MATERIA A ŚWIADOMOŚĆ

Teza: Materia jest pierwotna a świadomość wtórna.

Podmiotem świadomości jest człowiek. Myśli nie mózg

lecz człowiek w mózg wyposażony. „Świadomość nie

może być nigdy niczym innym, jak świadomym

bytem, a byt ludzki to ich rzeczywisty proces

życiowy” – K. Marks.

Pojęcie i struktura

świadomości

• Naukowe i pozanaukowe ujmowanie świadomości.
• Materialistyczne pojmowanie świadomości:

świadomość właściwością człowieka.

• Definicje świadomości: świadomość jednością

przeżycia i wiedzy, subiektywnym obrazem
obiektywnego świata i celowej, ukierunkowanej na
przekształcanie rzeczywistości regulacji czynności
organizmu.

• Struktura świadomości: świadomość zmysłowa,

świadomość rozumowa (racjonalna), pamięć – jako
zdolność do utrwalania, zachowywania i odtwarzania
informacji.

Świadomość a psychika.

• Jedność świadomości i mowy.
• Samowiedza jako element świadomości.
• Świadomy i nieświadomy aspekt życia psychicznego

człowieka.

• Społeczne determinanty świadomości.
• Świadome twórcze znaczenie materialnej

(produkcyjnej) działalności człowieka.

• Idealistyczne, pozanaukowe ujmowanie świadomości.
• Religijna odmiana idealistycznego pojmowania

świadomości: problem tzw. nieśmiertelnej duszy
ludzkiej.

Problem psychofizyczny

• Materialne podłoże zjawisk psychicznych źródłem pytania o

stosunek zjawisk psychicznych do materialnych.

• Dwa przeciwstawne sposoby rozwiązania problemu

psychofizycznego:

– idealistyczny,
– materialistyczny.

• Psychika niezależna od materii – teza idealistycznej (w różnych

wersjach) interpretacji problemu psychofizycznego.

• Paralelizm psychofizyczny na gruncie współczesnej psychologii.
• Uznanie psychiki jako funkcji materii materialistycznym

rozwiązaniem problemu psychofizycznego.

• Różnice w rozstrzygnięciu problemu psychofizycznego na gruncie

materializmu:

– materializm mechanistyczny (wulgarny),
– materializm dialektyczny.

Materializm mechanistyczny

• Materializm dialektyczny o relacji:

materia – psychika.

• Swoistość psychiki jako funkcji

mózgu; jej materialne podłoże i
idealny charakter.

• Zdolność psychiki do wtórnego

oddziaływania na organizm, którego
jest funkcją.

Przyrodoznawstwo o materialnym

podłożu świadomości

• Badania naukowe a materializm
• a. Badania genetyczne – współzależność między rozwojem

organizmu a rozwojem funkcji psychicznych.

– Pochodzenie świadomości i jej rozwój w procesie ewolucji organizmu.
– Psychika zwierząt a psychika człowieka.

• b. Badania psychopatologiczne – związek między

funkcjonowaniem systemu nerwowego a zakresem funkcji
psychicznych.

• c. Fizjologia Pawłowowska – badania odruchu warunkowego

wskazują zależność między procesami fizycznymi zachodzącymi
w organizmie a procesami psychicznymi tegoż organizmu.

• d. Badania cybernetyczne – cybernetyczne modelowanie

procesów intelektualnych podważeniem koncepcji
nadnaturalnego pochodzenia świadomości.

Zagadnienia do dyskusji

• 1. Materialistyczne wyjaśnienie

pochodzenia świadomości.

• 2. Świadomość a problem tzw. duszy.
• 3. Świadomość jako produkt

społeczny.

• 4. Praca a świadomość.