Przemoc, agresja i

sekty



Agresja - wywodzi się z łacińskiego aggredi– zbliżać się do czegoś,
zaczynać coś. Oznaczała więc najpierw pewien rosnący przejaw
energii życiowej. Agresywne impulsy należały do podstawowego
wyposażenia człowieka i były potrzebne i konieczne do walki o
życie

Czym jest agresja?



Agresja – świadome i celowe zachowanie fizyczne lub werbalne,
skierowane przeciwko komuś lub czemuś, zmierzające do
wyrządzenia krzywdy lub szkody



Agresja jest zachowaniem na podłożu emocji. Może być wyrażana
słownie lub fizycznie. Istnieje również tzw. agresja przenośna, czyli
skierowana przeciwko ludziom lub przedmiotom nie będącym
bezpośrednią przyczyną agresji



Charakterystyczna dla zachowań agresywnych jest równowaga w
sile psychicznej lub fizycznej pomiędzy osobami. Ta równowaga
oznacza, że druga osoba ma zbliżone możliwości zarówno, jeżeli
chodzi o zachowania agresywne, jak i zdolność do skutecznej
obrony



„Zamierzone działanie mające na celu wyrządzenie krzywdy lub
spowodowanie przykrości. Działanie to może być fizyczne lub
słowne. Jest ono agresją niezależnie od tego, czy osiąga swój cel,
czy nie. Liczy się intencja” – E. Aronson



„Wszelkie działanie (fizyczne lub słowne), którego celem jest
wyrządzenie krzywdy fizycznej lub psychicznej – rzeczywistej czy
też symbolicznej jakiejś osobie lub czemuś, co ją zastępuje.
Agresja jest zazwyczaj reakcją na frustrację, jest też przejawem
wrogości. Rozróżniamy agresję fizyczną i agresję słowną oraz
agresję bezpośrednią– skierowaną na osobę lub rzecz wywołującą
uczucie wrogości, agresję przemieszczoną, skierowaną na obiekt
zastępczy oraz samoagresję – skierowaną na samego siebie” – W.
Szewczuk

Definicje agresji



„Agresja nie jest działaniem jednego typu, ale dotyczy rozmaitych
zachowań powodujących fizyczną, psychiczną lub/i emocjonalną
krzywdę innych ludzi. Obraz nastolatka bijącego kolegę jest
prawdopodobnie najbardziej typowym stereotypem postrzegania
agresji dziecięcej. Ale agresja to również rozpowszechnianie o
kimś złośliwych plotek, celowe wykluczenie jednostki z grupy,
przezywanie i drażnienie. Większość dzieci spotyka się z takimi
formami.” – S. Guerin, E. Hennessy



„Agresja jest zatem pojęciem nadrzędnym, a przemoc szczególnie
ekstremalną formą agresji” – R. Portmann



O przemocy można mówić w wypadku nierównowagi sił, wtedy
gdy osoba posiadająca przewagę fizyczną lub psychiczną używa
jej przeciw osobie słabszej. W przypadku przemocy stosowane są
te same formy zachowań jak w przypadku agresji, a więc przemoc
fizyczna i werbalna

Przemoc



Na forum międzynarodowym najczęściej stosowanym określeniem
przemocy są definicje Dana Olweusa i Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO)



Olweus: „agresywne zachowanie, w którym sprawca używa swego
ciała lub przedmiotu (włączając broń) do zranienia lub
skrzywdzenia innej osoby”



WHO: „użycie z rozmysłem siły lub grożenie nią, przeciw sobie,
innej osobie, grupie lub społeczności, co prowadzi do zranienia,
śmierci, lub szkody psychicznej, a także do zaburzeń rozwojowych
i upośledzenia społecznego”



Przemoc i agresja w szkole uzewnętrzniają się pod dwiema
postaciami: agresji słownej i agresji fizycznej. Sprawcami i
ofiarami przemocy mogą być zarówno uczniowie, jak i nauczyciele



Agresja słowna (pośrednia): ubliżanie, dokuczanie, zastraszanie,
wyśmiewanie, grożenie, obrzucanie wyzwiskami, uszczypliwości,
kpiny, ośmieszanie



Agresja fizyczna (bezpośrednia): dochodzi do kontaktu fizycznego
pod postacią popychania, bicia, kopania, plucia, zadawania ran,
podcinania, kradzieży pieniędzy lub przedmiotów, zamykania,
niszczenia własności, zabierania rzeczy lub pieniędzy przy użyciu
siły lub groźby jej użycia

Przemoc i agresja w szkole



Formą przemocy bez użycia słów i kontaktu fizycznego są wrogie
gesty, miny, izolowanie, manipulowanie związkami



W środowisku szkolnym zachowania agresywne mogą występować
w następujących relacjach: przemoc między uczniami, przemoc
uczniów wobec nauczycieli i odwrotnie – przemoc nauczycieli
wobec uczniów (straszenie, używanie obraźliwych słów, uderzanie,
szturchanie, potrącanie, wyrzucanie za drzwi)



Analiza podsekretarza stanu Zbigniewa Włodkowskiego z Ministerstwa Edukacji Narodowej z upoważnienia
ministra na interpelację nr 9170 w sprawie zjawiska agresji wśród dzieci występującego w szkołach
publicznych, Kancelaria Sejmu 8 maja 2009.



Elementy wyszczególnione przez Rigby’ego współwystępując
pozwalają nam stwierdzić, że mamy do czynienia z sytuacją
przemocy szkolnej

1.

Początkowa chęć skrzywdzenia kogoś

2.

Początkowa chęć wyrażana jest w działaniu

3.

Ktoś przeżywa ból

4.

Przemoc stosowana jest przez silniejszych wobec słabszych

5.

Jest nieusprawiedliwiona

6.

Jest cykliczna

7.

Zachowania te sprawiają widoczną przyjemność

Zespół 7 elementów
Rigby’ego



Przemoc rozpoczyna się od pojawienia się chęci skrzywdzenia lub
zadania cierpienia innej osobie. Większość ludzi zdolna jest do
tłumienia tego typu pragnień lub realizowania ich w postaci
nieszkodliwych działań przeciw wirtualnym, wymyślonym
postaciom (w takich przypadkach nie możemy jednak mówić o
stosowaniu przemocy). Nie wszyscy są jednak zdolni do tłumienia
pragnienia skrzywdzenia kogoś. Niemniej samo pragnienie nie jest
jeszcze przemocą. Muszą wystąpić jeszcze inne elementy

1. Początkowa chęć
skrzywdzenia kogoś



Sposób, w jaki początkowa chęć skrzywdzenia kogoś
wprowadzana jest w działanie, zależy od wielu czynników: siły i
uporczywości chęci krzywdzenia, modelowania zachowań
agresywnych w domu, szkole czy grupie rówieśniczej, zachęcania
przez inne znaczące osoby, możliwości bezkarnego krzywdzenia

2. Początkowa chęć wyrażana w
działaniu



Niemożliwe jest stwierdzenie stosowania przez kogoś przemocy
bez wzięcia pod uwagę sytuacji ofiary. Czy postrzegane przez nas
zachowanie kwalifikować będziemy jako agresywne i bolesne
zależy od osoby, wobec której stosuje się przemoc. To jej ocena
jest w tej sytuacji miarodajna

3. Ktoś przeżywa ból



Nierówność sił fizycznych czy psychicznych pomiędzy ludźmi
powoduje, że przemoc jest możliwa. Różnica ta staje się jeszcze
większa, bardziej widoczna i szybciej może się pojawić, jeśli
naprzeciw jednostki stanie grupa, która potrzebuje dokuczać lub
nękać innych

4. Przemoc stosowana jest przez
silniejszych wobec słabszych



Przemoc nie może być zdiagnozowana tak długo, jak długo
będziemy wierzyć, że przewaga siły może czasami dawać nam
prawo do przymuszania innych



Przypadki tłumaczenia przemocy zachowaniami „porządkującymi”

5. Jest nieusprawiedliwiona



Przemoc może zawierać pojedyncze działania (np. napaść na
przechodnia i pobicie go przez grupę opryszków), jednak w
naszym rozumieniu cykliczność takich działań jest elementem
charakterystycznym. Dzieje się tak, ponieważ stosujący przemoc
potrzebuje odpowiednich, niesprzeciwiających się (nieopierających
się) ofiar, wobec których można powtarzać krzywdzące
zachowania. Cykliczność powoduje, że ofiara po pewnym czasie
wytwarza w sobie oczekiwanie, że nękanie będzie trwało bez
końca. Daje to agresorom przygniatającą przewagę

6. Jest cykliczna



Dla stosujących przemoc - uległość i posłuszeństwo słabszych
(ofiar) to podstawowe elementy, dla których stosują zachowania
agresywne, ponieważ przynoszą one satysfakcję, rozładowanie
napięcia i przyjemność agresorom. Kiedy analizujemy sytuację i
zdiagnozujemy występowanie wszystkich siedmiu elementów,
możemy wtedy upewnić się, że mamy do czynienia z przemocą

7. Zachowania te sprawiają
widoczną przyjemność



Przemoc może prowadzić do uzależnień (przynoszenie ulgi
prowadzi do powtarzania takich zachowań)



Osoby długo pozostają w swoich rolach oprawcy i ofiary



Mała świadomość wyrządzania krzywdy



Brak nadziei na samoistną rezygnację z przemocy

Inne aspekty przemocy

Bezpośrednie

Pośrednie

Fizyczne

Bicie

Kopanie

Plucie

Wymuszanie

pieniędzy

Niszczenie własności

Rzucanie kamieniami

Włączanie innych

osób

do atakowania ofiar

w różny sposób

Słowne

Wyzywanie

Przezywanie

Wyśmiewanie

Ośmieszanie

Obrażanie

Grożenie

Namawianie innych

do

wyzywania, grożenia,

wyśmiewania

Rozpowszechnianie

plotek

Niewerbalne

Grożenie (pięścią)

i pokazywanie

nieprzyzwoitych

gestów

Chowanie rzeczy

Umyślne wykluczanie

z grupy czy działań

(izolowanie)

Klasyfikacja form przemocy

Źródło: K. Rigby. Bullying in schools

(2000)



Czynniki biologiczne (zaburzenia neurologiczne, zaburzenia
równowagi chemicznej organizmu)



Wpływ środowiska rodzinnego:

Nieobecność ojca
Małżeńska niezgoda
Depresyjna matka
Złoszczący się rodzice
Niekorzystne warunki ekonomiczne rodziny
Wielodzietna rodzina



Wpływ szkoły na zachowania agresywne dzieci

Przyczyny powstawania zachowań
agresywnych



Brak podmiotowego podejścia do ucznia



Brak właściwych działań wychowawczych



Niewłaściwie działający system komunikacji na linii nauczyciel-
uczeń-rodzic

Agresji w szkole sprzyja:



Zbyt liczne klasy(?), ograniczona ruchliwość



Zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru



Struktura organizacyjna szkoły



Standard budynku i otoczenia



Niewłaściwa kontrola uczniów



Częste zmiany nauczycieli



Niewłaściwa komunikacja z uczniem ze strony nauczyciela



Doraźne rozwiązywanie problemów dyscyplinarnych podczas lekcji



Niekonsekwentne metody dyscyplinujące

Czynniki wpływające na agresję w
szkole



Mit: chłopcy zachowują się agresywnie i stosują przemoc częściej niż
dziewczynki



Fakt: chłopcy częściej stosują przemoc fizyczną, a dziewczynki przemoc
psychiczną. Ilość takich zachowań jest podobna



Mit: Grupa zawsze potrzebuje jakiegoś „kozła ofiarnego”



Fakt: Obecność „kozła ofiarnego” bądź jego brak zależy od stosunków w
danej grupie i zjawiska rywalizacji pomiędzy poszczególnymi członkami
i/lub podgrupami



Mit: Zignorowanie zachowania agresywnego sprawi, że dzieci z wiekiem z
niego wyrosną



Fakt: To prawda, że wraz z wiekiem zmniejsza się ilość zachowań
agresywnych, ale ten problem nie zakończy się samoistnie

Mity odnośnie agresji i
przemocy, a rzeczywistość



Mit: Dzieci agresji uczą się w domu i szkoła nic nie może z tym zrobić



Fakt: Rodzina ma ogromny wpływ na dziecko, ale uczenie się zachowań
agresywnych ma miejsce również w szkole



Mit: Dzieci, które różnią się od swoich rówieśników są częściej ofiarami
przemocy



Fakt: Ofiarą może stać się każdy



Mit: Dziecko, które jest ofiarą przemocy, uodparnia się na przyszłość



Fakt: Dzieci, które stają się ofiarami, mają problemy ze swoją psychiką
jeszcze na długo po tym, jak agresor przestanie.



Popularne przekonanie: „gry komputerowe nasycone destrukcją i
przemocą stanowią poważne zagrożenie społeczne

” –

M.Terlikowska



Badania: „results suggest that the association between violent
video games and aggression related outcomes in children, even
those with clinically elevated mental health symptoms, may be
minimal”

– Olson, Ferguson

Gry komputerowe a
agresja



Według badań poziom agresji i przemocy wśród dzieci stale wzrasta



Badania zazwyczaj dzielą przemoc na osiem typów: przemoc fizyczna,
groźna przemoc fizyczna, przemoc werbalna, przemoc relacyjna
(manipulacja relacjami społecznymi), zmuszanie, przemoc materialna
(wymuszenia), cyberprzemoc i przemoc seksualna.

Skala agresji i przemocy w odniesieniu do
statystyk

Rodzaje przemocy

%

Przemoc fizyczna

33

Groźna przemoc fizyczna

7

Przemoc werbalna

63

Przemoc relacyjna

41

Materialna

20

Cyberprzemoc

19

Przemoc seksualna

14

Dręczenie (wielokrotna przemoc)

9

Odsetek uczniów doświadczających co najmniej raz poszczególnych

rodzajów przemocy w 2011 r., dane Instytutu Socjologii UW

Liczba przestępstw w kolejnych latach popełnionych w
szkołach podstawowych i gimnazjach w tys., dane Komendy
Głównej Policji

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

0

5

10

15

20

25

30

17,3

17,7

19,1

17,5

19,4

21

26,2

28

Kategorie przestępstw

Szkoły podstawowe i

gimnazja

2009

2010

2011

Przestępstwa stwierdzone ogółem

21,040

26,197

28,019

Przestępstwa kryminalne

20,692

25,780

27,681

Przestępstwa rozbójnicze(rozboje,
kradzieże
rozbójnicze i wymuszenia rozbójnicze)

3,918

6,221

7,577

Kradzież cudzej rzeczy

2,639

2,778

2,664

Uszczerbek na zdrowiu

2,208

2,953

2,613

Przestępstwo przeciwko
funkcjonariuszowi publicznemu

2,223

2,810

2,342

Udział w bójce lub pobiciu

1,021

1,307

1,503

Kradzież z włamaniem

650

815

785

Przestępstwa narkotykowe

433

520

669

Zgwałcenie

26

20

14

Liczba przestępstw stwierdzonych w szkołach

podstawowych i gimnazjach w latach 2009-2011,

dane Komendy Głównej Policji



W szkołach średnich i zawodowych przestępstwa są
dokonywane w znacznie mniejszej ilości. W 2011 roku w
tych szkołach odnotowano 2,043 przestępstwa – o ponad
25 tysięcy mniej niż w szkołach podstawowych i gimnazjach
(jedno z najbardziej brutalnych przestępstw – gwałt –
zostało popełnione tylko 1).

„

Coraz niższy jest wiek sprawców i coraz większa liczba

przestępstw dokonywanych z dużą dozą agresji. Przestępstw,
zwłaszcza z użyciem przemocy, dopuszcza się więcej
dziewczyn” -

wypowiedź G. Puchalskiej z KG Policji, styczeń 2012

Lista wskazówek

(opracowana przez Dana Olweusa):



Fizycznie słabsze od rówieśników



Unikają niebezpiecznych zabaw (obawa przed urazami fizycznymi)



Ostrożne, wrażliwe, ciche, wycofane z życia



Są niepewne, zalęknione



Przerwy spędzają same bądź w pobliżu nauczyciela



Mają trudności z występowaniem na forum

Jak rozpoznać ofiary przemocy?

Lista wskazówek

(opracowana przez Dana Olweusa):



Silniejsi, starsi, sprawniejsi fizycznie



Impulsywni, porywczy, sfrustrowani



Zbuntowani, nieposłuszni



Niski poziom empatii (twardziele)



Pewni siebie



Popularni w swojej grupie rówieśników

Jak rozpoznać sprawcę przemocy?

Jak radzić sobie z agresją w
szkole?



Ustalanie norm i zasad, a ich przestrzeganie



Szkoły często popełniają błąd, formułując listę nakazów i
zakazów, ale nie dbają o przestrzeganie ich i pilnowanie,
aby uczniowie je łamiący ponosili konsekwencje swoich
działań



Stworzenie jasnego i sprecyzowanego systemu norm i
zasad oraz stanowczość i jednomyślność w jego
przestrzeganiu

Normy i zasady



Anonimowość sprzyja agresji



Osobisty kontakt tak nauczycieli z uczniami, jak również
uczniów z rówieśnikami powoduje zmniejszenie
częstotliwości zachowań agresywnych



Kontakt z agresywnym uczniem poza środowiskiem klasy



Ważne jest również wsparcie i współpraca pomiędzy
nauczycielami. Praca zespołowa pozwala na bardziej
efektywne radzenie sobie z agresją

Budowanie więzi



Indywidualne rozmowy: rozmowa z agresorem



Metody pracy w sytuacji grupowej przemocy:



metoda „wspólnej sprawy”,



metoda „bez obwiniania”.
(Ankiety, omawianie tematu w grupie)



Zawieranie kontraktów



Praca z uczniami o przewlekłych problemach z
zachowaniem



Zmiany w środowisku szkolnym

Inne metody

Poszczególne kroki

Uczestnicy

Rozpoznanie

Nauczyciele, rodzice

Zbieranie informacji

Nauczyciele, uczniowie, „pomoc z

zewnątrz”

Konsultacje

Nauczyciele, rodzice, uczniowie,

specjaliści

Realizacja planu działania

Nauczyciele, rodzice, uczniowie,

specjaliści

Ocena działania i modyfikacja

Nauczyciele

Plan działania

1.

Jaki jest cel mojej interwencji? (ustalenie celu interwencji
jest niezbędne do skutecznego pokierowania agresywnym
zachowaniem uczniów).

2.

Co zrobić?

3.

Czy to co robię, pomoże mi osiągnąć wyznaczony cel?

4.

(Jeśli to, co robię, nie przynosi efektu.) Co mogę zrobić
inaczej?

Plan działania w przypadku
„gorącej agresji”



Zachowaj spokój



Obniż ton głosu



Mów wolniej



Używaj odpowiedniej mowy ciała



Ustanów granice



Przypomnij o konsekwencjach



Siły fizycznej używaj w ostateczności



Nie pozwól agresorowi czerpać korzyści z zachowania



Doprowadź sytuację o rozwiązania

„Gorąca agresja”



Program społeczny „Szkoła bez przemocy” prowadzi 18
dzienników regionalnych dwóch grup wydawniczych – Media
Regionalne i Polskapresse oraz Fundacja Orange (dawniej Fundacja
Grupy TP). Program jest prowadzony pod patronatem Prezydenta
RP Bronisława Komorowskiego



Celem Programu jest przeciwdziałanie przemocy w polskich
szkołach przez zwiększenie świadomości problemu, zmianę
postaw wobec przemocy, a także dostarczenie szkołom
konkretnego wsparcia i narzędzi, które skutecznie i systemowo
zwalczałyby to zjawisko.

O programie

Sekty

Czym jest sekta?



Łac. sequor - iść, podążać za kimś. Sekta to
droga, którą się podąża, sposób
postępowania.



Łac. secare - oddzielić, obcinać. Sekta to
grupa czy wspólnota, która oddzieliła się od
większej, centralnej wspólnoty

[Pawłowicz]

Ujęcie językowe



Sekta to grupa społeczna izolująca się od
reszty społeczeństwa, mającą własną
hierarchię wartości i zespół norm
zachowania się, z silnie akcentowaną rolą
przywódcy.

[Nowakowski]

Ujęcie socjologiczne



Sekta to grupa religijna, wyodrębniona z jakiejś
religii lub związku wyznaniowego, która oderwała
się od jakiegoś Kościoła i przyjęła własne zasady
organizacyjne. Przyczyną powstawania sekt jest
zbiorowy protest przeciwko oficjalnej nauce danej
religii czy Kościoła, formom kultu czy strukturom
organizacyjnym. Cechami sekt są: silny
przywódca, rygorystyczne wymagania moralne,
izolacja od reszty społeczeństwa oraz
niemożliwość prowadzenia z nimi dialogu.

[Słownik teologiczny]

Ujęcie religioznawcze



Za sektę można uznać każdą grupę, która
posiadając silnie rozwiniętą strukturę
władzy, jednocześnie charakteryzuje się
znaczną rozbieżnością celów deklarowanych
i realizowanych oraz ukrywaniem norm w
sposób istotny regulujących życie członków;
która narusza podstawowe prawa człowieka
i zasady współżycia społecznego, a jej
wpływ na członków, sympatyków, rodziny i
społeczeństwo ma charakter destrukcyjny.

Definicja z Raportu MSWiA

Kościół

Sekta

Od urodzenia

Od wstąpienia

Duży organizm

Niewielka społeczność

Kompromis ze światem

Odrzucenie świata

Dopuszcza grzeszność członków

Nie toleruje odstępstwa

Podział na większe jednostki organizacyjne
Anonimowość

Silne więzi wewnątrzgrupowe

Stała hierarchia

Brak hierarchii

Warstwa kapłanów

Bezpośrednia i indywidualna relacja z sacrum

Uznanie autonomii świata

Modelowanie świata według przekonań
religijnych

Różnice między sektą a kościołem

Klasyfikacja sekt



wywodzące się z chrześcijaństwa



wschodnie



islamskie



neopogańskie



ekologiczne



neodeistyczne



powstałe na skutek indywidualnych objawień



czciciele UFO



teozoficzne, okultystyczne, różokrzyżowców



satanistyczne



ruchy ukrytego potencjału ludzkiego, uzdrawiania,
paranaukowe



mieszane

Sekty religijne:



sychoanalityczne/pseudopsychoanalityczne



terapeutyczne



ekonomiczne



edukacyjne



polityczne



alternatywne



uzdrowicielskie

 

Sekty pozareligijne:



dążące do zmiany świata



agresywne wobec świata zewnętrznego



dążące do usunięcia się z tego świata (np.
Apokaliptyczne)

Sekty odrzucające świat:

Przyczyny powstawania i

przynależności do sekt:



zmiana ustroju w 1989 z totalitarnego na
demokratyczny



otwarcie granic, napływ nowych idei



prawo: wolność zrzeszania się, wolność
sumienia i wyznania, łatwość uzyskania
rejestraci



brak kontroli państwa nad działalnością nowych
kościołów



możliwość korzystania z ulg i przywilejów



nieprzygotowanie instytucji publicznych do
rozwiązywania problemów z sektami

Przyczyny ustrojowe:



kryzys cywilizacji



kryzys rodziny



kryzys tradycyjnych kościołów



kryzys instytucji edukacyjno-wychowawczych



kryzys ekonomiczny



brak popularyzacji pozytywnych wzorców
spędzania czasu



konsumpcjonizm – tęsknota za sacrum



brak wiedzy dotyczącej zagrożeń ze strony
sekt wśród dzieci oraz opiekunów

Przyczyny społeczne:



potrzeba przynależności i wspólnoty



poszukiwanie sensu życia oraz trwałych wartości



dążenie do integralności życia



poszukiwanie tożsamości kulturowej i religijnej



potrzeba bycia rozpoznanym i wyróżnionym



potrzeba przynależności do elity



poszukiwanie transcendencji



potrzeba duchowego kierownictwa



potrzeba zaangażowania się i współuczestnictwa

Przyczyny indywidualne:



silny lider mający władzę absolutną



totalna kontrola wszystkich aspektów życia członków sekty



stosowanie dezinformacji i psychomanipulacji



odizolowanie członków od społeczeństwa, rodziny, instytucji,
Kościoła



całkowite zaburzenie systemu wartości członków grupy



eksploatacja finansowa członków grupy

Cechy sekty destrukcyjnej:



podatność osobista



manipulacyjne oddziaływanie grupy

Przynależnośći do sekt:



czynniki rozwojowe – dotyczące wieku danej osoby
(uczniowie szkół ponadpodstawowych, studenci) – pełni
zapału, wolni od zobowiązań zawodowych, poszukujący
własnej tożsamości i sensu życia



czynniki sytuacyjne – dotyczące osób przeżywających
sytuacje kryzysowe związane z silnym stresem, stających
wobec braku wsparcia ze strony dotychczasowego
środowiska



czynniki rodzinne – związane z zaspokojeniem
podstawowych potrzeb w rodzinie oraz jej strukturą (rodzina
autokratyczna -surowa kontrola; rodzina liberalna – brak
głębszego zainteresowania poszczególnymi członkami)



czynniki osobowościowe – dotyczą wrażliwości i podatności
na sugestie

Podatność osobista



Za pośrednictwem bliskich osób np. krewnych
czy sympatii, które są członkami grupy.



Poprzez nieznajomych, którzy starają się
zaprzyjaźnić z daną osobą (przeważnie jest to
osoba płci przeciwnej).



Za pośrednictwem spotkań organizowanych
przez grupę np. projekcja filmu, kursy
językowe, grupy dyskusyjne.



Rozdają ulotki, rozwieszają plakaty, dają
ogłoszenia w prasie.

W jaki sposób sekta werbuje nowych członków?



dezinformacja



wpływ emocjonalny



perswazja



presja grupy i angażowanie autorytetu

Metody rekrutacji:



zakładanie organizacji pod szyldem nauki,
humanitaryzmu, ekologii, kultury



pomijanie istotnych informacji o grupie i
unikanie odpowiedzi na niewygodne pytania



podczas pertraktacji ze
szkołą/uczelnią/władzami miasta



uzyskiwanie dostępu do szerszej grupy osób



wprowadzanie w błąd co do istotnych
aspektów funkcjonowania grupy oraz jej
celów i norm postępowania

Dezinformacja:



bombardowanie miłością, życzliwością,
serdecznością, schlebianie



reguła wzajemności: poczucie konieczności
rewanżu

Wpływ emocjonalny:



stosowanie możliwie najmniejszego nacisku



przekonanie o braku konieczności
porzucenia dotychczasowego trybu życia,
rodziny, szkoły czy wiary



wywołanie złudzenia samodzielnego wyboru
co do dalszego zaangażowania w grupę

 

Perswazja:



społeczny dowód słuszności – im więcej
osób wierzy w ideę, tym bardziej prawdziwa
się ona wydaje



wymienianie podczas rozmów nazwisk i
instytucji rzekomo popierających grupę



sponsorowanie konferencji naukowców,
duchownych, polityków czy artystów

 

Presja grupy i angażowanie autorytetu



uwiedzenie – zachwycenie i zainteresowanie,
umiejętność "sprzedaży" i zwrócenia na siebie uwagi



zdobycie kontroli nad umysłem – dążenie do
wymazania uznawanego systemu wartości i
wprowadzenie nowych treści; dezorientacja
światopoglądowa i chęć odnalezienia opieki i wsparcia



formowanie nowej tożsamości



wpływy formalne: warsztaty, czynności rytualne



wpływy nieformalne: wspólnie spędzany czas, lektury,
muzyka, oglądanie filmów

 

Etapy przyłączenia do sekty (werbunek):

Metody podtrzymywania zaangażowania



stopniowe osłabianie więzi z rodziną



silniejsze emocjonalne związanie z
członkami grupy; angażowanie w wiele
nowych praktyk i zajęć,



zmniejszanie ilości godzin snu i narzucenie
diety - wywoływanie odmiennych stanów
świadomości i zwiększenie podatności na
sugestii

Technika małych kroków



manipulacja ofiarą poprzez gesty,
spojrzenia, poświęcanie większej lub
mniejszej ilości czasu

Ukryty system kar i nagród



powtarzanie tych samych formułek,
czytanie tych samych lektur, naśladowanie
członków grupy na wyższych szczeblach
hierarchii



przeładowanie obrau rzeczywistości
negatywnymi wydarzeniami (wojna, agresja,
nietrwałość rodzin, konsumpcjonizm) –
prowadzi do izolacji od świata zewnętrznego



zniekształcenie obrazu przeszłości członka
grupy – pozbawienie jej pozytywnych cech,
wyolbrzymianie porażek

Reinterpretacja rzeczywistości –
tworzenie zrębów nowej tożsamości



wywoływanie lęku, poczucia winy, poczucia
zobowiązania



stosowany w celu podporzadkowania
członków wymogom grupy



przedstawianie rodziny, służb specjalnych,
Kościoła jako wrogów



grożenie dotkliwą karą za opuszczenie
grupy

Szantaż emocjonalny



u aktualnych członków – zaburzenie
systemu wartości, wrogie nastawienie do
rodziny i instytucji, przekonanie o słuszności
swojego postępowania, powierzanie sekcie
pieniędzy – prowadzi do kradzieży i innych
przestępstw



u byłych członków: stany depresyjne,
trudności w koncentracji uwagi,
"odpływanie", stałe posługiwanie się
żargonem sekty, fobie

Skutki przynależności do
sekty:

Jak rozpoznać, że bliska osoba
może znajdować się pod
wpływem sekty:
 



zaprzestanie spożywania niektórych
produktów na rzecz innych



nagła rezygnacja z kawy, alkoholu itp.



wydzielenie własnego nakrycia stołowego

Dieta



nagła zmiana ubioru, dziwne szaty



przesadne dbanie o higienę/zaprzestanie
tych czynności



radykalna zmiana fryzury, noszenie
nakrycia głowy w domu



noszenie amuletów, koralików itp.

Wygląd zewnętrzny



rezygnacja z telewizji, radia, muzyki



radykalna zmiana słuchanej muzyki



słuchanie nagrań przemówień, lekcji o
tematyce religijnej, kazań



oglądanie scen przemocy



rezygnacja ze znajomych



rezygnacja z dotychczasowych form
spędzania wolnego czasu

Zmiana przyzwyczajeń



zmiana wystroju pokoju (ołtarze, świece,
kadzidełka, kwiaty)



medytacje, pozorny stan uśpienia



pojawienie się dziwnych symboli, czaszek,
krzyży



zainteresowanie Pismem Świętym/dziwnymi
publikacjami



zaprzestanie uczestnictwa w
nabożeństwach/obchodzenia tradycyjnych świąt



zaangażowanie domowników w rozmowy

Aspekt religijny



nowi, dziwni znajomi



ożywiona korespondencja



znikanie z domu



opuszczanie zajęć w szkole



intensywne wydawanie
pieniędzy/pożyczanie



nowe słownictwo

Nowe zwyczaje



trudności w koncentracji i niepodzielność
uwagi



apatia, brak inicjatywy



brak możliwości prowadzenia swobodnej
rozmowy – powtarzanie tych samych
sloganów

Inne zachowania

Co robić, gdy bliska osoba

może mieć kontakt z sektą?



lekceważyć problemu



szukać wszelkich możliwych wyjaśnień



usiłować "wybić z głowy" przynależnośc do
sekty



oskarżać członka sekty, wywoływać kłótni



zakładać, że ofiara ma pełną wolność
wyboru

Nie wolno:



nie wpadać w panikę



odpowiednio rozpoznać zjawisko



nie wpływać negatywnie na kontakt z
członkiem sekty



zbierać informacje



przeczytać książki poświęcone
przeciwdziałaniu psychomanipulacji



zgłosić się jak najszybciej do ośrodka
informacji o sektach



nie dawać członkowi sekty żadnych pieniędzy

Jak zareagować właściwie?



Śląskie Centrum Informacji o Sektach i
Grupach Psychomanipulacyjnych



Dominikańskie Ośrodki Informacji o Nowych
Ruchach Religijnych i Sektach



Centrum Przeciwdziałania
Psychomanipulacji

Niektóre ośrodki przeciwdziałania
i informacji o sektach



działalość szkoleniowa: nauka języków
obcych, prowadzenie zajęć profilaktycznych,
rozwijających



działalność promocyjna – festiwale kultury,
targi ezoteryczne, kolportowanie broszur



wynajmowanie w szkołach sal przez spółki i
stowarzyszenia

Działalność sekt w szkołach



ostrożność władz szkoły w nawiązywaniu współpracy



dokładność w sprawdzaniu wiarygodności ewentualnych
sponsorów



współpraca rodziców i nauczycieli na polu
wychowychania uczniów, wykazywanie zainteresowania
życiem prywatnym ucznia, jego potrzebami i problemami



budowanie dojrzałej osobowości ucznia przez: naukę
asertywności, umiejętności prowadzenia rozmowy,
aktywnego słuchania, kształtowanie postaw
dociekliwości i obiektywizmu



przedłożenie doskonalenia umiejętności chroniących
przed presją otoczenia nad podejście informacyjne,
wskazujące na konsekwencje zachowań ryzykownych

Przeciwdziałanie

1.

Aronson, E. Człowiek istota społeczna, Wydawnictwo Naukowe PWN,
2009

2.

Centrum Przeciwdziałania Psychomanipulacji w Lublinie:

http://www.psychomanipulacja.pl/

[dostęp: 25.03.2014]

3.

Durka, G. Świadomość występowania zjawiska agresji wśród uczniów w
szkole[w:] Młode pokolenie ofiary czy sprawcy. Wydawnictwo
Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, 2010

4.

Guerin, S., Hennessy, E. Przemoc i prześladowanie w szkole. Gdańskie
Wydawnictwo Psychologiczne 2004

5.

Horne, A.M., Bartolomucci C.L., Newman-Carlson, D. Bully Busters A
Teacher’s Manual for Helping Bullies, Victims and Bystanders.
McNaughton & Gunn, Inc., 2000

6.

Kołodziejczyk, J. Agresja i przemoc w szkole. Konstruowanie programu
przeciwdziałania agresji i przemocy w szkole. NODN „Sophia”, Kraków,
2004.

7.

Łydka, W. Sekty, w: Słownik teologiczny, t. II, Katowice 1989, ss. 234-236

Bibliografia

8.

Nowakowski, P.T. Sekty. Co każdy powinien wiedzieć, Tychy 1999, s. 10

9.

Olson, C.K., Ferguson, C.J. Video Game Violence Use Among ‘‘Vulnerable’’
Populations: The Impact of Violent Games on Delinquency and Bullying Among
Children with Clinically Elevated Depression or Attention Deficit Symptoms.
Springer Science+Business Media New York 2013

10.

Opolska, T. Szkoła wobec fascynacji i zagrożeń sektami, Ośrodek Rozwoju
Edukacji

11.

Pawłowicz, Z. Kościół i sekty w Polsce, Gdańsk 1996, s. 121

12.

Portmann, R. Przemoc wśród dzieci. Uchwycić sedno. Wydawnictwo Jedność,
Kielce 2006

13.

Przemoc i agresja w szkołach w Europie – sposoby przeciwdziałania. Polskie Biuro
Eurydice, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2007.

14.

Rigby, K. Bullying in school. 2000

15.

Raport o niektórych zjawiskach związanych z działalnością sekt w Polsce,
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Warszawa 2000

16.

Rzeczpospolita, 23 stycznia 2012

17.

Słownik psychologiczny pod red. naukową W. Szewczuka, Wydawnictwo Wiedza
Powszechna 1979