoring pracy serca (w
razie zaburzeń rytmu – propanolol, sztuczne
oddychanie prowadzić tylko za pomocą aparatu
AMBU – nie wolno metodą usta-usta).
Odtrutki nie są znane.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

Związki fosforoorganiczne – organiczne związki

chemiczne zawierające wiązanie węgiel-fosfor,
np. fosfoniany lub fosfiny.

• Organofosforany mogą wchłaniać się przez

skórę, przewód pokarmowy i drogi
oddechowe. Łatwo przenikają przez
naturalne bariery organizmu. Są jednak
stosunkowo szybko metabolizowane i nie
kumulują się.
Organofosforany są silnymi inhibitorami
cholinoesteraz, enzymów niezbędnych dla
prawidłowego funkcjonowania układu
nerwowego. Insektycydy z tej grupy hamują
zarówno acetylocholinoesterazę
rozkładającą acetylocholinę

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

• (ACh) w płytce motorycznej, jak i

cholinoesterazę znajdującą sie w osoczu
krwi, narządach wewnętrznych i zwojach
nerwowych. Wynikiem ich działania jest
zwiększenie się poziomu ACh i
butyrylocholiny, co powoduje zaburzenia
funkcjonowaniu mięśni i w rezultacie ich
paraliż.

Są to zatrucia zawodowe i przemysłowe –
przypadkowe.
Zatrucie może nastąpić poprzez przewód
pokarmowy, drogi oddechowe, spojówki oczu i
skórę.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

W normalnych warunkach wydzielona do

płytki motorycznej acetylocholina dostaje
się do mięśniowych receptorów i łącząc się z
nimi, wywołuje skurcz mięśnia, po czym jest
od razu rozkładana przez
acetylocholinoesterazę - skurcz ustępuje, a
mięsień jest ponownie wrażliwy na
pobudzenie. W obecności estrów
fosforanowych pobudzenie trwa o wiele
dłużej - tak długo, jak długo trucizna
pozostaje w połączeniu z enzymem.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

• Początkowo, po dostaniu się toksyny do

krwi mięśnie kurczą się (obserwuje się
drżenie), lecz po pewnym czasie mięśnie
rozluźniają się (zwiotczenie), i nie mogą być
dalej pobudzane (nie dochodzi do
repolaryzacji błony komórkowej). 

• Długotrwałe zetknięcie z małymi ilościami

organofosforanów może prowadzić do
kumulowania się skutków ich działania, co w
rezultacie daje tak samo niebezpieczne
skutki, jak przy zatruciu ostrym.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

Są to zatrucia zawodowe i przemysłowe –

przypadkowe.
Zatrucie może nastąpić poprzez przewód
pokarmowy, drogi oddechowe, spojówki oczu i
skórę.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

• Ostre zatrucia objawiają się:

- nudnościami, wymiotami, nadmiernym
poceniem się, ślinotokiem, łzawieniem, bolesnymi
skurczami jelit, kaszlem, drżeniem włókien
mięśniowych, sztywnością mięśni, drgawkami,
zanikiem wrażliwości na ból, zahamowaniem
odruchów, niezbornością ruchów, oczopląsem,
obrzękiem płuc, porażeniem mięśni oddechowych
lub ośrodka oddechowego co (powoduje trudności
w oddychaniu), bradykardią, utratą przytomności
oraz zatrzymaniem krążenia powodując zgon.

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

• Działania ratownicze i lecznicze:

- przy zatruciu kontaktowym usunąć skażoną
odzież, umyć ciało wodą z mydłem
- przy zatruciu doustnym gdy pacjent jest
przytomny podawać płyny obojętne z dodatkiem
sody oczyszczonej, węgla lekarskiego i
spowodować wymioty oraz przeprowadzić
płukanie żołądka i jelit w celu usunięcia trucizny
niewchłoniętej.
- Atropina 2 mg i w miarę potrzeby by
powstrzymać nadmierne wydzielanie śluzu w
oskrzelach 20-30 mg/24h. Jeżeli stan chorego
poprawia się, zmniejszamy dawkę atropiny

Zatrucie środkami

fosforoorganicznymi

• - podanie toksogoniny 250 mg co 2h 2-3 razy.

- drenaż ułożeniowy, tlenoterapia w razie
zaburzeń oddychania stosujemy sztuczne
oddychanie, wspomaganie oddychania (z
zastosowaniem maski AMBU)
- monitorowanie pracy serca
- gdy trucizna została już wchłonięta - diureza
osmotyczna naturalna i w razie potrzeby
preparaty krążeniowe
- nie podawać do picia mleka, olejów, alkoholu

Odtrutki:
- tlen, atropina, pralidoksym, toksogonina

Dziękuję za uwagę