MODELE POLITYKI SPOŁECZNEJ

Program wykładu



Istota modeli polityki społecznej



Typologia Espinga-Andersena



Typologie alternatywne

Model polityki społecznej – w
poszukiwaniu odpowiedzi

1.

Jakie założenia i cele powinny przyświecać
polityce społecznej poszczególnych krajów?

2.

Jakie typy państw możemy wyróżnić?

3.

Podejście ilościowe do klasyfikacji państw:
jak wysoki jest udział wydatków socjalnych w
PKB

4.

Podejście jakościowe:



uwarunkowania dostępu do świadczeń i usług



selektywność – powszechność ochrony socjalnej



jakość i poziom świadczeń i usług



zakres i cele polityki rynku pracy



rola władz publicznych



sposoby finansowania programów socjalnych

Modele polityki społecznej -
różnorodność

W poszczególnych państwach polityka
społeczna przybiera odmienny kształt, co
wynika z:



Obowiązującego ustawodawstwa



Dominujących poglądów ideowych elit

rządzących



Uwarunkowań ekonomicznych



Uwarunkowań historycznych



Uwarunkowań kulturowych



Rodzaju struktury społecznej

Struktura społeczna



to budowa, układ różnorodnych elementów

oraz procesów i relacji występujących miedzy
nimi. Elementami tymi są najczęściej
zbiorowości społeczne, grupy, społeczności
lokalne, instytucje, role społeczne



Strukturę społeczną tworzą wszystkie

elementy określające społeczeństwo np: układ
grup, zbiorowości, klasy, warstwy, grupy
zawodowe oraz wzajemnie przenikające się
zależności

Wpływ uwarunkowań
ekonomicznych na model
polityki społecznej (MPS)



Kondycja budżetu państwa warunkuje w

pewnym stopniu rodzaj polityki społecznej i
zakres oferowanych usług i świadczeń



Zależność: im zamożniejsze państwo, tym

hojniejsza polityka społeczna nie sprawdza się
jednak w praktyce, np. USA

Wpływ uwarunkowań
kulturowych na MPS



Decydują o upowszechnianiu się w danym

społeczeństwie postaw

indywidualistycznych lub ukierunkowanych

na dobro wspólne



Decydują o wpływie religii na mechanizmy

życia publicznego



Np. zależność między amerykańskim

etosem przedsiębiorczości („mit

pucybuta”), a ograniczonym zakresem

opiekuńczości państwa



Np. duża rola Kościoła w życiu publicznym

oddziałująca na model rodziny promowany

przez politykę społeczną

Modele polityki społecznej -
istota



Modele polityki społecznej są opisowo –

wyjaśniającymi konstrukcjami teoretycznymi,
które przy wykorzystaniu określonych kryteriów
klasyfikacyjnych upraszczają złożoną
rzeczywistość, ułatwiając tym samym
identyfikację logiki polityki społecznej i jej
mechanizmów w danym kraju (Weberowskie
typy idealne)



MPS umożliwiają grupowanie państw ze

względu na rodzaj prowadzonej przez nie
polityki społecznej

Typologia Titmussa



Model marginalny (rezydualny):

Istnieją 2

kanały zaspokajania potrzeb indywidualnych:

rynek prywatny i rodzina. Właściwym celem

państwa opiekuńczego jest nauczenie ludzi jak

sobie bez tego państwa radzić



Model motywacyjny (służebny):

programy

socjalne są traktowane jako dodatek do

gospodarki pełniąc wobec niej funkcję

służebną.



Model instytucjonalno – redystrybucyjny:

polityka społeczna jest traktowana jako

integralna instytucja w ramach danego

społeczeństwa, gwarantująca powszechny

dostęp do świadczeń i usług z uwzględnieniem

przede wszystkim kryterium potrzeb

Typologia Espinga-Andersena
(1990 rok)

Wykorzystuje 2 główne kryteria klasyfikacji:



Stopień dekomodyfikacji



Rodzaj uwarstwienia społecznego

( założenie, że wykorzystując narzędzia
polityki społecznej można wpływać na
strukturę nierówności i zasięg solidarności
społecznej)

Dekomodyfikacja



Socjalne uniezależnienie jednostki od

rynku. Zjawisko to występuje, jeżeli dostęp
do świadczeń i usług społecznych na
odpowiednim poziomie jest uprawnieniem
każdego obywatela, dzięki czemu jego
bezpieczeństwo socjalne zostaje
uniezależnione od mechanizmów
rynkowych.

MPS (reżimy) wg Espinga-
Andersena



Liberalny



Konserwatywny



Socjaldemokratyczny

KRYTERIUM

LIBERALNY

KONSERWATYWN
Y

SOCJALDEMOKRAT
YCZNY

Podstawowa
wartość

wolność jednostki

sprawiedliwość wg
kryterium zasług

sprawiedliwość wg
kryterium potrzeb

Stopień
dekomodyfikacji

niski

umiarkowany

wysoki

Zakres
publicznych usług
społecznych

mały

umiarkowany

duży

Rola państwa

„stróż nocny”

pomocniczość

opiekuńczość

Uprawnienia do
świadczeń

kryterium
dochodowe

kryterium
statusowe i
ubezpieczeniowe

uprawnienia
uniwersalne

Wskaźnik
kompensaty
płacy przez
świadczenie

niski

zróżnicowany

wysoki

Finansowanie
świadczeń

głównie budżet

głównie składki
ubezpieczeniowe

głównie budżet

Polityka rodzinna

ograniczona, wąski
zakres usług
wspierających
rodzinę

pasywna,
wspierająca
mężczyznę jako
żywiciela rodziny

aktywna,
wspierająca równość
płci i uczestnictwo
kobiet w rynku pracy

Pozycja związków
zawodowych

umiarkowana

umiarkowana

silna

Państwa

USA

Niemcy

Szwecja

Model liberalny



Skromne świadczenia przysługują głównie

najbiedniejszym



Liberalny etos pracy: świadczenia socjalne nie

powinny zastępować pracy zarobkowej



Wysokość świadczeń jest niewielka, dostęp do

nich ograniczony, korzystanie z nich powoduje
obniżenie statusu społecznego



Państwo stymuluje rynek prywatny (pasywnie,

poprzez gwarantowanie jedynie minimum,
aktywnie, poprzez subsydiowanie prywatnych
programów świadczeń)



Stopień dekomodyfikacji jest niski



Istotne wartości: indywidualizm i

odpowiedzialność jednostki za własne życie

Model konserwatywny



Pozostaje pod silnym wpływem Kościoła



Przywiązanie do tradycyjnych wartości

rodzinnych, ubezpieczenia społeczne nie
obejmują niepracujących żon



Duża waga zasady pomocniczości w polityce

społecznej



Opieka nad dzieckiem i inne usługi wobec

rodziny są słabo rozwinięte



Bezpieczeństwo socjalne jednostki zależy od jej

pozycji i dorobku na rynku pracy, ponieważ
wiele świadczeń ma charakter ubezpieczeniowy



Istotna jest rola dialogu społecznego (władze

publiczne, organizacje pracodawców i
reprezentacja pracowników)

Model socjaldemokratyczny



Wysoki stopień dekomodyfikacji



Bezpieczeństwo socjalne obywateli w dużym

stopniu niezależne od mechanizmów
rynkowych



Uniwersalne i ujednolicone świadczenia i

usługi dla wszystkich, finansowane ze środków
publicznych



Wartość wskaźnika zastąpienia jest

stosunkowo wysoka



Dąży się do aktywizacji zawodowej kobiet



Państwo stara się realizować politykę pełnego

zatrudnienia, zwiększając przychody
podatkowe konieczne do sfinansowania
świadczeń i usług socjalnych



Pozycja związków zawodowych jest zazwyczaj

silna

Typologia T. Szumlicza



Model interwencji społecznej



Model antycypacji społecznej



Model dystrybucji społecznej



Model integracji społecznej

Model interwencji społecznej



Podstawową cechą jest podejmowanie

działań doraźnych, służących łagodzeniu
niepokojów społecznych i usuwaniu
negatywnych zjawisk

Model antycypacji społecznej



Podejmowanie działań o charakterze

prewencyjnym, wynikających z
przewidywanych możliwości pojawienia się
określonych problemów społecznych
(zarządzanie ryzykiem społecznym)



Szeroko stosuje się mechanizm

ubezpieczeń społecznych

Model dystrybucji społecznej



Polega na wyznaczeniu instytucjonalnych

ram sfery podziału



W dostępie do dóbr i usług uwzględnia się

preferencje społeczne ustalane pod presją
dominujących interesów grupowych

Model integracji społecznej



Występuje świadome kreowanie i

utrwalanie czynników integrujących
społeczeństwo



Zakłada odwoływanie się do wspólnych

wartości, norm i interesów