Transformacja

gospodarcza w Polsce

Opracowała Larysa Skrzyszewska

Transformacja-definicja i geneza



Transformacja gospodarcza

to przejście od gospodarki

centralnie planowanej do gospodarki rynkowej
związane ze zmianą ustroju politycznego.



Okres transformacji obejmuje lata

1989-1990

, jednak

pierwsze reformy ku liberalizacji gospodarki podjęto na
początku lat 80 XX wieku. Owe reformy były próbą ratowania
gospodarki, znajdującej się w stanie „głębokiej zapaści.

Transformacja gospodarcza w Polsce Maciej Bałtowski i Maciej Miszewski, PWN, Warszawa 2006

Załamanie gospodarcze



Od końca lat 70. zaczął spadać dochód narodowy, co było
skutkiem wszystkich „ułomności” realnego socjalizmu
(takich jak: niska efektywność produkcji, marnotractwo
zasobów, finansowanie nierentownych przedsiębiorstw,
sztuczne zaniżenie cen żywności i energii ,płaca niezależna
od wydajności) oraz systematycznego wzrostu zadłużenia
zagranicznego.

Zadłużenie kraju w latach 1971-89
(mld USD)

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

1,3

3,1

8,4

15,4

21,9

25,5

26,4

29,3

39,2

40,8

Transformacja gospodarcza w Polsce Maciej Bałtowski i Maciej Miszewski, PWN, Warszawa 2006 (s. 154)

Zadłużenie w mld USD

1971

1973

1975

1977

1979

1981

1983

1985

1987

1989

0

5

10

15

20

25

30

35

40

mln

Źródło: opracowanie własne

Pierwsze próby reform



25.09.1981r.

Została uchwalona

ustawa o

przedsiębiorstwach państwowych (formuła „3xS”)



Ustawa ustanawiała:



Samodzielne

(przedsiębiorstwo nie musiało

wypełniać szczegółowych zadań ilościowych)



Samorządne

(niezależne od administracji

państwowej i partyjnej)



Samofinansujące się

(prowadzące rachunek

ekonomiczny oraz posiadające majątek)
przedsiębiorstwa

PKB i inflacja w latach 1981-1989
(w %)

wyszczególnienie

198
1

1982

198
3

1984

198
5

198
6

198
7

198
8

1989

PKB

Inflacja

-
10,0

19,6

-4,8

115,
1

5,6

18,
4

5,6

18,
3

3,6

16,
9

4,2

19,
8

2,0

26,
8

4,1

68,
3

0,2

290,8

Transformacja gospodarcza w Polsce Maciej Bałtowski i Maciej Miszewski, PWN, Warszawa 2006
(s.152, tablica 5.2)

Inflacja w latach 1981-89



Po wprowadzeniu stanu wojennego nastąpiły
drastyczne podwyżki cen, aby poprawić stan
równowagi rynkowej.

Operacja cenowo-

dochodowa

spowodowała, że inflacja całoroczna

przekroczyła 100% a dochód narodowy
zmniejszył się o 9%. Nie dokonał się oczekiwany
przełom. W kolejnych latach wbrew
zapowiadanym ograniczeniom wzrosły subwencje
państwa oraz ulgi.

Pieniądz tracił na wartości,

a

jednocześnie

wzrastał niedobór towarów.

W

1988

rząd premiera Rakowskiego

przedstawił

Plan konsolidacji gospodarki

narodowej,

był to plan długoterminowy,

który dotyczył:



usuwania ograniczeń i promowania

aktywności gospodarczej



efektywnego wykorzystania zasobów



umocnienia pieniądza i równoważenia

gospodarki



przezwyciężenia barier zadłużenia,

otwarcie na rynek

Transformacja(1989-1990)



Za

początek

transformacji uważa się

„wejście w życie”

ustawy o działalności

gospodarczej

w dniu

1 stycznia 1989



Koniec

transformacji to zakończenie prac

rządu T. Mazowieckiego

Transformacja-etapy



Od stycznia do września1989

Odejście od poprzedniego systemu

gospodarczego, brak decyzji co, do ostatecznego
kierunku reform, uleganie presji społecznej



Od 09.1989 do 06.1990

konsekwentne, spójne

zmiany, prowadzone przez żelazną rękę L.
Balcerowicza



Od czerwca do grudnia 1990

walka polityczna zahamowała dalsze zmiany

ekonomiczne, rząd ulegał presji społecznej z
związku z nadchodzącymi wyborami

Najważniejsze wydarzenia

1989r.



1 styczeń-weszła w życie

ustawa o działalności

gospodarczej

oraz

ustawa o działalności gosp. z

udziałem podmiotów zagranicznych



31 stycznia- sejm uchwalił ustawę

Prawo bankowe

oraz

ustawę o NBP



15 luty- sejm powołał

F

undusz

O

bsługi

Z

adłużenia

Z

agranicznego



8 sierpnia- zostało podpisane porozumienie o
wymianie handlowej i

współpracy gospodarczej

między Polską a

EWG



14 sierpnia- program stabilizacyjny dla Polski Sachsa i
Liptona

Program Sachsa i Liptona

1.

Ujednolicenie i stabilizacja kursu
walutowego

2.

Pozyskanie zewnętrznego wsparcia
finansowego

3.

Prywatyzacja

4.

Liberalizacja cen

5.

Umowa społeczna ze związkami
zawodowymi

Kalendarium (1989)-ciąg dalszy



16 listopad-sejm przyjął ustawę o

szczególnych

zasadach planowania gospodarczego



22 listopad- kongres USA zdecydował o

przekazaniu Polsce 530 mln USD.

Podobną

pomoc zadeklarowały Niemcy, Francja i Włochy.



22 grudzień- podpisanie

listu intencyjnego

z

Międzynarodowym Funduszem Walutowym



27 grudzień- sejm przyjął 10 ustaw
składających się na plan Balcerowicza

Plan Balcerowicza

1.

Ustawa o zmianie ustawy o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych

2.

Ustawa o opodatkowaniu wzrostu wynagrodzeń w 1990r.

3.

Ustawa o zmianie ustaw Prawo bankowe i o NBP

4.

Ustawa o uporządkowaniu stosunków kredytowych

5.

Ustawa o zmianie ustawy Prawo dewizowe

6.

Ustawa o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów
zagranicznych

7.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady
opodatkowania

8.

Ustawa Prawo celne

9.

Ustawa o zatrudnieniu

10.

Ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy

Wymienialność wewnętrzna



Wymienialność wewnętrzna oznacza

swobodną wymianę danej waluty na

waluty obce, przyznaną osobom,
przedsiębiorstwom, instytucjom itd.
rezydującym w kraju (krajowcy dewizowi).

Najważniejsze wydarzenia-1990r.



1 styczeń- wprowadzenie wewnętrznej

wymienialności złotego i

ustalenie

jednolitego kursu USD

(kurs został

ustalony na poziomie 9500zł)

Polityka walutowa



W okresie realnego
socjalizmu kurs dolara
i innych walut był
określany
administracyjnie a
kurs nieoficjalny był
kilkakrotnie wyższy.



Z uwagi na
narastające niedobory
postępowała

dolaryzacja gospodarki

Data

Kurs
czarnorynkowy
(zł)

Kurs
oficjalny
(zł)

Kurs
czarnorynkowy
do oficjalnego
(%)

01.1988

1 350

316

427

12.1988

1 670

450

371

01.1989

3 410

506

674

12.1989

7 454

5 236

142

01.1990

9 344

9 500

98

03.1990

9 476

9 500

100

Średni miesięczny kurs oficjalny i
czarnorynkowy dolara przed i po
rozpoczęciu programu stabilizacyjnego

Transformacja gospodarcza w Polsce Maciej Bałtowski i Maciej Miszewski, PWN, Warszawa 2006
(s.275, tablica 9.7)

Regulacje ograniczające podaż
pieniądza



Podatek od wynagrodzeń



Wprowadzenie wysokiego oprocentowania
wszystkich umów kredytowych



Eliminacja ulg i zwolnień podatkowych



Podwyższenie składki na ubezpieczenie
społeczne



Ograniczenie dochodów gospodarstw domowych
poprzez obniżenie wskaźnika indeksacji płac



W 1992r. wprowadzenie PITu, VATu, CITu, podatku
dochodowego

Denominacja



Wzrost podaży pieniądza stanowił

zagrożenie dla prowadzonych procesów
dezinflacyjnych, w celu przeciwdziałania w
1993r. Dokonano denominacji złotego w
relacji wymiennej 10 000:1. Rok później
NBP wprowadził do obiegu nową jednostkę
pieniężną.

Kalendarium 1990 c.d.



16 luty- porozumienie z Klubem Paryskim w
sprawie

odroczenia spłaty odsetek

, spłatę

kapitału (27 mld USD) rozłożono na 14 lat



24 luty- uzupełnienie Planu Balcerowicza
(

nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu

praktykom monopolistycznym

)



13 lipiec- uchwalenie ustawy o

prywatyzacji

przedsiębiorstw państwowych



25 listopad-

koniec

epoki

rubla

transferowego

Negatywne skutki transformacji



Recesja



Bezrobocie



Obniżenie się płac realnych (o 30%) i

poziomu konsumpcji (o 20-30%)



Destrukcja potencjału gospodarczego

państwowych przedsiębiorstw (poprzez
nadmierne otwarcie gospodarki)

Pozytywne aspekty transformacji



Zrównoważenie rynków (szczególnie dóbr
konsumpcyjnych)



Zdławienie hiperinflacji (inflacja w 1990r.
wynosiła tylko 7,8%)



Otwarcie gospodarki na rynki zachodnie



Stabilność złotówki



Uwolnienie cen



Zrównoważenie budżetu



Funkcjonowanie przedsiębiorstw na rynku
konkurencyjnym

Bibliografia



Transformacja gospodarcza w Polsce. Maciej Bałtowski i Maciej Miszewski, PWN, Warszawa 2006
(rozdział 4,5,6,7,9)



Socjalizm, kapitalizm, transformacja. Szkice z przełomu epok. Leszek Balcerowicz, PWN, Warszawa
1997 (część trzecia)



http://www.monitorpodatkowy.pl (zakładka Artykuły » Prawo dewizowe » 6/1995)