RÓWNOWAGA

KWASOWO-

ZASADOWA

RÓWNOWAGA KWASOWO-

ZASADOWA

stan, w którym zachowane jest

optymalne stężenie jonów H+

[wodorowych] w przestrzeniach

wewnątrz- i zewnątrzkomórkowych

ustroju będący wynikiem licznych

mechanizmów homeostazy

ustrojowej

WARTOŚCI

PRAWIDŁOWE

pH

7,35-7,45

pCO

2

35 – 45 mm Hg

Całkowita CO

2

22-28 mmol/L

Całkowita

zawartość CO

2

22-28 mmol/L

HCO

3

-

21-25 mmol/L

ZABURZENIA

I. kwasica metaboliczna
II. zasadowica

metaboliczna

III. kwasica oddechowa
IV. zasadowica oddechowa

Mechanizmy współdziałające w utrzymaniu
stałego pH krwi

I. układy buforowe krwi i tkanek
II. płuca
III.nerki

MECHANIZMY KOMPENSACYJNE UTRZYMUJĄCE
STABILNOŚĆ METABOLICZNĄ

PŁUCA

NERKI

HIPERWENTYL
ACJA

CO

2

HIPOWENTYLA
CJA

CO

2

H

+

HCO

3

-

zakwasza

nie moczu

HCO

3

-

konieczne
Na

+

/K

+

alkalizacja

moczu

eliminacja
CO

2

powstałego w
wyniku
przemiany
materii

•pobieranie O

2

UKŁADY BUFOROWE KRWI I TKANEK

Bufor wodorowęglanowy HCO

3

-

/H

2

CO

3

I. w organizmie człowieka działa w układzie

otwartym = produkt odwodnienia kwasu
węglowego CO

2

jest usuwany przez płuca

II. główny układ buforowy płynu

pozakomórkowego

Układ buforowy fosforanowy H

2

PO

4

-

/HPO

4

-2

I. główny układ buforowy wewnątrzkomórkowy
II. uczestniczy w 1% pojemności buforowej krwi

–
przy stężeniu fosforanów w osoczu 2 mmol/L

Układ buforowy białczanowy H-białka/białczany

I. w roztworze kwaśnym

- grupy COOH i fenolowe (OH) nie ulegają dysocjacji
- grupy aminowe, imidazolowe (histydyna), guanidynowe (C=NH) są

akceptorami jonów wodorowych
II. w roztworze zasadowym

- grupy COOH, SH, OH są donorami jonów wodorowych

III. jest ważnym układem buforowym wewnątrzkomórkowym

Układ buforowy hemoglobinianowy

I. najważniejszy białkowy układ buforujący:

- Hb stanowi prawie ¾ całkowitego białka krwi
- Hb ma charakter kwaśny (przewaga grup kwasowych

hemu nad grupami zasadowymi globiny), czyli ma duże
zdolności wiązania zasad

- kwaśność Hb ulega znacznej zmianie w zależności od

stopnia utlenowania (oksyHb jest silniejszym kwasem od Hb)
II. skład buforu hemoglobinianowego:

- hemoglobina/hemoglobinian potasowy (HHb/KHb)
- oksyhemoglobina/oksyhemoglobinian potasowy

(HHbO

2

/KHbO

2

)

UKŁADY BUFOROWE

we krwi i płynach
wewnątrz- i
zewnątrzkomórkowych
zapobiegają zmianom
pH gdy rośnie ilość
produktów
metabolizmu,
substratów
zakwaszających lub
alkalizujących

PRZYCZYNY

•utrata wodorowęglanów

- przewód pokarmowy – biegunki, przetoki
- nerka – uszkodzenie miąższu nerki, podawanie inhibitorów anhydrazy węglanowej

•nadmiar jonów wodorowych pochodzących ze źródeł endo- lub egzogennych

- podawanie HCl lub substancji uwalniających HCl (chlorek amonowy, chlorowodorek

argininy)

- nadmierna produkcja kwasów organicznych (mlekowego, ketokwasów)
- nadprodukcja niskocząsteczkowych kwasów organicznych (propionowy,

metylomalonowy, izowalerianowy, ketokwasy) = noworodkowe kwasice organiczne

•zmniejszenie zdolności nerki do wydalania jonów wodorowych – nerkowe kwasice
kanalikowe

- kwasica kanalikowa proksymalna
- kwasica kanalikowa dystalna
- kwasica metaboliczna spowodowana uogólnionymi chorobami nerek

PRZYCZYNY

•nadmierna utrata związków kwaśnych (zasadowica subtrakcyjna)

•nadmierna podaż związków alkalicznych (zasadowica addycyjna) –
przedawkowanie leków alkalizujących w chorobie wrzodowej

•niedobór potasu (np. nadmierne wydalanie) w przestrzeni
pozakomórkowej -> dochodzi do kwasicy komórkowej wskutek
przesunięcia jonów potasu z komórek na wymianę z jonami wodoru (może
dojść do pobudzenia ośrodka oddechowego) – kompensacja możliwa
dopiero po wyrównaniu niedoboru potasu

PRZYCZYNY

zmniejszona eliminacja CO

2

przez płuca

spowodowana

:

•uszkodzeniem nerwowej regulacji oddychania (w
OUN)

•ograniczeniem ruchomości klatki piersiowej (np.
tężec)

•zmianami w opłucnej (płyn w jamie opłucnej, odma
opłucnowa)

•chorobami płuc

•chorobami serca (niewydolność serca)

•zaburzeniami sztucznego oddechu kontrolowanego

PRZYCZYNY

zmniejszenie pCO

2

wskutek hiperwentylacji:

•sytuacje stresowe (ból, lęk)

•czynniki drażniące ośrodek oddechowy

- toksyny (towarzyszy wysoka gorączka)
- leki (salicylany)

•choroby serca i płuc

•zmiany zwyrodnieniowe w OUN (stymulacja ośrodka
oddechowego)

PODSTAWOWE PARAMETRY STOSOWANE

DO ANALIZY ZABURZEŃ RÓWNOWAGI
KWASOWO-ZASADOWEJ

I. pH świeżej krwi pobranej bez kontaktu z powietrzem, mierzone

w 37st.

II. pCO

2

prężność CO

2

w świeżej krwi pobranej bez kontaktu z

powietrzem, mierzone w 37st.

III. Standardowe HCO

3

-

- stężenie wodorowęglanów we krwi

całkowicie utlenowanej

IV. całkowita zawartość CO

2

– CO

2

w osoczu krwi pobranej w

warunkach bezpowietrznych

V. Całkowita zdolność osocza do wiązania CO

2

(rezerwa zasadowa

krwi) – obejmuje całkowitą zawartość CO

2

osocza oddzielonego

od erytrocytów w aktualnym pCO

2

i zrównoważonego CO

2

o

pCO

2

40 mmHg

GOPODARKA

WODNO-

ELEKTROLITOWA

Ogólna zawartość wody w organizmie jest zmienna i zależy od wieku,
płci oraz zawartości tkanki tłuszczowej.
Wynosi ona około 60% masy ciała, przy czym u osób szczupłych,
których tkanka tłuszczowa wynosi mniej niż 10%, zawartość wody
wynosi około 70%, natomiast u osób otyłych – do 55%.
Najwięcej wody znajduje się w organizmach noworodków – 75-80%, u
dziecka jednorocznego – 65%, u ludzi starszych (60lat) około 50%

Odpowiednie nawodnienie organizmu jest ważnym elementem
naszego zdrowia.

PRZESTRZENIE WODNE

PRZESTRZEŃ

WEWNĄTRZNACZYNIOW

A

określa tzw. wolemię (w

organizmie utrzymywana jest

izowolemia, czyli prawidłowa

wielkość przestrzeni wodnych)

PRZESTRZEŃ

WEWNĄTRZKOMÓRKOWA

znajduje się w niej około 28

litrów wody, co stanowi około

40% masy ciała czyli 66% całej

wody ustrojowej

PRZESTRZEŃ POZAKOMÓRKOWA

14 litrów wody czyli 20% masy ciała = 34% całkowitej

wody ustrojowej. Można ją zróżnicować na:

przestrzeń wewnątrznaczyniową, którą stanowi
osocze (4l.)
przestrzeń śródmiąższową (10l.)

INNE

PRZESTRZENI

E

przewód

pokarmowy,

jamy

opłucnowe,

drogi moczowe,

tkanka kostna,

kości

1

2

3

4

RUCH PŁYNU MIĘDZY PRZEDZIAŁAMI ZGODNIE Z SIŁAMI

HYDROSTATYCZNYMI I OSMOTYCZNYMI PRZEZ BŁONY

PÓŁPRZEPUSZCZALNE

PRAWIDŁOWY POBÓR WODY U

OSOBY DOROSŁEJ - 2,5l

(w tym

ok.300ml wody półproduktu w
przemianach metabolicznych substancji
energetycznych)

DOBOWA UTRATA WODY – 2,5l

(mocz

1500, płuca 400ml, skóra 400ml, ślina
100ml, kał 100ml)

ILOŚCIOWE ZABURZENIA

PŁYNOWE

Hipowolemia

zmniejszenie tylko objętości
wewnątrznaczyniowej, w wyniku
niedostatecznego
funkcjonowania prawidłowych
mechanizmów
utrzymujących płyn w łożysku, może
występować ze
zmniejszoną, prawidłową lub zwiększoną
objętością
zewnątrzkomórkową

Hiperwolemia

wzrost objętości całej przestrzeni
zewnątrzkomórkowej z/bez wzrostu
objętości
wewnątrznaczyniowej, czasem z jej
zmniejszeniem

H

2

O przenika na zasadzie osmozy od niższego do

wyższego ciśnienia osmotycznego

Na objętość krwi pozostaje bez wpływu
ilość przyjmowanych dobowo płynów.
Dopiero po kilku dniach dochodzi do
załamania sercowo- naczyniowego

REGULACJA OBJĘTOŚCI KRWI
1. układ współczulny,
2. odruchy z baroreceptorów z przedsionków i

żył serca

3. hormonalna (angiotensyna, aldosteron,

wazopresyna)

Woda ustrojowa jest roztworem rożnych jonów organicznych i
nieorganicznych.
Jony wpływają na utrzymanie ciśnienia osmotycznego, uczestniczą w
wymianie gazowej i determinują potencjały błonowe.

JON

FUNKCJA

NADMIAR

NIEDOBÓR

przyczyny

skutki

przyczyny

skutki

Na

+

*główny kation
płynu
zewnątrzkomórkow
ego
*reguluje
utrzymanie
odpowiedniego
ciśn. osmot. i
równowagi
kwasowo-
zasadowej

 *gorączka
*biegunka,
wymiotów
*oparzenia
*leki moczopędne
*choroby miąższu
nerek

*wzrost pragnienia
*drgawki, śpiączka
*suchość błon
śluzowych
*wyższa temp. ciała
*osłabienie siły
mięśniowej

*rozcieńczenie
płynów
ustrojowych
*biegunki,
wymioty
*choroby nerek
*nadmierna
potliwość

*drganie mięśni
*osłabienie
koncentracji i
utrata pamięci
*odwodnienie i
utrata apetytu

K

+

*kation przestrzeni
wewnątrzkomórkow
ej
*regulacja
gospodarki wodnej
*kontrola ciśnienia
krwi
*kontrola pracy
nerek

*przewlekłe
choroby nerek
*nadmierne jego
spożywanie,
*następstwa
operacji
*cukrzyca 

*uczucie mrowienia
skóry
Niedowład
*osłabieniem mięśni
*zaburzenia rytmu
serca
*uszkodzenie
mięśnia sercowego

*długotrwałe
wymioty,
biegunka
*ostre diety
odchudzające
*cukrzyca
*alkoholizm

*zaparcia
*nieregularne
bicie serca
*bóle głowy
*nadmierną
suchość skóry

Mg

2

+

*niezbędny do
działania ponad 80
enzymów i
aktywacji witaminy
B1
*uczestniczy, razem
z wapniem, w
funkcjonowaniu
tkanki nerwowej i
mięśniowej

*zbyt duża
suplementacja
*niedoczynność
nadnerczy i
tarczycy

zjawisko
bardzo rzadkie

*osłabienie
*zaburzenia
oddychania
*niedociśnienie
*arytmia serca
*zawroty głowy,
*zatrzymanie
krążenia
*śpiączka

*alkohol, kawa
*hormonalne
środki
antykoncepcyjne
*stres
*nadmierna ilość
tłuszczów w
diecie
*niewydolność
nerek
 

*biegunka i
mdłości
*osłabienie
mięśni i
zakłócenia
czynności serca
*ubytki w
zębach i
dolegliwości
kostne
*uczucie
mrowienia w
rękach i nogach
*nerwowość

Cl-

*rola w utrzymaniu
ciśnienia
osmotycznego i
wody w organizmie
*równoważy
przesunięcie stężeń
jonów
wodorowęglanowyc
h
*skład kwasu
solnego

*odwodnienie
*przewlekłe
biegunki
*nadczynność
kory nadnerczy
*niekontrolowana
cukrzyca

*przewlekła
biegunka,
*odwodnienie,
*nadciśnienie
tętnicze
*ostra niewydolność
nerek

*obfite wymioty
*biegunka
*nadmierna
mikcja
*nadmierna
potliwość

*wymioty,
biegunka
*obrzęk mózgu
*niedobór
kwasów
żołądkowych