Salutogeneza i poczucie

koherencji

• Dlaczego

ludzie

mimo

iż

podlegają

wielu

stresorów

(patogenów)

zachowują

zdrowie,

a

wypadku

jego

załamania szybko do zdrowia
wracają?

idealne X X

totalna

zdrowie

choroba

Salutogeneza i poczucie

koherencji

Antonovsky

uważa,

że

normalnym

stanem

człowieka jest dynamiczny brak równowagi.

Człowieka cały czas reaguje na bodźce starając

się tę równowagę przywracać. Cały czas jest

pod wpływem stresorów i cały czas próbuje

sobie z nim i radzić. Zdrowie polega na

wykorzystaniu dostępnej człowiekowi energii,

aby sprostać wymaganiom zewnętrznym i

wewnętrznym bez chronicznego zakłócania

dynamicznej równowagi.

Zdrowie nie jest kategorią dychotomiczną (jest

albo nie ma). Poziom zdrowia to stan

równoważenia się w czasie stresorów i

sposobów radzenia sobie z nimi.

Czynniki sprzyjające zdrowiu

(i zdrowieniu)

Uogólnione zasoby odpornościowe
Stresory
Poczucie koherencji
Zachowania, styl życia

Uogólnione zasoby odpornościowe

• Właściwości jednostki, grupy,

środowiska i kultury, które
umożliwiają unikanie stresorów i
usprawniają proces radzenia
sobie z wymaganiami

• Zapobiegają przekształcaniu się

napięcia w stan stresu

• Pomagają zwalczać stresory
• Sprzyjają ochronie zdrowia

Uogólnione zasoby odpornościowe

• Cechy człowieka: poczucie

kontroli, sprawstwa, wiedza,
inteligencja, cechy genetyczne,
konstytucjonalne, biochemiczne,
itp.

• Cechy środowiskowe – kultura,

wsparcie społeczne, filozofia,
religia, opieka zdrowotna,
środowisko fizyczne, itp.

Stresory

• Wymagania, na które nie ma gotowych, ani zautomatyzowanych reakcji

adaptacyjnych, dlatego rodzą stan napięcia

• Część może mieć charakter mobilizujący i wyzwalający energię do

działania

• Mogą być: psychospołeczne, fizyczno-biologiczne, ostre, przewlekłe,

endogenne, egzogenne, wynikać z relacji człowieka z otoczeniem

• Może być to stres codzienny (endemiczny) – np. trudne warunki życia,

pracy, brak zasobów, itp.

• Mogą to być codzienne uciążliwości – np. obciążają, rodzą napięcie
• Mogą to być wydarzenia katastroficzne, uderzające w wartości,

traumatyczne, kryzysowe,

• Istotną rolę odgrywa subiektywna ocena tych wydarzeń przez człowieka

i zdolność tworzenia nowych sposobów funkcjonowania w obliczu tych
stresorów. Mogą one zarówno sprzyjać osiąganiu zdrowia, lub
obciążać, jeżeli człowiek nie posiada tych kompetencji. Do załamania
zdrowia dochodzi wtedy, kiedy własna energia i zasoby stają się
niewystarczające, aby zaradzić wymaganiom.

Poczucie koherencji

• Ogólne nastawienie, wyrażające

silne, trwałe, choć dynamiczne
przekonanie

o przewidywalności świata

wewnętrznego i zewnętrznego
oraz o tym, że z dużym
prawdopodobieństwem sprawy
przyjmą tak pomyślny obrót,
jakie można oczekiwać na
podstawie racjonalnych
przesłanek

Poczucie koherencji

• Poczucie zrozumiałości – człowiek spostrzega

napływające informacje jako
uporządkowane, spójne, dające się zrozumieć
i przewidzieć (zmienna poznawcza)

• Poczucie zaradności – człowiek spostrzega

dostępne zasoby jako wystarczające dla
sprostania wymogom (nie czuje się bezsilny)

• Poczucie sensowności – człowiek czuje, że

jego życie ma sens i ze wymagania są warte
zaangażowania i podejmowania wysiłków

Zachowanie – styl życia

Poziom zdrowia zależy od

zachowań z nim związanych

Warunki sprzyjające

doświadczeniom rozwijającym
zasoby i poczucie koherencji

Zachowanie nienormalne (patologiczne),

według Rosenhana i Seligmana

Związane jest:
- z odczuwaniem cierpienia
- z nieprzystosowaniem indywidualnym
- Narusza normy społeczne
Jest:
- nieracjonalne i dziwaczne
- niekontrolowalne i nieprzewidywalne
- niekonwencjonalne
Wywołuje dyskomfort obserwatora

Zdrowie

Zachowanie,

przeżywanie

i

funkcjonowanie somatyczne jest zdrowe
i niezaburzone wówczas, kiedy człowieka
zaspokaja swoje potrzeby, realizuje cele
indywidualnego i społecznego rozwoju
we wzajemnej dynamicznej relacji z
otoczeniem, w którym żyje i działa.

Gdy powyższe warunki nie są spełnione,

proces zdrowia zostaje zakłócony.

Zdrowie (ale i szczęście)

Może być uznawane jako stan w

określonej chwili lub jako stały układ
czynników

Może być rozpatrywane od strony

subiektywnej, a także oceniane jako
obiektywny układ warunków

Może być wynikiem badań empirycznych

lub pojmowane jako idealny wzorzec

Zdrowie

• Zdrowie = brak objawów chorobowych?
• Wyczerpanie się modelu biomedycznego
• Przyczyny chorób nie tkwią tylko w

strukturach biologicznych i łatwo
rozpoznawalnych patogenach

• Narasta liczba chorób cywilizacyjnych
• Starzeje się ludzkość
• Pojawienie się kategorii

niepełnosprawności

• Potrzeba nie tylko leczenia, ale i prewencji

Zdrowie psychiczne – brak zaburzeń (model

biomedyczny)

• Model biomedyczny – mówienie o

zdrowiu w kategoriach objawów i
zaburzeń.

Formułuje

ona

cele

oddziaływań

terapeutycznych,

naśladując medyczny model leczenia.

Nie można lekceważyć tego, co niesie

ta perspektywa, ale nie nadaje się
ona do automatycznego zastosowania
w psychoterapii.

Ograniczenia perspektywy biomedycznej

• Brak standardowych procedur, po

zastosowaniu których objawy zostaną
na pewno usunięte

• Brak

precyzyjnych

narzędzi

pozwalających zlikwidować proces
chorobowy

• Działanie

terapeutyczne

jest

upośrednione

i

znacznie

mniej

kontrolowalne, niż np. farmakologia

Zdrowie

• Definicja klasyczna - zdrowie wg WHO,

jest

stanem

dobrego

i

pełnego

samopoczucia fizycznego, społecznego i
psychicznego, a nie tylko brakiem choroby

• Stan czy dynamiczny proces?
• Poszukiwanie

pozytywnych

kategorii

zdrowia

• (satysfakcja z życia, poziom zadowolenia z

różnych sfer życia i życia jako całości)

Zdrowie

• Współczesne rozumienie zdrowia

– jest to kontinuum zmian w
wyżej wymienionych obszarach
rozciągających się od „totalnej”
choroby do idealnego zdrowia.

idealne X X

totalna

zdrowie

choroba

Zdrowie

Model holistyczny (holistyczno-funkcjonalny) –

uznaje się wzajemne powiązanie psychiki i
ciała (medycyna psychosomatyczna).

Zdrowie

wyraża

się

wzajemną

relacją

pomiędzy

strukturami

funkcjonalnymi

człowieka

i

człowiekiem

a

jego

środowiskiem.

Zdrowie zależy od zasobów człowieka i

środowiska oraz wymagań (stresorów).
Proces

stałego

równoważenia

potrzeb

człowieka i wymagań środowiska.

Holistyczny model zdrowia

1. Zdrowie = zdrowe życie
2. Zdrowe życie oznacza zdolność

do samoregulacji

Zespoły kryteriów zdrowia

psychicznego, wg Marie Jahody

1. Pozytywna postawa wobec Ja
2. Zdolność do rozwoju i

samoregulacji

3. Integracja
4. Autonomia
5. Realistyczne postrzeganie

rzeczywistości

Zdrowie psychiczne

Wymiary

1. Konstruktywny stosunek do siebie

2. Zadawalający stan wewnętrznej

integracji i energii

3. Zdolność do realizowania i

urzeczywistniania pozytywnych

możliwości i wartości osobistych

4. Zdolność do osiągania autonomii i

osiągania konstruktywnych kontaktów z

otoczeniem społecznym

5. Adekwatność w spostrzeganiu

rzeczywistości

6. Zdolność do radzenia sobie z typowymi

wymogami i stresem życia.

Konstruktywny stosunek do siebie

Zasadniczym elementem tego

obszaru

zdrowia psychicznego jest dawanie

oparcia

i życzliwej krytyki
Efekty:
- Pozytywne ustosunkowanie
- Dobre traktowanie
- Bycie życzliwym dla siebie

Zadawalający stan wewnętrznej

integracji i energii

Praca nad zdolnością utrzymywania

ładu w zakresie konfliktowych pragnień i

wykluczających się potrzeb.

EFEKTY:
- Przejawem zdrowia psychicznego jest, że ta

zróżnicowana, a często nieharmonijna całość

może stanowić bogactwo, a nie balast

Zdolność do realizowania i

urzeczywistniania pozytywnych

możliwości i wartości osobistych

- nabywanie „drogowskazów”,

zasad, itp.

- angażowanie się w realizację

wartości

- zmiany w wymiarze

duchowym

Zdolność do osiągania autonomii

i konstruktywnych kontaktów z

otoczeniem społecznym

- nabywanie autonomii
- posiadanie dobrych relacji z

ludźmi

- dbałość o „granice własnego

terytorium”

Zdolność do radzenia sobie z typowymi

wymogami i stresem życia

- zdolność do naturalnego

przeżywania sytuacji trudnych

- adekwatność reakcji wobec

zdarzeń życiowych

KLASYFIKACJA ZABURZEŃ

DZIECIĘCYCH

WG DSM IV

GŁÓWNE TYPY ZABURZEŃ

DZIECIĘCYCH

ZABURZENIA EMOCJONALNE

• Reaktywne zaburzenie

przywiązania

• Lęk separacyjny
• Fobie
• Depresja dziecięca

UOGÓLNIONE ZABURZENIA

ROZWOJOWE

• Autyzm
• Zespół Retta
• Dziecięce zaburzenie

dezintegracyjne

• Zespół Aspergera
• Upośledzenie umysłowe
• Zaburzenia uczenia się

ZABURZENIA ODŻYWIANIA I

NAWYKÓW

• Bulimia
• Anoreksja
• Zaburzenia wydalania (np. mimo-

wolne oddawanie moczu)

• Zaburzenia mowy (np. jąkanie

się)

• Zespół Tourette'a

DESTRUKCYJNE ZABURZENIA

ZACHOWANIA

• Zaburzenie zachowania
• Zaburzenia opozycyjno-

buntownicze

• Zespół deficytu uwagi i z

nadruchliwością (ADHD)

ZABURZENIA EMOCJONALNE

-

Obejmują subiektywny niepokój dziecka, nie

zakłócający jego postrzegania rzeczywistości:

- stany lękowe, zaburzenia nastroju, natręctwa

myślowe i czynności przymusowe oraz fobie .

Symptomy tych zaburzeń dziecięcych są

podobne do obserwowanych u dorosłych.

- Są to na przykład: poczucie niższości,

skrępowanie, wycofanie społeczne, nieśmiałość,

lęk, smutek. Początek niektórych zaburzeń

emocjonalnych jest właściwy dla danej fazy

rozwojowej, to znaczy zaburzenie rozpoczyna się

w określonym wieku np.(fobie zwierzęce

pojawiają się we wczesnym okresie

przedszkolnym, natomiast lęk przestrzeni

rzadko jest spotykany przed późnym okresem

dorastania lub wczesnym okresem dorosłości.

LĘK SEPARACYJNY

• Charakterystyczny szczególnie dla dzieci

młodszych, pojawia się, gdy dziecko

doświadcza rozłąki z najbliższymi i rozłące

tej towarzyszą przykre przeżycia, doznania.

Od tego momentu u dziecka powstają

obawy przed sytuacją rozłąki. Gdy dziecko

oczekuje rozłąki lub, gdy ona następuje

pojawiają się u niego różne zaburzenia

układu wegetatywnego (bóle żołądka,

głowy, nudności), oraz zaburzenia rytmu

serca. Ponadto można zaobserwować

zaburzenia snu, trudności w zasypianiu,

częste budzenie się w nocy, krzyki przez sen

oraz nocne koszmary.

• Występuje od wieku przedszkolnego do 18

roku życia.

• Częstość występowania 4 %.

FOBIE

Strach wywoływany przez określone sytuacje

czy przedmioty, które obiektywne nie są

niebezpieczne dla człowieka, w wyniku tego

lęku człowiek zaczyna unikać określonych

sytuacji a jeśli one się pojawiają to reaguje

przerażeniem.

Przyczyna lęku nie zawsze jest znana: uraz z

przeszłości, naśladowanie zachowania kogoś

bliskiego.

Rodzaje fobii: agorafobia- lęk przed otwartą

przestrzenią, niechęć przed opuszczeniem

domu, przebywaniem w tłumie; fobie społeczne-

antrofobie- lęk przed sytuacjami społecznymi;

fobie specyficzne- ograniczają się do wysoce

specyficznych sytuacji czy przedmiotów, mają

często swe źródła w okresie dzieciństwa,

dorastania , rodzaje fobii: klaustrofobia( lęk

przed zamkniętą przestrzenią),

kancerofobia( lęk przed nowotworem),

ksenofobia(lęk przed obcymi ludźmi),

myzofobia(lęk przed brudem).

Typowy wiek występowania- w zależności od

typu fobii.

AUTYZM

• Autyzm dziecięcy jest rozległym zaburzeniem

rozwojowym o charakterze kompleksowego

syndromu z wieloma symptomami, nie w pełni

jeszcze opisanymi. Zaburzenie to jest wysoce

zróżnicowane i wielopostaciowe. Nie ma dwojga

takich samych dzieci dotkniętych autyzmem.

Jest zaburzeniem ujawniającym się przed

trzecim rokiem życia. Eksponowane są trudności

z nawiązywaniem przez dziecko kontaktu z

otoczeniem, zamknięcie się w sobie

przejawiające się w całkowitej obojętności

wobec świata zewnętrznego. Dziecko

charakteryzuje opór wobec wszelkiego rodzaju

zmianami oraz tendencja do stereotypii i fiksacji

ujawniających się w jego przeżyciach i

zachowaniu. Przedmiotem zainteresowań dzieci

autystycznych są przede wszystkim przedmioty,

a na próby jakichkolwiek zmian w ich otoczeniu

reagują impulsywnością.

• Typowy wiek występowania- od urodzenia do 3

roku życia.

• Częstość występowania- 0,02-0,05%.

OSOBY Z AUTYZMEM

UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWE

• Upośledzenie umysłowe odnosi się do poważnych ograniczeń

obecnego funkcjonowania. Charakteryzuje się znacznie

poniżej przeciętnego funkcjonowaniem intelektualnym,

współistniejącym z pokrewnymi ograniczeniami w

przynajmniej dwóch z następujących odpowiednich obszarów

umiejętności przystosowawczych:

komunikacji, samodzielności, prowadzenia domu,

umiejętności społecznych, korzystania z zasobów

społeczności, samostanowienia, zdrowia i bezpieczeństwa,

praktycznych umiejętności edukacyjnych, wypoczynku i pracy.

Ujawnia się przed 18 rokiem życia.

Poziomy upośledzenia:

- Lekkie upośledzenie umysłowe.

- Umiarkowane upośledzenie umysłowe
- Znaczne upośledzenie umysłowe

- Głębokie upośledzenie umysłowe.

• PRZYCZYNY UPOŚLEDZEŃ UMYSŁOWYCH: 1. czynniki

genetyczne- endogenne, obecność szkodliwych genów u

jednego lub obojga rodziców, częściej spotykamy

chromosopatie – zespół Downa, 2. czynniki wrodzone-

różyczka, kiła, toksoplazmoza, 3. zatrucia alkoholem, leki – w

okresie płodowym, 4. zaburzenia immunologiczne-

niezgodność czynnika RH, 5. czynniki nabyte (mechaniczne) –

długotrwały poród (zamartwica), uszkodzenia mechaniczne

(zaciśnięcie pępowiny), niedotlenienie, 6. choroby w

początkowym okresie życia- odra, ksztusiec, zapalenie opon

mózgowych, urazy mechaniczne czaszki, mózgu, błonica,

intoksykacja.

Symptomologia
i podział
upośledzenia
umysłowego

Upośledzenie umysłowe

Według Amerykańskiego Towarzystwa ds.

Upośledzenia Umysłowego (American

Association on Mental Retardation – AAMR)

upośledzenie umysłowe:

„ Odnosi się do poważnych ograniczeń obecnego

funkcjonowania. Charakteryzuje się znacznie poniżej

przeciętnego funkcjonowaniem intelektualnym,

współistniejącym z pokrewnymi ograniczeniami w

przynajmniej dwóch z następujących odpowiednich

obszarów umiejętności przystosowawczych:

komunikacji, samodzielności, prowadzenia domu,

umiejętności społecznych, korzystania z zasobów

społeczności, samostanowienia, zdrowia i

bezpieczeństwa, praktycznych umiejętności

edukacyjnych, wypoczynku i pracy. Upośledzenie

umysłowe ujawnia się przed 18 – tym rokiem życia.”

( Luckasson i in., 1992)

Według A.M. Clarke, A.B. Clarke
„Niedorozwój umysłowy oznacza
funkcjonowanie intelektu poniżej
przeciętnej, upośledzenie to
powstaje w okresie rozwojowym i
towarzyszy mu obniżenie zdolności
do przystosowania się.”

:

J. Mazurkiewicz wyróżnia trzy kryteria
podziału upośledzenia umysłowego

Psychologiczne

– poziom uwagi i

mowy,

Ewolucyjne

– porównanie poziomu

umysłowego dziecka
niedorozwiniętego z dzieckiem
normalnym

Społeczne

– mierzące stopień

upośledzenia umysłowego

Zgromadzenie Ogólne Światowej
Organizacji Zdrowia uchwaliło
nowelizację klasyfikacji upośledzenie
umysłowego, obowiązująca od 1
stycznia 1968 roku.

Podstawą klasyfikacji jest skala o
średniej 100 i odchyleniu
standardowym 16.

Ogólna symptomologia upośledzenia

umysłowego

1.

Nie dochodzi do wytworzenia się wyższych form myślenia

pojęciowego i konkretnego. Myślenie na poziomie

konkretnym.

2.

Słabo rozwinięta mowa – ubogi słownik, agramatyzmy,

wady wymowy

3.

Opóźnienia rozwoju różnych funkcji poznawczych:

spostrzegania, pamięci, uwagi (możliwość tzw.

„talentów”)

4.

Poziom dojrzałości społecznej zróżnicowany w zależności

od stopnia upośledzenia i oddziaływań wychowawczych

5.

Zaburzenia w sferze emocjonalno-popędowej – obniżona

zdolność do kontrolowania emocji , nieadekwatność

reakcji do siły bodźca

6.

Właściwości neurodynamiczne centralnego układu

nerwowego

Wyróżniamy cztery stopnie

upośledzenia umysłowego:

1.

Lekki

o ilorazie inteligencji 52-67,

mieszczący się między dwoma i

trzema odchyleniami standardowymi,

2.

Umiarkowany

umysłowy o ilorazie

inteligencji 36-51, mieszczący się

między trzema i czterema

odchyleniami standardowymi,

3.

Znaczny

o ilorazie inteligencji 20-35,

mieszczący się między trzema i

pięcioma odchyleniami

standardowymi,

4.

Głęboki

o inteligencji 0-19,

mieszczący się między pięcioma i

większą liczbą odchyleń

standardowych.

Klasyfikacja tradycyjna

oparta na ilorazie inteligencji:

Idiotyzm – iloraz inteligencji 0-19

Imbecylizm – iloraz inteligencji 20-
49

Debilizm – iloraz inteligencji 50-59

Klasyfikacja upośledzenie

umysłowego wg Wechslera:

Odchylenie
standardow
e

Stopień
upośledzeni
a

I.I. wg
Wechslera

>= -1

Rozwój

niższy niż

przeciętny

(dolna
granica

normy)

85-110

Od -1 do -2 Rozwój

niższy niż

przeciętny
(górna

granica

normy)

70-84

Od -2 do -3

Upośledzenie

umysłowe w

stopniu
lekkim

55-69

Od -3 do -4

Upośledzenie

umysłowe w

stopniu

umiarkowany

m

40-54

Od -4 do -5

Upośledzenie

umysłowe w

stopniu

znacznym

25-39

< -5

Upośledzenie

umysłowe w

stopniu

głębokim

0-24

Dzieci upośledzone w stopniu

lekkim:

Osiągają iloraz inteligencji w
przedziale od 55 do 69 (I.I. w skali
Wechslera)

Charakteryzuje je upośledzona
zdolność myślenia abstrakcyjnego
oraz nieudolność syntetycznego
ujmowania zdobytych wiadomości

Upośledzenie to jest trudne do
rozpoznania aż do momentu pójścia
do szkoły, zwykle wtedy dopiero
można zauważyć:



Trudności w uczeniu się



Trudności w koncentracji uwagi



Zachowania impulsywne



Niedojrzałość procesów emocjonalnych



Zaburzenie w zachowaniu, będące często
efektem wymagań szkolnych
przekraczających możliwości dziecka

Analizując zachowanie dzieci

umysłowo chorych wyróżnia się dwie

grupy:

Eretyczne

–

niestabilne,

niezrównoważone, z przewagą

pobudzenia; są to dzieci nadmiernie

ruchliwe, skłonne do afektowanych

wybuchów, z równoczesnymi

trudnościami w koncentracji uwagi i

oznakami nadmiernego zmęczenia,

Apatyczne

–

z przewagą hamowania, ze

zwolnionym tempem reakcji, biernością,

nieśmiałością i płaczliwością.

Dzieci upośledzone w stopniu

umiarkowanym i znacznym:

Osiągają iloraz inteligencji w
przedziale od 40 do 54 (I.I. w skali
Wechslera) oraz dzieci
upośledzone w stopniu znacznym
(25-39)

Odznaczają się poważnymi
uszkodzeniami centralnego układu
nerwowego.

W upośledzeniu w stopniu umiarkowanym

i znacznym występują pewne

ograniczenia i możliwości:

W stopniu umiarkowanym:



Czynności orientacyjno – poznawcze

→

spostrzeganie niedokładne, wolne, dominuje uwaga

mimowolna, słaba koncentracja uwagi, wąski jej

zakres

- pamięć nietrwała, głównie mechaniczna
- myślenie konkretno – wyobrażeniowe, brak zdolności
dokonywania operacji logicznych, trudności w tworzeniu
pojęć abstrakcyjnych
- mowa z częstymi wadami, ubogie słownictwo



Procesy emocjonalno – motywacyjne

→

widoczne potrzeby psychiczne, intuicyjne potrzeby

moralne, słaba kontrola nad popędami



Rozwój społeczny

→

widoczne potrzeby

kontaktów społecznych
-osoby te na ogół są samodzielne w samoobsłudze,
mogą wykonywać proste prace domowe i zarobkowe
-rozumieją proste sytuacje społeczne, na ogół potrafią
wyrazić swoje potrzeby, porozumiewać się i
współpracować z innymi

W stopniu znacznym:



Czynności orientacyjno – poznawcze

→

spostrzeganie niedokładne, bardzo wolne, uwaga
mimowolna – skupiona jedynie na silnych
bodźcach z zewnątrz, słaba trwałość uwagi,
pamięć krótkotrwała, bardzo ograniczona



Procesy emocjonalno – motywacyjne

→ widoczne potrzeby psychiczne, częste
zaburzenia zachowania, intuicyjne uczucie
moralne, oznaki przywiązania do osób, rzeczy



Rozwój społeczny

→

-osoby często samodzielne w załatwianiu potrzeb
fizjologicznych, poruszaniu się w bliskiej okolicy
-rozumieją proste sytuacje, wykonują proste prace
domowe i zarobkowe
-potrafią się porozumiewać w prostych sprawach

Dzieci upośledzone w stopniu

głębokim:

Osiągają iloraz inteligencji w przedziale od
0 do 24, mają często defekty narządów
zmysłów i ruchu.

W upośledzeniu w stopniu głębokim
występują pewne ograniczenia i
możliwości:



Czynności orientacyjno – poznawcze

→

-duże zróżnicowanie : od braku percepcji, uwago
mimowolnej i pamięci do cząstkowego ich
występowania
- mowa: nieartykułowane dźwięki – ( osoby te na ogół
nie mówią i nie rozumieją mowy); czasem pojedyncze
proste wyrazy, rozumienie prostych słów i poleceń



Procesy emocjonalno – motywacyjne

→

- proste emocje zadowolenia i niezadowolenia,
czasem wyrażanie emocji gestami – uśmiech,
przywiązanie się do osoby
- częste wahania nastroju



Rozwój społeczny

→

- prawie całkowity brak czynności regulacyjnych
( życie bieżącą chwilą)
-osoby te nie potrafią samodzielnie dbać o
bezpieczeństwo
-mogą nauczyć się prostych nawyków, wymagają
stałej opieki.

Kryteria DSM - IV

Upośledzenie umysłowe

1.

Znacznie niższe od średniego funkcjonowanie

intelektualne: iloraz inteligencji bliski 70 lub

niższy w indywidualnie rozwiązywanych testach

( w przypadku niemowląt ocena kliniczna

funkcjonowania intelektualnego znacznie

poniżej przeciętnej).

2.

Jednoczesny niedobór lub upośledzenie

funkcjonowania adaptacyjnego ( tj. skuteczności

spełnienia standardów oczekiwanych w tym

wieku przez grupę kulturową jednostki)

przynajmniej w dwóch z następujących

obszarów: komunikacji, samodzielności,

umiejętności społeczne/międzyludzkie,

korzystanie z zasobów społeczności,

samostanowienie, praktyczne umiejętności

edukacyjne, praca, wypoczynek, kondycja

zdrowotna i poczucie bezpieczeństwa.

3.

Pojawienie się przed 18 rokiem życia

.

Klasyfikacja przyczyn

upośledzenia umysłowego

( Grossman i AAMR)

1. Zakażenia i zatrucia



w życiu płodowym (różyczka, kiła,

toksoplazmoza)



Po urodzeniu (zapalenie mózgu, ropień

mózgu, zatrucie ciążowe, ołowica,

żółtaczka jąder podkorowych)

2. Urazy i in. Czynniki fizyczne



Urazy mechaniczne – podczas porodu, w

skutek uderzenia



Anoreksja (niedotlenienie) – w życiu

płodowym, w czasie porodu, w

ontogenezie (np. topienie się,

zaczadzenie)



Napromieniowanie

3. Zaburzenie metabolizmu lub

odżywiania



Fenyloketonuria, lipodoza mózgowa,
galaktozemia



Zwyrodnienie wątrobowo – soczewkowe

4. Postnatalne choroby mózgu



Neurofibromatoza, dziecięce stwardnienie
rozsiane, stwardnienie guzowate

5. Wrodzone wady mózgu ( czynnik

nieznany)



Wodogłowie, małogłowie, ścieśnienie
czaszki, czaszka wieżowata

6. Anomalie chromosomowe



Zespół Downa, z. Patou, z. Edwardsa, z.
Klinefeltera

7. Warunki okołoporodowe

(np. wcześniactwo)

8. Choroby psychiczne

(np. autyzm)

9. Warunki środowiskowe (

kulturowe –

rodzinne opóźnienie)

Diagnoza

Diagnoza lekarska

– klasyfikowanie zaburzeń

pacjenta do takiej, a nie innej
kategorii chorobowej (na podstawie
objawów i mechanizmu
patofizjologicznego) w celu
ustalenia genezy i wskazówek do
określonej formy terapii

Diagnoza psychologiczna

1.

Opis zaburzeń zachowania w
różnych sferach życia osoby oraz w
czasie np. przeprowadzania badania

2.

Wykrycie dysfunkcji w zakresie
motywacji i orientacji, które nie
pozwalają na samodzielne
rozwiązywanie problemów

Diagnoza psychologiczna

c.d

.

3. Określenie, jaki udział w genezie

zaburzeń mają czynniki
osobowościowe, a jaki czynniki
sytuacyjne.

4. Wykrycie, czy są to zaburzenia

pierwotne czy wtórne

Źródła informacji

1.

Diagnoza lekarska

2.

Wywiad środowiskowy

3.

Obserwacja

4.

Eksperymenty

5.

Analiza wytworów

Diagnoza

1.

Problem kliniczny (opis czym
polega trudność, czego nie umie,
nie wie lub nie potrafi)

2.

Hipoteza (dlaczego tak jest, skąd to
się bierze, na czym to polega)

3.

Weryfikacja

Ważny problem

diagnostyczny

Inteligencja niższa niż
przeciętna (ok. 14% populacji)
5 grup o odmiennym obrazie
klinicznym i odmiennych
wymaganiach

Inteligencja niższa niż

przeciętna

Niski iloraz inteligencji wskutek braku
stymulacji rozwoju (zaniedbanie
pedagogiczne)
Dzieci z deficytami parcjalnymi
niektórych funkcji (widzenia, słyszenia,
itp.)
Dzieci o powolnym ale prawidłowym
przebiegu procesów poznawczych
Dzieci upośledzone w stopniu lekkim,
silnie stymulowane przez środowisko
Dzieci o niższym niż przeciętny poziomie
rozowju wszystkich funkcji poznawczych

FIZYCZNE PRZYCZYNY

UPOŚLEDZENIA UMYSŁOWEGO

Nieprawidłowości
genetyczne

Choroby zakaźne

Inne
uwarunkowania

Zespół Downa

Różyczka

Czynnik Rh

Fenyloketonuria

Syfilis

Niedożywienie

Choroba Taya-
Sachsa

Toksoplazmoza

Zatrucie ołowiem

Zespół
Klinefeltera

Zapalenie mózgu

Napromieniowani
e

Zespół kruchego

X

Zapalenie opon

Opryszczka
zwykła

Niedotlenienie

Urazy głowy
Reakcje na leki

ZESPÓŁ DOWNA

Jest to wada genetyczna, która powoduje

zaburzenia w organizmie, wymagające,

podobnie jak inne schorzenia, odpowiedniego

wspierania rozwoju dziecka.

Osoba urodzona z zespołem Downa ma

nadmierną ilość materiału genetycznego,

wyposażona jest w dodatkowy chromosom 21.

Wada ta najczęściej wiąże się z upośledzeniem

umysłowym. Częstość występowania zespołu

Downa jest dziesięć razy większa u dzieci

urodzonych przez kobiety powyżej 35. roku

życia.

OSOBY Z ZESPOŁEM DOWNA

ZABURZENIA UCZENIA SIĘ

• 1. zaburzenia w czytaniu (dysleksja) - występuje u dzieci których

rozwój intelektualny nie odbiega od normy, nie towarzyszy mu

uszkodzenie narządów zmysłu ani aparatów mowy, występują one

często u dzieci których struktury mózgowe są opóźnione w

rozwoju,

• Mylenie liter o podobnym kształcie, przestawianie wyrazów, zbyt

wolne czytanie oraz zniekształcanie słów, przestawianie głosek lub

sylab;

• 2. zaburzenie umiejętności matematycznych- dyskalkulia- dziecko

ma trudności w wykonywaniu prostych rachunków, nie odróżnia

liczb przedmiotów i przedmiotów ze względu na wielkość;

• 3. zaburzenia w pisaniu-

• dysgrafia- nieprzyswajanie umiejętności kreślenia znaków

graficznych, trudności w pisaniu, trudności z połączeniem

dźwięków ze znakami graficznymi liter, trudności z

zapamiętywaniem kształtu liter i pisaniu całych wyrazów-

• dysortografia- trudności z opanowaniem zasad pisowni

ortograficznie poprawnie;

• 4. zaburzenia komunikowania się- zaburzenia wzroku, słuchu, CUN,

mięśnie oddechowe, fonacyjne, artykulacyjne, ośrodki mózgowe

sensoryczne i motoryczne.

Podział na kryteria objawowe: A) nieprawidłowa wymowa:

szeplenienie, seplenienie, kappacyzm, reranie, B) opóźnienie w

rozwoju mowy: gaworzenie, pierwsze słowa (12 m.ż.), mały zasób

słów, późne wykształcenie mowy zdaniowej, przedłuża się

występowanie mowy niegramatycznej, C) jąkanie- z objawami

klonicznymi, z objawami tonicznymi: 1. zaburzenia związane z

nadmiernym napięciem mięśni gardła- powtarzanie pierwszych

sylab, 2. t, d, p, b, powtarzanie pierwszych głosek

ZABURZENIA ODŻYWIANIA I

NAWYKÓW

• Zaburzenia odżywiania mogą

wystąpić w postaci nadmiernego
apetytu (żarłoczności), braku
łaknienia, awersji pokarmowych oraz
szkodliwych upodobań pokarmowych.
Same te zjawiska niekoniecznie
przynoszą dziecku szkodę, jednak z
reguły zakłócają relacje między
dzieckiem i matką, z czego wynikają
rozmaite niepożądane konsekwencje.

MODELE ZABURZEŃ

ODŻYWIANIA

Model

Proponowan

a przyczyna

Skutek lub

przebieg

Socjokulturowy
model anoreksji i
bulimi

Bulimiczny model
redukcji stresu

Anorektyczny
model

autonomii/kontroli

Nacisk kulturowy na ideał
szczupłej sylwetki, w
połączeniu ze wzrostem
średniej wagi ciała kobiety
w ostatnich czasach
prowadzi u wielu do
wypaczenia obrazu ciała

Stres i lęk

Nadmierna kontrola ze
strony rodziny prowadzi
do gwałtownej potrzeby
uzyskania niezależności i
utrudnienia w
komunikowaniu emocji

Niektóre kobiety reagują
nadmiernym
odchudzaniem;
szczególnie podatne mogą
być osoby z nadwagą i te
które wcześnie wchodzą w
okres dojrzewania
Ci, u których pojawia się
bulimia, poszukują w
przyjmowaniu posiłków
krótkotrwałej ucieczki od
stresu
Przyjmowanie pokarmów
staje się jedynym
obszarem życia, nad
którym osoba z
jadłowstrętem
psychicznym (anoreksją)
jest w stanie zapanować;
jej zdolność kontrolowania
jedzenia określa jej
poziom samooceny

BULIMIA

• Bulimia nerwowa- żarłoczność psychiczna- jedzenie

ponad miarę, do ostatniego kęsa, a potem

prowokowanie wymiotów. Zależy takim osobom na

zachowaniu atrakcyjności ciała, towarzyszy im często

poczucie emocjonalnego wstydu. ROZPOZNANIE:

spożywanie w krótkich odstępach czasu pokarmu, brak

kontroli nad jedzeniem, zachowania kompensacyjne

(wywoływanie wymiotów, środki przeczyszczające,

moczopędne,

intensywne

ćwiczenia

ruchowe).

Występuje bulimia częściej u kobiet niż u mężczyzn. W

przebiegu bulimii występują nieregularne miesiączki,

stosuje się środki farmakologiczne, środki depresyjne,

dużą wagę przywiązuje się do psychoterapii.

• Typowy wiek występowania- późny okres dorastania.

• Częstość

występowania-

1-3%.

OSOBA Z BULIMIĄ

ANOREKSJA

• W tym wieku zwraca się uwagę na wygląd

zewnętrzny, przyczyny zaburzeń w odżywianiu mogą

być to uwarunkowania społeczno- kulturowe.

• Czynniki

ryzyka:

społeczne

formułowanie

atrakcyjności,

przewlekłe

choroby

somatyczne,

czynniki indywidualne.

• CECHY SPRZYJAJĄCE POWSTANIU ANOREKSJI: zbyt

wygórowane ambicje dotyczące nauki w szkole,

pogorszenie kontaktów z rówieśnikami, spadek

aktywności, brak tolerancji i akceptacji ze strony

rówieśników jej wyglądu. Wiele dziewcząt nie ma

motywacji do tego aby podjąć leczenie, dlatego że

nie widzą problemu w tym co się z nimi dzieje

OSOBY Z ANOREKSJĄ

ZABURZENIA WYDALANIA

• To najczęstszy rodzaj zaburzeń dziecięcych,

• Jest to raczej jeden z wielu objawów zaburzeń zachowania niż

pojedynczy symptom (towarzyszy nadpobudliwości emocjonalnej,

zahamowaniu, apatii, nieśmiałości, zaburzeniom snu, agresji).

• Przyczyny:

• 1. niewykształcenie umiejętności kontroli wydzielania moczu w

wyniku nieprawidłowego treningu czystości (rozpoczętego zbyt

wcześnie lub zbyt późno.

• 2. Dziecko zaczyna się moczyć gdy w najbliższym otoczeniu

pojawiają się sytuacje zbyt trudne dla niego. W grupie dzieci

moczących się częste są przypadki niewłaściwych postaw

wychowawczych ich rodziców (postawy odrzucające, lękowe,

obojętne, nadopiekuńcze).W większości pochodzą one z tzw.

„trudnych rodzin”, rozbitych, niepełnych czy z problemem

alkoholowym. Czasem zaburzenie to związane jest ze zmianami w

dotychczasowym trybie życia, nowymi wymaganiami stawianymi

przed dzieckiem.

• Podstawowy błąd popełniany w stosunku do tych dzieci to karanie

ich za moczenie się. Takie postępowanie wzbudza w dziecku silne

poczucie winy i wpływa na obniżenie ich samooceny.

• Typowy wiek występowania - 5 rok życia.

• Częstość występowania- chłopcy- 7%,dziewczynki-3%.

ZABURZENIE ZACHOWANIA

• Charakteryzują się brakiem

samokontroli i obejmują takie
tendencje, jak nadmierna aktywność,
nieuwaga, agresja, zapędy
destrukcyjne i bunt.

ZABURZENIA OPOZYCYJNO-

BUNTOWNICZE

• Obejmuje brak posłuszeństwa, lecz nie dochodzi do

pogwałcenia praw innych. Dzieci prezentują wzorzec

zachowań negatywistycznych, wrogich i

buntowniczych.

• Cechą charakterystyczną tej grupy zaburzeń

zachowania jest występowanie u dzieci poniżej 9 lub

10 roku życia.

• Wyróżnia je obecność nasilonego zachowania

buntowniczego, nieposłuszeństwo, prowokującego i

nieobecność poważnych działań dyssocjalnych lub

agresywnych, które naruszają prawo lub prawa innych

osób.

• Podstawową cechą zaburzenia jest utrwalony wzorzec

zachowania buntowniczego, prowokacyjnego,

negatywistycznego i niszczycielskiego, które

przekracza normy zachowania wieku i kontekstu

społeczno- kulturowego.

• Dzieci z tego typu zaburzeniami skłonne są do złości,

urazy, reagowania zdenerwowaniem wobec innych

osób. Wykazują niski próg tolerancji na frustrację i

łatwo tracą panowanie

ZESPÓŁ DEFICYTU UWAGI Z

NADRUCHLIWOŚCIĄ ( ADHD)

• Jest to najczęściej diagnozowane zaburzenie u dzieci przed

rozpoczęciem okresu dojrzewania.

• Jest to zespół zaburzeń charakteryzujący się nadmierną

aktywnością (hiperaktywnością, nadruchliwością).

• Klasyfikacja

Amerykańskiego

Towarzystwa

Psychiatrycznego - DSM-IV : dziecko nie jest w stanie

skoncentrować się na szczegółach podczas zajęć szkolnych,

pracy lub w czasie wykonywania innych czynności,

popełnia błędy wynikające z niedbałości; często wydaje się

nie słuchać tego, co się do niego mówi; często zapomina o

różnych codziennych sprawach; często gubi rzeczy

niezbędne do pracy lub innych zajęć np.: zabawki, przybory

szkolne, ołówki, książki, narzędzia.

• O nadruchliwości, świadczą takie zachowania jak: dziecko

często jest w ruchu; "biega jak nakręcone"; wstaje z

miejsca w czasie lekcji lub w innych sytuacjach

wymagających

spokojnego

siedzenia;

często

jest

nadmiernie gadatliwe.

• Impulsywność: często ma kłopoty z zaczekaniem na swoją

kolej; często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca

się

do

rozmowy

lub

zabawy).

• Częstość występowania 3-5%.

ZABURZENIA

PSYCHICZNE WIEKU

STARCZEGO

PROCES STARZENIA SIĘ

Starzenie się to zmniejszenie

zdolności do odpowiedzi na stres

środowiskowy, które pojawia się w

organizmach wraz z upływem czasu,

naturalne

i

nieodwracalne

nagromadzenie

się

uszkodzeń

wewnątrzkomórkowych, przerastające

zdolności organizmu do samonaprawy.

Starzenie

się

powoduje

utratę

równowagi wewnętrznej organizmu,

co

zwiększa

ryzyko

wystąpienia

chorób. Prowadzi do upośledzenia

funkcjonowania

komórek,

tkanek,

narządów

i

układów,

zwiększa

podatność na choroby (np. choroby

krążenia, Alzheimera, nowotwory),

wreszcie prowadzi do śmierci.

Psychogeriatria - dziedzina badająca zjawiska psychiczne i
biologiczne, zaczynające się po 50 roku życia, a
występujące głównie u osób w wieku senioralnym.

 

 

Osoby w podeszłym wieku, u których występują zaburzenia
psychiczne podzielić można na trzy grupy:
1)  długoletni pacjenci szpitali psychiatrycznych, którzy doczekali
tam starości,
2)  osoby w podeszłym wieku, u których stwierdzono chorobę
psychiczną mogącą pojawić się w każdej grupie wiekowej,
3)  osoby w podeszłym wieku z rozpoznanym zespołem
otępiennym.
 

Otępienie jest to choroba polegająca na postępującym spadku
sprawności intelektualnej, z wyraźnymi zaburzeniami pamięci,
brakiem

samodzielności

oraz

upośledzeniem

życia

emocjonalnego i zachowań społecznych. Występuje u osób w
wieku podeszłym. Określenie „otępienie” oznacza końcowy etap
wielu schorzeń o różnej etiologii.

OTĘPIENIE

OTĘPIENIE
STARCZE

OTĘPIENIE
PRZEDSTARCZE

OTĘPIENIE W
PRZEBIEGU ZMIAN
MIAŻDŻYCOWYCH

OTĘPIENIE STARCZE

Inaczej nazywane jest otępieniem nienaczyniowym.
Polega na postępującym i uogólnionym osłabieniu
wydolności umysłowej, któremu towarzyszy rozległy zanik
komórek mózgu.
U chorych stwierdza się zmiany o charakterze
zwyrodnieniowym w obrębie neuronów mózgu.
Powszechnie uważa się, że przebieg choroby jest tym
cięższy, im znaczniejsze są zmiany strukturalne, zwłaszcza
jeżeli ich wystąpienie jest nagłe. Wpływ na przebieg choroby
ma również środowisko. Stałe, życzliwe i nie wymagające
otoczenie działa korzystniej niż przesadna opieka osób
pouczających, kontrolujących i narzucających się.
Podstawowym mechanizmem obronnym w otępieniu jest
zaprzeczanie

własnemu

upośledzeniu.

Chory

udziela

wykrętnych odpowiedzi i wyjaśnień, których celem jest
usprawiedliwienie

własnej

postawy.

OTĘPIENIE

PRZEDSTARCZE

Rozpoczyna się przed 65 rokiem życia. Bardzo często
uwarunkowane jest ono genetycznie. Towarzyszą mu określone
zmiany morfologiczne mózgu. Obraz kliniczny otępienia
przedstarczego nie odbiega istotnie od obrazu otępienia
starczego. Proces chorobowy przybiera najczęściej postać
choroby Alzheimera.

OTĘPIENIE W PRZEBIEGU ZMIAN

MIAŻDŻYCOWYCH

Przyczyną tego typu otępienia jest upośledzenie ukrwienia
mózgu wywołane zmianami miażdżycowymi w obrębie tętnic
mózgowych, które powodują zmniejszony przepływ krwi, co
jest przyczyną degeneracji komórek mózgowych.
Zmiany

mają

charakter

etapowy:

między

okresami

pogarszania się stanu zdrowia psychicznego pojawiają się
okresy, w których zmiany te nie ulegają dalszemu
pogorszeniu, a nawet obserwuje się pewną poprawę w
funkcjonowaniu chorego.
Znaczne pogorszenie się stanu pacjenta jest zazwyczaj
spowodowane niewielkimi udarami mózgu lub dalszym
upośledzeniem jego ukrwienia w skutek np. zawału serca.
Otępienie to jest częstsze u mężczyzn niż u kobiet i zazwyczaj
pojawia się około 60 roku życia.
 

Najważniejszymi objawami

otępienia są:

1) problemy z pamięcią,

2) spadek zdolności intelektualnych,
3) problemy z rozpoznawaniem i nazywaniem
przedmiotów
(agnozja),
4) trudności w wykonywaniu złożonych czynności
(apraksja),
5) zaburzenia mowy (afazja).

CHOROBA ALZHEIMERA

Choroba ta powodowana jest

postępującą degeneracją

komórek nerwowych. Dochodzi

do zaniku kory mózgowej.

Na poziomie mikroskopowym

stwierdza się występowanie

blaszek amyloidowych

(zwanych też blaszkami

starczymi lub płytkami

starczymi), które odkładają się w

ścianach naczyń krwionośnych.

Początek choroby jest

niewyraźny, bez wyraźnych

objawów neurologicznych. W

późniejszych stadiach choroby

objawy są takie jak objawy

otępienia.

Średni czas trwania choroby

Alzheimera wynosi 7-8 lat,

chociaż niektórzy chorzy żyją

nawet do 20 lat.

Obraz histopatologiczny płytek
starczych w korze mózgu pacjenta z
chorobą Alzheimera o początku przed
okresem starzenia. Barwienie
srebrem.

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Są to istotne kliniczne stany i wzorce

zachowania, które mają tendencję do

utrzymywania się i są wyrazem

charakterystycznego dla danej osoby

sposobu odnoszenia się do siebie i

innych ludzi. Niektóre z tych stanów

ujawniają się w przebiegu

indywidualnego rozwoju jako wynik

oddziaływania różnych czynników, zaś

inne nabywane są później.

Osobowość



Konstrukt teoretyczny służący do
opisu i wyjaśniania centralnego
systemu wyznaczającego
funkcjonowanie psychiczne ludzi



Konstrukt teoretyczny wyjaśniający
przyczyny różnic w zachowaniu się
ludzi

Osobowość



Metawzór zachowania jednostki lub
względnie stała dyspozycja do
określonych zachowań



Zmienna pośrednicząca w
zachowaniu



Niedostępna bezpośredniej
obserwacji

Teorie osobowości

Psychoanaliza i Teorie

humanistyczno

neopsychoanaliza - egzystencjalne

Teorie behawiorystyczne Teorie cech Teorie poznawcze
i neobehawiorystyczne

Funkcjonowanie osobowości



Doświadczanie: podstawowe reakcje
emocjonalne, stany emocjonalne, poczucia Ja,
doświadczenia duchowe



Aktywność umysłu - myśli, oceny, obrazy,
wartości, przekonania, scenariusze
mentalne, wewnętrzny dialog, rozmowa



Aktywność zewnętrzna -podstawowe reakcje
behawioralne zachowania celowe,
umiejętności, postawy



System dążeń i wartości



Temperamentalny styl aktywności

W ICD-10 wyróżniono następujące
rodzaje zaburzeń osobowości:



osobowość paranoiczna



osobowość schizoidalna



osobowość dyssocjalna
(psychopatia)



osobowość chwiejna
emocjonalnie



osobowość histrioniczna



osobowość
anankastyczna



osobowość lękliwa
(unikająca)



osobowość zależna

Psychopatyczne zaburzenie

osobowości

Psychopatia, osobowość

dyssocjalna (ICD-10 F60.2),

• Osobowość antyspołeczna to zaburzenie struktury osobowości o

charakterze trwałym, dotyczące 2 – 3% każdej populacji.

• Zaburzenie to wiąże się z obecnością trzech deficytów

psychicznych: lęku, uczenia się i relacji interpersonalnych.

• Charakteryzuje się lekceważeniem zobowiązań społecznych,

nieliczeniem się z uczuciami innych, znaczącą
niewspółmiernością między zachowaniami a obowiązującymi
normami społecznymi.

• Zachowanie to niełatwo ulega zmianie po różnych negatywnych

doświadczeniach, włącznie z karaniem.

• Tolerancja na frustrację jest niska, podobnie jak próg zachowań

agresywnych, w tym - czynów gwałtownych.

• Występuje również tendencja do obwiniania innych lub uciekanie

się do pozornie prawdopodobnych racjonalizacji zachowań, które
powodują konflikty z otoczeniem.

Kryteria diagnostyczne

ICD-10

-

nieliczenie się z uczuciami

innych

- lekceważenie norm
- niemożność utrzymania bliskich

związków

- niska tolerancja polityki i

pornografii

- skłonność do obwiniania innych
 - patologiczna reakcja na

alkohol

 - niepowodzenia w utrzymaniu

pracy

Przyczyny osobowości nieprawidłowej:

 Czynniki:
 społeczno-kulturowe (proces wychowania i socjalizacji)



brak jednego z rodziców w wyniku rozwodu/separacji



klimat emocjonalny poprzedzający rozwód,



brak zainteresowania ze strony ojca,



chwiejność rodzicielska;

 wczesne doświadczenia



zachowania antyspołeczne,



ubóstwo materialne rodziny, (istnieje na przykład wiele

dowodów na to, że ludzie dorastający w ubogich rodzinach

mają trudniejsze dzieciństwo i częściej prezentują tego typu

osobowości)



modelowanie przez ojca o cechach osobowości

psychopatycznej,



matka nadopiekuńcza lub odrzucająca,

 ADHD

c.d.

 genetyczne
 fizjologiczne



zmiany w EEG (dodatkowa iglica – krótkotrwałe napady aktywności fal
mózgowych, wskazujące na pobudzenie, podczas zachowań agresywnych bez
poczucia winy i lęku)



niedojrzałość mózgu – zmniejszenie liczby zachowań przestępczych po 30 r.ż.,



dysfunkcja układu limbicznego (sterującego emocjami i motywacją)

 psychologiczne



niedorozwój superego - niemożność wyciągania wniosków z doświadczeń, w
których poniesiono karę,



chroniczny niedobór pobudzenia,

 kulturowe
 Nieprawidłowości w uczeniu się

Uczenie się unikania u osób normalnych i psychopatów

Bodziec

Normalni

Psychopaci

Porażenie prądem

Szybko uczy się

unikać: zdradzają

zaniepokojenie,

czekając na następny

raz.

Mają problemy z

nauczeniem się

unikania: mniej

spokojni w

oczekiwaniu na

następny raz

Brak akceptacji

społecznej

Uczą się unikać

Mają problemy z

nauczeniem się

unikania

Utrata

ćwierćdolarówki

Uczą się unikać

Szybciej od osób

normalnych uczą się

unikać.

Osobowość antyspołeczna

Definicja

Zwiastuny z
dzieciństwa

Zachowania
dorosłych

Czynniki
warunkujące

Długotrwałe
zachowania
antyspołeczne
objawiające się w
pełnym zakresie
działań, do których
zalicza się: agresje,
beztroskie
stwarzanie
zagrożenia dla
innych, niezdolność
dotrzymywania
zobowiązań
finansowych

*Kłamstwo
nawykowe
*Kradzież
*Agresywna
seksualność
*Wandalizm
*Wagarowanie
*Impulsywność

*Zakłamanie
*Rozdrażnienie
*Powtarzające się
akty agresji
*Akty przestępstwa
*Niezdolność
planowania na
przyszłość

*Niedobór zdolności
uczenia
sięspołecznego,
zwłaszcza

uczenia

się unikania
*Niedostateczne
pobudzenie
emocjonalne
*Wrodzone
skłonności
przestępcze
*Nieprawidłowość w
funkcjonowaniu
mózgu

Aby zdiagnozować psychopatię muszą wystąpić

następujące objawy:

 długotrwałe zachowania antyspołeczne



Udowodnione występowanie przed 15 r.ż. (nawykowe

kłamstwo, wcześnie podejmowane zachowania seksualne o

charakterze agresywnym, nadużywanie alkoholu, kradzieże)

 aktualnie:



Nierówne postępy w nauce/pracy,



Brak odpowiedzialności rodzicielskiej,

 łamanie prawa



Przestępstwa pospolite,



Niezdolność do trwałego związku,



Powtarzające się akty agresji,



Impulsywność



Okrucieństwo

OSOBOWOŚĆ

PARANOICZNA

Charakteryzuje się występowaniem

uporczywej nieufności i

podejrzliwości wobec innych

osób, motywy działania innych

osób interpretowane są jako

nieżyczliwe.

Kryteria diagnostyczne
ICD-10



wrażliwość na

niepowodzenia i

odrzucenie



tendencja przeżywania

długotrwale przykrości



podejrzliwość,

ujmowanie obojętnych

działań otoczenia jako

wrogich lub

pogardliwych



sztywne poczucie

własnych praw



podejrzenia dotyczące

wierności



przecenianie własnego

znaczenia



pochłonięcie

wyjaśnieniami wydarzeń

Kryteria diagnostyczne
DSM-IV



pozbawiona
wystarczających podstaw
podejrzliwość, że inni nas
wykorzystują, krzywdzą
lub oszukują,



zaabsorbowanie
bezpodstawnymi
wątpliwościami co do
lojalności przyjaciół lub
wspólników i co do tego,
czy są oni godni zaufania,



niechęć do zwierzania się
innym, spowodowana
nieuzasadnionym lękiem,
że informacje te zostaną
użyte przeciw nam w złych
intencjach,



odczytywanie ukrytych,

poniżających lub groźnych

znaczeń z niezłośliwych

uwag lub zdarzeń,



ciągłe noszenie urazów,

czyli nie wybaczanie

zniewag, krzywd lub

afrontów,



dostrzeganie ataków na

nasz charakter czy

reputację, które nie są

widoczne dla innych, oraz

szybkie reagowanie na nie

gniewem lub

przechodzeniem do

kontrataku,



powtarzające się

nieusprawiedliwione

podejrzenia, dotyczące

wierności współmałżonka

lub partnera seksualnego.

OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA

charakteryzuje się



nadmierną wrażliwością na niepowodzenia i brak

akceptacji;



tendencją do długotrwałego przeżywania przykrości;



podejrzliwością i skłonnością do postrzegania

rzeczywistości poprzez błędną interpretację

obojętnych działań otoczenia, jako wrogich;



nadmiernym poczuciem własnej wartości i postawą

osobną;



nawracającymi podejrzeniami dotyczącymi wierności
seksualnej współmałżonka, lub partnera;



niewspółmiernym do potrzeb, natarczywym i
sztywnym poczuciem własnych praw;



pochłonięciem nie potwierdzonymi "spiskowymi"
wyjaśnieniami wydarzeń, dotyczącymi zarówno
własnej osoby, jak i całego świata.

Do częstych przekonań, pojawiających

się u pacjentów paranoidalnych ( Beck i

in. , 1990)

należą:



jestem wyjątkowy, a inni

mi tej wyjątkowości

zazdroszczą;



inni wykorzystują moje

błędy dla swoich korzyści;



zawsze opłaca się obawiać

innych być bardziej

ostrożnym i kłótliwym

(niektórzy paranoicy stają

się dobrymi prawnikami

sądowymi);



ludzie ufni i zadowoleni to

głupcy, a ja nie mogę być

głupcem;



niekorzystne wydarzenia

są celowo wywoływane

przez innych. 

CHECHY

CHARAKTERYSTYCZNE



nadmierna wrażliwość na

niepowodzenie i

odrzucenie;



podejrzewanie bez

wystarczającej podstawy,

że inni wykorzystują

jednostkę, szkodzą jej,

oszukują;



nadmierne zajmowanie się

wątpliwościami na temat

jakości zaufania ze strony

przyjaciół lub

współpracowników;



nawracające podejrzenia

nieuzasadnione dotyczące

wierności seksualnej

współmałżonka;



uporczywe okazywanie

urazy.

OSOBOWOŚĆ

SCHIZOIDALNA

Zaburzenie osobowości,

w którym występuje

wzorzec zachowań

zdominowany

oderwaniem od relacji

międzyludzkich i

ograniczonym

wyrażaniem emocji w

kontaktach emocjonalnych

i społecznych.

Nieśmiałość

Samotniczy

tryb życia

Introwertyzm

Brak

empatii

Ekscentryzm

Skłonność

do fantazji

Unikanie

bliższych

więzi z

innymi

Chłodność

emocjonalna

SCHIZOID

Rozpoznanie stawia się na podstawie co
najmniej 4 z wymienionych poniżej cech:



Brak potrzeby bliższych związków

uczuciowych z innymi osobami



Podejmuje działanie samodzielne,

unikając współdziałania z innymi



Rzadko doświadcza silnych emocji -

gniew i radość, lub ujawnia ich

przeżywanie



Niewielkie zainteresowanie seksem



Obojętność wobec pochwał i krytyki

ze strony innych osób



Brak bliskich przyjaciół i osób,

którym ufa



Skłonność do odosobniania się,

chłód

OSOBOWOŚĆ
UNIKAJĄCA

„Chcę, żebyś mnie polubił, ale
wiem, że mnie znienawidzisz ”

Osoby unikające zazwyczaj:



Mają kilku zaufanych przyjaciół (czasami
jednego)



Starają się nie rzucać w oczy



Wyolbrzymiają możliwość kompromitacji



Unikają zmian życiowych



Nie lubią opowiadać o sobie i rzadko ujawniają
swoje uczucia



Głęboko pragną miłości, ale przekonanie o
własnej niedoskonałości powoduje wycofanie
się w swój intymny świat, gdzie będą sami z
swoimi ułomnościami.



Chroni się w ten sposób przed krytyką, ale nie
doświadcza radości i zadowolenia z życia.

UNIKAJĄCE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI kryteria według
DSM-IV (Diagnostic and statistical manual of mental dis
orders, forth edition)

Utrwalony wzorzec zahamowań w sytuacjach w sytuacjach

społecznych, poczucia niedostosowania i nadmiernej

wrażliwości na negatywną ocenę , który pojawia się we

wczesnej dorosłości i ujawnia się w różnych kontekstach,

na co wskazują następujące kryteria :



jednostka unika aktywności zawodowej wymagającej

bliższych kontaktów z ludźmi, ponieważ obawia się krytyki,

dezaprobaty i odrzucenia



niechętnie angażuje się w związki z ludźmi, jeśli nie ma

pewności, że jest lubiana



Wykazuje powściągliwość w bliskich związkach z obawy

przed zawstydzeniem lub ośmieszeniem



W sytuacjach społecznych absorbują ją myśli o krytyce i

odrzuceniu



W nowych sytuacjach społecznych wycofuje się z powodu

poczucia niedostosowania



Postrzega siebie jako osobę pozbawioną umiejętności

społecznych, nieatrakcyjną lub gorszą od innych



Bardzo niechętnie podejmuje osobiste ryzyko lub angażuje

się w nowe działania z obawy przed uczuciem zakłopotania

ODMIANY OSOBOWOŚCI

UNIKAJĄCEJ MIESZCZĄCE SIĘ W

GRANICACH NORMY:



STYL WRAŻLIWY
Osoby wrażliwe dobrze czują się w znanym otoczeniu i

dobrze sobie radzą w małej grupie zaufanych przyjaciół.

Przejmują się co ludzie myślą na ich temat, potrzebują

aprobaty, aby moc rozkwitać. W kontaktach z ludźmi są

uprzejme i powściągliwe, ale niechętnie opowiadają o sobie.

Wolą wiedzieć czego się od nich oczekuje



STYL CZUJNY
Osoby wyczulone na krytykę, ostrożne w kontaktach z

ludźmi, ciągle mają się na baczności by w porę dostrzec

zagrożenie własnego bezpieczeństwa lub samooceny.



TYP NIEZDECYDOWANY
( Łączy bardziej patologiczne aspekty wyżej opisanych

stylów )
Osoby takie są wrażliwe na obojętność i odrzucenie ze

strony innych ludzi, niepewne siebie, ostrożne w kontaktach

interpersonalnych. Pracują w pojedynkę lub w małych

grupach, gdzie mają pewność, że są akceptowane. Kiedy

poczują, że nikt ich nie odtrąci, otwierają się, są życzliwe,

chętne do współpracy.

Błędne koło charakterystyczne dla osoby unikającej sposobu
przetwarzania informacji

Unikanie ludzi

Wyczulenie na sygnały

zapowiadające zawstydzenie,

skrępowanie i upokorzenie

oraz przewidywanie takich sytuacji

Żaden bodziec

nie jest dokładnie przetwarzany,

każdy bodziec odczytywany jest

jako sygnał

zagrożenia

Bezustanne badanie

otoczenia społecznego

w poszukiwaniu

takich sygnałów

Przewidywania powodują

błędną interpretację

bodźców społecznych

jako dających

powód do wstydu

Eskalacja lęku:

wzrost wrażliwości

na zagrożenia,

ograniczenie sprawności

przetwarzania informacji

Funkcjonowanie interpersonalne-

osobowość unikająca kontaktu z

ludźmi



Stroni od zajęć wymagających kontaktu z

ludźmi



Przytacza liczne przykłady z przeszłości,

świadczące o wszechogarniającym lęku i

nieufności odczuwanej w sytuacjach

społecznych



Szuka akceptacji



Niechętnie angażuje się w kontakt, jeśli

nie ma pewności, że jest lubiana



Utrzymuje dystans i chroni swoją

prywatność, aby uniknąć wstydu i

upokorzenia

Wybrane elementy skutecznej

pomocy psychologicznej

Mechanizm regulacyjny-

osobowość fantazjująca



Zbytnio polega na wyobraźni chcąc
zaspokoić swoje potrzeby



wycofuje się w świat marzeń, aby
bezpiecznie rozładować agresywne
impulsy oraz zaspokoić sfrustrowana
potrzebę miłości