ŻYWIENIE

CHORYCH

W CHIRURGII

OPRACOWAŁA:

MGR EDYTA OŚMIAŁOWSKA

Tezy:

1.

Żywienie zdrowego człowieka.

2.

Niedożywienie przyczyny, rodzaje i
następstwa.

3.

Żywienie dietetyczne.

4.

Żywienie dojelitowe.

5.

Żywienie pozajelitowe.

6.

Model opieki pielęgniarskiej nad chorym
żywionym dojelitowo.

7.

Model opieki pielęgniarskiej nad chorym
żywionym pozajelitowo.

Ad.1 Żywienie zdrowego
dorosłego człowieka

Dla utrzymania się przy życiu, każdy organizm czerpie ze

środowiska różne substancje zwane składnikami
pokarmowymi.

Występują one w 6 podstawowych grupach związków:



białka



tłuszcze



węglowodany



składniki mineralne



witaminy



woda

Pobierane są z produktów żywnościowych dla zapewnienia

tkankom odnowy, wzrostu oraz możliwości wykorzystania
rezerw ustrojowych w sytuacji głodu lub naruszenia
równowagi metabolicznej.

Organizm ludzki czerpie energie z

dwóch źródeł: glukozy i tłuszczów.

Dla tkanki mózgowej podstawowym

źródłem energii jest glukoza. Białka
przyjęte w pożywieniu
lub pochodzące z katabolizmu, są
zamieniane

na

glukozę

przed

wykorzystaniem ich jako źródło
energii.

Spoczynkowe

zapotrzebowanie

na

energię (REE) zwane podstawową
przemianą

materii(BMR)

stanowi

największy wydatek energetyczny
chorego, który wynosi około 30
kcal/kg mc/dobę.

Dobowy

wydatek

energetyczny

zwiększa się na skutek wykonywania
pracy lub aktywności fizycznej.

Podczas głodzenia BMR zmniejsza się,

ponieważ

organizm

dąży

do

zachowania jak największej masy
ciała,

natomiast

w

okresach

obciążeń,

takich

jak

zabieg

operacyjny, urazy, oparzenia, BMR
wzrasta niekiedy nawet dwukrotnie.

Ad.1a Składniki odżywcze i
ich znaczenie w żywieniu

BIAŁKA – zbudowane są z aminokwasów,

które dzielimy na trzy grupy:

1.

Aminokwasy egzogenne- niezbędne
( 8 aminokwasów), których organizm
nie jest w stanie wytwarzać i musi
dostarczać je z zewnątrz.

Do nich zaliczana jest: lizyna, leucyna,

izoleucyna, metionina, treonina, walina,
tryptofan, fenyloalanina oraz histydyna,
która jest wytwarzana przez ustrój, ale w
ilościach niedostatecznych.

2. Aminokwasy półegzogenne – czyli

względnie niezbędne, które mogą
powstać w
organizmie

z

aminokwasów

egzogennych. Zaliczamy do nich:
tyrozynę, cysteinę i
cystynę.

3. Aminokwasy endogenne ( nie

niezbędne), które organizm może
syntezować.

Są to: glicyna, alanina, arginina, kwas

asparginowy,

prolina,

hydroksyprolina i seryna.

Znaczenie żywieniowe białek wynika z roli,

jaką pełnią w organizmie:



budowa i odbudowa zużytych tkanek,



wchodzą w skład ciał odpornościowych,



wchodzą w skład krwi, limfy, mleka oraz
wielu ciał biologicznie czynnych takich jak:
hormony, enzymy,



działają

jak

substancje

buforowe,

utrzymując

właściwy

odczyn

płynów

ustrojowych, treści przewodu pokarmowego,



pełnią rolę nośników niektórych witamin,
składników mineralnych,



biorą udział w regulacji ciśnienia tętniczego
krwi.



Większość białek ulega w organizmie
ustawicznemu

rozpadowi

i

resyntezie.



W wyniku przemian, który podlega
białko w organizmie następuje
wydalanie azotu w postaci
mocznika z moczem ( niewielka ilość
azotu wydalana jest z kałem i
potem).



Azot pochodzi z białek, które uległy
spalaniu – utlenieniu do CO2 i H2O.



Jeśli

porównamy

ilość

białka

przyjmowanego

z

wydalanym

otrzymamy

zestawienie

zwane

bilansem azotowym.



Bilans azotowy jest wskaźnikiem
ustalania zapotrzebowania na białko.



Zapotrzebowanie

dla

dorosłego

mężczyzny, wykonującego siedzącą
pracę wynosi 75 g, a dla kobiet 70
g, co odpowiada 1,0 g/kg masy ciała
na dobę. Co najmniej 1/3 powinna
być

białkiem

pochodzenia

zwierzęcego.



W ciągu doby w ustroju zdrowego
człowieka 200 – 500 g białka ulega
rozpadowi, natomiast tylko 20 – 30 g
aminokwasów zostaje wydalonych.



W warunkach wzrostu, rozwoju i
choroby

duże

znaczenie

ma

postępowanie zmierzające zwiększenia
syntezy białek i obniżenia ich
rozpadu.



Urazy,

oparzenia,

zakażenia

np.

posocznica, i większość stanów
patologicznych

powodują

przyspieszenie obrotu białek, natomiast
niedożywienie

,

unieruchomienie

chorego oraz proces starzenia się
zmniejszają syntezę białek.

TŁUSZCZE

–

należą

do

składników

pokarmowych o największej wartości
energetycznej.



Należą do grupy związków chemicznych
noszących nazwę tłuszczowców lub lipidów.



Dzielą się na tłuszcze proste i złożone.



Tłuszcze proste są trójglicerydami kwasów
tłuszczowych i wchodzą w skład tzw.
tłuszczów jadalnych i innych produktów
tłuszczowych.



Tłuszcze złożone są związkami, w skład
których, oprócz kwasów tłuszczowych i
alkoholi, wchodzą związki azotowe i
fosforowe



Tłuszcze stanowią 10 – 15% masy
ciała u mężczyzn i 15 – 25%
u kobiet.



Występują jako tłuszcz zapasowy –
podskórny i narządowy, ochraniający
narządy wewnętrzne.



Tłuszcz podskórny zawiera głównie
glicerydy proste, a w tłuszczu
narządowym

obok

glicerydów

prostych znajdują się fosfolipidy,
glikolipidy i cholesterol.

ROLA TŁUSZCZÓW:



główne źródło energii – stanowią zapasowy
materiał energetyczny,



dostarczają niezbędnych nienasyconych
kwasów tłuszczowych, których organizm nie
jest w stanie wyprodukować, tj. kwas
foliowy, linolenowy,



są źródłem witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach – A, D, E, K,



są materiałem wyjściowym do syntezy
prostaglandyn, prostacyklin, tromboksanów
– związków o charakterze hormonów
tkankowych o różnorodnym działaniu, m. in.
Zapobiegają tworzeniu się zakrzepów,



są

materiałem

budulcowym

wszystkich

struktur błoniastych komórki,



decydują o właściwościach błony komórkowej:
przepuszczalność, aktywność enzymatyczna,
właściwości receptorowe,



wchodzą w skład płynów ustrojowych,



są

prekursorami

syntezy

hormonów

steroidowych ( cholesterol) kory nadnerczy
i hormonów płciowych.

Zapotrzebowanie na tłuszcze zależy od potrzeb

energetycznych

organizmu,

które

są

uzależnione od wieku, płci, aktywności
fizycznej oraz stanu fizjologicznego.

Tłuszcze powinny dostarczać 25 – 30% energii

codziennego pożywienia.

WĘGLOWODANY – zwane cukrowcami lub cukrami

są dla człowieka podstawowym źródłem energii.



W codziennej diecie 55 – 60% energii pochodzi
z węglowodanów.



Dzielą się na cukry proste i złożone.



Wiele tkanek wykorzystuje glukozę jako jedyne
źródło energii, np. mózg, szpik kostny, krew,
zwłaszcza

krwinki

czerwone,

mięśnie

szkieletowe



W

przypadku

braku

dostatecznej

ilości

węglowodanów

w

pożywieniu,

w

celu

utrzymania

prawidłowej

czynności

wymienionych tkanek, ustrój wykorzystuje
rezerwę węglowodanową, zmagazynowaną
w postaci glikogenu w wątrobie i mięśniach
szkieletowych.



Po

szybkim

zużyciu

rezerwy

( ograniczona zawartość glikogenu )
ustrój

uruchamia

mechanizm

neoglukogenezy – prowadzący do
syntezy glukozy z aminokwasów,
pochodzących głownie z puli białek
mięśni szkieletowych.

SKŁADNIKI MINERALNE – stanowią ok. 4%

tkanek ustroju człowieka.



Wchodzą w skład niezbędnych struktur
oraz biorą udział w różnych procesach
metabolicznych.



Można je podzielić na trzy grupy:



1.tworzą elementy strukturalne ustroju
należą do nich wapń, fosfor i siarka.



2.biorą udział w zachowaniu równowagi
kwasowo – zasadowej i utrzymaniu
potencjału

spoczynkowego

błon

komórkowych (sód, potas, magnez,
chlor, wapń, fosfor i siarka.

3.Występujące w ustroju w ilościach

śladowych tzw. pierwiastki śladowe,
które wchodzą w skład różnych
niezbędnych do utrzymania życia
układów

enzymatycznych

i

hormonów

bądź

białek

transportowych



najważniejsze z nich to: nikiel,
chrom, selen, cynk, wanad, fluor



innym

podziałem

jest

podział

składników mineralnych na makro- i
mikroelementy.

WODA-

jest

najważniejszym

nieorganicznym

składnikiem

organizmu. Stanowi ok. 60 – 70%
masy ciała. Jej ilość zależy od wieku,
płci, zawartości tłuszczu.

Ubytek 20% wody prowadzi do zgonu.

Woda w ustroju człowieka jest w
słabym stopniu zdysocjowana na
jony wodorowe i
wodorotlenowe.

Stężenie

jonów

wodorowych

w

komórkach i płynach
ustrojowych określa się terminem
pH.

Dla środowiska obojętnego pH wynosi

7.

Woda w ustroju pełni różne funkcje:



jest rozpuszczalnikiem dla większości
ważnych związków chemicznych,



jest środkiem transportu – rozprowadza
składniki organiczne i nieorganiczne do
komórek na zasadzie transportu biernego
i aktywnego,



bierze udział w przemianie materii,
jako substrat lub katalizator,



usuwa z organizmu produkty toksyczne,



uczestniczy w trawieniu,



ułatwia przesuwanie się masy kałowej,



reguluję ciepłotę ciała.

Witaminy- są to niezbędne związki organiczne,

występujące w bardzo małych stężeniach
w naturalnych produktach żywnościowych,
konieczne

do

prawidłowego

przebiegu

czynności życiowych komórek i tkanek,
i niesyntetyzowane w
ustroju lub syntetyzowane w małych ilościach,
niewystarczających

do

pokryci

zapotrzebowania.

Witaminy lub ich metabolity działają w bardzo

małych stężeniach jako katalizatory wielu
reakcji metabolicznych.

Witaminy i ich prekursory – prowitaminy tworzą

w ustroju kompleksy z białkami, które
spełniają rolę układów enzymatycznych.

Witaminy dzielimy na rozpuszczalne w

wodzie i tłuszczach.



Rozpuszczalne w wodzie to : B, C, P.



Rozpuszczalne w tłuszczach to; A, D,
E, K.



Zapotrzebowanie na witaminy jest
trudne do określenia .



Jako normę przyjmuję się takie ilości
spożywanych witamin, które nie
wywołują objawów niedoboru lub
nadmiaru.

Ad.2 Niedożywienie

Przyczyny:



niedostateczne odżywianie doustne



brak apetytu



choroba wyniszczająca



zwiększone zapotrzebowanie
spowodowane wzmożonym
katabolizmem



niewłaściwa dieta

Rodzaje niedożywienia:



KWASHIORKOR-

charakteryzuje

się

spadkiem stężenia białek w surowicy, a
zwłaszcza albumin i innych białek o
krótkim okresie półtrwania oraz spadkiem
odporności komórkowej.

W zawansowanych stadiach dochodzi do

wystąpienia

obrzęków

i

zaburzeń

gospodarki elektrolitowej.

Ten typ niedożywienia występuję u chorych

dobrze odżywionych po dużym urazie,
operacji lub zakażeniu, a więc w okresie
nasilonego

katabolizmu

i

niedostatecznego odżywienia.

Rozpoznanie opiera się na wynikach

bad. laboratoryjnych, w których
stwierdza się:



spadek poziomu albumin, transferyny
i prealbuminy w surowicy,



spadek całkowitej liczby limfocytów
we krwi obwodowej.

Nieleczony kwashiorkor prowadzi do

zejścia

śmiertelnego

z

powodu

dołączających się zaburzeń wodno –
elektrolitowych

oraz

kwasicy

metabolicznej.



MARASMUS ( kacheksja) – charakteryzuje się
zmniejszeniem masy ciała z zachowaniem
prawidłowych stężeń białka i albumin
w surowicy, które ulegają obniżeniu dopiero
w końcowym stadium niedożywienia.

Ten

typ

niedożywienia

jest

następstwem

głodzenia i jest określany mianem łagodnego,
aczkolwiek może być źródłem poważnych
powikłań po operacji lub urazie.

Poprawę

stanu

można

uzyskać

przez

odpowiednio dobrane żywienie dojelitowe
(doustne lub przez zgłębnik), które powinno się
rozpoczynać

powoli,

w

celu

stopniowej

readaptacji jelita cienkiego do trawienia i
wchłaniana pokarmów.



MIESZANE

NIEDOŻYWIENIE–

występuje najczęściej.

Charakteryzuje

się

obniżeniem

wszystkich rodzajów białek i tkanki
tłuszczowej w wyniku niedostatku
białek i składników energetycznych,
albo

wysokiego

katabolizmu

w

następstwie urazu lub choroby.

Niedożywienie

upośledza

wiele

czynności ustroju, a w szczególności
immunologiczną

odporność

na

zakażenia.

Następstwa niedożywienia dzielimy

na:



pierwotne



wtórne

Do pierwotnych zaliczamy:



zmniejszenie masy ciała



osłabienie siły mięśniowej i
sprawności psychomotorycznej,



niedokrwistość niedobarwliwą,



zaburzenia gospodarki wodno -
elektrolitowej



upośledzenie odporności,



zmniejszenie stężenia białek,



osłabienie perystaltyki jelitowej,



zaburzenia trawienia i wchłaniania,



ze strony ukł. krążenia obserwujemy
zaburzenia czynnościowe w postaci:

1. rzadkoskurczu,
2. spadku kurczliwości mięśnia

sercowego,

3. zmniejszenie objętości wyrzutowej

i minutowej.

4. spadku O.C.Ż.



ze strony układu oddechowego:

1.

zanik mięśni oddechowych,

2.

pogorszenie sprawności
wentylacyjnej,

3.

spadek utlenowania krwi ( hipoksja),

4.

niedodma,

5.

zapalenia płuc.



ze strony ukł. moczowego:

1. w nerkach występują obrzęki

nabłonka cewek nerkowych,

2. zmniejszenie przesączania

kłębuszkowego

3. poliuria
4. kwasica metaboliczna

Do wtórnych zaliczamy:



wzrost częstości zakażenia,



zaburzenia gojenia się ran,



wzrost chorobowości i śmiertelności



przedłużenie pobytu w szpitalu i
wzrost kosztów leczenia



wydłużenie okresu rekonwalescencji.

W zakładach leczniczych istnieją różne

kwalifikacje diet.

Ich nazwy związane są z nazwą

jednostki chorobowej np. dieta
cukrzycowa, wątrobowa, wrzodowa,
lub wywodzą się od nazwisk
twórców, np. dieta Schmidta, Karella
i inne.

Ad.3 Żywienie dietetyczne

Oznacza specjalny sposób żywienia

uwzględniający ilość i jakość
spożywanych pokarmów.

Dieta ma na celu dostarczenie

niezbędnych ustrojowi składników
pokarmowych z
jednoczesnym dostosowaniem ich
podaży do możliwości trawienia,
wchłaniania i metabolizowania przez
zmieniony chorobowo organizm.

Klasyfikacja diet w/g zastosowania i celu i

charakterystyki.

1.

Dieta bogatoresztkowa .

Zawiera powyżej 35 – 40 g błonnika

pokarmowego. Stosowana w zaparciach
nawykowych, w postaci atonicznej
oraz zaburzeniach czynnościowych jelit.

Celem diety jest pobudzenie motoryki jelit ,

uregulowanie ich czynności bez stosowania
środków farmakologicznych.

Błonnik rozpuszczalny zwiększa wkałowe, wiąże

wodę, przez mechaniczne drażnienie
przyspiesza pasaż jelit, opóźnia hydrolizę
skrobi i wchłanianie glukozy, zmniejsza wartość
energetyczną diety i daje uczucie sytości.

2.Dieta łatwo strawna.
Stosowana w stanach zapalnych błony śluzowej

żołądka i jelit, w nadmiernej pobudliwości jelita
grubego, w nowotworach jelita cienkiego, w
okresie

rekonwalescencji

po

zabiegach

operacyjnych, u osób długo leżących, u których
dochodzi

do

zaburzenia

pracy

przewodu

pokarmowego,

w

chorobach

infekcyjnych

przebiegających z gorączką itp.

Celem

diety

jest

dostarczenie

wszystkich

niezbędnych skł. Pokarmowych oraz ograniczenie
produktów i potraw ciężko strawnych.

Podstawą diety jest ograniczenie, a nawet

wyłączenie

produktów

i

potraw

tłustych,

smażonych, pieczonych, wzdymających, ostro
przyprawionych.

3.Dieta łatwo strawna z ograniczeniem

tłuszczu.

Wskazana w przewlekłym zapaleniu i kamicy

p.ż. Oraz dróg żółciowych, w chorobach
miąższu wątroby, w przewlekłym zap.
Trzustki, wrzodziejącym zap. j. grubego.

Celem diety jest ochrona wymienionych

narządów

przez

zmniejszenie

ich

aktywności wydzielniczej.

Zawartość tłuszczu w diecie, zarówno

pochodzenia roślinnego, jak i zwierzęcego,
powinna wynosić od 30 do 50 g/dobę.

4. Dieta łatwo strawna z ograniczeniem

substancji pobudzających wydzielanie soku
żołądkowego.

Dieta ma zastosowanie w chorobie wrzodowej

żołądka i dwunastnicy , przewlekłym
nadkwaśnym nieżycie żołądka, w refluksie
żołądkowo- przełykowym, w dyspepsjach
czynnościowych żołądka.

Celem diety jest dostarczenie wszystkich

niezbędnych składników i ograniczenie
potraw pobudzających wydzielanie soku
żołądkowego, niedrażnienie chemiczne,
mechaniczne, termiczne błony śluzowej
żołądka.

5. Dieta o zmienionej konsystencji:



Dieta płynna stosowana w chorobach j.
ustnej, przełyku, u chorych
nieprzytomnych i w i w innych
stanach chorobowych.

Jej celem jest dostarczenie odpowiedniej

ilości energii i skł. pokarmowych
dostosowanych indywidualnie do
potrzeb.

Charakterystyczną cechą tej diety jest

konsystencja, umożliwiająca podawanie
jej przez sondę,



Dieta papkowata - stosowana w
chorobach j. ustnej i przełyku ( zap. j.
ustnej, przełyku, rak przełyku, żylaki
przełyku),

przy

utrudnionym

gryzieniu i połykaniu, w niektórych
chorobach

przebiegających

z

gorączką, po niektórych zab. oper.

W tej diecie ważnym składnikiem jest

białko

pochodzenia

zwierzęcego,

witamina C, witaminy z grupy B oraz
skł. mineralne.

- Dieta kleikowa ma zastosowanie w ostrych

schorzeniach przewodu pokarmowego, wąrtoby,
trzustki, p.ż.,nerek, w chorobach zakaźnych
i stanach poopercyjnych.

Celem

diety

jest

oszczędzenie

narządu

zmienionego chorobowo.

Podstawowym składnikiem diety są kleiki z ryżu,

kaszy jęczmiennej, płatków owsianych, kaszy
manny.

Podaje się gorzką herbatę, namoczone sucharki lub

czerstwą bułkę.

Dieta może być stosowana tyko przez 1- 3 dni,

ponieważ jest dietą nie fizjologiczną, a jej długie
stosowanie prowadzi do wyniszczenia organizmu.

6. Dieta ubogoenergetyczna.
Ma zastosowanie przy redukcji masy ciała

u osób z otyłością i nadwagą.

Celem diety jest redukcja masy ciała

(stopniowe

ograniczenie

energii),

zapewnienie prawidłowego funkcjonowania
organizmu,

utrzymanie

dobrego

samopoczucia, ograniczenie uczucia głodu.

Zapotrzebowanie energetyczne ustala się

indywidualnie dla każdego pacjenta biorąc
pod uwagę jego aktywność fizyczną, wiek,
płeć oraz wydatek energetyczny potrzebny
do podstawowych procesów życiowych.

7. Dieta o zwiększonej zawartości

nienasyconych kwasów
tłuszczowych.

Stosowana w miażdżycy,

hiperlipidemii, w profilaktyce
choroby niedokrwiennej serca.

Celem jest obniżenie stężenia lipidów

w surowicy krwi.

Najważniejszą cechą diety jest

ograniczenie spożycia nienasyconych
kwasów tłuszczowych (NKT) i
częściowe ich zastąpienie wielo- i
jednonienasyconymi kwasami
tłuszczowymi.

8. Dieta bogatobiałkowa.

Jest to dieta łatwo strawna i jest stosowana u osób

wyniszczonych,

z

rozpoznaniem

choroby

nowotworowej,

w

rozległych

oparzeniach,

zranieniach, w chorobach przebiegających
z gorączką, w okresie rekonwalescencji
po przebytych chorobach.

Jej celem jest dostarczenie odpowiedniej ilości

białka

do

budowy

i

odbudowy

tkanek

ustrojowych, ciał odpornościowych, enzymów,
hormonów.

Aby białko mogło spełnić swoje zadanie, dieta musi

mieć należną wartość energetyczną,
w przeciwnym razie białko będzie
wykorzystane do celów energetycznych.

9.

Dieta

z

ograniczeniem

łatwo

przyswajalnych węglowodanów.

Dieta ma zastosowanie w cukrzycy przy

upośledzonej tolerancji glukozy.

Jej celem jest obniżenie stężenia glukozy

we krwi i poprawa metabolizmu.

Dieta

polega

na

ograniczeniu

lub

wykluczeniu z żywienia glukozy,
fruktozy, sacharozy (a zatem
słodyczy), a zwiększeniu podawania
węglowodanów złożonych (skrobi i
błonnika pokarmowego).

10. Dieta niskobiałkowa.

Ma zastosowanie w chorobach nerek i

wątroby przebiegających z niewydolnością
tych narządów.

Celem diety jest zapobieganie nadmiernemu

wytwarzaniu toksycznych dla organizmu
przemiany białkowej, ochrona zmienionych
chorobowo narządów: nerek, wątroby,
utrzymanie

możliwie

dobrego

stanu

odżywiania chorego przez dostarczenie
potrzebnej ilości energii i składników
pokarmowych.

Ad.4 Żywienie dojelitowe(enteralne)

Żywienie dojelitowe obejmuje żywienie chorych

drogą przewodu pokarmowego z użyciem pełnych
diet, przeważnie wytworzonych przemysłowo
często

dostosowanych

swym

składem

do

metabolizmu chorego.

Zaletą tego żywienia jest korzystny wpływ na

budowę i czynność przewodu pokarmowego
przez

pobudzenie

kosmków

jelitowych,

regenerację enzymów nabłonka jelita, wytwarzanie
hormonów jelitowych, immunoglobulin i innych
związków syntetyzowanych w jelicie.

Warunkiem

stosowania

żywienia

dojelitowego jest zachowany pasaż i
wchłanianie

jelitowe,

a

dobór

odpowiedniej diety często decyduje
o efektywności leczenia.

Może być jedyną metodą odżywiania

lub stanowić uzupełnienie żywienia
pozajelitowego

lub

normalnego

odżywiania.

Wskazaniami do żywienia enteralnego są:



niedożywienie spowodowane brakiem
łaknienia, przeszkodą mechaniczną, np.
niedrożność górnej części p.p, nowotwory
głowy, szyi,



zaburzenia w połykaniu na tle
neurologicznym oraz u chorych
nieprzytomnych,



oparzenia rozległe,



zespół krótkiego jelita, jako uzupełnienie
normalnej diety lub oprócz żywienia
pozajelitowego,



przetoki z niewielką wydzieliną,



inne powikłania pooperacyjne,



Sposób

leczenia

w

chorobie

Leśniowskiego-Crohna,

wrzodziejącym

zapaleniu jelita grubego, przewlekłej
niewydolności nerek, wątroby,



odżywianie chorych z zaburzeniami
trawienia i wchłaniania, jak: choroba jelit,
popromienne i polekowe zapalenie jelit,
przewlekłe zapalenie trzustki, alergie
pokarmowe,



odległe powikłania ostrego zapalenia
trzustki



wybrane przypadki w okresie chemio-
i raditerapii.

Żywienie

dojelitowe

może

być

stosowane krótkoterminowo przez
zgłębnik

założony

do

żołądka,

dwunastnicy, jelita przez okres do
4 tygodni i długoterminowo przez
gastrostomię, duodenostomię lub
jejunostomię.

Wyróżniamy trzy techniki żywienia enteralnego:

1.

Metoda porcji- pokarm podajemy w porcji o objętości
200 – 250 ml w ciągu pół godziny lub 500 ml w
ciągu dwóch godzin, zaczynając od 100 ml. Dieta
najczęściej podawana jest metodą strzykawki.

2. Metoda mikroporcji stosowana jest przy podawaniu

diet do dwunastnicy jednorazowo po 50 – 100 ml.

3. Metoda ciągłego wlewu grawitacyjnego przy użyciu

pompy. Pokarm podaje się w ciągłym wlewie
kroplowym przez całą dobę, początkowo z szybkością
50 ml/godz. Przy dobrej tolerancji chorego zwiększa
się szybkość 10 ml/godz. Podawana przede
wszystkim przy żywieniu do jelita cienkiego.

W odżywianiu dojelitowym wykorzystujemy diety

szpitalne lub przemysłowe.

Zalety diety przemysłowej:



mają standardowy skład , ściśle określoną ilość
składników pokarmowych i znaną wartość
energetyczną,



są łatwe w przygotowaniu,



mają płynną konsystencję (nie zatykają
cewników),



są sterylne,



są bezpieczne chemicznie,



znajdują się w opakowaniach o odpowiedniej
wielkości



są zróżnicowane pod względem smakowym.

W Polsce dostępne są diety przemysłowe: bezlaktozowe,

normokaloryczne, normobiałkowe i wysokobiałkowe,
izoosmolarne lub hiperosmolarne, ubogo-
i bogatoresztkowe, pełnowartościowe,
wzbogacone w tłuszcze i kwasy tłuszczowe.

Powikłania związane z żywieniem przez przewód

pokarmowy:



niewłaściwy dobór diety zarówno ilościowy albo
jakościowy,



nieprawidłowy sposób podaży (najczęściej zbyt szybko),



powikłania mechaniczne związane z wprowadzeniem
cewnika



metaboliczne (przwodnienie, zaburzenia wodno –
elektrolitowe, witaminowe, glikemia)



Infekcje (zakażenia diety, zachłystowe zapalenie płuc)

Ad.5 Żywienie pozajelitowe
(parenteralne)

Wyróżniamy żywienie pozajelitowe infuzyjne, częściowe

i całkowite.

Leczenie infuzyjne polega jedynie na przetaczaniu

wody i elektrolitów w celu pokrycia podstawowego
zapotrzebowania i wyrównania niewielkich strat.

Leczenie częściowe (podstawowe) stosuje się przez ok.

5-7 dni i polega ono na przetaczaniu przez żyły
obwodowe wody, elektrolitów, większych ilości kalorii.

Głównym zadaniem takiego żywienia jest dostarczenie

energii do prawidłowego funkcjonowania OUN oraz
zmniejszenie wewnątrzustrojowego rozpadu białek.

Całkowite żywienie polega na podawaniu

przez centralny dostęp żylny odpowiedniej
ilości kalorii, białka, emulsji tłuszczowych,
elektrolitów, pierwiastków śladowych i
witamin zgodnie z określonym
zapotrzebowaniem organizmu.

Wybór rodzaju terapii żywieniowej

uzależniony jest od wielu czynników, wśród
których najważniejsze to:

1.

stan biologiczny pacjenta,

2.

choroba podstawowa,

3.

planowany sposób leczenia,

4.

bezpieczeństwo i koszt.

Żywienie pozajelitowe można stosować

w formie stałego wlewu
trwającego 24 godziny lub w postaci
cyklicznego wlewu trwającego 12 –
16 godz.(z przerwą nocną).

Bardziej preferowaną formą jest 24-

godzinne żywienie ze względu na
równomierne,

całodobowe,

przyswajanie produktów odżywczych.

Wprowadzenie żywienia odbywa się

dwuetapowo.

Pierwszy etap:
1.wyrównanie objętości krwi krążącej,
2. poprawienie perfuzji krwi
3. przywrócenie stanu równowagi wodno

– elektrolitowej i kwasowo – zasadowej.

W wyniku podjętych działań uzyskuję się

również poprawę utlenowania tkanek
i transportu substancji
odżywczych.

Drugi etap:



Określa się rodzaj oraz stopień
niedoborów pokarmowych i na tej
podstawie oblicza się
zapotrzebowanie na substancje
odżywcze.

Substancje żywieniowe stosowane w

żywieniu pozajelitowym mogą być w
postaci butelek lub worków
żywieniowych o pojemności od 500
do 2000 ml, ampułek i fiolek.

Obecnie stosowane jest żywienie pozajelitowe

w systemie wielu butelek lub częściej jednego
pojemnika.

Napełnianie worka odbywa się w warunkach

aseptycznych, najlepiej pod wyciągiem
z laminarnymm przepływem powietrza.

Najpierw

do

worka

podajemy

fosforany,

następnie glukozę i aminokwasy oraz elektrolity
i pierwiastki śladowe. Emulsje
tłuszczową podajemy na końcu.

Preparaty witaminowe podaje się bezpośrednio

przed rozpoczęciem infuzji np.Vitalipid, N Adult.

Worki żywieniowe przechowuje się

w temperaturze 4- 8
przez okres nie dłuższy niż 24 godz.

Podaż płynów alimentacyjnych odbywa

się

drogą

żył

obwodowych

i

centralnych.

Drogą żył obwodowych mogą być

podawane płyny o niskiej zawartości
kalorii i azotu.

Podaż płynów o wysokiej kaloryczności

i osmolarności wymaga
założenia dostępu centralnego do
żyły

podobojczykowej,

szyjnej

wewnętrznej lub zewnętrznej.

Wskazania do żywienia pozajelitowego:



niedożywienie,



zespoły złego wchłaniania i trawienia,



przetoki przewodu pokarmowego,



niewydolność wątroby,



ostre zapalenie trzustki,



zaburzenia pourazowe.

Wyłączenie przewodu pokarmowego

może być planowane na 10 dni i więcej.

Powikłania żywienia pozajelitowego

dzielimy na:



mechaniczne,



metaboliczne



septyczne.

Powikłania mechaniczne są związane

z założeniem dostępu
centralnego i zaliczamy do nich:



uszkodzenie tętnicy
podobojczykowej,



odma opłucnowa,



zator powietrzny,



niewłaściwe położenie cewnika,



zakrzepicę i zakrzepowe zapalenie żył,



złamanie lub niedrożność cewnika.

Powikłania metaboliczne



hipo lub hiperglikemię,



kwasicę mleczanową,



mocznicę,



hipo lub hipermagnezemię,



niewydolność oddechową,



niekwasicza śpiączka hiperglikemiczna,
hiperosmotyczna.

Powikłania septyczne:

Wniknięcie bakterii do układu krążenia

i dotyczą zakażenia
cewników, aparatów do
przetoczeń lub preparatów
odżywczych.

Zapobieganie wystąpieniu powikłań z powodu

założenia i utrzymania dostępu żyły centralnej:



asystowanie przy założeniu wkłucia zgodnie
z procedurą,



kontrola położenia cewnika w naczyniu – podłączenie
do cewnika aparatu do przetaczania wypełnionego
0,9% roztworem NaCl, kontrola przepływu płynu i
cofania się krwi oraz kontrola radiologiczna,



aseptyczne zabezpieczenie miejsca wprowadzenia
kaniuli,



codzienna obserwacja miejsca wkłucia i prowadzenie
karty wkłucia,



przestrzeganie zasad aseptycznych przy każdej
obsłudze dostępu ( mycie rąk, zamykanie kraników).



przestrzeganie procedury: przed podłączeniem
roztworów odżywczych do centralnego wkłucia
należy kranik odcinający ustawić w pozycji
„ zamknięty” i przetrzeć wszystkie korki
środkiem antyseptycznym,



ograniczenie ilości manipulacji przy cewniku,



codzienna wymiana zestawów do przetoczeń,



stosowanie zestawów do przetoczeń z filtrami
przeciwbakteryjnymi



redukowanie do minimum potencjalnych miejsc
wniknięcia zakażenia( złącza, kraniki) na
przebiegu linii infuzyjnej,



stała kontrola temperatury ciała, tętna, RR,
oddechu, stanu ogólnego pacjenta w celu
wczesnego

rozpoznania

zakażenia

odcewnikowego.

Dziękuję za uwagę.

Edyta Ośmiałowska