Układ oddechowy składa się z wielu narządów, różniących się budową, a także

przydzielonymi "cząstkowymi" zadaniami. Z grubsza dzieli się on na dwa

"odcinki": górny i dolny. Do górnego zalicza się jamę nosową i gardło, do dolnego

- krtań, tchawicę, prawe i lewe oskrzele główne oraz drzewiasto rozgałęziony

system wewnątrzpłucnych dróg oddechowych utworzony przez kolejne

"generacje" małych oskrzeli i oskrzelików, kończący się pęcherzykami płucnymi,

w których odbywa się wymiana gazowa.

 

Narządy układu oddechowego.
 • Jama nosowa to przestrzeń ograniczona powierzchnią wewnętrzną nosa
zewnętrznego oraz kośćmi twarzoczaszki. W jamie nosowej możemy wyróżni
okolicę węchową, w błonie śluzowej tej okolicy znajdują się zakończenia nerwów
węchowych.
Powietrze, które przechodzi przez jamę nosową, zostaje:
- oczyszczone z kurzu dzięki śluzowi, rzęskom i włoskom pokrywającym tę jamę;
- ogrzane;
- nawilżone

 

•Jama ustna jest początkowym odcinkiem przewodu pokarmowego i oddechowego.
 
•Gardło to wspólny odcinek dróg oddechowych i pokarmowych, stanowiący przedłużenie jamy ustnej i jamy nosowej,
przechodzący dalej w przełyk i krtań.

•Krtań to część układu oddechowego umieszczona miedzy IV a VII kręgiem szyjnym.

Krtań jest narządem

głosotwórczym. Wewnątrz krtani pomiędzy chrząstkami są rozpięte tzw. fałdy głosowe, które ograniczają przestrzeń,
zwaną głośnią. Jest to właściwy aparat głosowy. Dolne fałdy głosowe są zwane strunami głosowymi.
Fałdy głosowe mogą się przemieszczać względem siebie dzięki odpowiednim mięśniom, powodując powiększanie lub
zwężanie szpary głośni.
Szpara głośni może by szeroka, wtedy przechodzące przez nią powietrze nie powoduje powstawania żadnego dźwięku.
Przy wąskiej wycieśnionej szparze głosowej, przechodzące przez nią powietrze wywołuje drgania strun głosowych i
powstawanie dźwięku.
Wysokość dźwięku zależy od stanu napięcia strun głosowych, natężenia zaś dźwięku - od szybkości przepływającego
przez szparę głosową powietrza.

•Tchawica narząd układu oddechowego, stanowiący przedłużenie krtani ,dzieli się na oskrzela główne prawe i lewe. W
miejscu podziału znajduje się ostroga tchawicy rozdzielająca powietrze do płuc.
Tchawica dzieli się na:
-część szyjną
-część piersiową

Tchawica wewnątrz jest wysłana błoną śluzową pokrytą nabłonkiem z rzęskami. Śluz wydzielany przez gruczoły śluzowe
oraz falujące ruchy rzęsek ułatwiają wychwytywanie wdychanych wraz z powietrzem drobin pyłów, które usuwane są z
dróg oddechowych w czasie odruchu kaszlu.

•Oskrzela to część układu oddechowego, położona pomiędzy tchawicą a oskrzelikami. Podstawowe zadania

tchawicy i oskrzeli to:
- transport powietrza do płuc;
- ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza;
- oczyszczanie powietrza z ciał obcych.

 
•Płuco to pojedynczy lub parzysty narząd oddechowy kręgowców oddychających powietrzem atmosferycznym. W

pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa między wypełniającym je powietrzem a krwią. Przenikanie
gazów przez ściany pęcherzyków płucnych jest możliwe, gdyż składają się one z pojedynczej warstwy komórek.

 

Tlen pobrany w pęcherzykach płucnych transportowany przez krew,
dociera do tkanek. Tam odbywa się wymiana gazowa wewnętrzna, tzn.
tlen przenika do komórek, a z komórek pobierany jest dwutlenek węgla,
który z krwią wędrować będzie do płuc.
Z powietrza wciągniętego do wnętrza pęcherzyków płucnych tlen
przechodzi do naczyń włosowatych, a dwutlenek węgla,
przetransportowany przez krew, w odwrotnym kierunku do wnętrza
pęcherzyka płucnego a następnie do oskrzeli, tchawicy, krtani - na
zewnątrz. Tlen pobrany w pęcherzykach płucnych łączy się z
hemoglobiną. Proces ten nazywamy zewnętrzną wymianą gazową.

W oddychaniu płucnym wyróżniamy dwie
fazy: wdech i wydech. Jest to proces
wciągania powietrza do płuc i
wypuszczania go z powrotem, przy czym
wdech jest czynnością czynną, a wydech
bierną. W czasie wdechu mięśnie
międzyżebrowe kurczą się i powodują ruch
żeber w górę i na zewnątrz. W czasie
wydechu mięśnie międzyżebrowe i
przepona rozkurczają się, a żebra opadają
w dół. Pojemność płuc mierzymy za
pomocą spirometru. Przeciętna pojemność
u dorosłego mężczyzny wynosi około 4500
ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml.
Regularne ćwiczenia mogą przyczynić się
do powiększenia pojemności płuc, u
wytrenowanego sportowca może
dochodzić do 6000-7000 ml. Mechanizm
oddychania jest procesem
automatycznym, a więc nie zależy od
naszej woli.

WYDALANIE – proces pozbywania się z organizmu zbędnych, często
szkodliwych produktów przemiany materii, a także zbędnych substancji
krążących w ustroju.

Głównymi narządami wydalniczymi są nerki. Produkty

wydalane są głównie przez układ wydalniczy (np. mocznik, woda), ale
również przez skórę (woda, mocznik, dwutlenek węgla) i płuca (dwutlenek
węgla, woda).

Elementy budowy układu wydalniczego:
1. Nerki- mają kształt nasion fasoli i są ułożone po dwóch stronach
kręgosłupa. Otacza je torebka włóknista na której znajduje się torebka
tłuszczowa oddzielająca je od innych narządów w jamie brzusznej.
2. Tętnice i żyły nerkowe- łączą nerki z układem krwionośnym.
Doprowadzają krew poddawaną filtracji i odprowadzają odfiltrowaną.
3. Moczowód- umożliwia odprowadzanie moczu do pęcherza moczowego.
4. Pęcherz moczowy- miejsce zbierania się moczu.
5. Cewka moczowa- przez nią jest usuwany na zewnątrz mocz
zgromadzony w pęcherzu moczowym.

Związek

chemiczny

Osocze

Mocz

pierwotny

Mocz

ostateczny

Woda

+

+

+

Sole

mineralne i

jony (Na

+

,

K

+

, Cl

-

, Ca

2+

,

H

+

)

+

+

+

Białko

+

-

-

Związki

azotowe

+

+

+

Glukoza

+

+

-

Skład moczu pierwotnego i ostatecznego

Nefron - podstawowa jednostka strukturalna i
funkcjonalna nerki kręgowców, której zadaniem jest
wytwarzanie moczu. Procesy związane z
powstawaniem moczu obejmują: filtrację, resorpcję i
sekrecję. Nefron zbudowany jest z ciałka nerkowego,
od którego odchodzi kanalik kręty I rzędu
(proksymalny); przechodzi on w pętlę Henlego, a ta
w kanalik kręty II rzędu (dystalny), który wraz z
innymi nefronami

uchodzi do cewki zbiorczej w

piramidzie rdzenia nerki.

Krew jest rodzajem tkanki łącznej płynnej. Składa
się z osocza oraz elementów morfotycznych (mają
budowę komórkową), do których należą :

- erytrocyty (krwinki czerwone)

- leukocyty (krwinki białe)

- trombocyty (płytki krwi)

Charakterystyczne cechy komórek krwi
Krew jest płynną tkanką łączną, krążącą w naczyniach krwionośnych (układ krwionośny zamknięty) lub w jamie ciała
(układ krwionośny otwarty). W szerokiej definicji obejmuje krew obwodową i tkankę krwiotwórczą, a w wąskiej tylko tę
pierwszą.

Funkcje krwi:
– transportuje gazy (O2, CO2), substancje pokarmowe, substancje wydalnicze, hormony i witaminy;
– uczestniczy w procesach obronnych organizmu;
– bierze udział w procesach krzepnięcia krwi;
– reguluje temperaturę ciała (termoregulacja);
– utrzymuje homeostazę wewnątrzustrojową, czyli stałe warunki środowiska wewnętrznego organizmu, poprzez:
regulację ilości wody, soli i białek, regulację pH oraz ciśnienia osmotycznego i koloidalnego, a także lepkości i ciężaru
właściwego krwi.

Osocze-substancja płynna krwi. Stanowi około 55% jej objętości. Osocze jest żółtawo opalizującym przezroczystym płynem,
który zawiera około 90% wody, białka (albuminy, globuliny, fibrynogen), aminokwasy, glukozę, lipidy, związki azotowe
(mocznik, kwas moczowy, kreatynina), substancje regulujące (witaminy, hormony, enzymy), liczne jony (HCO3-, Na+, K+,
Ca+2 itp.), a także rozpuszczalne fizycznie gazy (O2, CO2, N2). W osoczu zawieszone są morfologiczne elementy krwi -
krwinki białe, czerwone oraz płytki krwi. Osocze pozbawione czynników krzepnięcia to tzw. surowica krwi.

Krzepnięcie krwi - szereg reakcji enzymatycznych i zjawisk
fizykochemicznych prowadzących do powstania skrzepu krwi i zatamowania
krwawienia z przerwanych naczyń krwionośnych.

Proces krzepnięcia krwi zostaje rozpoczęty przez płytki krwi tworzące czop
trombocytarny w miejscu przerwania ciągłości naczynia. Jego formowania
można podzielić na trzy etapy:

1.Adhezja – przyleganie płytek krwi do ściany naczynia w miejscu
uszkodzenia śródbłonka, dzięki odkryciu włókien kolagenowych położonych
w błonie podstawnej tętnicy lub żyły. W wyniku adhezji trombocyty
wypełniają ubytki w błonie wewnętrznej naczynia oraz wstępnie je
uszczelniają.

2.Sekrecja i uwalnianie – pod wpływem aktywacji spowodowanej
uszkodzeniem naczynia krwionośnego płytki krwi wydzielają substancje
wzmagające procesy adhezji i agregacji. Zaliczamy do nich ADP. serotoninę,
wapń, tromboglobulinę oraz fibrynogen.

3.Agregacja – proces łączenia się płytek krwi zachodzący przy udziale
fibrynogenu. Dodatkowo trombocyty uwalniają tzw. czynnik płytkowy 3,
który aktywuje osoczowe czynniki krzepnięcia krwi. W efekcie wytwarzane
są stałe połączenia pomiędzy płytkami – powstaje skrzep.

Grupy krwi i ich znaczenie
dla transfuzji