OCHRONA PRAW DZIECKA

Art. 1 Konwencji o prawach dziecka

„Dziecko" oznacza każdą istotę ludzką w wieku

poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem

odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej

pełnoletność.

ISTOTA PRAW DZIECKA



Geneza praw dziecka
Każdemu dziecku przysługują prawa dziecka tak jak
każdemu dorosłemu przysługują prawa człowieka -
naturalna konsekwencja praw człowieka. Dziecko nie może
zostać przez nikogo pozbawione tych praw. Wraz z
przyjściem na świat, każde dziecko nabywa prawa, na które
nie trzeba zasłużyć, spełniając jakiekolwiek wymagania.



Relacja państwo-dziecko
Państwo musi zapewnić dziecku możliwość korzystania z
przysługujących mu praw, a wszystkie instytucje państwowe
i ich przedstawiciele muszą ich przestrzegać.



Prawa dziecka a relacje z rodzicami
Prawa dziecka nie kolidują z prawem rodziców do
wychowywania dzieci zgodnie z ich wartościami i
światopoglądem,

chyba,

że

dochodzi

do

sytuacji

niebezpiecznych, groźnych dla dziecka lub niezgodnych z
prawem: zaniedbania, krzywdzenia, zmuszania do pracy
zarobkowej, unikania obowiązku szkolnego, itp.
Co więcej najczęściej to rodzice lub opiekunowie
reprezentują dziecko przed organami państwa i jako
pierwsi zgłaszają łamanie jego praw.

HISTORIA



W okresie średniowiecza i kilku kolejnych epok hołdowano
przekonaniu, że dziecko, będące zaledwie „materiałem” na
człowieka, wymaga surowego traktowania i bezwzględnego
dyscyplinowania, ponieważ tylko w ten sposób może wyrosnąć na
pełnowartościową jednostkę ludzką.



1872 rok - 8-letnia dziewczynka, Mary Ellen Wilson z Baltimore,
bita regularnie przez matkę uzyskuje pomoc od osób należących
do

lokalnego

oddziału

stowarzyszenia

przeciwdziałania

okrucieństwu wobec zwierząt.



1874 w USA powstaje ponad 200 różnych lokalnych stowarzyszeń,
których celem była ochrona dzieci przed przemocą.



Stopniowo także w innych krajach powstały organizacje chroniące
dzieci i walczące w imię ich praw. Od 1880 r. w Europie
powstawały

towarzystwa

międzynarodowe

(kryminologów,

sędziów dla nieletnich, opieki nad dziećmi porzuconymi i
bezdomnymi), które pracowały nad łagodzeniem prawa karnego
dla

nieletnich,

zakładaniu

placówek

wychowawczych

i

opiekuńczych dla dzieci itp.



Po raz pierwszy prawa dziecka zapisano w Deklaracji Genewskiej
z 1924 jednak najważniejszym, kompleksowym dokumentem
określającym prawa dziecka jest Konwencja o prawach dziecka.

KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA



Potocznie nazywa się ją światową konstytucją praw dziecka.



Uchwalona 20 listopada 1989 roku przez Zgromadzenie Ogólne
Narodów Zjednoczonych. Wszystkie 192 kraje, które zdecydowały
się ratyfikować ten dokument, zobowiązały się do respektowania i
realizowania jego zapisów. Polska uczyniła to w 1991 roku.



Konwencja:



zawiera prawa i wolności osobiste dziecka,



wprowadza mechanizm kontroli i respektowania praw dziecka.



Komitet Praw Dziecka z siedzibą w Genewie – rozpatruje raporty z
wykonywania Konwencji przez poszczególne państwa.



Konwencja zakłada, że dzieci nie są w pełni dojrzałe i na tyle
świadome, by same mogły o siebie zadbać, przez co należy im się
szczególna opieka i ochrona.



Najważniejszymi zasadami, którymi kierowali się twórcy
Konwencji są:



zasada kierowania się zawsze dobrem dziecka,



zasada równości wobec prawa wszystkich dzieci
niezależnie od pochodzenia, koloru skóry czy wyznania,



poszanowania praw i odpowiedzialności obojga rodziców
- jak najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka ma być
przedmiotem ich największej troski,



pomocy państwa.



Polska była inicjatorem i pomysłodawcą stworzenia
Konwencji o prawach dziecka dlatego też spoczywa na nas
szczególna rola, aby prawa dziecka były w Polsce znane i
przestrzegane.

PREAMBUŁA KONWENCJI

Uważając, że zgodnie z zasadami zawartymi w Karcie Narodów
Zjednoczonych uznanie wrodzonej godności oraz równych i
niezbywalnych praw wszystkich członków rodziny ludzkiej jest
podstawą wolności, sprawiedliwości oraz pokoju na świecie,
Mając na uwadze, że ludy Narodów Zjednoczonych potwierdziły w
Karcie swą wiarę w podstawowe prawa człowieka oraz w godność i
wartość jednostki ludzkiej i wyraziły zdecydowanie sprzyjania
postępowi społecznemu oraz osiąganiu lepszego poziomu życia w
warunkach większej wolności,
Uznając, że Narody Zjednoczone w powszechnej Deklaracji Praw
Człowieka oraz w Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka
zgodziły się i proklamowały, iż każdy człowiek ma prawo do
korzystania z zawartych w nich uprawnień i wolności, bez względu
na jakiekolwiek różnice występujące z powodu przynależności
rasowej, koloru skóry, płci, języka, religii, poglądów politycznych lub
innych, narodowego lub społecznego pochodzenia, cenzusu
majątkowego, urodzenia oraz jakichkolwiek innych,
Przypominając, że w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
Narody Zjednoczone proklamowały, iż dzieci mają prawo do
szczególnej troski i pomocy,
 

Wyrażając przekonanie, że rodzina jako podstawowa komórka
społeczeństwa oraz naturalne środowisko rozwoju i dobra
wszystkich jej członków, a w szczególności dzieci, powinna być
otoczona niezbędną ochroną oraz wsparciem, aby mogła w pełnym
zakresie wypełniać swoje obowiązki w społeczeństwie,
Uznając, że dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej
osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w
atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia,
Uważając, że dziecko powinno być w pełni przygotowane do życia w
społeczeństwie jako indywidualnie ukształtowana jednostka,
wychowana w duchu ideałów zawartych w Karcie Narodów
Zjednoczonych, a w szczególności w duchu pokoju, godności,
tolerancji, wolności, równości i solidarności,
Mając na uwadze, że potrzeba otoczenia dziecka szczególną troską
została wyrażona w Genewskiej Deklaracji Praw Dziecka z 1924 roku
oraz Deklaracji Praw Dziecka przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne
20 listopada 1959 roku i uznanej w Ogólnej Deklaracji Praw
Człowieka w Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i
Politycznych (w szczególności w artykułach 23 i 24), w
Międzynarodowym Pakcie Praw Gospodarczych, Społecznych i
Kulturalnych (w szczególności w artykule 10), jak również w
statutach i stosownych dokumentach wyspecjalizowanych agencji i
międzynarodowych organizacji zajmujących się zapewnieniem
dobrobytu dla dzieci,
 

Mając na uwadze, że, jak wskazano w Deklaracji Praw Dziecka,
"dziecko z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową
wymaga szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony
prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu",
Przypominając postanowienia Deklaracji Zasad Społecznych i
Prawnych odnoszących się do Ochrony i Dobra Dziecka, ze
szczególnym odniesieniem do umieszczenia w rodzinie zastępczej
oraz adopcji w wymiarze krajowym i międzynarodowym, podstawowe
minimum zasad Narodów Zjednoczonych odnośnie wymierzania
sprawiedliwości wobec nieletnich ("Zasady Pekińskie") podczas stanu
wyjątkowego oraz Deklarację o ochronie kobiet i dzieci w sytuacjach
nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych,
Uznając, że we wszystkich krajach świata są dzieci żyjące w
wyjątkowo trudnych warunkach i że wymagają one szczególnej
troski,
Biorąc w należyty sposób pod uwagę znaczenie tradycji i wartości
kulturowych każdego narodu dla ochrony i harmonijnego rozwoju
dziecka,
Uznając wagę międzynarodowej współpracy dla poprawy warunków
życia dzieci w każdym kraju, szczególnie w krajach rozwijających się,

KONWENCJA USTANAWIA STATUS DZIECKA OPARTY NA
NASTĘPUJĄCYCH ZAŁOŻENIACH:



dziecko jest samodzielnym podmiotem, ale ze względu na swoją

niedojrzałość psychiczną i fizyczną wymaga szczególnej opieki i ochrony

prawnej,



dziecko jako istota ludzka wymaga poszanowania jego tożsamości, godności i

prywatności,



rodzina jest najlepszym środowiskiem wychowania dziecka,



państwo ma wspierać rodzinę, a nie wyręczać ją w jej funkcjach.

Katalog praw i wolności obejmuje prawa cywilne, socjalne, kulturalne,

polityczne i z założenia w niewielkim zakresie uwzględnia prawa ekonomiczne

(dziecko winno się uczyć, a nie pracować). W skład tego wchodzą:

PRAWA OSOBISTE:



prawo do życia i rozwoju,



prawo do tożsamości (nazwisko, imię, obywatelstwo, wiedza o

własnym pochodzeniu),



prawo do nierozdzielania dziecka z jego rodzicami wbrew ich woli

z wyłączeniem przypadków, gdy kompetentne władze podlegające

nadzorowi sądowemu, zdecydują zgodnie z obowiązującym

prawem oraz stosowanym postępowaniem, że takie oddzielenie

jest konieczne ze względu na najlepiej pojęte interesy dziecka,



prawo do wolności, godności, szacunku, nietykalności osobistej -

zwalczanie nielegalnego transferu dzieci oraz ich nielegalnego

wywozu za granicę,



prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania,



dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych

poglądów przysługuje prawo do ich wyrażania i występowania w

sprawach go dotyczących w postępowaniu administracyjnym i

sądowym,



prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami w

przypadku rozłączenia z nimi,



prawo do specjalnej ochrony i pomocy ze strony państwa w

przypadku, gdy dziecko zostało czasowo lub na stałe pozbawione

swego środowiska rodzinnego lub w przypadku, gdy ze względu

na swoje dobro nie może pozostawać w tym środowisku,



prawo do wolności od arbitralnej lub bezprawnej ingerencji w

sferę życia prywatnego, rodzinnego lub domowego, czy w

korespondencję, a także wolność od bezprawnego zamachu na

jego honor i reputację – przeciwko tego rodzaju ingerencji lub

zamachom przysługuje dziecku prawo do ochrony prawnej,



prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej –

ochrona dziecka przed wszelkimi formami przemocy fizycznej

bądź psychicznej, krzywdy lub nadużyć, zaniedbania bądź

niedbałego traktowania lub wyzysku, a w tym wykorzystywania w

celach seksualnych dzieci,



Państwa-Strony uznające i/lub dopuszczając system adopcji zapewnią, aby

dobro dziecka było najwyższym względem, i będą:



zapewniać, aby adopcja dziecka odbywała się tylko z upoważnienia kompetentnych

władz, które będą decydować zgodnie z obowiązującym prawem i postępowaniem,



traktować adopcję związaną z przeniesieniem dziecka do innego kraju jak

zastępczy środek opieki nad dzieckiem, jeżeli nie może być ono umieszczone w

rodzinie zastępczej lub adopcyjnej, lub nie można mu zapewnić w żaden inny

odpowiedni sposób opieki w kraju jego pochodzenia;



dbać o to, aby dziecko adoptowane do innego kraju miało zabezpieczenie

gwarancyjne i poziom życia odpowiednie do tych, które byłyby zapewnione w

przypadku adopcji krajowej;



podejmować wszelkie właściwe kroki dla zapewnienia, aby w przypadku adopcji do

innego kraju osoby w niej zaangażowane nie uzyskały z tego powodu

niestosownych korzyści finansowych;



sprzyjać osiągnięciu celów niniejszej regulacji tam, gdzie jest to stosowane,

poprzez zawieranie dwustronnych lub wielostronnych porozumień lub umów, a

także dążyć w ich ramach do zapewnienia, aby umieszczenie dziecka w innym kraju

odbywało się za pośrednictwem kompetentnych władz lub organów.

PRAWA SOCJALNE:



prawo do odpowiedniego standardu życia - prawo dziecka
niepełnosprawnego do szczególnej troski , sprzyjania oraz
zapewniania,

stosownie

do

dostępnych

środków,

rozszerzania pomocy udzielanej uprawnionym do niej
dzieciom oraz osobom odpowiedzialnym za opiekę nad nimi,



prawo dziecka do jak najwyższego poziomu zdrowia i
udogodnień w zakresie leczenia chorób oraz rehabilitacji
zdrowotnej,



prawo do ubezpieczeń socjalnych,



prawo do poziomu życia odpowiedniego dla rozwoju dziecka-
obowiązek rodziców, możliwość wspierania przez Państwo,



prawo do wypoczynku i czasu wolnego, do uczestniczenia w
zabawach i zajęciach rekreacyjnych, do nieskrępowanego
uczestniczenia w życiu kulturowym i artystycznym,



prawo do ochrony przed wyzyskiem ekonomicznym,
wykonywaniem szkodliwej, niebezpiecznej pracy,

PRAWA KULTURALNE:

•

prawo do nauki - obowiązkowe i bezpłatne dla

wszystkich dzieci,

•

prawo dziecka należącego do mniejszości etnicznych,

religijnych, językowych do posiadania i korzystania z

własnej kultury, wyznawania/praktykowania swojej

religii, używania własnego języka,

•

prawo do informacji,

•

prawo do znajomości swoich praw - prawo dziecka

podejrzanego,

oskarżonego,

uznanego

winnym

naruszenia

prawa

karnego

do

właściwego

traktowania.

ZOBOWIĄZANIA PAŃSTWA- STRON DO :

•

Uznania wszelkich praw dziecka określonych w Konwencji;

•

Popierania rozwoju szkolnictwa dostępnego dla wszystkich na
zasadach zdolności;

•

Popierania międzynarodowej współpracy w dziedzinie oświaty;

•

Przestrzegania

zasad, wymogów sposobów kształcenia

opartych na rozwijaniu talentów, szacunku do drugiego
człowieka i zasad Karty Narodów Zjednoczonych, szacunku do
kraju, kultury, języka, tolerancji;

•

Podejmowania kroków ustawodawczych, administracyjnych,
socjalnych do ustanowienia poziomu wiekowego od którego
dzieci mogą podjąć pracę, wymiaru czasu pracy, warunków
zatrudnienia, sankcji za nieprzestrzeganie tych wymogów.

•

Ochrony dzieci przed używaniem środków narkotycznych,
substancji psychotropowych, wyzysku seksualnego i nadużyć
seksualnych

tj.

nielegalnych

działań

seksualnych,

wykorzystania dzieci do prostytucji i przedstawiania w
materiałach pornograficznych;

•

Wszelkich działań dla przeciwdziałania uprowadzeniom,
sprzedaży, bądź handlowi dziećmi;

•

Ochrony dzieci przed torturami, okrutnym, nieludzkim,
lub poniżającym traktowaniem, karaniem.

•

Zapewnienia przestrzegania zasady, że ani kara śmierci,
ani kara dożywotniego więzienia bez możliwości
wcześniejszego zwolnienia nie może zostać orzeczona
wobec osoby w wieku poniżej osiemnastu lat za
popełnione przez nią przestępstwo;

•

Zapewnienia, by aresztowanie, zatrzymanie, uwięzienie
dziecka było zgodne z prawem i zastosowane jako środek
ostateczny uwzględniając traktowanie humanitarne z
poszanowaniem wrodzonej godności jednostki ludzkiej.
Każde dziecko pozbawione wolności powinno być
odseparowane od dorosłych, mieć prawo utrzymywać
kontakty z rodziną, prawo do pomocy prawnej, bądź innej
wymaganej, mieć prawo uzyskania decyzji w sprawie
pozbawienia wolności;

•

Respektowania

norm

międzynarodowego

prawa

humanitarnego dot. dzieci, w tym starań, by osoby
poniżej lat 15 nie brały udziału w działaniach zbrojnych;

•

Zapewnienia rehabilitacji fizycznej i psychicznej,
reintegracji społecznej dziecka, które tego wymaga;

ZASADY POSTĘPOWANIA Z DZIECKIEM
JAKO OSKARŻONYM W POSTĘPOWANIU
KARNYM:



Traktowanie w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości

dziecka, uwzględniając wiek dziecka;



Podejrzenia, oskarżenia, bądź uznawanie za winnego przez

działanie bądź zaniechanie mogą być dokonywane tylko na

podstawie

obowiązującego

prawa

wewnętrznego,

międzynarodowego w momencie dokonania czynu;



Ustanowienie minimalnej granicy poniżej której dzieci będą

posiadały domniemanie niezdolności do naruszenia prawa

karnego;



Zapewnienie gwarancji :

1.

domniemania niewinności do chwili udowodnienia
winy zgodnie z prawem;

2.

Niezwłocznego bezpośredniego poinformowania o
stawianych zarzutach;

3.

Zapewnienia

prawnej

lub

innej

pomocy

w

przygotowaniu i prezentowaniu swojej obrony;

4.

Rozpatrzenia sprawy bez zwłoki, przez niezawisłą,
bezstronną władzę w uczciwym procesie;

5.

Niestosowania przymusu do składania zeznań lub
przyznania się do winy

6.

Posiadania prawa odwołania się;

7.

Zapewnienia bezpłatnej pomocy tłumacza jeśli dziecko
nie rozumie, nie mówi w danym języku;

8.

Pełnego poszanowania spraw życia osobistego na
każdym etapie postępowania;

KOMITET PRAW DZIECKA



Ustanowiony w celu badania postępów Państw-Stron w realizacji
zobowiązań wynikających z Konwencji;



Składa się z dziesięciu ekspertów w prawach dziecka reprezentujących
wysoki poziom moralny wybieranych przez Państwa-Strony spośród
obywateli uwzględniając sprawiedliwy podział geograficzny, zasadnicze
systemy prawne. Członkowie Komitetu są wybierani w tajnym
głosowaniu z listy osób wyznaczonych przez Państwa-Strony. Każde
Państwo może wyznaczyć jedną osobę spośród swoich obywateli.



Członkowie wybierani są na okres czterech lat z możliwością reelekcji
na spotkaniach Państw-Stron w siedzibie ONZ- quorum to dwie trzecie
państw.



W przypadku śmierci, rezygnacji, lub oświadczenia członka Komitetu,
że nie może wypełniać obowiązków członka Komitetu- Państwo-Strona
z którego członek Komitetu pochodzi wyznaczy za zgodą pozostałych
państw innego eksperta.



Komitet zbiera się corocznie, co pięć lat Państwa-Strony zobowiązane
są do przedkładania sprawozdania dot. Środków stosowanych przez nie
do realizacji praw Konwencji;



Komitet może żądać od Państw-Stron dalszych informacji
odnoszących się do wprowadzenia w życie Konwencji;



Komitet przedkłada Zgromadzeniu Ogólnemu ONZ, poprzez
Radę Gospodarczo-Społeczną co dwa lata sprawozdania ze
swojej działalności;



Komitet może poprosić agencje wyspecjalizowane ONZ,
fundusze, inne organizacje o udzielenie specjalistycznych
porad dot. praw dziecka, może przekazywać im sprawozdania
Państw-Stron;



Komitet może zlecić Zgromadzeniu Ogólnemu zwrócenie się do
Sekretarza Generalnego o zainicjowanie w jego imieniu badań
konkretnych problemów, odnoszących się do praw dziecka,
może czynić sugestie i ogólne zalecenia dla Państw-Stron.



Państwo-strona może wypowiedzieć niniejszą Konwencję w
drodze notyfikacji Sekretarzowi Generalnemu, nabiera mocy
po upływie roku od daty przyjęcia notyfikacji.

Dziękujemy za uwagę.