„TO NIESZCZĘŚCIE, ŻE TAK

MAŁY ODSTĘP DZIELI CZAS,

GDY JESTEŚMY ZBYT MŁODZI,

OD CZASU, GDY JESTEŚMY

ZBYT STARZY”

MONTESKIUSZ

Uniwersytet Trzeciego

Wieku

1

Dominującą cechą współczesnego społeczeństwa

jest starzenie się ludności. Rośnie długość życia

ludzi, przybywa ludzi w wieku poprodukcyjnym,

maleje

przyrost

naturalny.

Powstała

idea

stymulowania

rozwoju

osobowego

oraz

sprawności intelektualnej i fizycznej ludzi

starszych poprzez edukację i aktywizację

społeczną.



W wyniku starań o włączenie ludzi starszych

do

systemu

kształcenia

rozpoczęto

powoływanie tzw.

Uniwersytetów Trzeciego Wieku –

najpopularniejszej w ostatnich latach formy

edukacji ludzi w wieku emery-talnym,

istotnej i potrzebnej z uwagi na zachodzące

w świecie zmiany demograficzne i ich

konsekwencje.

Pierwszy Uniwersytet powstał we Francji.

Utworzył go w 1973 roku profesor nauk

społecznych Pierre Yellas, który w centrum

uwagi postawił badania naukowe ażeby

pomóc wszystkim ludziom starszym.

Dwadzieścia lat później istniało we Francji

ponad 40 tego typu placówek.

Zapoczątkowany przez Pierrea Vellasa ruch

stawia sobie trzy główne cele:

1.

Intelektualny i administracyjny potencjał

uniwersytetów powinien być użyty dla

dalszego kształcenia ludzi w podeszłym

wieku.

2.

UTW powinien być instytucją prowadzącą

badania gerontologiczne w interesie ludzi

starych.

3.

Jego rolą społeczną powinno być

umożliwianie wymiany kulturalnej między

generacjami oraz udział w prewencji

geriatrycznej.

Osadzone w Centrach Dalszego Kształcenia

mogły łatwiej kontynuować swoją działalność

ze względu na zabezpieczenie personalne i

materialne. Dlatego UTW miały mocne

postawy do instytucjonalizacji.

Pierwszy uniwersytet charakteryzował się

cechami modelu francuskiego:

-

wysoki poziom działalności dydaktycznej i

naukowo- badawczej;

−

zróżnicowanie form organizacyjnych od pełnej

integracji z wyższą uczelnią przez scisłą

współpracę z uczelnią, do niezależności.

I tak powstały Uniwersytety Trzeciego Wieku

na model francuski w:

-

Hiszpanii- 1978

-

Szwajcarii- 1975

-

Szwecji- 1979 roku

-

Włoszech- 1975

-

Belgii - 1974

W 1981 roku idea UTW trafiła do Wielkiej

Brytanii.

Powstał tam model nieco odmienny od

francuskiego zakładającego zależność

organizacji od uniwersytetów. Model

brytyjski(inaczej Cambridge), został oparty na

samopomocy i pomocy wzajemnej słuchaczy.

Wg J.Halickiego główne cechy tego modelu to:

−

brak wsparcia ze strony wyższych uczelni;

−

samopomoc jako główna metoda kształcenia,

brak podziału na studentów i wykładowców.

Seniorzy sami organizują zajęcia wykorzystując

własną wiedzę i doświadczenie.

−

kładzie się nacisk na eksperyment i nauczanie

grupowe.

Na całym świecie zaczęły powstawać UTW .



Portugalia- rok 1993- nie są formalnie

połączone z uniwersytetami regularnymi.

Zajęcia prowadzone są z: socjologii, teologii,

historii, języków obcych a także z nauki

czytania i pisania(problem analfabetyzmu u

starszej generacji Portugalczyków)



Austria- tam system kształcenia oparty jest na

podejmowaniu studiów jako wolny słuchacz.

Studiujący seniorzy to kobiety od 40, a

mężczyźni od 45 lat. Możliwe jest studiowanie

bez matury, nie łączy się ono jednak z

otrzymaniem stopnia naukowego.



Holandia-powstał w połowie lat 80.Jest to

model ogólnego kształcenia akademickiego

seniorów przy uniwersytetach holenderskich.

Realizowane są tam specjalne programy dla

seniorów, umożliwiające zdobycie dyplomu z

danej dziedziny wiedzy.



Niemcy- najczęściej połączone z uniwersytetami.

Funkcjonują jako 3 typy placówek dla seniorów:

a. uniwersytety ludowe;

b. centra szkoleniowe;

c. centra akademie dla seniorów;

d. otwarte dla wszystkich grup wiekowych

placówki szkolnictwa wyższego.



Dania- duńskie UTW to głównie takie, które

są stowarzyszone z uniwersytetami, ale

zarządzane

i

prowadzone

przez

wolontariuszy, określane jako uniwersytety

ludowe.



Finlandia-pierwszy UTW powstał w 1985 roku.

Tam,

UTW

prowadzą

badania

naukowe,

nawiązują

współpracę

międzynarodową,

a

średnia wieku słuchaczy kształtuje się między 56

a 66 rokiem życia. W 1991 roku Ministerstwo

Edukacji ogłosiło uniwersytety trzeciego wieku

jako część składową uniwersytetów otwartych.



USA - inaczej sytuacja przedstawiała się w

Stanach Zjednoczonych. UTW to nic innego

jak

koncepcja

elderhostel.

Pierwotnie

realizowana

od

1975

roku.

Program

realizowany był w miesiącach letnich na

zasadzie turnusów, gdzie można poznać

ciekawych ludzi, jak również wzbogacić się o

nowe wiadomości.

Innym amerykańskim programem jest

akademia dla ludzi starszych, gdzie programy

uniwersyteckie inicjowane i opracowane są

przez samych seniorów. Uczestnicy są

zarówno nauczycielami jak i uczniami.

W Polsce pierwszy Uniwersytet Trzeciego

Wieku powstał 12 listopada 1975 roku w

Warszawie.

Jako

efekt

współpracy

i

kontaktów naukowych prof. Haliny Szwarc z

prof. Pierreem Vellasem.

Nazwany został Studium III Wieku.

Cele pierwszego UTW:

-

włączenie osób starszych do systemu

kształcenia ustawicznego;

-

aktywizacja intelektualna, psychiczna i

fizyczna słuchaczy;

-

opracowanie metod edukacji i wdrożenie

profilaktyki gerontologicznej;

-

prowadzenie obserwacji i badań naukowych.

Polska była trzecim krajem na świecie, w którym

rozwinął się ruch UTW.

Lata 1975-1979 to intensywny rozwój.

1976 rok - powstaje drugi polski UTW we Wrocławiu.

Przy współpracy H. Szwarc, pod kierunkiem Czesława

Kępińskiego, z inicjatywy wielu instytucji i organizacji,

przy poparciu Uniwersytetu Wrocławskieg oraz

Akademii Wychowania Fizycznego.

Trzeci uniwersytet dla seniorów powstaje w

1979 roku w Poznaniu.

Początkowo działają przy instytucjach

związanych z opieką społeczną. Potem uzyskał

możliwości włączenia się w działalność

Studiów Otwartych Uniwersytetów.

Następne UTW powstały :

−

Łódź -1979;

−

Gdańsk-1979 (rozwiązany, ponownie

zaczyna działać w 2004 r.);

−

w 1982 krakowski UTW jako

międzyuczelniane studium UJ i Akademii

Medycznej;

-

Katowice- 1982;

-

Rzeszów- 1983;

-

Lublin- 1985;

-

w 1987 drugi warszawski UTW na Mokotowie;

-

Toruń – 1989.

Po 1989 roku nastąpił dalszy rozwój UTW w

wyniku zmian systemowych, jak również

rosnącej populacji ludzi starszych w kraju.

Powstały kolejne uniwersytety dla seniorów

m.in.

W Bydgoszczy w 1996 roku.

Już w pierwszych latach działalności zaistniała

potrzeba

powołania

koordynatora

zrzeszającego wszystkie UTW powstałe w

kraju.

Powstaje

Sekcja

Uniwersytetów

Trzeciego Wieku przy Polskim Towarzystwie

Gerontologicznym , jej przewodniczącą zostaje

prof.

H.

Szwarc.

Sekcja

ta

należy

do

Międzynarodowego

Stowarzyszenia

Uniwersytetów Trzeciego Wieku (AIUTA)

Powstałe w Polsce UTW można podzielić na trzy typy:

1.

działające w strukturach bądź pod patronatem

wyższej uczelni, kierowane najczęściej przez

pełnomocnika rektora danej uczelni;

2.

powołane przez stowarzyszenia prowadzące

działalność popularnonaukową;

3.

inne, działające przy domach kultury, bibliotekach,

domach dziennego pobytu, ośrodkach pomocy

społecznej itp.

Dziś za nadrzędny cel działalności UTW można podać,

cytując:

„poprawę jakości życia osób starszych, stworzenie

warunków do dobrego starzenia się, przełamywanie

błędnych stereotypów i wyobrażeń przypisujących ludziom

starym role upośledzonych fizycznie i umysłowo. Celowi

temu służy włączenie osób starszych do systemu

kształcenia

ustawicznego

w

oparciu

o

potencjał

intelektualny, naukowy i bazę materialną wyższych

uczelni”(Informator Sekcji UTW przy PTG,1986)

Cel podrzędny to wyjście naprzeciw osobom, które

zakończyły karierę zawodową, osobą samotnym i

stworzenie możliwości udziału osób starszych w :

−

procesie edukacyjnym w zakresie różnych dziedzin

wiedzy;

−

realizacji osobistych zainteresowań;

−

utrzymaniu sprawności psychicznej i fizycznej;

−

życiu kulturalnym i społecznym.

Osiągając te cele UTW proponują typy aktywnego

działania:

-

wykłady ogólne prowadzone przez wybitnych

specjalistów z różnych dziedzin;

-

zajęcia w sekcjach zainteresowań;

-

lektoraty języków obcych;

-

turystykę;

-

terapię ruchem;

-

terapię zajęciową;

-

zajęcia plastyczne;

-

zajęcia informatyczne;

-

salon polityczny;

-

zajęcia poetycko-literackie;

Podstawa prawna UTW.

UTW działa w oparciu o przepis art.4 ust.2

Ustawy o szkolnictwie wyższym z dnia 12

września 1990 roku.

Powstałe uniwersytety dla seniora sprawiają, że

ludzie starsi czują się znowu potrzebni, ich

doświadczenia

życiowe

są

znakomicie

wykorzystywane,

nawiązują

się

nowe

znajomości i przyjaźnie. Uniwersytet jest

odskocznią od szarości dnia codziennego.

Jednocześnie spełniają zadania:

−

dążenie

do

utrzymania

indywidualnego

dobrostanu psychofizycznego seniora;

−

osiągnięcie

należytej

i

godnej

pozycji

człowieka starszego w społeczeństwie.