Modele

polityki

społecznej

Modele polityki

społecznej to ...

1. Rzeczywista polityka społeczna

prowadzona w różnych krajach

2. Konstrukcje logiczne

pożądanych czy też możliwych
do zrealizowania strategii
polityki społecznej

Modele polityki społecznej to:

• Wg Titmussa
• Wg Furnissa i Tiltona
• Wg Esping-Andersena
• Wg Księżopolskiego
• Typologia Komisji Europejskiej

Typologia modeli polityki

społecznej

R. Titmuss wyodrębnia modele

polityki społecznej oparte na
wzajemnych relacjach między
polityka społeczną i
ekonomiczną.
Wg tego autora w Europie można
wyróżnić modele:
- marginalny

- motywacyjny

-

instytucjonalno-

redystrybucyjny.

Opiera się na założeniu istnienia
dwóch naturalnych kanałów
właściwego zaspokojenia potrzeb
indywidualnych. Są nimi rynek
prywatny i rodzina. Dopiero
gdy mechanizmy te zawodzą
może wkroczyć państwowa
polityka społeczna i to tylko jako
rozwiązanie doraźne. Wg modelu
„właściwym celem państwa
opiekuńczego jest nauczanie
ludzi, jak sobie bez tego państwa
radzić”

Model marginalny (rezydualny)

Programy socjalne traktuje jako

dodatek do gospodarki, pełniąc
wobec niej rolę służebną. Model
ten zakłada priorytet zasług i
wydajności pracy w procesie
zaspokajania potrzeb. Jednym z
najważniejszych efektów
funkcjonowania tego modelu jest
kształtowanie lojalności klasowej
i grupowej.

Model motywacyjny

(służebny bądź

wydajnościowy)

Uznaje politykę społeczną za

integralną instytucję w ramach
danego społeczeństwa,
gwarantującą powszechny dostęp
do świadczeń i usług przede
wszystkim na podstawie kryterium
potrzeb. W modelu tym zakłada się
pełnienie przez politykę społeczną
funkcji redystrybucji dochodów.
Model ten częściowo opiera się na
zasadzie równości społecznej.

Model instytucjonalny-

redystrybucyjny

Furniss i Tilton dokonują

klasyfikacji modeli polityki społecznej
na podstawie kryterium możliwych
form ingerencji panstwa
kapitalistycznego w wolna grę sił
rynkowych. Zaproponowane przez
nich 3 typy państwa opiekuńczego
to:

Modele wg. Furnissa i Tiltona

Państwo pozytywne potrzebuje

polityki społecznej do ochrony
właścicieli kapitału przed ewentualnymi
trudnościami związanymi z żywiołową
gra sił rynkowych i przed potencjalnymi
żądaniami redystrybucji dochodów.
Środkiem do tego celu ma być rozwój
ubezpieczeń społecznych,
wyrównujących dochody w ramach
cyklu życiowego pracowników
najemnych i przynoszących ryzyko
bezrobocia lub choroby z jednostki na
całą populację.

Państwo pozytywne

• Państwo bezpieczeństwa

socjalnego ma na celu
zagwarantowanie minimalnego
dochodu wszystkim obywatelom,
a nie tylko wybranym grupom
pracujących. Ustanowienie tego
minimum ma służyć stworzeniu
społeczeństwa równych szans.

Państwo bezpieczeństwa

socjalnego

Państwo dobrobytu

społecznego nie ogranicza się do
gwarantowania minimum celem
polityki społecznej w tym modelu
jest obok zabezpieczenia
równości szans także
wyrównywanie warunków
życiowych.

Państwo dobrobytu społecznego

Esping Andersen zaproponował

typologię trzech różnych modeli
polityki społecznej ze względu na
dostęp do świadczeń i usług,
podziały społeczne i relacje miedzy
państwem a rynkiem prywatnym w
ubezpieczeniach emerytalnych

Modele wg. Espinga

Andersena

Dominują świadczenia o charakterze
opiekuńczym,

umiarkowane

programy ubezpieczeń społecznych.
Świadczenia

przysługują

głownie

osobom

o

niskich

dochodach.

Wysokość

świadczeń

jest

umiarkowana,

dostęp

do

nich

ograniczony, a korzystanie z nich jest
połączone jest z obniżeniem statusu
społecznego. Państwo pomaga w
ostateczności i dopiero wówczas gdy
jednostka nie może pomóc sobie
sama.

Model liberalny

Dominuje dążenie do zachowania na
rynku pracy różnic w statusie
społecznym osób wykształconych.
Realizowany jest model
paternalistyczny, oparty na
ubezpieczeniach społecznych.
Korporatyzm wynika z katolickiej
nauki społecznej. Można
zaobserwować w tym modelu silne
wpływy Kościoła i przywiązanie do
zachowania tradycyjnych wartości
rodzinnych.

Model konserwatywno-

korporacyjny

Rozwija zasadę solidarności, kolektywizmu,
uniwersalizmu. Duże znaczenie posiadają
ruchy robotnicze i związki zawodowe. Model
ten sprzyja rozwojowi klasy średniej.
Świadczenia i usługi socjalne, ich jakość i
wysokość zapewniają robotnikom ochronę
socjalną w wymiarze przysługującym dotąd
lepiej sytuowanym grupom społecznym.
„Socjalizacja” sfery podziału ma być
rozwiązaniem problemów społecznych.
Polityka społeczna ma tworzyć system, w
którym solidarna współpraca zaspokoi
potrzeby wszystkich na odpowiednim
poziomie.

Model socjaldemokratyczny

Przedstawiciel polskiej nauki o

polityce społecznej M.
Księżopolski wyróżnił 4 modele:
- korporacyjny
- rezydualny
- rudymentarny
- opiekuńczy

Modele wg. Księżopolskiego

Jego cechą jest paternalizm oparty
na ubezpieczeniach społecznych.
Państwo gwarantuje podstawowe
bezpieczeństwo socjalne, ale zadania
z tego zakresu realizują organizacje
pozarządowe. Świadczenia
przysługują osobom ubezpieczonym i
są obowiązkowe.

Model korporacyjny

Posiada cechy państwa minimalnego.
Samodzielne zaspokajanie potrzeb
socjalnych przez obywateli jest
podstawą stabilizacji społeczno
ekonomicznej. Państwo przy pomocy
służb socjalnych i zasiłków pomaga w
ostateczności tym, którzy sami nie
potrafią sobie pomóc.

Model rezydualny

Realizowany w państwach najsłabszych
ekonomicznie, w których duża część
pomocy opiera się na dobroczynności, a
większość problemów i potrzeb starają się
zaspokoić organizacje pozarządowe.
Państwo realizujące ten model
zabezpiecza podstawową ochronę
socjalną dla obywateli, ustalając
minimum socjalne i różnicując
świadczenia w zależności od potrzeb.
Założenia tego modelu wywodzą się z
nauki społecznej Kościoła katolickiego, w
tym głównie zasady subsydiarności.

Model rudymentarny

Cechuje go zatroszczenie się przez
państwo dla swoich obywateli o
zatrudnienie, wysoki poziom usług
socjalnych, wyspecjalizowane służby
społeczne. Polityka społeczna uważana
jest za integralną instytucję w ramach
danego społeczeństwa, gwarantującą
powszechny dostęp do świadczeń i usług,
opierając się na kryterium potrzeb.
Polityka społeczna obejmuje wszystkich
obywateli i zaspokaja potrzeby na
dostatecznym poziomie.

Model opiekuńczy

Typologia Komisji

Europejskiej

Państwa członkowskie realizujące ten
model opiekę socjalną i system
zabezpieczenia społecznego mają
zorganizowaną na wysokim poziomie
z dostępem do usług socjalnych dla
wszystkich obywateli. Dobrze
zorganizowany system ochrony
socjalnej i ochrony zdrowia.

Model Beveridge’a

Ubezpieczenia odgrywają istotną
rolę, jednak ich kwestia nie należy do
kompetencji państwowych
podmiotów polityki społecznej.
Obowiązek opieki spoczywa na
rodzinie, albo prywatnych
instytucjach.

Model Bismarcka

Modele polityki społecznej w

państwach UE

Unia nie realizuje jednego

narodowego modelu polityki
społecznej. Wynika to z faktu, że
kraje tworzące UE stopniowo
budują socjalną przestrzeń
współpracy i muszą zawierać
różne kompromisy, uznające
odrębność rozwiązań prawnych i
socjalnych innych państw.

Ochrona socjalna nie jest

traktowana jako wyłączne
obciążenie lub koszt rozwoju
społeczeństwa europejskiego.
Działania w zakresie ochrony
socjalnej maja promować
„politykę aktywnego rynku
pracy”, czyli wspierać tworzenie
miejsc pracy i wydajność.