Jak narząd

przedsionkowo-

ślimakowy

przewodzi słuch i

panuje nad równowagą?

Urszula Szewc

Narząd przedsionkowo-ślimakowy

Zarówno za przewodzenie słuchu, jak i

utrzymanie równowagi, odpowiada ucho
wewnętrzne, czyli

błędnik

(łac. Auris interna

seu labyrinthus).

Zbudowany jest on z:



przedsionka wypełnionego płynem;



ślimaka – zwiniętego kanału zawierającego

właściwy narząd słuchu;



kanałów półkolistych wypełnionych płynem i

zawierających ziarenko węglanu wapnia – otolit.

Budowa błędnika

Wyróżniamy błędnik kostny i błędnik błoniasty

Błędnik kostny

Błędnik błoniasty

Położenie

W skalistej części kości

skroniowej

Wewnątrz błędnika

kostnego

Budowa

-Część środkowa –

przedsionek (vestibulum)

- Ślimak (cochlea)

- 3 kanały półkoliste:

przedni, tylny i boczny

(canales semicirculares

anterior, posterior et

lateralis)

-Łagiewka (utriculus)

-Woreczek (sacculus)

-Przewody (ductus):

•półkoliste: przedni, tylny

i boczny

• śródchłonkowy

(endolymphaticus)

• łagiewkowo-

woreczkowy

(utriculosaccularis)

• łączący (reuniens)

• ślimakowy (cochlearis)

Działanie błędnika

Błędnik służy utrzymywaniu równowagi ciała

oraz uzyskiwaniu orientacji przestrzennej. Funkcji
tych nie spełnia samodzielnie, ale w układzie
równowagi pełni rolę nadrzędną. Sprawność układu
równowagi jest bowiem uzależniona od współdziałania
błędnika z móżdżkiem, narządem wzroku oraz
zakończeniami nerwowymi w mięśniach i stawach.

Wszystkie bodźce płynące z tych organów trafiają do
móżdżku i śródmózgowia, gdzie zostają przetworzone
na określone wrażenia. Zachwianie współdziałania tych
narządów może powodować zaburzenia
równowagi ciała.

Droga dźwięku

Dźwięk skierowany przez małżowinę uszną do przewodu
słuchowego zewnętrznego wprawia w drgania błonę
bębenkową oraz kosteczki słuchowe i mięśnie ucha
środkowego. Dzięki ruchom podstawy ostatniej z trzech
kosteczek - strzemiączka - w okienku owalnym błędnika,
drgania akustyczne przenoszą się na płyny, jakimi
wypełniony jest ślimak. Ponieważ płyny są nieściśliwe, na
to, aby podstawa strzemiączka mogła wykonać ruch w
głąb ucha wewnętrznego, musi dojść do kompensacyjnego
wychylenia w stronę jamy bębenkowej błony drugiego
okienka ucha wewnętrznego zwanego okrągłym. Właśnie
w tych miejscach komórki rzęsate ocierają się o błonę
pokrywającą narząd Cortiego. Kontakt ten pobudza je do
wytwarzania impulsów, które są przesyłane do mózgu. Im
donośniejszy odgłos, tym więcej komórek rzęsatych ulega
pobudzeniu i tym szybciej ono następuje. W ten sposób
mózg odbiera głośniejszy dźwięk.

Równowaga

Za utrzymanie równowagi odpowiada błędnik
błoniasty, którego tworzy woreczek, łagiewka oraz trzy
półkoliste przewody.
Wnętrze tych organów wypełnia galaretowata
śródchłonka. Woreczek i łagiewka zawierają ponadto
ziarenka soli wapnia zwane statolitami (otolitami).
Podczas ruchów głowy, statolity pod wpływem siły
bezwładności, przetaczają się po rzęsatych włoskach
komórek zmysłowych. Równocześnie ta sama siła
bezwładności powoduje odchylanie się zastawek w
tzw. bańkach przewodów półkolistych, a ruch ten
uaktywnia tamtejsze komórki zmysłowe.

Pobudzane w ten sposób komórki zmysłowe
przekazują odpowiednie sygnały do zakończeń
tzw. nerwu przedsionkowego. Nerwem tym
informacje z błędnika przesyłane są dalej do
ośrodka równowagi w mózgu. Tam porównywane
są z doznaniami narządów innych zmysłów,
zwłaszcza tzw. proprioreceptorów. Wspominane
proprioreceptory są narządami zmysłu zwanego
kinestetycznym, którego wrażenia pochodzą z
zakończeń nerwowych rozmieszczonych m.in. w
mięśniach i stawach. Dzięki nim możliwa jest
orientacja w położeniu ciała. I ta właśnie
orientacja pozwala np. z zamkniętymi oczami
dotknąć palcem czubka nosa.

Budowa błędnika
błoniastego

Równowaga a wzrok

Podczas dojrzewania organizmu w drugim półroczu życia
wykształca się zależność między zmysłami równowagi a
wzrokiem.
Zsynchronizowanie pracy błędnika i oczu ma czasami
nieoczekiwane skutki dla funkcjonowania układu
autonomicznego, który uwzględnia informacje ośrodka
równowagi w mózgu. Silne kołysanie statku na morzu lub
gwałtowne zmiany prędkości samochodu powodują docieranie
do mózgu intensywnych i sprzecznych z sobą sygnałów.
Szybciej reagujące na bodźce oczy przekazują coś innego, niż
nie nadążający z podawaniem informacji błędnik. W tej sytuacji
układ autonomiczny na wszelki wypadek uruchamia rozmaite
reakcje obronne organizmu, w postaci tzw. choroby
lokomocyjnej.

Choroba lokomocyjna

Choroby można uniknąć, jeśli podczas
podróży mózg zajmie się intensywną
pracą umysłową. Można też
spowodować, że ma ona znacznie
łagodniejszy przebieg, jeśli przyjmie
się postawę półleżącą. W trakcie jazdy
samochodem warto często wietrzyć
auto, a także urządzać krótkie
odpoczynki na świeżym powietrzu.
Gdy wystąpią mdłości, najlepiej
zamknąć oczy i głęboko oddychać,
pomaga też czasem wypicie odrobiny
czystej wody.

Urszula Szewc

Dziękuję za uwagę