Klimatologia i Balneoterapia, pojęcie

pogody, cechy klimatu i lecznictwo

uzdrowiskowe

Przygotowała: Bogna
Kowalska

Balneoterapia

Balneoterapia (z łaciny "balneum" - kąpiel i greckiego

"therapeja" - leczenie), dział balneologii zajmujący się
leczeniem uzdrowiskowym, w którym podstawowym
środkiem leczniczym są naturalnie występujące
czynniki, takie jak wody mineralne i zawarte w nich
gazy, a także borowiny (→ peloidy), stosowane do
inhalacji, okładów, kąpieli czy kuracji pitnych. W ten
sposób leczy się przede wszystkim stany
rekonwalescencji po rozmaitych chorobach, np. po
przewlekłych zespołach zapalnych, stany wyczerpania
po zabiegach operacyjnych, choroby psychosomatyczne,
urazowe uszkodzenia narządu ruchu, zmiany
zwyrodnieniowe stawów.

Balneoterapia obejmuje

zabiegi lecznicze w postaci:

•

kąpieli,

•

natrysków,

•

irygacji,

•

masażu podwodnego,

są one wykonywane przy użyciu wód

mineralnych.

Klimatologia

nauka o klimacie, która:

1) bada przyczyny powstawania różnych typów klimatu (klimatologia ogólna).
2) przedstawia różne cechy klimatu konkretnych obszarów, wyjaśnia przyczyny ich
zróżnicowania i dokonuje
regionalizacji klimatów na kuli ziemskiej (klimatologia regionalna).
3)    bada klimaty minionych epok geologicznych w celu poznania warunków
klimatycznych i ich zmian w
dziejach Ziemi (paleoklimatologia).
4)    odpowiada na konkretne zapotrzebowanie związane z życiem i gospodarką
człowieka (klimatologia
stosowana), np.: bada związki między organizmami żywymi a otaczającym
środowiskiem atmosferycznym
(bioklimatologia), bada właściwości klimatyczne danego obszaru z punktu
widzenia wzrostu, rozwoju i
plonowania roślin uprawnych (agroklimatologia), analizuje zestawy sytuacji
pogodowych i klimatycznych
sprzyjających lub groźnych dla różnego roKlimaty kuli ziemskiej mają układ
strefowy,
w przybliżeniu równoleżnikowy.

Wyróżnia się strefy klimatyczne:

· równikową,

· podrównikową,

· zwrotnikową,

· podzwrotnikową,

· umiarkowaną,

· subarktyczną

· arktyczną lub antarktyczną.

W strefach istnieją różne typy klimatów,

uwarunkowane położeniem w stosunku do

mórz i oceanów oraz wzniesieniem terenu.

Należą do nich klimaty:

· morski,

· śródziemnomorski,

· monsunowy,

· kontynentalny,

· pustynny,

· górski.

Mezoklimat – klimat miejscowy, klimat lokalny, klimat (zespół

elementów klimatologicznych)
charakterystyczny dla takich jednostek geograficznych, jak
np. dolina rzeczna, wzgórze, las, miasto.
Mezoklimat stanowi niższy stopień w hierarchii podziału
klimatu po makroklimacie.
Mikroklimat – klimat (zespół elementów klimatologicznych)
charakterystyczny dla małej części środowiska
przyrodniczego, jak np. kępy traw, korony drzew, bardzo
zmienny i nietrwały. Po makroklimacie i
mezoklimacie mikroklimat stanowi najniższy stopień w
hierarchii podziału klimatu.
Określenie „mikroklimat” odnosi się do różnic przebiegu
czynników klimatycznych na niewielkim terenie w
stosunku do panującego makroklimatu. Mają one wpływ na
dobór gatunków roślin, ich wegetację, a nawet
czas życia.

Warunki klimatyczne przejawiają się przez

elementy klimatu, do których należą:

• usłonecznienie,

• temperatura,

• wilgotność,

• zachmurzenie,

• opady,

• ciśnienie atmosferyczne itp.

Temperatura

jest miarą średniej energii kinetycznej cząsteczek. Jednostką temperatury w układzie SI

jest
kelwin (temperaturę bezwzględną w krajach anglosaskich wyraża się czasem w stopniach
Rankine'a).
Temperatura powietrza pochodzi z zamiany energii promieniowania słonecznego na
energię cieplną.
Temperatura gleby zależy od wymiany ciepła z atmosferą. Warunki cieplne gleby zależą w
dużej mierze od jej
wilgotności. Używane na co dzień pojęcie temperatury oznacza temperaturę względną, o
zerze
zdefiniowanym w sposób arbitralny – w różnych krajach stosuje się różne jednostki, jak
stopień Celsjusza
(deg), Fahrenheita, Réamura.
TFahrenheit = 32 +9/5 TCelsjusz
TCelsjusz = 5/9 (TFahrenheit – 32)
TKelwina = TCelsjusza + 273,15
TReamur = 4/5 TCelsjusz
TRømer = 21/40 TCelsjusz + 7,5
TRankine = 9/5 TKelwin
Z punktu widzenia gospodarki rolnej i uprawy roślinności ważna jest nie tylko
temperatura średnia lecz
również wahania temperatury, np. Bretania i wybrzeża Morza Kaspijskiego mają zbliżoną
temp. średnią lecz
wahania dla pierwszej to 9°C, a dla drugiej lokalizacji   33°C.

Usłonecznienie

Pod tym mianem określa się czas operacji Słońca, czyli czas, w którym promieniowanie

bezpośrednie dochodzi do powierzchni terenu. Usłonecznienie mierzy się jako sumę dobową
(dokładniej - dzienną; w godzinach i minutach lub godzinach i ich częściach dziesiątych)
operacji Słońca, sumę miesięczną i sumę roczną. Usłonecznienie dobowe zależne jest od trzech
czynników:

•

długości dnia (określonej przez czynniki astronomiczne - datę i związaną z nią wartością
deklinacji Słońca oraz szerokości geograficznej miejsca obserwacji. Ten zespół czynników
określa tak zwane usłonecznienie maksymalnie możliwe (Um); czas od momentu wschodu
Słońca do momentu jego zachodu),

•

zachmurzenia, które ogranicza możliwość dotarcia promieni słonecznych do powierzchni
(czynnik meteorologiczny),

•

zespołu czynników topograficznych (rzeźba terenu), który może powodować zacienienie terenu
przez znajdujące się w otoczeniu miejsca pomiarów elewacje (wyniosłości terenowe) lub
własne cechy powierzchni (nachylenie i ekspozycję danej powierzchni - np. przy nachyleniu
terenu przeciwnym do azymutu Słońca i kącie nachylenia większym od wysokości Słońca w
danym momencie do danej powierzchni nie będą dochodziły promienie słoneczne). Ten ostatni
czynnik ma duże znaczenie na lądzie (zwłaszcza w górach i innych terenach silnie rozciętych),
przyczyniając się do silnego lokalnego zróżnicowania dopływu promieni słonecznych do
powierzchni terenu, gdzie może być przyczyną silnego zróżnicowania warunków
topoklimatycznych. Na morzu, gdzie nie występuje osłonięcie widnokręgu, nie odgrywa żadnej
roli.

Wilgotność

•

poziom wilgoci - mierzony stężeniem
wody lub pary wodnej zależnie od
sytuacji.

Zachmurzenie

jest to stopień pokrycia nieba przez

chmury. Do jego określania stosuje się
skalę od 0 do 8 (8 oznacza pełne
zachmurzenia, 0 - brak). Przy podawaniu
stopnia zachmurzenia podaję się także
rodzaj i gatunek chmur.

Większe zachmurzenie występuje zwykle

nad oceanami niż nad lądami (wyjątkiem
jest strefa równikowa). Na mapach
klimatycznych średnie zachmurzenie
oznacza się izonefami.

Symbol na mapie synoptycznej

•

0/8 bezchmurnie

•

1/8 słonecznie

•

2/8 mało chmur

•

3/8 małe zachmurzenie

•

4/8 częściowe zachmurzenie

•

5/8 pochmurnie

•

6/8 w większości pochmurnie

•

7/8 chmury w większości zakrywające niebo

•

8/8 całkowite zachmurzenie

•

9/8 niebo niewidoczne

Opady

ogół ciekłych lub stałych produktów kondensacji pary wodnej spadających z

chmur na powierzchnię Ziemi, unoszących się w powietrzu oraz osiadających
na powierzchni Ziemi i przedmiotach. Dzieli się je na opady pionowe i
poziome (osady atmosferyczne). Do opadów pionowych zalicza się: deszcz,
mżawkę, śnieg, krupy oraz grad. Opad, który nie dociera do powierzchni
Ziemi, nazywa się virgą.

•

Opady poziome (osad atmosferyczny) dzieli się na

•

ciekłe (np. rosa)

•

osady stałe, np.:

▫

gołoledź

▫

szadź

▫

szron

•

Do pomiaru wielkości opadów stosuje się deszczomierz (pluwiometr).
Wielkość opadów podaje się w milimetrach słupa wody (mm H

2

O) lub litrach

na metr kwadratowy (l/m

2

) powierzchni (jednostki te są sobie równe). W

przypadku śniegu odpowiada to wodzie powstałej po jego stopieniu.

•

Opady atmosferyczne mogą być konsekwencją rozwoju chmur
kłębiastych i warstwowych piętra niskiego lub średniego. Ze
względu na przyczyny rozróżnia się:

•

opad orograficzny

•

opad konwekcyjny

•

opad frontalny

•

Ze względu na czas trwania rozróżnia się:

•

opady ciągłe – trwają nieprzerwanie przynajmniej przez
godzinę poprzedzającą termin obserwacji; padają z chmur
stratocumulus, altostratus, nimbostratus pokrywających całe
niebo,

•

opady przelotne – charakteryzują się nagłym wystąpieniem i
nagłym zanikiem, trwają krótko, a w okresach pomiędzy ich
występowaniem pojawia się całkowicie bezchmurne niebo;
padają z chmur cumulus i cumulonimbus,

•

opady z przerwami – gdy niebo pozostaje całkowicie lub
prawie całkowicie zachmurzone nawet wtedy, kiedy deszcz nie
pada; padają z chmur stratocumulus i altostratus.

Ciśnienie atmosferyczne

określa nacisk słupa atmosfery na

jednostkę powierzchni. Wartość ciśnienia
zależy od:

1. wysokości słupa atmosfery znajdującego

się nad powierzchnią pomiaru,
2. gęstości powietrza znajdującego się w
słupie atmosfery nad powierzchnią
pomiaru,
3. wartości przyspieszenia ziemskiego
(siły ciężkości)

Talasoterapia – moc od morza

Talasoterapia to metoda leczenia wodą i „produktami” morskimi.

Moda na talasoterapię przyszła z Francji, gdzie stosuje się ją już od ponad

stu lat.

Pobyt nad morzem to świetna okazja do podre perowania zdrowia i kon

dycji. Kontakt z wodą morską przynosi doskonale efekty – mi nerały
działają przeciwzapalnie, łagodzą bóle reumatyczne, zmniejszają
sztywność stawów i poprawiają ukrwienie. Z urlo pu nad morzem powinny
też skorzystać osoby cierpiące na choroby skóry, bo stężone so le
mineralne (zwłaszcza bromu, cynku i selenu) łagodzą stany zapalne i
chorobowe odczyny.

Nadmorskie powietrze rewela cyjnie działa na choroby dróg oddechowych,

gdyż unosi się w nim specyficzny aerozol chlorkowo -sodowo-jodowy,
udrażniający drogi oddechowe, zawiera też dużo  korzystnych dla zdro wia
jonów ujemnych. Woda morska to środek regenerujący, pobudzający
krążenie krwi i sty mulujący przemianę materii. Spacery boso po piasku to
do skonały peeling i akupresura dla stóp. Szum wody działa uspokajająco,
wyciszająco, więc urlop nad morzem powinny zaplano wać osoby, które na
co dzień borykają się ze stresem.

Tzw. produkty morskie – błoto i algi – znajdują szerokie zastosowa nie w kosmetyce leczniczej,

gdyż są bogate w substancje biologicznie czynne – aminokwasy, proteiny węglowodany, witami
ny, związki jodu, magnezu, pota su, chloru, żelaza.

Wskazania:

•

trądzik, łuszczyca, egzema

•

skóra sucha i wrażliwa

•

popękane naczynia krwiono śne

•

cellulitis

•

reumatyzm

•

schorzenia górnych dróg od dechowych

•

astma, alergie

•

niedoczynność tarczycy

•

cho roby serca i układu krążenia

•

przesuszenie błon śluzowych

•

żylaki, obrzęki nóg

•

płasko stopie

•

obniżona odporność

•

stres, zmęczenie.

Przeciwwskazania:

•

nadczynność tarczycy

•

zapa lenie korzonków

•

choroby ne rek

•

nadwrażliwość na słońce.

Preparaty z alg morskich cieszą się wielką popularnością w kosmetyce leczniczej.
Jako składnik maseczek i kremów pomagają nawilżyć, tonizować i oczyszczać skórę, działają też

łagodząco (np. po kąpielach słonecznych, ukąszeniach owadów), używa się ich także przy
leczeniu artretyzmu i oparzeń.

Subterraneoterapia - inhalacje w

podziemnych komorach solnych.

Leczenie w podziemnych komorach kopalni soli jest znane i prowadzone od
kilkudziesięciu lat na całym świecie np. w Schönebeck, Klutetthöhle (Niemcy), Salcema
(Austria). W Polsce najsłynniejszym podziemnym sanatorium jest uzdrowisko w Wieliczce.

Ze względu na lokalizację leczniczych komór pod ziemią, zwykle na głębokości ok. 200 m
poniżej powierzchni, ten rodzaj leczenia nazywamy subterraneoterapią. Polega ona na
codziennym, kilkugodzinnym przebywaniu chorych w komorach solnych, gdzie leżakują
lub są uczestnikami zajęć. Terapia ta izoluje chorych od zanieczyszczonego środowiska
zewnętrznego, normalizuje florę bakteryjną i powoduje spadek obecności drożdżaków
(Candida) na powierzchni błon śluzowych dróg oddechowych oraz ułatwianie
odkrztuszania. Wskazaniami w leczeniu subterraneoterapią są m.in. infekcje górnych i
dolnych dróg oddechowych, alergiczne i przewlekłe niealergiczne nieżyty nosa, gardła i
krtani. Obserwacje kliniczne prowadzone w latach 80 i 90 w grotach solnych wykazały
zdumiewającą skuteczność oddziaływania soli na powyższe schorzenia, a także przy
występowaniu nerwic i stanów przemęczenia.

W grocie solno-jodowej uzyskuje się większe stężenie jodu niż nad morzem. Odbycie 10
seansów po 45 minut jest równoznaczne z 10 dniowym pobytem nad morzem.

Inhalacje naturalnego aerozolu

Inhalacje - wziewania - aerosoloterapia - metoda lecznicza polegająca na wprowadzeniu

leku do układu oddechowego (tzw. aerozolu leczniczego) o różnym stopniu rozproszenia
.

Aerozole - są to względnie trwałe układy cząstek substancji stałych, płynnych lub
gazowych, rozproszonych i zawieszonych w środowisku rozpraszającym,
gazowym.Lecznicze zastosowanie mają aerozole powstałe po rozproszeniu cieczy w
środowisku gazowym, zwykle powietrzu.

Pyły - rozproszenie ciała stałego w środowisku gazowym (powietrzu),
Mgła - rozproszenie cieczy w środowisku gazowym (powietrzu),
Dym - rozproszenie w środowisku gazowym (powietrzu) substancji pochodzących ze
spalania.
Zasadnicze znaczenie dla metod leczniczych ma stopień rozdrobnienia tj. średnicy
kropelek, która warunkuje poziom dostępności anatomicznej aerozolu.
• kropelki o średnicy 30 mm penetruja tchawicę, oskrzela główne, oskrzela płatowe,
• kropelki o średnicy 10 mm penetrują oskrzele segmentowe, oskrzela najmniejsze i
oskrzeliki końcowe,
• kropelki o średnicy 1mm penetrują oskrzeliki oddechowe, przewodziki pęcherzykowe,
• kropelki o średnicy < 0,3 mm penetrują do woreczków pęcherzykowych.

Lecznictwo Uzdrowiskowe

Lecznictwo uzdrowiskowe stanowi integralną część systemu

ochrony zdrowia i jest kontynuacją leczenia szpitalnego lub
ambulatoryjnego. Jego zadaniem jest rehabilitacja, leczenie
chorób przewlekłych oraz szeroko pojęta profilaktyka.
Leczenie uzdrowiskowe polega na wykorzystaniu
naturalnych bogactw i czynników fizycznych, tj. wód
mineralnych, peloidów (borowiny), bodźców
klimatoterapeutycznych, hydroterapii, fizykoterapii i
kinezyterapii. Naturalne bogactwa i czynniki fizyczne mogą
być wykorzystywane pod postacią m.in. kąpieli leczniczych,
kuracji pitnych, inhalacji, ćwiczeń, okładów,
ciepłolecznictwa, ultradźwięków, laseroterapii, krioterapii,
masażu leczniczego, gimnastyki indywidualnej i zbiorowej.

Ustawa o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach

ochrony uzdrowiskowej oraz o gminach uzdrowiskowych z dnia
28 lipca 2005 r. zmieniła Ustawę o uzdrowiskach i lecznictwie
uzdrowiskowym z dnia 17 czerwca 1966 r. Definiuje lecznictwo
uzdrowiskowe jako działalność uzdrowiskową, która polega na
udzielaniu świadczeń opieki zdrowotnej w zakładach lecznictwa
uzdrowiskowego zlokalizowanych w uzdrowiskach. Do realizacji
swojej misji lecznictwo uzdrowiskowe wykorzystuje właściwości
naturalnych surowców leczniczych; właściwości lecznicze
klimatu oraz właściwości lecznicze mikroklimatu, a także
towarzyszące temu zabiegi fizykalne. Korzystanie z tych
naturalnych dobrodziejstw odbywa się przy użyciu urządzeń
lecznictwa uzdrowiskowego m.in. poprzez pijalnie
uzdrowiskowe; tężnie; parki; ścieżki ruchowe; urządzone
odcinki wybrzeża morskiego; lecznicze i rehabilitacyjne baseny
uzdrowiskowe; urządzone podziemne wyrobiska górnicze.

Uzdrowisko to obszar, na którego terenie prowadzone

jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu
wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego
obszarze naturalnych surowców mineralnych i
któremu został nadany status uzdrowisk.

Uzdrowiskiem możemy nazywać obszar mający złoża
naturalnych surowców leczniczych, dostęp do wody
morskiej i klimat o właściwościach leczniczych oraz
zakłady i urządzenia lecznictwa uzdrowiskowego.
Dodatkowo jest to obszar posiadający sprzyjające
warunki środowiskowe i sanitarne, w którym
prowadzone jest metodyczne leczenie określanych
chorób oraz może być prowadzona działalność
wpoczynkowo-turystyczna.

Klasyfikacja uzdrowisk w Polsce

1) wg. surowców leczniczych
a. zdrojowisko
b. uzdrowisko borowinowe
c. uzdrowisko klimatyczne
d. uzdrowisko nadmorskie
e. uzdrowisko lecznictwa podziemnego

2) pomocnicza, kombinacja występujących surowców leczniczych
a. zdrojowisko klimatyczne
b. uzdrowisko komatyczne borowinowe
c. zdrojowisko borowinowe
d. zdrojowisko klimatyczne borowinowe

3) wg położenia nad poziomem morza

a. uzdrowisko nizinne
b. uzdrowisko podgórskie
c. uzdrowisko górskie
d. uzdrowisko wysokogórskie

WYKAZ STANDARDOWYCH

PROCEDUR UZDROWISKOWYCH

zalecanych przez Krajowego

Konsultanta ds. balneologii i

fizjoterapii  do wykonywania w

zakładach lecznictwa

uzdrowiskowego,

oraz proponowany do

kontraktowania przez NFZ.

I. Balneoterapia z użyciem wód mineralnych

1. Kąpiele solankowe.
2. Kąpiele kwasowęglowe
3. Kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe
4. Kąpiele radonowe
5. Kąpiele aromatyczne ( igliwiowe, ziołowe )
6. Inhalacje z wód mineralnych
7. Irygacje jam ciała (ginekologiczne )
8. Masaż i płukanie jamy ustnej

II. Zabiegi balneologiczne z użyciem borowiny
9.   Kąpiele borowinowe w papce
10. Okłady borowinowe
11. Nasiadówki
12. Kąpiele zawiesinowe z pasty borowinowej lub preparatów
borowinowych
13. Okłady z pasty borowinowej
14. Tampony borowinowe(ginekologiczne, proktologiczne, oczne)
15. Jontoforeza borowinowa

III.Balneoterapia z użyciem gazów leczniczych

16. Kąpiele w dwutlenku węgla indywidualne i zbiorowe
17. Kąpiele w mieszance tlenowo-ozonowej
18. Kąpiele siarkowodorowe

IV. Klimatoterapia
19. Talassoterapia
20. Subterenoterapia
21. Inhalacje naturalnego aerozolu (tężniowy, morski,w komorach po wyrobiskach
kopalń)
22. Terenoterapia

V. Hydroterapia
23. Kąpiele całkowite przegrzewające (Walińskiego)
24. Kąpiele kończyn dolnych o zmiennej temperaturze
25. Kąpiele kończyn dolnych lub górnych o stopniowanej temperaturze
26. Kąpiele ciepłe ze szczotkowaniem
27. Kąpiele nasiadowe
28. Kąpiele kinezyterapeutyczne (hydrokinezyterapia)
29. Masaż podwodny
30. Kąpiel perełkowa
31. Kąpiel wirowa kończyn górnych i dolnych
32. Natryski : deszczowy, płaszczowy, biczowy, szkocki
33. Polewania częściowe o stałej i zmiennej temperaturze
34. Płukania i masaż wodny jamy ustnej

VI. Termoterapia

35. Ciepłolecznictwo: kąpiele całkowite i częściowe, zabiegi parafinowe(kąpiele, okłady,
rękawiczki skarpetki)
36. Sauna fińska i parowa
37. Krioterapia: miejscowa i ogólnoustrojowa

VII.Światłolecznictwo
38. Naświetlania światłem widzialnym, miejscowe i ogólne
39. Naświetlania ultrafioletowe, miejscowe i ogólne
40. Naświetlania promieniowaniem podczerwonym
41. Naświetlania światłem spolaryzowanym
42. Naświetlania światłem laserowym niskoenergetycznym(laser biostymulacyjny)

VIII.Ultrasonoterapia
43. Zabiegi ultradźwiękowe
44. Fonoforeza

IX. Elektrolecznictwo
37. Zabiegi z użyciem prądu stałego: galwanizacja, jontoforeza, kąpiel elektryczno-wodna
38. Elektrodiagnostyka
39. Zabiegi z użyciem prądów impulsowych małej częstotliwości: prądy diadynamiczne,,
przezskórna stymulacja TENS, prądy Treberta      elektrostymulacja, tonoliza
40. Zabiegi z użyciem prądów wielkiej częstotliwości: diatermia krótkofalowa, diatermia
krótkofalowa impulsowa, naświetlanie     promieniowaniem mikrofalowym
41. Magnetoterapia- impulsowe pole magnetyczne małej częstotliwości

X. Masaże
42. Klasyczny częściowy
43. Segmentarny
44. Pneumatyczny

DZIĘKUJE ZA UWAGE 