„Od Sasa do Lasa” - Rzeczpospolita

w dobie unii polsko – saskiej.

Unia Rzeczpospolitej z

Saksonią

Po śmierci Jana III Sobieskiego
rozpoczęła się kolejna rywalizacja o
tron Polski. Zakończyła się ona
podwójną elekcją

księcia Conti

–

kandydata z Francji i elektora saskiego
–

Fryderyka Augusta Wettina

. Ten drugi

mając poparcie Rosji jako pierwszy
wkroczył z armią do Krakowa i
koronował się przyjmując imię Augusta
II. Zdarzenie to zapoczątkowało

w

1697 unię personalną miedzy
Saksonią i Rzeczpospolitą.

Saksonia

- Dobrze rozwinięty kraj pod względem

gospodarczym – zwłaszcza rzemiosło
stało na wysokim poziomie,
górnictwo i rolnictwo;

- Silna pozycja elektora saskiego jako

osoby wybierającej cesarza;

- Ograniczona rola władcy przez

landtagi

- Wzrost znaczenia dynastii Wettinów

w Rzeszy po objęciu tronu polskiego;

Rzeczpospolita w wojnie

północnej

Od początku panowania August II Mocny
prowadził ożywioną politykę zagraniczną, a jego
celem było powiększenie autorytetu dynastii
Wettinów w Europie i ugruntowanie władzy w
Polsce.
Za jego panowania:

- Polska odzyskała Podole z Kamieńcem

Podolskim – pokój w Karłowicach – 1699 r.

- Zaplanował odzyskanie Inflant od Szwecji , co

spowodowało wciągnięcie Rzeczpospolitej w

wojnę północną (1700 – 1721);

W pierwszych latach wojny północnej działania
toczyły się na terytorium Rzeczpospolitej, choć
formalnie przyłączyła się ona dopiero w 1703 r.
Stało się tak, ponieważ August II przystąpił do
wojny jako elektor saski – przedstawiciel Saksonii.
Rzeczpospolita zmęczona wojnami XVII wieku
stała się ofiarą owej wojny, a dominujące
znaczenie miały tu wojska szwedzkie i rosyjskie.
Kiedy Szwedzi wkroczyli do kraju część polskiej
szlachty opowiedziała się po ich stronie i
zawiązała

konfederację warszawską (1704), która

zdetronizowała Augusta II i wybrała nowego króla
w osobie Stanisława Leszczyńskiego.

Stanisław Leszczyński, którego wybrano pod
osłona wojsk szwedzkich, był kandydatem
proponowanym przez Karola XII – króla
Szwecji.
W odpowiedzi zwolennicy Augusta II Mocnego
zawiązali własną konfederację. Na nic się to
zdało, gdyż August II po przegranej w Saksonii
w 1706 r. musiał zrzec się korony Polski.

Sprawa rozwiązała się dopiero w 1709 r. – w
czasie bitwy pod Połtawą, gdzie wojska
szwedzkie zostały pokonane przez Rosję.
Dzięki Piotrowi I – carowi Rosji August II wrócił
na tron Polski.

Sejm Niemy

Rządy Wettina w Rzeczpospolitej spotykały się z
ostrą krytyką i zawiązaniem kolejnej

konfederacji

antykrólewskiej w Tarnogrodzie w 1715 roku

.

Powodem jej zawiązania były jawne wpływy
Piotra I w Polsce i próby wprowadzania wojsk
saksońskich w granice kraju. Powstał otwarty
konflikt pomiędzy królem a szlachtą.

Do roli

mediatora zaproszony został Piotr I – miało to
ogromne znaczenie dla dalszej sytuacji Polski.
Do porozumienia doszło w 1717 r. podczas tzw.
Sejmu Niemego

.

Sejm Niemy 1717

1 II 1717 r. zatwierdzono zwołany na jeden dzień Sejm, który
zyskał miano "niemego" gdyż z obawy przed zerwaniem obrad
nie dopuszczono na nim do głosu nikogo z posłów (poza
przewodniczącym obradom marszałkiem S. Ledóchowskim).
Na sejmie postanowiono:
• zmniejszenie władzy hetmanów,
• sprawy wojska i skarbu z powrotem wróciły w ręce państwa;
• uchwalono podatki na zawodową armię, która miała składać

się w 24 tys. żołnierzy (18 tys. w Koronie i 6 tys. na Litwie) -
choć w praktyce powołano tylko 12 tys. W ten sposób, Polska i
Litwa zyskały minimum wewnętrznego ładu i bezpieczeństwa.

Postanowienia te w żaden sposób nie zabezpieczały Polski przed
obcą agresją. Przeciwnie - brak silnej armii uniemożliwiał
prowadzenie aktywnej polityki zagranicznej.

Początek rosyjskiej ingerencji

Najbardziej jednak złowieszczym aspektem
uchwał Sejmu Niemego był drobny -
mogłoby się wydawać - szczegół: pod
traktatem warszawskim, który zatwierdził
Sejm Niemy, widniał podpis będącego jego
faktycznym autorem rosyjskiego posła. W
ten sposób Rosja - pod pretekstem
odgrywania roli gwaranta układu między
królem a szlachtą- zyskała możność legalnej
ingerencji w wewnętrzne sprawy Polski.

Kryzys suwerenności

państwa

Udział w wojnie północnej, która zakończyła się dopiero
w 1721 , przyniósł same straty dla Rzeczpospolitej –
zniszczenia, upadek rolnictwa i epidemie chorób.
Dodatkowo podupadł autorytet dynastii Wettinów, za
czasów których Rzeczpospolita utraciła suwerenność i
zdolność prowadzenia samodzielnej polityki. Kolejne
lata po sejmie niemym przyniosły dalszą ingerencję
Rosji w sprawy polskie. Bezbronna rzeczpospolita nie
była w stanie zahamować tego procesu, tym bardziej,
że inne państwa – Prusy, Austria i Francja, również
zaczęły interesować się wewnętrznymi sprawami
naszego kraju.

Bezkrólewie

Okazją do powstrzymania tej sytuacji
okazało się być bezkrólewie po
śmierci Augusta II w

1733

r. Szlachta

w wolnej elekcji wybrała królem
Stanisława Leszczyńskiego – teścia
Ludwika XV. Ale Rosja, Austria i Prusy
niechętne wpływom francuskim w
Polsce przedstawiły swojego
kandydata – syna Augusta II –

Augusta III Wettina

, który pod osłoną

wojsk rosyjskich został koronowany
na króla Polski w

1733

r.

Koronacja Augusta III miała swój wydźwięk w
Europie, ponieważ Francja wypowiedziała wojnę
Austrii – pretekstem była obrona zasad wolnej
elekcji w Polsce, a rzeczywiście chodziło o
rywalizację Habsburgów z Burbonami.
W wyniku działań Stanisław Leszczyński musiał
uciekać z Polski, a w jego obronie zawiązano

konfederację w Dzikowie w 1734

roku.

Konfederaci spodziewali się pomocy Turcji, ale
ta nie nadeszła i ponieśli szereg klęsk. Dlatego
w

1736 r. sejm pacyfikacyjny zakończył wojnę,

a konfederaci zostali w zamian za ukorzenie się
przed królem, objęci amnestią.

„karczma zajezdna”

W wyniku tego konfliktu
Rzeczpospolita utraciła autorytet.
Wojska pruskie, austriackie i rosyjskie
dowolnie przekraczały granice,
plądrowały i niszczyły kraj. Polskę
zaczęto traktować jak „karczmę
zajezdną”.
Sytuacja ta doprowadziła do powstania
stronnictw politycznych, na których
czele stanęli przedstawiciele
magnackich rodów.

Stronnictwa polityczne

- Stronnictwo Potockich (republikanci)

– nawoływali do tradycji republiki;
odrzucało projekty reform; starali się
o pomoc Francji;

- Familia – skupiona wokół rodziny

Czartoryskich i Poniatowskich – dążyli
do wprowadzania reform na wzór
Wielkiej Brytanii, dążyli do
współpracy z Rosją

„Polska nierządem stoi”

Stronnictwa polityczne dążyły do zmiany sytuacji
państwa. Jedni uważali że słabość państwa jest zaletą,
bo nie stanie się ofiarą ataków państw ościennych , bo
nie stanowi militarnego zagrożenia, inni uważali wprost
odwrotnie.
Niemniej stronnictwa te przedstawiały projekty reform,
np.

- 1743 „Głos wolny wolność ubezpieczający” –

postulowano ograniczenie władzy monarszej;

- 1760 – 1763 – „O skutecznym rad sposobie” autorstwa

Stanisława Konarskiego, który zażądał zniesienia
liberum veto i głosowania większością głosów

;

Sytuacja gospodarcza Polski w dobie

saskiej

- Odbudowa kraju ze zniszczeń wojennych;
- Szybka rozbudowa Warszawy (stała się centrum

kulturalnym państwa);

- Rozwój miast – rezydencji magnaterii polskiej;
- Próby modernizacji rolnictwa – nowe uprawy, technologie;
- Budowa licznych drukarni;
- 1732 – 1739 z inicjatywy Stanisława Konarskiego zakon

pijarów wydał tzw.

Volumina legum

– 6 tomów zbiorów

konstytucji – ustaw sejmowych i innych aktów prawnych;

- 1740 Stanisław Konarski założył nowoczesną szkołę dla

młodzieży szlacheckiej

Collegium Nobilium

– zaczęto w ten

sposób reformę oświaty.