Stan ogólny osoby

rehabilitowanej

a zabiegi

fizjoterapeutyczne.



Punktem wyjścia jest diagnoza.

Pozwala ona określić plan na
najbliższy okres rehabilitacji i
fizjoterapii.



Podobnie jak w każdym

postępowaniu medycznym, tak i
w prowadzeniu rehabilitacji oraz
fizjoterapii pacjenta w różnych
stanach klinicznych niezbędna
jest znajomość ogólnej strategii
postępowania.



Przykładowe wzorce postępowania:



Indywidualizacja programu ćwiczeń
stosownie do płci, wieku, psychiki,
osobowości, zawodu, nawyków
życiowych, upodobań, a przede
wszystkim do rodzaju schorzenia.



Każda kategoria wiekowa, rodzaj
schorzenia i stan kliniczny
wymagają ustalonego programu
ramowego postępowania.



Weryfikacja początkowo ustalonej
metodyki i techniki postępowania
fizjoterapeutycznego do zmieniającego
się stanu pacjenta.



Monitorowanie i odpowiednia
dokumentacja efektów terapeutycznych.
(konieczność obiektywnego śledzenia
postępów zdrowienia lub ich braku)



Informowanie pacjenta i jego bliskich o
celu, przebiegu i oczekiwanych skutkach
zabiegu, który zamierzamy zastosować

Wybrane przykłady stanów
klinicznych



Pacjenci

nieprzytomni

Osoby krytycznie chore,
u których stan
destabilizacji stanu
fizjologicznego,
zagrażającego utratą
życia, ustąpił.



W okresie tzw. stanu ostrego pacjenta, nie
wykonuje się zabiegów fizjoterapeutycznych.



Techniki fizjoterapeutyczne mogą być
włączone do procesu leczenia, gdy uda się
doprowadzić chorego do stanu stabilizacji
fizjologicznej.



Stosowane procedury fizjoterapeutyczne:



masaże ręczne



drenaż ułożeniowy dróg oddechowych



ćwiczenia bierne



wspomagane oddychanie ze stosowaniem
urządzenia do tlenoterapii



specjalne wzorce ułożeń ciała
przeciwodleżynowe i zapobiegające
przykurczom stawowo – ścięgnisto -
mięśniowym



przezskórna elektrostymulacja nerwu
przeponowego u pacjentów z porażeniem
mięśni oddechowych



ćwiczenia odtwarzania odruchów postawnych
(które z powodu leżenia są wyhamowane) u
pacjenta, który nie uzyskał jeszcze stanu
pełnej świadomości



ćwiczenia czynne z pacjentem, z którym
możliwe jest komunikowanie się

Leczenie ułożeniowe

Polega na stosowaniu specjalnych ułożeń
całego ciała lub poszczególnych jego odcinków.

A.

Wartość profilaktyczna - stosowane w
najwcześniejszych okresach choroby, w celu
zapobiegania tworzeniu i utrwalaniu się
nieprawidłowych ustawień oraz deformacji
czy upośledzenia funkcji.

B.

Wartość terapeutyczna (korekcyjna)

Ćwiczenia bierne

Ćwiczenia wykonywane przez terapeutę
stosowane w sytuacji, w której ruch czynny
jest całkowicie niemożliwy do wykonania,
bądź jest możliwy, ale w niepełnym zakresie,
bądź jest on przeciwwskazany.
Podstawowy podział ćwiczeń biernych:

A.

Ćwiczenia bierne właściwe

B.

Ćwiczenia bierne redresyjne

Ćwiczenia bierne
właściwe



wartość profilaktyczna



pozwalają utrzymać pełny zakres ruchomości
w stawach



zapobiegają powstawaniu przykurczy



w przypadku porażeń, niedowładów lub
bezruchu z innych przyczyn służą do
zmniejszania zastoju żylnego i częściowego
zachowania czucia proprioreceptorów i
pamięci ruchowej

Ćwiczenia bierne
redresyjne



polegają na zastosowaniu większej siły
zewnętrznej w celu przezwyciężenia oporu
tkankowego



służą do przywracania normalnego zakresu
ruchomości i likwidacji ograniczenia
ruchomości w stawach



mają na celu przywrócić odpowiednią długość
przykurczonych miękkich elementów
okołostawowych



Pacjenci ze schorzeniami układu

krążenia

Pacjenci z zawałem serca oraz po przebytym
zabiegu kardiochirurgicznym.



Ramowy model rehabilitacji pozawałowej :

1. Faza wewnątrzszpitalna (pacjent przebywa w
szpitalu)
2. Faza ambulatoryjna (pacjent przebywa w domu i
jest poddawany zabiegom ambulatoryjnym)
3. Faza sanatoryjna (pacjent skierowany do
specjalistycznego sanatorium kardiologicznego)
4. Faza resocjalizacji zawodowej ( pacjent pracuje,
ale jest pod obserwacją kardiologa.. Ambulatoryjne
zabiegi kinezyterapeutycze m.in. ćwiczenia na
ergometrze, uprawianie „ścieżki zdrowia” są
kontynuowane)

1.

Faza wewnątrzszpitalna



w łagodnym przebiegu choroby usprawnianie
można zacząć 2-3 dni od chwili zachorowania



psychoterapia (uwolnienie chorego z napięcia
psychicznego, wzbudzenie zaufania i
poczucia bezpieczeństwa)



równolegle z psychoterapią - stosowanie
najprostszych i podstawowych ćwiczeń
ruchowych w celu złagodzenia stanu napięcia
mięśniowego



Aby można było rozpocząć rehabilitację

pacjenta, musi on spełniać następujące
kryteria:



uzyskanie wydolności wieńcowej (chociażby
względnej)



uzyskanie wydolności krążenia (chociażby
względnej)



ustąpienie zaburzeń rytmu serca



normalizacja aminotransfer, temperatury oraz
ewolucji zawałowej w obrazie EKG



Podjęcie ćwiczeń we wczesnym okresie

zawału ma na celu:



uniknięcie ujemnych skutków unieruchomienia



zapobieganie zaleganiu krwi w żyłach



zapobieganie przekrwienia narządów
miąższowych (wątroba, nerki)



zapobieganie demineralizacji kości



utrzymanie tonusu mięśniowego



zachowanie sprawności naczynioruchowych



Ćwiczenia stosowane w usprawnianiu chorych

z zawałem m. sercowego:



oddechowe



oddechowe wspomagane



czynne wolne małych grup mięśniowych



izometryczne wybranych grup mięśniowych



lekkie ćwiczenia oporowe kończyn dolnych w
pozycji leżącej i siedzącej



relaksacyjno-rozluźniające



Jednocześnie prowadzona jest kontrolowana

aktywność:



pionizacji biernej



dawkowanego marszu



chodzenia po schodach na wysokość jednego
piętra

2.

Faza sanatoryjna



prowadzenie dalszego usprawniania w celu
utrwalenia wyników terapii szpitalnej



rozszerzenie programu dotychczasowych
ćwiczeń



zindywidualizowany program usprawniania



ćwiczenia mają charakter kształtujący i
ogólnokondycyjny

3.

Faza ambulatoryjna



następuje po rehabilitacji wewnątrzszpitalnej i
sanatoryjnej



kontynuacja ćwiczeń fizycznych dla podtrzymania
dalszej poprawy wydolności wieńcowej i krążenia



oparta na zasadach systematyczności, stopniowaniu
obciążeń i indywidualnym doborze obciążeń do
aktualnej wydolności fizycznej, wieńcowej i krążenia



trening na ergonometrze rowerowym



ćwiczenia zespołowe



ćwiczenia kształtujące, ogólnokondycyjne,
oddechowe, relaksacyjne



Pacjenci ze schorzeniami układu

mięśniowo – szkieletowego

Osoby, które z powodu schorzeń, czy następstw urazów
układu mięśniowo – szkieletowego są leczeni operacyjnie
lub zachowawczo na oddziałach ortopedyczno –
urazowych, chirurgicznych i reumatologicznych.



Na oddziałach ortopedyczno – urazowych
hospitalizowani są pacjenci wymagający leczenia
operacyjnego z powodu chorób, czy urazów
wewnętrznych. Przyjmowani są także chorzy
wymagający amputacji kończyn.



Na oddziałach reumatologicznych są
hospitalizowani pacjenci leczeni zachowawczo z powodu
różnych schorzeń reumatoidalnych.



Ramowy program postępowania

fizjoterapeutycznego prowadzonego u
pacjentów ze schorzeniami układu
mięśniowo – szkieletowego:

A.

Okres przedoperacyjny – stosowanie
zabiegów wzmacniających struktury
anatomiczne, które będą operowane;
nauczenie pacjenta zachowania i
czynności oddechowych, które będzie
musiał wykonywać po wybudzeniu się z
narkozy.

B.

Okres pooperacyjny



okres wykonywana zabiegów metodą
przyłóżkową



zabiegi na ogólnoszpitalnym oddziale
zabiegowym: ćwiczenia w wodzie, masaże
wodno – wirowe, natryski, kinezyterapia
zespołowa, ćwiczenia indywidualne,
termoterapia, elektroterapia, masaż ręczny.



leczenie fizykalne w ambulatoryjnej
placówce rehabilitacyjnej po wypisaniu ze
szpitala



poszpitalna rehabilitacja sanatoryjna (jeśli
to konieczne)



Rehabilitacja pacjentów po udarze mózgu



Rodzaje udarów

Niedokrwienny udar

• Zakrzepowy
• Zatorowy
• Ogólnoustrojowy
• Żylny zakrzepowy

Krwotoczny udar

• Śródmózgowy
• Podpajeczynówkowy

Rodzaje Udarów



Niedokrwienny

Udar spowodowany gwałtownym zatrzymaniem
dopływu krwi do mózgu. Może być wynikiem
niedrożności tętnicy zaopatrującej lub
niewystarczającym przepływem krwi przez dany
obszar mózgu.



Udar krwotoczny mózgu

Udar spowodowany przedostaniem się krwi poza
naczynie mózgowe. W konsekwencji doprowadza do
niszczenia tkanki przez wynaczyniona krew. Stanowi
ok. 15-20% wszystkich udarów.

Program

„tak wcześnie jak to możliwe,

tak wcześnie, jak definitywne

leczenie medyczne zostanie

zakończone”

Okresy rehabilitacji



Okres profilaktyki funkcjonalnej,

rehabilitacja szpitalna 1-14-21 dni



Okres rehabilitacji funkcjonalnej

Od 2-3 tyg.do 12-24 mies.



Okres adaptacji, rehabilitacja

środowiskowa

Od 12-24 mies.do 2-5 lat

Etapy Rehabilitacji



Pozycje ułożeniowe



Ćwiczenia bierne



Ćwiczenia wspomagane



Ćwiczenia czynne



Ćwiczenia oporowe



Pionizacja



Reedukacja chodu



Nauka czynności dnia codziennego



Rehabilitacja ręki

Cel Rehabilitacji



zapobieganie przykurczom, zesztywnieniom,

odleżynom, powikłaniom



układowym,nieprawidłowym wzorcom ruchowym



kształtowanie pamięci ruchowej



odzyskiwanie sprawności funkcjonalnej



nauka chorego , aby nie starał się niepotrzebnie i

w sposób szkodliwy dla zdrowia kompensować
niepełnosprawność przy pomocy zdrowej części
ciała



usamodzielnienie pacjenta

Etapy Rehabilitacji



Pozycje ułożeniowe:



nauka siadu płaskiego



siadania ze spuszczonymi nogami na dwie
strony



rozciąganie, wydłużanie tułowia po stronie
porażonej



unoszenie miednicy ( bez i z rękami
splecionymi nad głowa)



rozsuwanie i łączenie kolan ( z opuszczona i
uniesiona miednica)

Etapy Rehabilitacji



Ćwiczenia bierne:



Odzyskiwanie kontroli ruchu powinno
przebiegać w kierunku od części bliższych do
dalszych.



Dlatego należy ustalić najpierw kontrole
ruchów górnej części tułowia i barku oraz
dolnych partii tułowia i biodra.



Istotny : kontakt wzrokowy i słowny z
pacjentem.

Etapy Rehabilitacji



Ćwiczenia w pozycji siedzącej



ćwiczenia równoważne



przemieszczanie ciężaru ciała na chora stronę
(opieranie się na ręce lub przedramieniu)



wydłużanie chorej strony przez uniesienie
barku



mobilizacja barku



nauka obronnego dobocznego prostowania
kończyny górnej

Etapy Rehabilitacji



Pionizacja



Bierna



Czynna



Bierna

(na stole pionizacyjnym) : zwiększamy kat

pochylenia i czas trwania, mierzymy ciśnienie,
mierzymy tętno na tętnicy szyjnej ( na obwodzie może
być nie wyczuwalne). Obserwujemy pacjenta



Czynna

pacjent współpracuje z fizjoterapeuta.

Ważna jest obserwacja pacjenta, szczególnie miejsc
gdzie mogą pojawić się oznaki nietolerancji pionizacji
potu na czole, nad wargami, zasinienie ust, mroczki
przed oczami)

Etapy Rehabilitacji



Reedukacja chodu



Powinna mieć określony wcześniej cel



Podczas nauki stosuje się różne pomoce:



poręcze



laski



kule



balkonik



lustra



chodziki

Etapy Rehabilitacji



Rehabilitacja ręki



zaciskanie w pieść



zginanie/prostowanie łokcia



zginanie nadgarstka grzbietowe i dłoniowe



krążenia nadgarstkiem



toczenie przedmiotu po podłożu przyciskając go w dół



podnoszenie ręki ponad powierzchnie stołu poprzez
zginanie nadgarstka w tył , nie odrywając podstawy dłoni



utrzymywanie ciężaru ciała na opuszkach palców



rozkładanie i łączenie palców

Metody



Brunstrom



Bobatha



PNF

Metody



Brunstroma

Celem metody

jest poprawa stanu pacjenta uzyskiwana dzięki

opanowywaniu reakcji patologicznych i wykorzystywaniu ich przez
pacjenta w osiągnieciu kolejnych etapów zdrowienia.



Metoda opiera się na:



patologicznych synergizmów



pobudzań eksteroceptywnych



pobudzań proprioceptywnych : ułożenie, rozciąganie, uciskanie
mięśni i ścięgien, uderzanie, poklepywanie ,dotykanie, pocieranie



odruchów tonicznych: szyjna i błędnikowe



odruchów nastawczych



współruchy

Metody



Bobath (kończyna górna)

4 etapy zdrowienia

:



I okres :(wiotkości) pracuje się nad ułatwianiem
wyprostnych reakcji porażonej kończyny, np.
Poprzez zmianę ułożenia głowy.



II okres :(spastyczności) pracuje się nad
hamowaniem zgięciowej spastyczności porażonej
kończyny np. Poprzez pozycje hamujące.



III okres : rozpoczyna się usprawnianie ręki.



IV okres : dominuje właściwe usprawnianie.

Metody



PNF bazuje na wzorcach ruchowych



Wzorce ćwiczy się zarówno :



unilateralne



bilateralnie



Dobór techniki : agonistyczne , ułatwiające,



powtarzanych skurczy



zapoczątkowanie ruchu



zmiana kierunku ruchu na przeciwny

Rehabilitacja po

uszkodzeniu rdzenia

kręgowego

Stan Funkcjonalny
Pacjenta



Ocenia się go na podstawie Skali Oceny Funkcji
Ruchowej Frankela (5 grup):



pacjenci z całkowitym uszkodzeniem rdzenia
kręgowego;



pacjenci z zachowanym czuciem, ale bez jakiejkolwiek
czynności ruchowej poniżej poziomu uszkodzenia;



chorzy z częściowo zachowaną, ale w praktyce
bezużyteczną funkcją ruchową;



pacjenci, u których użyteczna czynność ruchowa jest
zachowana pomimo niedowładu;



chorzy bez deficytu neurologicznego.

Typy uszkodzenia



Całkowite



Częściowe



Zespół Browna-Sequarda



Zespół Centralny



Zespół tętnicy rdzeniowej przedniej



Stłuczenie tylnej części rdzenia kręgowego



Zespół wstrząśnienia rdzenia kręgowego

Zespół Browna-Squarda



Jest spowodowany bocznym uszkodzeniem

połowy rdzenia kręgowego. Następuje tu

porażenie połowicze, zniesienie czucia

prioproceptywnego po stronie urazu i

zniesienie czucia bólu i temperatury po

stronie przeciwnej wynikające z uszkodzenia

skrzyżowanych dróg rdzeniowo-wzgórzowych.

Zespół Centralny



Jest prawdopodobnie wynikiem wyprostnego

uszkodzenia rdzenia kręgowego, dochodzi tu

do uszkodzenia motoneuronów, efektem tego

jest porażenie kończyn górnych, przez pewien

okres towarzyszy mu równie porażenie

kończyn dolnych i zaburzenie funkcji

wydalniczych, jednak są one spowodowane

pourazowym opuchnięciem dróg

piramidowych i szybko ustępują.

Zespół tetnicy rdzeniowej przedniej



jest on wynikiem zgniecenia przedniej części

rdzenia, wraz z uciśnięciem przedniej tetnicy

rdzeniowej. Występuje tu porażenie całkowite

z zaburzeniami czucia bólu poniżej

uszkodzenia. Częściowo pozostaje czucie

ułożenia i wibracji.

Okresy Uszkodzenia



ostry

(wstrząsu rdzeniowego ) trwa od 3-6

tyg.



cofania

( regeneracyjno-kompensacyjny )

trwa od 3-4 miesięcy



utrwalenia

( stabilizacji ) trwa od 6-24

miesięcy



adaptacji

trwa do końca życia

Objawy



zaburzenia czucia



zaburzenie funkcji uk.pokarmowego i wydalniczego



zmiany troficzne skóry



zaburzenia oddychania zaleganie , wzmożona produkcja śluzu



zaburzenia krążenia obrzęki, zakrzepy, zatory, nadciśnienie
tętnicze



zahamowanie odruchów ( przy wiotkości )



wzmożona reakcja odruchowa ( przy spastyczności )



niedowład, paraliż



zaburzenie czynności płciowej



odleżyny



przykurcze

Cele Fizjoterapeuty



I Okres

: (od 3 tygodnie-kilku miesięcy )

działanie profilaktyczne, zapobieganie zmianą
wtórnym:



odleżyny



obrzęki



przykurczom



zanikom mięśniowym

I Okres



ćwiczenia oddechowe, sprężynowanie, oklepywanie, pozycje
ułatwiające odpływ, inhalacje,



naukę efektywnego kaszlu, ćwiczenia oddechowe równymi torami



zmiany pozycji złożeniowych



ćwiczenia bierne części porażonych



ćwiczenia czynne części wolnych nie porażonych



naukę stymulacji zewnętrznej mogącej wywołać odruch
wypróżnienia ( kichniecie, kaszel,uruchomienie tłoczni brzusznej,
uciskanie )



pionizacje możliwie jak najwcześniej zależy od metody leczenia



Operacyjna – kilka dni po zabiegu



Zachowawcze – po 3 miesiącach

Cele Fizjoterapeuty



II Okres

:



pionizacja



lokomocja



ćwiczenia ogólnousprawniające



ćwiczenia samoobsługi



III Okres:

Celem jest podtrzymywanie uzyskanych
efektów i rozwiazywanie problemów
społecznozawodowych

Rehabilitacja

w chorobach

nerwowo-

mięśniowych

Choroby nerwowo-
mięśniowe



Są to stany patologiczne, w których zachodzi

uszkodzenie strukturalne lub czynnościowe
elementów składających się na jednostkę
motoryczną. W efekcie takiego uszkodzenia
powstają zmiany w postaci osłabienia siły
mięśni z zanikiem,wiotkoscia, osłabieniem
lub zniesieniem odruchów

3 grupy schorzeń



Miopatie-patologia dotyczy samych mięśni



Zaniki mięśniowe pochodzenia rdzeniowego



Osłabienia mięśni wskutek uszkodzenia

nerwów obwodowych w następstwie
zadziałania szkodliwych czynników
(toksyczne, zakaźne, alergiczne, niedobory
witamin).

Badanie dla potrzeb fizjoterapii w chorobach
nerwowo-mieśniowych obejmuje:



ocenę nawykowej postawy ciała



ocenę budowy i ukształtowania kręgosłupa



ocenę budowy i ruchomości klatki piersiowej



ocenę sprawności oddechowej w pozycji leżącej i
siedzącej - badanie spirometryczne przepływ-objetości



pomiar długości kończyn dolnych



ocenę czynnościową pacjenta (testy funkcjonalne)



ocenę zakresu ruchów w stawach kończyn i kręgosłupa



kliniczna ocenę siły mięśniowej (tzw. test mięśniowy)



ocenę funkcji chwytnej ręki



ocenę mimiki twarzy oraz funkcji żucia i połykania (w
razie potrzeby

Ogólny zakres działań
fizjoterapeutycznych:



bierne rozciąganie przykurczów stawowych



ćwiczenia ruchowe



ćwiczenia oddechowe



dobór odpowiedniego zaopatrzenia

ortopedycznego



poradnictwo w zakresie technik wspomagania

oddychania

Procedury zalecane dla profilaktyki i leczenia
przykurczów i deformacji stawowych



ćwiczenia bierne redresyjne, poizometryczna relaksacja mięśni,
stretching



techniki łącznotkankowe terapii manualnej (masa
łącznotkankowy)



techniki metody PNF (proprioceptive neuromuscular facilitation)



dobór optymalnych pozycji ułożeniowych kończyn
zapobiegających utrwalaniu się ograniczeń



zakresów ruchu



dobór zaopatrzenia ortopedycznego, np.: łuski na podudzie i
stopę, stabilizatory nadgarstka



i palców



użycie pionizatorów celem jak najdłuższego przebywania w
pozycji stojącej

Procedury zalecane w
profilaktyce zaników
mięśniowych



ćwiczenia czynne w odciążeniu



ćwiczenia prowadzone



ćwiczenia czynne wolne



ćwiczenia izometryczne



ćwiczenia indywidualne specjalne



ćwiczenia metoda PNF



ćwiczenia ogólnousprawniające –

indywidualne



ćwiczenia w wodzie indywidualne i zespołowe

Procedury zalecane w profilaktyce i
leczeniu niewydolności oddechowej



mobilizacja stawów kręgosłupa i klatki piersiowej



nauka prawidłowego oddychania w różnych

pozycjach



ćwiczenia oddechowe podstawowe



ćwiczenia oddechowe specjalne



ćwiczenia oddechowe metoda PNF



nauka odksztuszania



nauka wspomaganego odksztuszania



inhalacje



drenaż oskrzelowy

Procedury zalecane celem zachowania możliwości utrzymania pozycji stojacej i
funkcji
lokomocji u pacjentów z chorobami nerwowo-miesniowymi



ćwiczenia równoważne



ćwiczenia koordynacji ruchowej (PNF)



trening lokomocyjny (równie po schodach),

chód na dystans



nauka chodu w ortezach lub przy pomocy

innego zaopatrzenia ortopedycznego



pionizacja czynna



pionizacja bierna (pionizacja w stabilizatorach

i na stole pionizacyjnym)