Rynek finansowy

Wykład

Dr Grażyna Owczarczyk-Szpakowska

Pieniądz i jego rodzaje.

Definicja rynku.

Rynek finansowy, jego funkcje, podmioty i
segmenty.

Charakterystyka rynku pieniężnego (BC i banki
komercyjne, funkcje i narzędzia BC).

Rynek kapitałowy, jego funkcje i rodzaje,
rodzaje pap. wart., GPW.

Charakterystyka rynku walutowego.

Rynek instrumentów pochodnych.

Rodzaje ryzyka na rynku finansowym.

Treści kształcenia

W. Dębski, Rynek finansowy i jego
mechanizmy,

Wydawnictwo

Naukowe

PWN, Warszawa 2001 (lub późniejsze
wydanie)

E. Ostrowska, Rynek kapitałowy, PWE,
Warszawa 2007

W.L. Jaworski, Z. Zawadzka, Bankowość.
Zagadnienia podstawowe, Wydawnictwo
Poltext, Warszawa 2003

Literatura

Pecunia (pecus) – jest to powszechnie
akceptowany towar, za pomocą którego
dokonujemy płatności za dostarczone dobra
lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Inaczej
mówiąc pieniądz to środek wymiany

Pieniądz



Bydło,



Muszelki,



Paciorki,



Szkło,



Towary,



Miedź,



Nikiel,



Srebro,



Złoto,



Platyna.

SUBSTYTUTY PIENIĄDZA



KRUSZCE,



TOWARY,



MONETY,



PAPIERY,



PIENIĄDZ ELEKTRONICZNY.

RODZAJE PIENIĄDZA

Rynek to:

całokształt transakcji będących przedmiotem

obrotu na danym rynku,

zespół instytucji je przeprowadzających lub

pomagających je przeprowadzać,

zespół reguł, według których zawierane są

transakcje,

ogół urządzeń i czynności prowadzących do

zawierania transakcji.

Rynek

Rynek – ogół warunków, w których dochodzi
do

zawierania

transakcji

między

sprzedawcami

oferującymi

towary,

nabywcami reprezentującymi potrzeby i
dysponującymi odpowiednimi funduszami.

Rynek to ogół stosunków zachodzących
między podmiotami uczestniczącymi w
procesach wymiany

Rynek

Częścią systemu społecznego jest system
ekonomiczny,
a więc gospodarka jako zbiór zależności,
procesów
i mechanizmów. Nieodłącznym elementem
systemu

ekonomicznego

jest

system

finansowy,

który

pozwala

na świadczenie usług umożliwiających
krążenie
siły nabywczej w gospodarce.

Rynek finansowy to element systemu
finansowego,



miejsce, gdzie dokonuje się transakcji
instrumentami finansowymi,



to tu spotyka się sprzedający instrumenty
finansowe
z kupującym,



tu następuje konfrontacja podaży z
popytem,



tu dochodzi do wymiany praw własności.

Rynek finansowy

Instrument finansowy – kontrakt pomiędzy
dwoma stronami regulujący zależność finansową,
w jakiej obie strony pozostają.

Istota transakcji finansowej na rynku finansowym
polega na zamianie instrumentu finansowego o
najwyższym stopniu płynności (pieniądza) na mniej
płynny ale dochodowy, lub odwrotnie (uzależnione
jest to od polityki prowadzonej przez podmiot
rynku).

Instrumenty finansowe

◦

papiery wartościowe

◦

nie będące papierami wartościowymi tytuły

uczestnictwa

instytucjach

zbiorowego

inwestowania

◦

nie będące papierami wartościowymi instrumenty

rynku pieniężnego

◦

nie będące papierami wartościowymi finansowe

instrumenty pochodne

◦

towarowe instrumenty pochodne

◦

inne

instrumenty

dopuszczone

lub

będące

przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do

obrotu na rynku regulowanym na terytorium

Rzeczypospolitej

Polskiej

lub

państwa

członkowskiego UE.

Instrumenty finansowe (w

rozumieniu uoif)

Z punktu widzenia funkcji ekonomicznych

instrumenty finansowe możemy podzielić

na:



instrumenty rozliczeniowe,



instrumenty dłużne,



instrumenty zaspokajające popyt na

pieniądz,



instrumenty inwestowania,



instrumenty potwierdzające tytuł

własności oraz



instrumenty ograniczające ryzyko.

Instrumenty finansowe



Umożliwia spotkanie potrzebujących kapitału z
posiadającymi

kapitał (nie tylko na poziomie

przedsiębiorstwa, ale także państwa),



Daje możliwość zamiany jednych aktywów na inne
wspomagając w ten sposób aktywność gospodarczą,



Umożliwia ograniczenie ryzyka i intensyfikację
wyników działalności gospodarczej (np. zabezpieczanie
ryzyka walutowego, czy też stopy procentowej),



Daje szansę wielopłaszczyznowego lokowania swoich
oszczędności,



Umożliwia

spekulację.

Funkcje rynku finansowego

Segmenty rynku

finansowego

R y n e k p ie n ię ż n y

R y n e k k a p ita ło w y

R y n e k w a lu to w y

R y n e k in s tru m e n tó w p o c h o d n y c h

R y n e k fin a s o w y



banki centralne,



banki komercyjne,



giełdy,



fundusze powiernicze,



domy maklerskie,



fundusze emerytalne,



firmy pośredniczące – brokerskie,



przedsiębiorstwa,



gospodarstwa domowe.

UCZESTNICY RYNKU

FINANSOWEGO

RYNEK

FINANSOWY

BANKI

BROKERZY

DUŻE
INSTYTUCJE
FINANSOWE

KLIENCI
INDYWIDUALNI

PRZEDSIĘBIORSTW
A

INNE
PODMIOTY

Na rynku finansowym instytucje (uczestnicy) tego

rynku, czyli:



banki centralne, banki komercyjne, giełdy,



fundusze powiernicze, domy maklerskie,



fundusze emerytalne, firmy pośredniczące –

brokerskie oraz firmy i gospodarstwa domowe

organizują

przepływ

środków

finansowych

umożliwiając zainteresowanym podmiotom:



dokonywanie rozliczeń,



oszczędzanie,



zdobywanie środków na finansowanie działalności,



inwestowanie,



spekulację.

Najważniejsze czynniki wpływające na
sytuację na rynkach finansowych:



Polityka monetarna,



Polityka fiskalna,



Otoczenie makroekonomiczne: sytuacja
gospodarcza, podstawowe wskaźniki
makroekonomiczne takie jak PKB,
wskaźniki inflacji, deficyt obrotów bieżących,



Sytuacja polityczna,



Wpływ sytuacji międzynarodowej
(makroekonomicznej
i politycznej, a także tzw. „klimat
inwestycyjny” na rynkach
spokrewnionych),



Działalność kapitału zagranicznego.

Rynek pieniężny – rynek, na którym przedmiotem obrotu
są instrumenty finansowe opiewające na wierzytelności
pieniężne o krótkich terminach płatności (do 1 roku).

Podstawową funkcją rynku pieniężnego jest zachowanie
płynności finansowej podmiotów, które na tym rynku
dokonują transakcji.

Na rynku pieniężnym obraca się krótkoterminowymi
instrumentami finansowymi, tj. o terminie zapadania do
jednego roku (w odróżnieniu od rynku kapitałowego, gdzie
handluje się aktywami finansowymi długoterminowymi). Jak
widać, na rynku pieniężnym nie handluje się wcale
pieniądzem. Krótkookresowe instrumenty finansowe są jednak
zazwyczaj płynne, czyli łatwo zbywalne (łatwo je zamienić na
pieniądz), więc mogą być uznane za podobne do pieniądza.

Rynek pieniężny

Podstawowymi

instrumentami

rynku

pieniężnego

Polsce

są:

lokaty

międzybankowe,

bony

skarbowe,

bony

pieniężne NBP, krótkoterminowe instrumenty
dłużne emitentów niepublicznych i bankowe
instrumenty dłużne (certyfikaty depozytowe).
Przykładem

krótkookresowych

papierów

wartościowych są bony skarbowe, czyli dług
rządowy, emitowany na okres poniżej jednego
roku. W Polsce najczęściej emitowane są bony
52-tygodniowe. Innym przykładem są bony
komercyjne emitowane przez przedsiębiorstwa.

Instrumenty rynku
pieniężnego

Uczestnikami rynku pieniężnego są bank centralny,
rząd, banki, przedsiębiorstwa, fundusze emerytalne i
inwestycyjne, firmy ubezpieczeniowe oraz firmy
brokerskie (pośrednicy).
Z uwagi na duże nominały instrumentów, inwestorzy
indywidualni nie uczestniczą w tym rynku, ale mogą
kupować je za pośrednictwem funduszy, które łączą
kapitały wielu drobnych inwestorów i w ten sposób
umożliwiają ich nabycie (fundusze rynku pieniężnego).
Najważniejszym segmentem rynku pieniężnego są
transakcje na rynku międzybankowym, na którym te
banki, które w danym momencie mają nadmiar środków
pożyczają je bankom, które ich pilnie potrzebują.

Uczestnicy rynku

pieniężnego

Na rynku tym dominują transakcje o najkrótszym
możliwym

terminie,

czyli

tzw.

pieniądz

nocny

(overnight). Są to lokaty dokonane od końca dnia pracy
do początku następnego dnia roboczego. Generalnie, im
dłuższy jest okres lokat czy pożyczek, tym odgrywają one
mniejszą rolę, gdyż rzadziej się ich dokonuje. Kolejnym
motywem dokonywania transakcji na rynku pieniężnym jest
chęć osiągnięcia dochodu (inwestuje się chwilowo wolne
fundusze, zachowując cechy płynności). Na rynku
pieniężnym dominują transakcje zawierane na bardzo duże
sumy. Jest to rynek transakcji hurtowych i nie ma na nim
miejsca na lokaty i pożyczki detaliczne o małej wartości,
które są charakterystyczne dla osób fizycznych oraz małych
i średnich przedsiębiorstw.

Rynek pieniężny można podzielić na:



Rynek międzybankowy depozytów i lokat
(pożyczki i depozyty na międzybankowym
rynku pieniężnym o różnym terminie
zapadalności od natychmiastowych O/N (na
noc) do 1Y (jednoroczne).



Rynek zbywalnych papierów
wartościowych (13 i 52 tygodniowe bony
skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne
przedsiębiorstw)

Podział rynku pieniężnego



Depozyty międzybankowe są podstawowym

instrumentem zarządzania płynnością w

bankach.



Transakcje zawierane są na podstawie art.

49 i 50 Prawa bankowego.



Banki pożyczają sobie wzajemnie płynne

rezerwy (środki pieniężne, które posiadają

na rachunkach bieżących w NBP).

Rynek międzybankowy

depozytów i lokat



Depozyty nie są zabezpieczone innymi aktywami
lub zabezpieczeniem udzielonym przez stronę
trzecią, dlatego banki mają ustalone limity
operacji z innymi bankami na tym rynku.



Transakcje zawierane są pomiędzy bankami
mającymi rachunki bieżące w NBP.



Minimalna wielkość transakcji = 1 mln PLN.

Rynek międzybankowy

depozytów i lokat



O/N (ang. overnight) – termin jednodniowy. Bank
pożyczający otrzymuje pieniądze w dniu zawarcia
transakcji, a zwraca w następnym dniu roboczym.



T/N (ang. Tom/next, czyli tomorrow next) – termin
jednodniowy, ale pieniądze docierają do banku
biorącego depozyt dopiero następnego dnia po
transakcji; zwracane są w kolejnym dniu roboczym.



S/N (ang. spot/next) – termin jednodniowy, ale bank
dający lokatę przekazuje pieniądze dopiero w drugim
dniu roboczym po zawarciu transakcji, a zwrotu
domaga się następnego dnia roboczego.



1W (ang. 1 Week) – 1 tydzień



1M, 3M, 6M, 9M (ang. Months) – miesiące



1Y (ang. 1 Year) – 1 rok

Wszystkie terminy wymagalności/zapadalności liczone
są w dniach roboczych waluty/walut transakcji.

Instrumenty mrdil



Rynek pieniężny dostarcza kapitału krótkoterminowego na
finansowanie działalności bieżącej banków, przedsiębiorstw,
innych podmiotów i osób fizycznych.



Rynek

ten

jest

mechanizmem

zamiany

pieniądza

bankowego (banków komercyjnych) na pieniądz banku
centralnego.



Chroni banki przed niewypłacalnością, stanowi rynek
rezerw kasowych systemu bankowego i gospodarki
finansowej państwa.



Jest miejscem spotkania popytu na pieniądz i jego podaży –
spotkania podmiotów dysponujących nadmiarem pieniądza
i cierpiących na jego niedobór.



Pieniądz jest tu towarem posiadającym swoją wewnętrzną
wartość.

W świetle nowego prawa bankowego bank
jest określany jako osoba prawna,
utworzona zgodnie z przepisami ustaw,
działająca

podstawie

zezwoleń

uprawniających

wykonywania

czynności

bankowych

obciążających

ryzykiem

środki

powierzone

pod

jakimkolwiek tytułem zwrotnym.

Definicja banku



Istotną cechą banku jest jego uniwersalizm,

co do którego odstępstwa dotyczą jedynie

banków spółdzielczych w zakresie zasięgu

terytorialnego i działalności dewizowej,



Immanentną cechą banku jest podejmowanie

ryzyka w celu uzyskania przychodu i zysku,



Z makroekonomicznego punktu widzenia

bank

jest

pośrednikiem

finansowym,

świadczącym

usługi

związanym

przyjmowaniem i udostępnianiem kapitału,

kojarzącym podaż kapitału i popyt na

inwestycje kapitałowe.

Ze względu na zadania:



1) centralny bank państwa jako bank emisyjny,



2) kredytowe i depozytowe (komercyjne),



3) inwestycyjne (rozwojowe),



4) oszczędnościowe i lokacyjne,



5) specjalne (banki branżowe, banki giełdowe).

Z punktu widzenia własności kapitałów:



1) państwowe,



2) komunalne,



3) spółdzielcze,



4) prywatne,



5) zagraniczne,



6) międzynarodowe,



7) o kapitale mieszanym.

Klasyfikacja banków



Biorąc pod uwagę formę organizacyjno-
prawną banków:



1) banki państwowe,



2) banki komunalne,



3) banki spółdzielcze,



4) banki w formie spółek akcyjnych.

Operacje bankowe stanowią kategorię usług
finansowych, które obejmują:



usługi finansujące (m.in. kredytowanie),



usługi depozytowe,



usługi

związane

obsługą

obrotu

płatniczego

(prowadzenie

rachunków

bankowych i przeprowadzanie rozliczeń
pieniężnych),



usługi różne (doradztwo, pośrednictwo
itp.).

Narodowy Bank Polski jest bankiem centralnym
Rzeczpospolitej

Polskiej.

Podstawowym

celem

działalności NBP jest, zgodnie z ustawą, trzymanie
stabilnego poziomu cen oraz umacnianie polskiego
pieniądza. Cel ten jest osiągany poprzez:



kształtowanie i realizację polityki pieniężnej,



tworzenie

warunków

instytucjonalnych

dla

zapewnienia niezbędnego poziomu bezpieczeństwa
finansowego i stabilności sektora bankowego,



określanie zasad i mechanizmów, zapewniających
płynność rozliczeń pieniężnych w gospodarce.

Bank Centralny-NBP



Jest to kształtowanie i kontrola podaży pieniądza

w gospodarce rynkowej, przy pomocy systemu

banków komercyjnych,



Podstawa polityki jest strategia bezpośredniego

celu inflacyjnego,



Prowadzenie polityki w Polsce zdeterminowane

jest bardzo wysokim i narastającym stopniem

nadpłynności w bankach komercyjnych, wysokim

poziomem

deficytu

budżetowego

niską

przejrzystością polityki fiskalnej

Pojęcie polityki pieniężnej

Polega na:



współudziale w kształtowaniu polityki gospodarczej
państwa oraz sporzą dzaniu prognoz, analiz i ocen
jej urzeczywistnienia wraz z sygnalizowa niem
ewentualnych zagrożeń w tym zakresie;



kształtowaniu polityki pieniężno-kredytowej;



współdziałaniu w kształtowaniu i prowadzeniu
polityki dewizowej;



współtworzeniu

bilansu

płatniczego

oraz

kształtowaniu polityki kursowej i jej bieżącej
realizacji, organizowaniu i prowadzeniu rozliczeń
między-bankowych przez izby rozrachunkowe oraz
na obsłudze kasowo-rozliczeniowej jednostek
budżetu centralnego;



reprezentowaniu

interesów

Polski

Międzynarodowym

Banku

Współpra cy

Gospodarczej,

Międzynarodowym

Banku

Inwestycyjnym, Banku Świa towym oraz w innych
instytucjach międzynarodowych.

Funkcja banku państwa

Funkcja

emisyjna

banku

centralnego

polega na emitowaniu znaków pieniężnych,
będących prawnym środkiem płatniczym w
Polsce

oraz

organi zowaniu

obrotu

gotówkowego.
Z realizacją tej funkcji łączą się też inne
działania, które mają na celu zaopatrywanie
banków i instytucji w znaki pieniężne,
wycofywanie

uszkodzonych

znaków

pieniężnych, przeciwdziała nie tzw. praniu
brudnych pieniędzy.

Funkcja emisyjna

Funkcja banku banków jest realizowana przez
bank centralny poprzez:



oddziaływanie na system bankowy (banki
komercyjne) zgodnie z założenia mi polityki
pieniężnej,



kształtowanie polityki stopy procentowej,



prowadzenie polityki refinansowania banków i
oprocentowania kredytów re finansowych, a także
polityki

rezerw

obowiązkowych

banków

komercyjnych lokowanych w banku centralnym,



organizowanie systemu informacyjnego dla całego
systemu bankowego.

Funkcja banku banków

Funkcje, które ma wykonywać Narodowy
Bank Polski jako centralny bank państwa,
mają swój ustawowo określony cel (art. 3
ust. l ustawy o NBP). Jest nim
utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy
jednoczesnym

wspieraniu

polityki

gospodarczej rządu, jeśli nie ogranicza
ona podstawowego celu działalności
NBP.

Organami NBP są:



Prezes NBP,



Rada Polityki Pieniężnej,



zarząd NBP.

Organy BC

Zadaniem RPP jest coroczne ustalanie
założeń

polityki

pieniężnej

oraz

podstawowych zasad jej realizacji. Rada
ustala

wysokość

podstawowych

stóp

procentowych, określa zasady operacji
otwartego rynku oraz ustala zasady i stopy
rezerwy obowiązkowej. Zatwierdza ona
także plan finansowy banku centralnego
oraz sprawozdanie z jego działalności.

RPP

Zarząd NBP kieruje działalnością banku.
Jego podstawowym zadaniem jest realizacja
uchwał Rady Polityki Pieniężnej, uchwalanie
planu działalności i planu finansowego NBP,
realizacja zadań z zakresu polityki kursowej
oraz nadzór nad operacjami otwartego
rynku.

Zarząd NBP

Do najważniejszych aspektów niezależności

banku centralnego zaliczyć możemy:



zakaz bezpośredniego finansowania sektora

publicznego,



niepodleganie instrukcjom ze strony rządu,



suwerenność w zakresie polityki kursu

walutowego,



przepisy

gwarantujące

osobistą

niezależność członków zarządu i rady,



konstytucyjna

ranga

statutu

banku

centralnego.

Niezależność BC

Kluczowym

instrumentem

rynku

pieniężnego jest kredyt bankowy.
Bank komercyjny pełni przede wszystkim
rolę pośrednika pomiędzy podmiotami
dysponującymi

nadwyżką

środków

pieniężnych i podmiotami cechującymi się
niedoborem

tych

środków.

Stąd

też

podstawowym przedmiotem działalności
bankowej jest udzielanie kredytów.

Kredyt bankowy

Zgodnie z art. 70 Prawa bankowego, bank
uzależnia udzielenie kredytu od posiadania
przez kredytobiorcę zdolności kredytowej
oraz dostarczenia dokumentów i informacji
potrzebnych do określenia tej zdolności.

Kredyt bankowy

Klasyfikacji kredytów bankowych można

dokonać według kryterium:



przedmiotu kredytu,



okresu kredytowania,



formy kredytu,



sposobu jego zabezpieczenia,



waluty kredytu.

Kredyt bankowy

Przeważnie, banki rozróżniają w swych

regulaminach następujące kredyty:



kredyty krótkoterminowe, udzielane na

okres 1 roku,



kredyty średnioterminowe, z terminem

spłaty od 1 roku do 3 lat,



kredyty długoterminowe, z terminem spłaty

powyżej 3 lat.

Kredyt bankowy

Dokonując

podziału

kredytów

według

przedmiotu wyróżnia się dwa podstawowe
typy kredytów:



kredyty obrotowe,



kredyty inwestycyjne.

Kredyt bankowy

Pomimo, iż kredyt i pożyczka są często
traktowane jako pojęcia alternatywne, różnią
się od siebie w sensie prawnym i należy
zwrócić na to uwagę podejmując decyzję o
skorzystaniu z jednej z tych form w celu
pożyczenia

środków

pieniężnych.

Kredyt a pożyczka

kredyt to instytucja uregulowana przepisami prawa
bankowego, a udzielać go mogą jedynie banki. Z
kolei pożyczka regulowana jest w prawie cywilnym i
udzielającym pożyczkę może być każda osoba bądź
instytucja będąca właścicielem pieniędzy;

- umowa kredytu bankowego musi być sporządzona
w formie pisemnej pod rygorem nieważności,
natomiast umowa pożyczki może być zawarta w
dowolnej formie, z tym, iż dla pożyczek
przekraczających kwotę 500 zł musi zostać
zachowana forma pisemna dla celów dowodowych;



w drodze umowy pożyczki następuje przeniesienie własności
określonej kwoty pieniężnej, a udzielający jej nie może
ingerować w sposób wykorzystania przedmiotu pożyczki.



w przypadku umowy kredytu, następuje jedynie przekazanie
przez kredytodawcę do czasowej dyspozycji kredytobiorcy
środków pieniężnych, powierzonych im uprzednio przez
deponentów, które nigdy nie staną się jego własnością.



Ponadto kredyt musi być wykorzystany na ściśle określony w
umowie cel (wyjątek stanowią kredyty konsumpcyjne i
gospodarcze, które z reguły udzielane są na pokrycie
bieżących wydatków kredytobiorcy), a to wykorzystanie
znajduje przez cały okres trwania stosunku kredytowego pod
stałą kontrolą



przedmiotem

kredytu

mogą

być

jedynie

pieniądze, wypłacane wyłącznie w formie
bezgotówkowej, natomiast przedmiotem pożyczki
mogą być nie tylko środki pieniężne (także w
formie gotówki), ale także inne rzeczy oznaczone
co do gatunku jako przedmioty materialne;



od przydzielenia kredytu bank pobiera prowizję,
natomiast

jego

wykorzystania

nalicza

oprocentowanie, określone w umowie kredytowej,
natomiast

udzielenie

pożyczki

może

być

nieodpłatne.

Rynek kapitałowy – (capital market)
tworzą

transakcje

instrumentami

finansowymi o charakterze wierzycielskim
bądź własnościowym.
Segment rynku finansowego, na którym
dokonuje się operacji instrumentami o
terminie zapadalności dłuższym niż rok,
czyli

jest

rynek

średnio-

długoterminowych kapitałów.

Rynek kapitałowy



ustawa

obrocie

instrumentami

finansowymi

–

definiuje

zasady

obrotu

instrumentami finansowymi,



ustawa o ofercie publicznej i warunkach
wprowadzania instrumentów finansowych
do zorganizowanego systemu obrotu oraz o
spółkach publicznych – reguluje m.in. zasady
przeprowadzania

ofert

publicznych

i definiuje obowiązki emitentów,



ustawa

nadzorze

nad

rynkiem

kapitałowym – określa rolę organu nadzoru,

Ramy prawne

polskiego rynku kapitałowego



Ustawa o funduszach inwestycyjnych
– określa zasady tworzenia i
działania funduszy inwestycyjnych,



Ustawa o giełdach towarowych
– reguluje zasady funkcjonowania
regulowanego rynku towarowego,



Ustawa o obligacjach
– określa zasady emisji, zbywania,
nabywania obligacji, – reguluje
tworzenie, organizację i funkcjonowanie wykupu
obligacji.



kodeks spółek handlowych
– reguluje tworzenie,
organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie,
łączenie, podział i przekształcanie
spółek handlowych,



ustawa o rachunkowości

– określa zasady

rachunkowości spółek.

Jednym z podstawowych filarów prężnego gospodarczo państwa
jest prawidłowo i efektywnie działający rynek kapitałowy. Jego
funkcje to:



mobilizacja kapitału – stworzenie atrakcyjnego miejsca
lokowania kapitału dla inwestorów, a więc transformacja
oszczędności w inwestycje,



alokacja

kapitału

–

zidentyfikowanie

potrzeb

finansowych,

ukierunkowanie

przepływów

środków

kapitałowych do chłonnych inwestycyjnie sektorów
gospodarki,

które

zapewniają najefektowniejsze wykorzystanie funduszy,



wycena kapitału i ryzyka – rynkowa ocena wartości
spółki
oraz określenie ryzyka towarzyszącego jej działalności.

Funkcje rynku

kapitałowego

Dobrze funkcjonujący rynek kapitałowy zapewnia:



optymalne lokowanie kapitału przez inwestorów,
w tym oszczędności gospodarstw domowych,



niższą cenę kapitału dla przedsiębiorców,



wzrost przejrzystości obrotu gospodarczego,



większą innowacyjność gospodarki,



większą

elastyczność

gospodarki

dostosowywaniu
się do zmian.

Rynek kapitałowy dzieli się na rynek
pierwotny i wtórny.
Rynek

pierwotny

część

rynku

kapitałowego, gdzie dokonuje się sprzedaży
nowo

wyemitowanych

papierów

wartościowych przez uprawnione do tego
podmioty gospodarcze.
Rynek wtórny, to rynek transakcji
odbywających się bez udziału emitentów,
lecz wyłącznie pomiędzy inwestorami.

Rynek obligacji:

Rynek obligacji Skarbu Państwa

Rynek obligacji komunalnych

Rynek obligacji przedsiębiorstw.

Rynek listów zastawnych.

Rynek akcji.

Rynek

innych

niż

akcje

instrumentów

finansowych,

których inkorporowane są prawa

udziałowe

podmiotach

gospodarczych.

Segmenty rynku kapitałowego

w Polsce

Papier wartościowy to szczególnego rodzaju
instrument

finansowy,

będący

dokumentem

stwierdzającym

istnienie

określonego

prawa

majątkowego

(najczęściej

wierzytelności

lub

udziału w spółce) w taki sposób, że posiadanie
dokumentu staje się niezbędną przesłanką
realizacji prawa (tzw. legitymacja formalna).

Papiery wartościowe

Papier wartościowy (w rozumieniu uoif):

◦

akcje, prawa poboru, prawa do akcji, warranty

subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy

zastawne, certyfikaty inwestycyjne, i inne zbywalne

papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa

majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z

akcji lub z zaciągniętego długu, wyemitowane na

podstawie właściwych przepisów prawa polskiego

lub obcego,

◦

inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w

wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do

nabycia lub objęcia w/w papierów wartościowych,

lub wykonywane poprzez dokonanie rozliczenia

pieniężnego.

ze względu na przedmiot uprawnień w nich

inkorporowanych:

•

papiery opiewające na wierzytelności pieniężne

(czeki, weksle, obligacje, listy zastawne,

bankowe

papiery

wartościowe,

skarbowe

papiery wartościowe, bony pieniężne NBP),

•

papiery

zawierające

uprawnienie

rozporządzania towarem, znajdującym się pod

pieczą wystawcy dokumentu (konosamenty,

dowody składowe),

•

papiery, w których inkorporowane są prawa

udziałowe w spółkach akcyjnych (akcje);

•

papiery, w których inkorporowane są prawa

udziałowe

zamkniętym

funduszu

inwestycyjnym (certyfikaty inwestycyjne).

Rodzaje papierów

wartościowych

względu

regulację

obrotu

papierami wartościowymi:

•

papiery imienne, z których prawa przenoszone
są w drodze przelewu i wydania dokumentu,

•

papiery na zlecenie, które legitymują jako
uprawnionego osobę imiennie wymienioną lub
przez nią oznaczoną, zbywalne na podstawie
indosu i wręczenia papieru,

•

papiery na okaziciela, które legitymują każdą
osobę, przedstawiającą dokument, zbywalne na
podstawie przeniesienia własności dokumentu i
jego wydania.

To papier wartościowy, emitowany w serii (czyli
reprezentujący prawa majątkowe podzielone na
określoną liczbę równych jednostek), w którym
emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela
obligacji (obligatariusza) i zobowiązuje się wobec
niego do spełnienia określonego świadczenia
(wykupu obligacji). Świadczenie to może mieć
charakter pieniężny lub niepieniężny

Obligacja

Ze względu na zabezpieczenie
spłaty obligacje dzielimy na:

obligacje

zabezpieczone,

których spłata jest zabezpieczona
całkowicie lub częściowo,

obligacje

niezabezpieczone,

których spłata nie jest w ogóle
zabezpieczona.

Rodzaje obligacji

Ze względu na termin wykupu (czyli dzień,
począwszy od którego obligacja podlega
wykupowi) obligacje dzielimy na:

klasyczne obligacje terminowe, czyli takie,

które są wykupywane przez emitenta po dacie z
góry określonej przez emitenta,

obligacje z opcją wykupu na żądanie

emitenta (callable bonds), w przypadku których
emitent może zażądać wykupu w dowolnym
momencie,

obligacje z opcją wykupu na żądanie

posiadacza (putable bonds), w przypadku
których właściciel może zażądać wykupu w
dowolnym momencie,

obligacje

bezterminowe

(obligacje

perpetualne, konsole), które nie podlegają
wykupowi przez emitenta i w przypadku
których właściciel bezterminowo otrzymuje
odsetki.

Ze względu na występowanie odsetek

wyróżniamy:

obligacje kuponowe, czyli takie, z tytułu

własności których otrzymuje się odsetki,

obligacje zerokuponowe, z tytułu własności

których nie otrzymuje się odsetek (po upływie

terminu wykupu właściciel obligacji otrzymuje od

emitenta kwotę równą wartości nominalnej

obligacji; brak odsetek jest rekompensowany

sprzedażą obligacji z dyskontem).

Ze względu na sposób naliczania odsetek

wyróżniamy:

obligacje o stałym oprocentowaniu, przy

których

emitent

zobowiązuje

się

dokonywania

regularnych

płatności

odsetkowych obliczanych na bazie stałej stopy

procentowej,

obligacje o zmiennym oprocentowaniu,

przy których emitent zobowiązuje się do

dokonywania

regularnych

płatności

odsetkowych obliczanych na bazie zmiennej

stopy procentowej, w oparciu o tzw. stawkę

referencyjną, niekiedy powiększoną o tzw.

marżę odsetkową o z góry ustalonej, stałej

wielkości (mającą charakter premii dla

nabywcy obligacji).

Ze względu na rodzaj świadczeń przypisanych

do obligacji wyróżniamy:

obligacje zwykłe, w przypadku których emitent

zobowiązany

jest

wobec

obligatariusza

spełnienia świadczenia pieniężnego, polegającego

zapłacie

należności

głównej

(wartości

nominalnej obligacji) lub (i) odsetek;

obligacje zamienne, w przypadku których emitent

zobowiązany jest do spełnienia świadczenia

niepienię-żnego

polegającego

przyznaniu

obligatariuszowi

prawa

objęcia

innych

instrumentów finansowych w zamian za te obligacje

(w Polsce można objąć jedynie akcji emitenta), przy

czym termin zamiany obligacji na akcje nie może

być dłuższy niż termin wykupu obligacji;

obligacje z prawem pierwszeństwa, w przypadku
których emitent zobowiązany jest do spełnienia
świadczenia

niepieniężnego,

polegającego

przyznaniu

właścicielowi

obligacji

prawa

subskrybowania akcji emitenta z pierwszeństwem
przed jego akcjonariuszami, przed terminem wykupu
obligacji;

obligacje z prawem do udziału w zysku emitenta,
w przypadku których emitent zobowiązany jest do
spełnienia świadczenia niepieniężnego polegającego
na przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do
udziału w zysku emitenta (prawo to wygasa z dniem
wykupu obligacji).

obligacje przychodowe, w przypadku których
emitent

zobowiązany

jest

spełnienia

świadczenia niepieniężnego polegającego na
przyznaniu właścicielowi obligacji prawa do
zaspokojenia swoich roszczeń z pierwszeństwem
przed innymi wierzycielami emitenta:



z całości albo z części przychodów lub z całości
albo części majątku przedsięwzięć, które zostały
sfinansowane ze środków uzyskanych z emisji
obligacji,



z całości albo z części przychodów z innych
przedsięwzięć określonych przez emitenta.

Ze względu na rodzaj rynku, na którym
obligacja jest notowana:

obligacje krajowe (emitent jest rezydentem
kraju, w którym emisja jest lokowana);

obligacje międzynarodowe (emitent nie jest
rezydentem kraju, w którym emisja jest
lokowana):

obligacje zagraniczne (obligacje podmiotów
zagranicznych

rynku

krajowym,

rozprowadzane przez dealerów krajowych);

euroobligacje (nominowane w innej walucie
niż waluta kraju lokowania, rozprowadzane
przez międzynarodowe konsorcja dealerów).

Jest

dłużnym

papierem

wartościowym

imiennym lub na okaziciela; emitować go
może jedynie bank hipoteczny.
Wpływy z emisji listów zastawnych służą:

refinansowaniu

kredytów hipotecznych

udzielanych przez banki hipoteczne,

nabywaniu

przez

banki

hipoteczne

wierzytelności innych banków z tytułu
udzielonych

przez

nie

kredytów

hipotecznych.

List zastawny

Ograniczenia

emisji

listów

zastawnych:

refinansowanie

kredytów

hipotecznych

wpływami z emisji listów zastawnych nie
może przekroczyć sumy odpowiadającej 60%
bankowo-hipotecznej wartości nieruchomości
obciążonych hipotekami;

łączna

kwota

nominalnych

wartości

znajdujących się w obrocie listów zastawnych
nie może przekroczyć 40-krotności funduszy
własnych banku.

List zastawny

Listy zastawne zabezpieczone są konkretnymi,
wyodrębnionymi wierzytelnościami emitenta, a
nie całością jego aktywów.
Bank

hipoteczny

prowadzi

rejestr

zabezpieczenia listów zastawnych, do którego
wpisywane są w odrębnych pozycjach określone
wierzytelności

(lub

grupy

wierzytelności)

stanowiące

podstawę

emisji

tych

listów

zastawnych. Bank prowadzi rejestr osobno dla
hipotecznych listów zastawnych oraz dla
publicznych listów zastawnych.

hipoteczny

list

zastawny

–

papier

wartościowy

wyemitowany

podstawie

wierzytelności

banku

hipotecznego

zabezpieczonych hipotekami, w którym to liście

bank zobowiązuje się wobec uprawnionego do

spełnienia określonych świadczeń pieniężnych;

publiczny list zastawny – papier wartościowy

wyemitowany

podstawie

kredytu

zabezpieczonego gwarancją lub poręczeniem

Skarbu Państwa, NBP, WE lub ich państw

członkowskich, EBOiR, EBI lub BŚ, lub na

podstawie wierzytelności banku hipotecznego z

tytułu kredytów udzielonych w/w podmiotom.

Rodzaje listów zastawnych

Papiery wartościowe, emitowane w serii przez
przedsiębiorstwo będące spółką akcyjną, w
których emitent stwierdza, że nabywca akcji
staje się współwłaścicielem spółki i zgodnie z
normami prawa obowiązującymi w Polsce -
uzyskuje uprawnienia:

charakterze

majątkowym

(uprawnienia samoistne)

charakterze

korporacyjnym

(uprawnienia

akcesoryjne

wobec

majątkowych).

Akcje

prawo do udziału w zysku
rocznym

spółki

(prawo

dywidendy),

prawo poboru akcji nowej emisji,

prawo do udziału w tzw. kwocie
likwidacyjnej.

Uprawnienia o charakterze majątkowym:



prawo do udziału w zysku spółki
(może

być

przeniesione

przeniesieniem akcji),



prawo do uchwalonej przez WZA
dywidendy

lub

przyszłych

dywidend (może być przedmiotem
obrotu).

Prawo do dywidendy



to ustawowe prawo pierwszeństwa objęcia

przez dotychczasowych akcjonariuszy akcji

nowych emisji w stosunku do liczby

posiadanych akcji,



jest prawem zbywalnym.

Prawo poboru



wyraża się w roszczeniu akcjonariusza o
przeniesienie na niego odpowiedniej
części majątku spółki, powstające w toku
postępowania likwidacyjnego, jeżeli po
zaspokojeniu wierzycieli pozostała jeszcze
jakaś część majątku spółki, która może
być

rozdysponowana

pomiędzy

akcjonariuszy.

Prawo do udziału w kwocie

likwidacyjnej

prawo uczestniczenia w WZA,

prawo głosu,

prawo do informacji,

bierne prawo wyborcze do organów

spółki,

prawo do zaskarżania uchwał WZA,

prawo do wytaczania powództwa na

rzecz spółki o naprawienie szkody.

Uprawnienia o charakterze

korporacyjnym

Akcja – papier wartościowy dający udział w majątku danego
podmiotu. Innymi słowy posiadając akcje jakiegoś podmiotu
stajemy się jego współwłaścicielami. Jest on emitowany w
celu pozyskania środków na określone cele związane z
funkcjonowaniem podmiotu.



Mamy wiele rodzajów akcji, nie wszystkie dają nam np.
takie samo prawo do partycypowania w majątku firmy, czy
tez do głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.



Zyski z posiadania akcji mogą wynikać ze sprzedaży po
wyższej cenie, niż cena zakupu lub z otrzymania tzw.
dywidendy. Dywidenda jest to część zysku jakie
przedsiębiorstwo przeznacza dla swoich akcjonariuszy,
czyli posiadaczy akcji.



Miejscem obrotu akcjami jest giełda.

Ze względu na uprzywilejowanie akcje

dzielimy na:

akcje zwykłe, czyli nieuprzywilejowane

(1 akcja zwykła = 1 głos na WZA),

akcje uprzywilejowane, w przypadku

których, według norm prawa w Polsce,

właściciel

akcji

może

być

uprzywilejowany co do:

dywidendy

podziału majątku polikwidacyjnego spółki

głosu (na WZA).

Rodzaje akcji



Uprzywilejowanie co do dywidendy: akcje

posiadają

pierwszeństwo

wypłacie

dywidendy,

która

status

dywidendy

uprzywilejowanej - maksymalnie do wysokości

dywidendy przypadającej na akcje zwykłe plus

kwota nie przekraczająca stopy dyskonta weksli

NBP).



Uprzywilejowanie co do głosu: na 1 akcję

mogą maksymalnie przypadać 2 głosy na

walnym zgromadzeniu akcjonariuszy.



Uprzywilejowanie

podziału

majątku polikwidacyjnego spółki: akcje
posiadają

pierwszeństwo

zaspokojenia,

czyli pierwszeństwo do spłaty według ceny
emisyjnej, lub prawo podwyższenia udziału
przy podziale majątku analogiczne do
podwyższenia udziału w zysku.

Akcje uprzywilejowane możemy podzielić ze
względu na sposób wypłacania dywidendy na:

akcje kumulacyjne, zobowiązujące spółkę do
wypłacania dywidendy za okres, w którym
spółka nie osiągnęła zysków (dywidendy te
wypłacane są w pierwszej kolejności, z chwilą
ponownego osiągnięcia wystarczającego zysku
przez spółkę),

akcje niekumulacyjne, w przypadku których
dywidenda jest wypłacana jedynie w latach, w
których spółka osiąga dostateczne zyski.

Akcje uprzywilejowane



Dogodniejszy dostęp do kapitału – jest to główna
zaleta wejścia na rynek publiczny. Przedsiębiorstwo
uzyskuje

długoterminowy

kapitał

cele

strategiczne,



Wzrost wiarygodności kredytowej,



Spotęgowanie prestiżu przedsiębiorstwa,



Zwiększenie płynności finansowej - Notowana na
giełdzie firmy mogą zamiast gotówki wykorzystać
własne akcje jako zapłatę za zobowiązania.

Korzyści z emisji akcji

Skarbowy

papier

wartościowy

jest

papierem wartościowym, w którym Skarb
Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem
właściciela takiego papieru, i zobowiązuje
się wobec niego do spełnienia określonego
świadczenia, które może mieć charakter
pieniężny lub niepieniężny.
Aktualnie występują 2 rodzaje s.p.w.:

◦

krótkoterminowe

s.p.w.

(bony

skarbowe),

◦

obligacje skarbowe.

Skarbowe papiery
wartościowe



To każdy papier wartościowy (w tym dłużny)

wyemitowany przez bank na podstawie art.

89 i n. Prawa bankowego.



Celem emisji b.p.w. jest gromadzenie przez

banki środków pieniężnych w PLN lub w

innej walucie wymienialnej.



Aby wyemitować b.p.w. bank musi podać

warunki emisji do publicznej wiadomości i

powiadomić Prezesa NBP o zamierzonej

emisji papierów wartościowych na 30 dni

przed terminem emisji, wskazując warunki i

wartość emisji.

Bankowe papiery

wartościowe

Jest papierem wartościowym o określonej
dokładnie przez prawo wekslowe formie,
charakteryzującym się tym, że złożenie na
nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę
zobowiązania wekslowego podpisującego.
Wystawiany jest z reguły na krótkie terminy
(nie dłuższe niż 1 rok) i wykupywany przez
wystawcę po cenie zazwyczaj równej
nominałowi (kwocie wypisanej na wekslu).

Weksel

Weksel własny – papier wartościowy zawierający

bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia

określonej sumy pieniężnej we wskazanym miejscu

czasie

stwarzający

bezwarunkową

odpowiedzialność osób na nim podpisanych.

Weksel

trasowany

–

papier

wartościowy

zawierający skierowane do oznaczonej osoby

bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej

sumy pieniężnej we wskazanym miejscu i czasie i

stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób

na nim podpisanych.

Rodzaje weksli

Papier wartościowy wystawiony przez instytucję
finansową z siedzibą na terytorium państwa –
strony umowy o EOG lub należącego do OECD, w
którym inkorporowane jest prawo do zamiany tego
p.w. na określone p.w. we wskazanej w warunkach
emisji proporcji, przejście na właściciela tego p.w.
praw majątkowych stanowiących pożytki z p.w. lub
ich równowartości oraz, w przypadku akcji,
możliwość wydania przez właściciela tego p.w.
jego emitentowi wiążącej dyspozycji co do sposobu
głosowania na WZA.

Kwit depozytowy

To p.w. na okaziciela emitowane przez
zamknięty

fundusz

inwestycyjny

reprezentujące

prawa

majątkowe

uczestników funduszu.
Certyfikat inwestycyjny jest niepodzielny;
certyfikaty jednego funduszu reprezentują
jednakowe prawa majątkowe.

Certyfikaty inwestycyjne

Zamknięty fundusz inwestycyjny to osoba
prawna, której wyłącznym przedmiotem
działalności

jest

lokowanie

środków

pieniężnych zebranych publicznie (przez
emisję

certyfikatów

inwestycyjnych)

określone w ustawie p.w. oraz inne prawa
majątkowe. Certyfikaty wyemitowane przez
z.f.i. umarza się jedynie w przypadkach
przewidzianych w ustawie.

Wydanie przez KPWiG zezwolenia na
utworzenie z.f.i. oznacza dopuszczenie I
emisji certyfikatów do obrotu publicznego.
Kolejne emisje są dopuszczane przez KPWiG
po złożeniu wniosku przez emitenta (nie
później niż 7 dni od zamknięcia emisji).
I emisja może trwać nie dłużej niż 4
miesiące, natomiast każda następna - nie
dłużej niż 6 miesięcy.



Cena emisyjna certyfikatów drugiej i następnych

emisji nie może być niższa niż wartość aktywów

netto przypadająca na certyfikat według ostatniej

wyceny aktywów z.f.i. poprzedzającej emisję.

Wycena ta musi być dokonana przynajmniej na 7

dni przed rozpoczęciem zbywania certyfikatów

danej emisji.



Wartość aktywów netto przypadająca na

certyfikat to rynkowa wartość aktywów z.f.i.

pomniejszona

zobowiązania

funduszu,

podzielona

przez

ilość

wyemitowanych

certyfikatów



Komisja Nadzoru Finansowego (KNF)



Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych
SA (KDPW)



Bank rozliczeniowy



Giełda

Papierów

Wartościowych

Warszawie SA (GPW)



Centralna Tabela Ofert SA (CeTO)

Instytucje rynku

kapitałowego



Sprawuje m.in. nadzór nad rynkiem kapitałowym.



Odpowiada m.in. za:



zatwierdzanie prospektów emisyjnych i nadzór nad

wypełnianiem przez emitentów obowiązków

informacyjnych,



licencjonowanie i nadzór nad domami maklerskimi,



licencjonowanie i nadzór nad funduszami

inwestycyjnymi,



podejmowanie działań zapewniających sprawne

funkcjonowanie rynku papierów wartościowych i

ochronę inwestorów,



przygotowywanie projektów aktów prawnych

związanych

z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych,



udzielanie zezwoleń na prowadzenie giełdy

towarowej.

Komisja Nadzoru Finansowego

(KNF)

KDPW jest instytucją prowadzącą i nadzorującą system
depozytowo-rozliczeniowy

zakresie

obrotu

papierami

wartościowymi.
KDPW odpowiada m.in. za:



rozliczanie transakcji zawartych na publicznym rynku
papierów wartościowych,



wypłatę środków zgromadzonych na rachunkach do
określonej

wysokości

prowadzenie

kont

depozytowych,
na których zapisywane są papiery wartościowe
uczestników systemu depozytowego,



nadzór nad zgodnością wielkości emisji papierów
wartościowych znajdujących się w obrocie.

Krajowy Depozyt

Papierów Wartościowych (KDPW)

Giełda, czyli regularne, odbywające się w
określonym czasie i miejscu, podporządkowane
określonym normom i zasadom, spotkanie stron
zawierających transakcje kupna i sprzedaży.

Zapewnia koncentrację popytu i podaży różnych
towarów w jednym miejscu i w określonym
czasie oraz umożliwia zawieranie transakcji
kupna – sprzedaży według z góry określonych
zasad, podporządkowanych regulaminowi giełdy.

Giełda

Giełda papierów wartościowych rozumiana
jest jako pewien rodzaj rynku, na którym
dokonywane są transakcje kupna – sprzedaży
papierów, które zostały dopuszczone do obrotu
na giełdzie.

Na giełdzie gromadzą się osoby, które w
wyznaczonym czasie oraz miejscu dokonują
między sobą transakcji kupna – sprzedaży
papierów w sposób bezpośredni czy też za
pomocą pośredniczącego maklera.



Funkcja ALOKACYJNA

Transfer wolnych funduszy pieniężnych od podmiotów

dysponujących nadwyżkami do tych firm i instytucji,
którym brakuje środków.



Funkcja WARTOŚCIUJĄCA

Ukształtowanie się kursów równowagi, które zapewniają

zrównanie się popytu z podażą na dane instrumenty finansowe, a to
zapewnia bieżącą i adekwatną wycenę kapitałów w całej
gospodarce.



Funkcja KONTROLNA

Zapewnienie akcjonariuszom spółek publicznych skutecznej i

efektywnej kontroli nad firmami.

Funkcje giełd



Zwiększenie skłonności do oszczędzania



Pomnażanie kapitału



Zwiększenie płynności notowanych papierów
wartościowych



Umożliwienie lepszej dywersyfikacji ryzyka



Funkcje edukacyjne

Istnieją dwa modele giełd:
A) model amerykański
B) Model niemiecki

Modele giełdy

W modelu amerykańskim - giełda jest instytucją prywatno
– prawną stanowiącą zrzeszenie kupców, przemysłowców,
pośredników, bankierów, którzy za pomocą giełdy lepiej
załatwiają swoje interesy handlowe, niż bez niej. Działalność
tego zrzeszenia oparta jest na ogólnych normach prawa
handlowego i cywilnego i ma w zasadzie formę spółki
akcyjnej. Liczba członków giełdy jest ograniczona.
Członkostwo

giełdzie

jest

przedmiotem

obrotu

rynkowego, można je kupić lub sprzedawać. Głównym
przywilejem członków giełdy jest to, że tylko oni uprawnieni
są do zawierania transakcji na giełdzie. Państwo nie
ingeruje w tworzenie i organizację giełd, ale specjalne
państwowe instytucje kontrolują, czy działalność giełdy
zgodna jest z ustawami dotyczącymi obrotu giełdowego.

Model amerykański

W systemie niemieckim - giełda jest instytucją
publicznoprawną, której powstanie jest uzależnione od
zgody właściwego organu administracji państwowej i
której działalność odbywa się w ramach ściśle
określonych przez ten organ. Organ administracji
państwowej

prawo

lokować

komisarza

państwowego we władzach giełdy. Liczba członków
giełdy nie jest w zasadzie ograniczona, a członkostwo
w giełdzie nie jest równoznaczne z prawem do
przeprowadzania transakcji na giełdzie. Najczęściej
jest tak, że przeprowadzenia transakcji na giełdzie jest
powierzane wyłącznie maklerom lub dealerom.

Model niemiecki

Współcześnie największą rolę odgrywają giełdy:



New York Stock Exchange (NYSE) - tzw. stara giełda
nowojorska, notowane są tam głównie spółki "starej
ekonomii",



National Assocation of Securities Dealers Automated
Quotations System (NASDAQ) - amerykańska giełda
elektroniczna notująca głównie spółki internetowe,



London Stock Exchange - giełda londyńska,



Giełda we Frankfurcie nad Menem,



Giełda w Paryżu,



Giełda w Tokio,



Giełda w Hong Kongu.

Miejsce

zawierania

transakcji

papierami

wartościowymi.
Na GPW można dokonywać transakcji: akcjami,
obligacjami, prawami poboru, prawami do akcji,
kontraktami terminowymi, warrantami, opcjami,
certyfikatami inwestycyjnymi.
Na GPW wyodrębnione są rynki: podstawowy i
równoległy
– różnią się wymogami dopuszczeniowymi.
WARSET – system operacyjny GPW wzorowany
na systemie działającym m.in. na giełdzie w Paryżu.

Giełda Papierów Wartościowych

w Warszawie (GPW)



dopuszczenie

obrotu

publicznego

wyemitowanych papierów wartościowych,



organizowanie transakcji giełdowych,



ustalanie

kursów

giełdowych

papierów

wartościowych,



zawieszanie

notowań

papierów

wartościowych na giełdzie,



rozstrzyganie sporów majątkowych między

uczestnikami transakcji giełdowych,



wydawanie zezwoleń biurom maklerskim na

działalność na giełdzie,



wydawanie publikacji o wynikach sesji

giełdowych.

Funkcje GPW

Pałac Saski, 1817 r.

pierwsza siedziba Giełdy Kupieckiej

Bank Polski

siedziba Giełdy
w latach 1828-1877

Ul. Królewska 12/14

siedziba Giełdy
w latach 1877-1939

Ul. Nowy Świat 6/12

siedziba Giełdy
w latach 1991-2000

Ul. Książęca 4

siedziba Giełdy

od 2000 r.

byk - symbol giełdowej hossy

CeTO (Centralna Tabela Ofert) - jest to
nieurzędowy,

publiczny

rynek

papierów

wartościowych.
Powstała 12 lutego 1996 roku jako spółka
akcyjna. Jej głównym akcjonariuszem jest
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie.
CeTO jest elementem regulowanego wtórnego
publicznego obrotu pozagiełdowego. Rynek
pozagiełdowy jest przeznaczony dla spółek,
które nie spełniają restrykcyjnych wymagań
rynku giełdowego.

CeTO

Zakres obowiązków CeTO S.A. obejmuje:



Opracowywanie oraz egzekwowanie zasad i
przepisów obowiązujących na regulowanym
rynku pozagiełdowym,



Nadzór

nad

prowadzonym

obrotem,

gwarantujący poziom i integralność rynku,



Obsługę elektronicznego systemu obrotu,



Udostępnianie

informacji

ofertach,

notowaniach

transakcjach

papierami

wartościowymi, które są przedmiotem obrotu
na rynku pozagiełdowym.

Rynek pozagiełdowy, taki jak Centralna Tabela Ofert cechuje
większe ryzyko inwestycyjne. O dopuszczeniu danej spółki na
CeTO decyduje Komisja Papierów Wartościowych. Notowane są
tu nie tylko bogate i dobrze rozwinięte spółki, ale również
przedsiębiorstwa szukające kapitału na rozwój. Wprowadzenie
papierów wartościowych do obrotu na rynku CeTO może
nastąpić z wykorzystaniem instytucji prospektu emisyjnego lub
w trybie zakładającym znaczne uproszczenie w zakresie
obowiązków informacyjnych. Zasady obrotu na rynku CeTO
określa regulamin uchwalany przez radę nadzorczą, który
następnie wymaga zatwierdzenia przez KPWiG. Obrót
papierami wartościowymi ma charakter zdecentralizowany,
czyli dokonywany jest on przez uczestników CeTO działających
w swoich siedzibach i zawierających transakcje bezpośrednio
między sobą.

Papierami wartościowymi notowanymi na rynku CeTO mogą
być:



akcje,



obligacje spółek i jednostek samorządu terytorialnego (JST),



instrumenty dłużne emitowane przez Skarb Państwa,



listy zastawne,



finansowe instrumenty pochodne

W 2002 roku podjęto decyzję o wprowadzeniu na CeTO
notowań

skarbowych

papierów

wartościowych,

zdematerializowany obrót na tym rynku odbywa się
codziennie w systemie notowań ciągłych za pośrednictwem
systemu transakcyjnego ExTra.
Indeks spółek notowanych na CeTO nosi nazwę ITO.

Każda grupa osób specjalizująca się w
pewnych zagadnieniach ma tendencję do
tworzenia

specyficznego

języka,

niezrozumiałego dla ludzi spoza branży
Aby sprawnie funkcjonować na rynku
kapitałowym należy nauczyć się jego języka
i kilku zwrotów

Specyficzny język…

TERMIN ANGIELSKI

TERMIN POLSKI

ZNACZENIE

Hammering the

market

Młotkowanie rynku

Intensywna

sprzedaż

akcji przez inwestorów,

którzy sądzą, że ceny

akcji

są

przewartościowane

Shark watcher

Obserwator rekinów

Firma specjalizująca się

wczesnym

wykrywaniu

działań

prowadzących

wrogiego

przejęcia

przedsiębiorstwa

Sleeping beauty

Śpiąca królewna

Potencjalny

obiekt

przejęcia

Take a bath

Wykąpać się

Poniesienie

wielkich

strat (przyjęcie pozycji

finansowej)

Turkey

Indyk

Niekorzystna inwestycja

Yo- yo stock

Akcja typu jo-jo

Znaczne zmiany ceny w

dół i górę

Rynek walutowy nie jest umiejscowiony
geograficznie, lecz funkcjonuje wszędzie
tam, gdzie zmienia się jedne waluty na
drugie.
To miejsce zetknięcia podaży walut i popytu
na nie, przez co dochodzi do ustalenia
kursów walutowych.

Rynek walutowy

Rynek walutowy inaczej definiowany to ogół
podmiotów dokonujących transakcji wymiany
walut

oraz

mechanizm

ekonomiczny

umożliwiający

przeprowadzanie

tych

transakcji.



umożliwia wymianę jednego pieniądza na
drugi,



dzięki

niemu

nie

jest

konieczne

natychmiastowe równoważenie obrotów
handlowych,



pozwala częściowo zabezpieczyć się
przed ryzykiem wahań kursów walut i
ewentualnością

spadku

wartości

zagranicznych walorów finansowych,

Funkcje rynku walutowego



umożliwia wycenę walut obcych,



umożliwia porównywanie cen towarów i usług
między krajami,



informuje o ograniczoności zasobów walut,



umożliwia transfer siły nabywczej między
krajami,



jest podstawowym elementem w mechanizmie
alokacji zasobów w skali światowej.

Do najważniejszej kategorii instrumentów i

transakcji

związanych

rynkiem

walutowym zalicza się miedzy innymi:



transakcje walutowe:

- natychmiastowe,
- terminowe.

Transakcje natychmiastowe (F/X foreign
exchange) oznaczają, że dostawa waluty
następuje za dwa dni robocze, gdyż jest to
najkrótszy czas potrzebny bankom do
rozliczenia transakcji, co oznacza, że
transakcja zawarta w poniedziałek będzie
mieć datę rozliczenia w środę.

Transakcje

natychmiastowe

Transakcje terminowe (forward) są umową
pomiędzy dwoma stronami transakcji, na
podstawie której dwie waluty są wymieniane
po kursie ustalonym w dniu zawarcia
transakcji,

lecz

dostawą

waluty

określonym dniu w przyszłości. Transakcja
terminowa dotyczy regularnego odcinka
czasu: tygodnia, dwóch tygodni, miesiąca,
dwóch do dwunastu miesięcy, a nawet
występują transakcje kilkuletnie (nowością są
terminy nieregularne).

Transakcje terminowe

Rynek

pozabilansowych

instrumentów

finansowych (ang. off balance sheet financial
instruments market) jest najmłodszym i
najszybciej rozwijającym się segmentem
rynku finansowego. Inne jego nazwy to rynek
instrumentów

pochodnych

oraz

rynek

derywatów.

Rynek instrumentów

pochodnych

Instrument

pochodny

instrument

finansowy mający postać kontraktu, którego
wartość

zależy

wartości

innego

instrumentu finansowego /np. akcji czy
waluty/ lub towaru, zwanego instrumentem
podstawowym.

Zasadniczą funkcją rynku instrumentów
pochodnych jest dostarczanie uczestnikom
rynku narzędzi zabezpieczających przed
ryzykiem wynikającym ze zmienności stóp
procentowych oraz zmian cen akcji, a także
umożliwiających

spekulację

tych

zmianach. Początek temu rynkowi dały w
latach

siedemdziesiątych

Chicago

giełdowe transakcje futures w odniesieniu
do stóp procentowych.

Na rynku tym handluje się instrumentami

finansowymi zmniejszającymi ryzyko. Do

grupy

tych

instrumentów

zwanymi

pochodnymi zaliczyć możemy:



opcje,



kontrakty terminowe,



swapy,



warranty.

Instrumenty pochodne

Opcja jest umową między nabywcą a
sprzedawcą. Kupujący nabywa prawo, ale nie
obowiązek – kupna (call option) lub sprzedaży
(put option) określonej ilości waluty według z
góry ustalonego kursu w określonym terminie
w przyszłości lub wcześniej. Sprzedawca jest
natomiast zobowiązany do dostarczenia lub
odbioru tej waluty, jeżeli zażąda tego nabywca
opcji. Kupujący może zrealizować opcję: w
określonym dniu w przyszłości (styl europejski)
lub do określonej daty (styl amerykański).

Opcja

Opcje kupna – kontrakt dający nabywcy

prawo

kupna

ustalonej

ilości

instrumentu bazowego po określonej

cenie i określonym terminie

Opcje sprzedaży - kontrakt dający

nabywcy prawo do sprzedaży ustalonej

ilości

instrumentu

bazowego

określonej cenie i określonym terminie

Opcje

Termin wykonania – moment wykonania

swojego prawa

Termin wygaśnięcia – moment po którym

opcja nie może być wykonana

Opcje

Ze względu na termin wygaśnięcia opcje

dzielimy na

◦

europejskie – opcja może być wykonana
jedynie w terminie wygaśnięcia

◦

amerykańskie – opcja może być wykonana w
dowolnym momencie do terminu wygaśnięcia

Opcje

Kontrakt

terminowy

instrument

zobowiązujący strony kontraktu do kupna lub
sprzedaży instrumentu podstawowego w
określonej ilości, w określonym terminie, po
określonej cenie (kontrakt futures, kontrakt
forward).
Umowa zobowiązująca dwie strony do
zawarcia

przyszłości

transakcji na

wcześniej ustalonych warunkach.

Kontrakt terminowy

Kontrakt terminowy jest to zobowiązanie
dwóch

stron

przeprowadzenia

określonym terminie w przyszłości transakcji
kupna-sprzedaży pewnej ilości instrumentu
podstawowego po ustalonej cenie. Strony
zawierające kontrakt terminowy zabezpieczają
się

przed

zmianami

ceny

instrumentu

podstawowego (jedna strona przed spadkiem
ceny, druga strona przed wzrostem ceny), gdyż
poprzez zawarcie kontraktu terminowego cena
w przyszłej transakcji jest ustalona.

Swap to kontrakt, który polega na zamianie
przyszłych płatności stron kontraktu, np.
swap procentowy - umowy między np.
dwoma stronami transakcji, w której każda
ze stron zgadza się dokonywać przyszłych
płatności na rzecz drugiej strony w czasie
trwania danego kontraktu. Swapy są z
reguły zawierane na dłuższe okresy i pełnią
podobną rolę jak kontrakty FRA (dla
głównych walut okres wynosi od 2 do 10
lat).

Swap

Warranty dają prawo bądź do zakupu
papierów wartościowych, np. akcji po
określonej cenie w przyszłości, bądź do
subskrypcji przyszłych emisji akcji. Należą
one do grupy instrumentów spekulacyjnych.

Warranty

To niebezpieczeństwo tego, że nie zarobimy

na naszych inwestycjach lub wręcz
poniesiemy straty. W praktyce im większe
potencjalne zyski, tym większe ryzyko
związane z inwestycją. Najbezpieczniejsze
formy inwestowania dadzą nam więc
stosunkowo niewielkie zyski.

Ryzyko na rynku

finansowym

Ryzyko w większości przypadków rozumiane
jest jako możliwość (prawdopodobieństwo), że
coś się nie uda. Natomiast w inwestycjach (na
rynkach

finansowych)

ryzyko

nie

jest

jednoznacznie rozumiane. Ryzyko rozumiane
jest tu jako zagrożenie, w wyniku którego
powstaje szkoda. Częściej jednak stosowane
jest pojęcie ryzyka, traktowanego zarówno
jako zagrożenie, ale również szansa. Ryzyko
obok

dochodu

jest

podstawową

cechą

inwestycji.



Ryzyko rynkowe wynika ze zmian cen przede
wszystkim na rynku finansowym. To ryzyko: stopy
procentowej, cen akcji, cen towarów (rozumianych
jako ceny towarowych instrumentów pochodnych)
oraz kursu walutowego. Dotyczy ono wszystkich
uczestników rynku finansowego.



Ryzyko kredytowe wynika z kondycji finansowej
jednej ze stron zawartego kontraktu. Jeżeli kondycja
ulega

pogorszeniu

istnieje

możliwość

niedotrzymania warunków (ryzyko niedotrzymania
warunków). Występuje wszędzie tam, gdzie będziemy
mieli do czynienia ze zobowiązaniami drugiej strony.

Rodzaje ryzyka na r.f



Jednym z ważniejszych dla indywidualnego
inwestora

jest ryzyko

płynności. Należy

pamiętać, że instrumenty o małej płynności
charakteryzują się większą różnicą ceny
kupna i sprzedaży, a często w czasie sesji w
ogóle nie dochodzi do transakcji.



Inwestorzy muszą brać pod uwagę także inne
rodzaje ryzyka mające wpływ na rynki
finansowe: np. ryzyko polityczne (konflikt
militarny) czy ryzyko prawne (zmiana
przepisów mających wpływ na gospodarkę).



ryzyko makroekonomiczne - wynika z
wrażliwości rynku kapitałowego na krajowe
i światowe czynniki makroekonomiczne
zależne od tempa wzrostu gospodarczego,
deficytów budżetowych i handlowych,
poziomu

inwestycji,

popytu

konsumpcyjnego,

wysokości

inflacji

poziomu stóp procentowych, kształtowania
się cen surowców, a także sytuacji
geopolitycznej,



ryzyko branżowe dla spółek działających w określonej
branży, występują czynniki ryzyka jak: wzrost
konkurencji i wahania popytu na towary oferowane
przez branżę, zmiany technologiczne; dywersyfikacja
branżowa

może

skutecznie

ograniczyć

ryzyko

branżowe,



ryzyko specyficzne - jest związane z indywidualną
sytuacją spółki tj. z pracą zarządu, zmianami strategii
biznesu spółki i ładu korporacyjnego, konfliktu
akcjonariuszy, polityką dywidendową, zdarzeniami
losowymi

dotyczącymi

spółki;

dywersyfikacja

inwestycji pomiędzy akcje różnych spółek ograniczy
znacząco ten rodzaj ryzyka.