TESTY RÓWNOWAGI

Opracowali:
Renata
LEWANDOWSKA
Tomasz LITWINOWICZ

FUNKCJONOWANIE

NARZĄDU

RÓWNOWAGI

Mechanizmy odpowiedzialne za

zachowanie równowagi ciała

kontrolowane są przez liczne

narządy o skomplikowanej

anatomii i fizjologii

.

W odróżnieniu od innych zmysłów,

np. wzroku, słuchu, węchu, które

mają jeden wyspecjalizowany

narząd, na układ równowagi składa

się współdziałanie kilku narządów

zmysłu:

- narządu przedsionkowego, inaczej

błędnikowego

zlokalizowanego w uchu wewnętrznym

- narządu wzroku

- zmysłu czucia głębokiego, którego

receptory

wrażliwe na ucisk, rozciąganie, napięcie

znajdują

się w mięśniach, ścięgnach, torebkach

stawowych,

naczyniach i narządach wewnętrznych.

Schemat trzech głównych narządów układu
równowagi

Informacje z tych różnych

receptorów przekazywane są do

ośrodków w centralnym układzie

nerwowym, w których - po ich

analizie i integracji - generowane są

bodźce dla efektorów głównie

mięśni okoruchowych i mięśni

szkieletowych, wpływając na ich

czynność tak, aby umożliwić

stabilizację spojrzenia i zachowanie

równowagi w różnych położeniach

głowy i/lub ciała.

Zadania układu

równowagi:

• Dostarczenie aktualnych danych o

pozycji ciała w przestrzeni, o kierunku

i prędkości jego ruchu

• Szybka korygująca reakcja, która

zapobiega upadkowi kontrolując

każde odchylenie środka ciężkości

ciała od pozycji równowagi w obrębie

pola podstawy

• Kontrola ruchu białek ocznych w celu

utrzymania prawidłowego obrazu

otaczającej przestrzeni podczas ruchu

danego osobnika, jego otoczenia lub

oby jednocześnie

PRZYCZYNY

ZABURZEŃ

RÓWNOWAGI

Kliniczne objawy sygnalizujące

zaburzenia

w układzie równowagi to zawroty

głowy (objaw subiektywny) oraz

objawy obiektywne wynikające ze

zmian w poszczególnych grupach

mięśni tj. oczopląs (mimowolny ruch

gałek ocznych) i zaburzenia

równowagi. W zależności od

lokalizacji uszkodzenia w obrazie

klinicznym mogą dominować różne

objawy, o różnym nasileniu.

Schemat połączeń narządu przedsionkowego

O k r e ś l e n i e c e c h w y s t ę p u

j ą c y c h

o b j a w ó w charakterystycznych dla

uszkodzenia części obwodowej czy

ośrodkowej (neurologicznej) układu

równowagi pozwala ukierunkować

dalszą diagnostykę w celu ustalenia:

- czy zawroty głowy są wynikiem choroby

organicznej,

czy zaburzeń czynnościowych,

- czy uszkodzenie wystąpiło w części

obwodowej czy

ośrodkowej,

- czy jest wynikiem uszkodzenia innych

narządów

współdziałających w zachowaniu

równowagi narządu

wzroku, układu nerwowomięśniowego,

układu

kostno-stawowego.

DIAGNOSTYKA

ZABURZEŃ

RÓWNOWAGI

Zaburzenie informacji płynącej z

narządów receptorowych, ich

nieprawidłowa integracja ośrodkowa

albo zaburzenie reakcji motorycznej

mogą być przyczyną poczucia nie

stabilności lub upadku. Poznanie tych

mechanizmów leży u podstaw

diagnostyki zaburzeń równowagi i

sposobów ich leczenia.

Wstępną i bardzo ważną częścią

ustalania rozpoznania jest wywiad.

Rozmowa z pacjentem pozwala

niekiedy stwierdzić konkretną

przyczyną zawrotów głowy lub

przynajmniej odpowiedzieć na pytanie:

czy są to zawroty pochodzenia

obwodowego czy pozaobwodowego.

Podstawą rozpoznania jest również

badanie fizykalne, na które składa się

badanie otoskopowe, orientacyjne

badanie

słuchu za pomocą stroików, badanie

oczopląsu samoistnego w okularach

Frenzla, orientacyjne badania

zaburzeń równowagi w testach

statycznych i dynamicznych.

Okulary Frenzla

TEST

POSTUROGRAFICZNY

W ZABURZENIACH

RÓWNOWAGI

Wprowadzenie testów

posturograficznych

w ocenie funkcji układu równowagi

oraz

w obiektywnej diagnostyce

otoneurologicznej znane jest od lat.

Nowością jest zastosowanie

posturografii w rehabilitacji zawrotów

głowy

i zaburzeń równowagi.

Klasyczna platforma do oceny

poprawności działanie układu

równowagi

Dynamiczna Posturografia

Komputerowa EQUITEST

Platforma do ćwiczeń

równowagi Zebris

POSTUROMED

• W zależności od potrzeb

oceny prowadzić można
testy stabilności w
warunkach stabilnego i
niestabilnego podłoża
podczas różnorodnych
prób (np.: stanie
swobodne, stanie
jednonóż, chód w
miejscu z otwartymi
bądź zamkniętymi
oczyma), łącznie z
testami
prowokacyjnymi.

Przykładowe zapisy z

reportów oceny równowagi

i stabilności

Do oceny chodu wykorzystać można platformę z

czujnikami barorezyzstywnymi Zerbis FDM

Trening chodu z dynamicznym

odciążeniem i o różnych

gabarytach

Trening równowagi z wykorzystaniem

dynamicznego odciążenia

W treningowych testach

posturograficznych wykorzystano

stymulację układu nerwowego

w pętli sprzężenia zwrotnego. Nabywana

w procesach interakcji, dzięki

autokorekcie postawy, informacja o

stopniu zakłóceń równowagi staje się

podstawą mechanizmów

kompensacyjnych, czyli

wyrównawczych.

W zależności od rodzaju systemu

posturograficznego możliwe są testy

statyczne

i dynamiczne. Te ostatnie stwarzają

możliwość badania w warunkach tzw.

konfliktu sensorycznego np. przy

ruszającej się platformie lub

ruszającym się otoczeniu, co może

ujawniać wszelkie dysfunkcje układu

równowagi.

Podstawowym testem jest SOT test

oceny organizacji nerwowej układu

równowagi

w warunkach tzw. konfliktu

sensorycznego, składający się z 6

części:

1. badanie na platformie nieruchomej przy
oczach
otwartych,
2. badanie na platformie nieruchomej przy
oczach
zamkniętych,
3. badanie na platformie nieruchomej przy
oczach
otwartych, ale poruszającym się otoczeniu,
4. badanie na platformie ruchomej, a
nieruchomym
otoczeniu, przy oczach otwartych,
5. badanie na platformie ruchomej z oczami
zamkniętymi,
6. badanie przy oczach otwartych, ale przy
ruszającej się
platformie i ruszającym się otoczeniu

Zaburzenia ujawniane w wyżej

wymienionych próbach mogą

wskazywać na poszczególne

czynniki odpowiedzialne za

wystąpienie zaburzeń, tj. czynnik

narządu wzroku, układu ruchu lub

narządu przedsionkowego, czyli

błędników.

Wyposażenie systemu w dodatkową

platformę tzw. bieżnię umożliwia

wykorzystanie innych testów

posturograficznych do rehabilitacji

otoneurologicznej m. in. test adaptacji,

testy kontroli układu ruchu, test

ograniczeń stabilności układu

równowagi, testy ćwiczeń siadu do

wstawania, czy chodu po przekątnej.

Testy te służą do podnoszenia

sprawności układu równowagi,

dzięki wykorzystaniu jego

elastyczności oraz stanowią

nowoczesne, obiektywne

narzędzie diagnostyczno-

rehabilitacyjne.

EUROPEJSKI TEST

SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ

"EUROFIT"

Nr próby:

1 Czynnik:

Równowaga ogólna.

Utrzymanie równowagi stojąc na

jednej nodze na belce.

Sposób wykonania:

badany staje stopą na belce wzdłuż jej osi

podłużnej, chwyta za stopę nogi wolnej

ugiętej w kolanie, drugą ręką opiera się o

nauczyciela.

Próba zaczyna się /włączenie czasomierza/,

gdy badany przestanie korzystać z pomocy

nauczyciela

i trwa do momentu utraty równowagi, np.

puszczenie trzymanej stopy lub dotknięcie

podłogi jakąś częścią ciała /zatrzymanie

czasomierza/. Po każdym upadku badany

ponownie przyjmuje pozycję wyjściową

/sam lub z pomocą/. Maksymalna ilość

podejść

- 15 w ciągu pierwszych 30 sekund.

Wynik testu:

liczba prób potrzebna do utrzymania

równowagi w staniu na belce przez

pełną minutę lub największa długość

ustania przy 5 próbach

w sekundach.

Sprzęt i pomoce:

belka o wymiarach: długość 50 cm,

wysokość 4 cm, szerokość 3 cm, pokryta

materiałem o grubości nie większej niż 5

mm.

Dwie podpórki zapewniające stabilność o

wymiarach: długość 15 cm szerokość 2

cm.

TEST

STAROSTY

Często stosowany dla oceny koordynacji

ruchowej jest kompleksowy test Starosty.

Polega on na wykonaniu maksymalnej

liczby obrotów w wyskoku. Wykonywane jest

to na specjalnej platformie (tzw.

koordynacjometr Starosty), na której

umieszczone jest koło o średnicy 80

centymetrów oraz podziałka 360 stopniowa.

Wynik próby stanowi suma obrotów

w lewo i w prawo.

Jest to test, który w sposób

kompleksowy ocenia poziom takich

aspektów koordynacji ruchowej jak

równowaga, orientacja czasowo –

przestrzenna, rytmizacja i

kinestetyczne różnicowanie ruchów.

Na wynik tego testu niewątpliwie mają

także wpływ możliwości skocznościowe

badanych

a także, jak podaje autor testu,

dokładność, harmonia ruchów, „czucie

czasu”, koncentracja uwagi i specjalna

zdolność do wykonywania obrotów (tzw.

rotacyjność).

TEST

BOCIAN STOJĄCY

Cel

Monitorowanie rozwoju zdolności

sportowca do utrzymania stanu

równowagi w pozycji statycznej.

Sposób wykonania

• wygodnie stanąć na obu

stopach

• ręce na biodra
• podciągnąć jedną nogę

przed kolano drugiej nogi , a

następnie stanąć na palcach.

Próba zaczyna się /włączenie

czasomierza/, gdy badany przyjmie

opisaną postawę i trwa do momentu

utraty równowagi, np. opuszczenie nogi

lub dotknięcie podłogi piętą

/zatrzymanie czasomierza/.

Płeć

Doskonał

y

Powyżej

średniej

Średnia

Poniżej

średniej

Biedny

Mężczyz

na

> 50

sekund

50 - 41 s 40 - 31 s 30 - 20 s < 20 s

Kobieta

> 30

sekund

30 - 23 s 22 - 16 s 15 - 10 s < 10 s

Krajowe normy (wiek 16 – 19)

Analiza

Wyniki analizujemy porównując je

z wynikami poprzednich badań co pozwala

ocenić, czy w wyniku zastosowania

odpowiednich szkoleń następuje poprawa.

TEST FLAMINGA

• Test Flaminga (utrzymanie rownowagi w pozycji

flaminga),

• Sprzęt i pomoce: stoper, drewniana belka o

wymiarach: długość 50 cm, wysokość 4 cm,

szerokość 3 cm,

• pokryta miękkim materiałem o grubości nie

większej niż 5 mm (np. filcowa wykładzina

podłogowa). Poprzecznie do

• niej na końcach przymocowane są dwie podporki

o długości 15 cm i szerokości 2 cm, zapewniające

stabilność

• „rownoważni”.
• Opis wykonania testu: badany stawia dowolną

stopę wzdłuż belki, chwyta z tyłu za stopę nogę

wolną ugiętą w

• kolanie przyjmując pozycje przypominającą

stojącego na jednej nodze flaminga. Drugą ręką
wspiera się na ramieniu

• testującego, niżsi wzrostem trzymają jego dłoń.

Stoper włącza się kiedy badany puści ramię
prowadzącego badania,

• wyłącza zaś kiedy testowany utraci rownowagę

puszczając stopę nogi wolnej lub dotykając
podłogi dowolną częścią

• ciała. Przyjętą pozycję należy utrzymać przez 1

min. Pr oba zostaje przerwana po każdorazowej
utracie rownowagi -

• po czym zostaje powtorzona.

• Wynik: czas uzyskany stojąc w

pozycji flaminga z dokładnością do
0,1 sekundy.

Test Flaminga służący do

oceny statycznej równowagi

ciała

Metoda badawcza systemów do

analizy równowagi i reakcji

równoważnych oparta na testach

prowokacyjnych według Romberg’a i

testu Unterberge’a/Fukudy.

• Wzorce ruchowe głowy i tułowia

analizowane są dzięki zestawowi
miniaturowych nadajników-markerów
ultradźwiękowych oraz odbiornika sygnału.
Taka specyfika zestawu pozwala na
obserwowanie pomiaru w czasie
rzeczywistym oraz zapisywanie danych w
pamięci komputera. Zestaw pozwala na
śledzenie oddzielnie ruchów głowy oraz
tułowia.

•  Zasada wykonania pomiaru polega na

określeniu w przestrzeni pozycji czterech
markerów (dwa z nich określają pozycję
głowy, pozostałe dwa – pozycję obręczy
barkowej). Położenie tych markerów jest
określane poprzez pomiar czasu jaki
upływa między emisją a odbiorem
impulsów ultradźwiękowych emitowanych
przez markery-nadajniki (znajdujących się
na ciele pacjenta), a odbieranych przez
odbiornik sygnału (obok pacjenta).

Próba Unterbergera

• Próba Unterbergera (ang.

Unterberger's test) – próba,

stosowana w otolaryngologii i

neurologii do oceny w badaniu

przedmiotowym sprawności postawy

i chodu pacjenta. Określana jest jako

dynamiczna próba Romberga.

Podczas testu pacjent zamyka oczy i

maszeruje w miejscu, podnosząc

wysoko kolana i trzymając ręce

prosto wyciągnięte przed siebie. Jeśli

pacjent ma jednostronne

wypadnięcie czynności błędnika,

chodząc będzie obracał się wokół

własnej osi.

• O patologii świadczy zwrot ciała w

marszu powyżej 10°. Test był
określany jako nieprzydatny do
oceny zaburzeń równowagi
pochodzenia móżdżkowego Próbę
opisał austriacki otolaryngolog
Siegfried Unterberger (1893-
1978) w 1940 roku i popularna jest
ona dziś zwłaszcza w krajach
niemieckojęzycznych (niem.
Unterberger-Versuch, Unterberger
Tretversuch).

Bibliografia

•

Raczek J., Mynarski W., Ljach W. Kształtowanie i

diagnozowanie koordynacyjnych zdolności

motorycznych.Katowice: AWF, 2003,

•

Równowaga statyczna i dynamiczna ciała -

część 3 dr med. Marta Held-Ziółkowska

•

Strona internetowa

www.fizjoterapeutom.pl/files/12/rownowaga.pdf