Polityka społeczna

Wykład 11: Redystrybucja

dochodów i zwalczanie

ubóstwa

Nierówności dochodowe

• Względne ubóstwo (względna nierówność dochodowa - relative

income inequality): niższy poziom dochodu ubogiej części
społeczeństwa w stosunku do wyższego poziomu dochodu
bogatej części społeczeństwa;

• Absolutne (bezwzględne) ubóstwo (absolute deprivation):

dochód ubogiej części społeczeństwa w relacji do określonej
miary ubóstwa (dochód minimalny, tzw. linia ubóstwa – poverty
line);

• Bank Światowy stosuje m.in. miarę 2 US$ dziennie; 30-40%

ludności wielu krajów (głównie Afryka) znajduje się poniżej tego
poziomu dochodu;

• Co jest ważniejsze – względna czy absolutna miara ubóstwa?
• Ryzyko ubóstwa w UE: osoby z dochodami poniżej 60% mediany

dochodów indywidualnych uznaje się za zagrożone ubóstwem;

Nierówności dochodowe w UE27:

Piąty kwintyl/pierwszy kwintyl, 2008r.

EU27BE BG CZ DK DE EE IE GR ES FR IT CY LV LT LU HU MT NE AT PL PT RO SI SK FI SE UK

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

7,0

8,0

Współczynnik Gini’ego, UE27, 2008r, %

EU27BE BG CZ DK DE EE IE GR ES FR IT CY LV LT LU HU MT NE AT PL PT RO SI SK FI SE UK

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Ryzyko ubóstwa w UE27, przed i po transferach społecznych

(% ludności z dochodami poniżej 60% mediany dochodów indywidualnych, 2008r)

EU27BE BG CZ DK DE EE IE GR ES FR IT CY LV LT LU HU MT NE AT PL PT RO SI SK FI SE UK

0

5

10

15

20

25

30

35

40

Instrumenty redystrybucji

dochodu

• Podatki;
• Transfery społeczne (zasiłki);
• Pomoc rzeczowa (bezpłatne posiłki);
• Usługi dostarczane po

preferencyjnych cenach lub
bezpłatnie (czynsze komunalne,
transport miejski, kształcenie);

Koszty polityki redystrybucji

• Koszty bezpośrednie: środki z budżetu centralnego i

budżetów samorządów;

• Koszty pośrednie:

– Koszt administrowania transferami;
– Spadek produkcji, zatrudnienia i dochodu na skutek wzrostu

podatków;

– Pokusa nadużycia: wsparcie dla ubogich zwiększa bodźce do

pozostania ubogim, co obniża podaż pracy, zatrudnienie i
dochody;

• Dlatego A.Okun (1975) przyrównał redystrybucję

dochodów do „dziurawego wiadra” (leaky bucket):
podczas transferowania pieniędzy od bogatych do
biednych część pieniędzy „wycieka”;

Jak zmniejszyć pokusę

nadużycia?

• Dochód z pracy musi być odpowiednio wyższy od zasiłku;
• Aby zachęcać do pracy, powinniśmy obniżać transfery;
• Ale aby zapewniać redystrybucję dochodu, powinniśmy podnosić

transfery;

• Nie ma możliwości, aby w ramach programu transferów pieniężnych

jednocześnie osiągnąć trzy cele: a) zachęcić do podejmowania pracy, b)
zapewnić redystrybucję dochodu, i c) obniżyć koszty redystrybucji (tzw.
żelazny trójkąt – iron triangle);

• Adresować pomoc tylko do określonych kategorii beneficjentów

(categorical welfare payments), bo wówczas odbiorcy nie mogą zmieniać
swego zachowania aby kwalifikować się do pomocy (np. tylko samotne
matki z dziećmi albo tylko inwalidzi);

• Wprowadzić dodatkowe wymogi w programach redystrybucji, które czynią

program mało atrakcyjny dla większości (tzw. ordeal mechanism) , np.
konieczność odbywania szkoleń lub praca obowiązkowa;

• Wzmacniać bodźce do wychodzenia z systemu zasiłków i zwiększania

atrakcyjności pracy poprzez subsydia do niskopłatnych miejsc pracy lub
bezpłatne kształcenie;

Jak walczyć z ubóstwem?

• Redystrybucja dochodów poprawia sytuację materialną

najuboższych, ale nie likwiduje przyczyn i źródeł ubóstwa, a
ponadto pociąga za sobą koszty (spadek efektywności,
pokusa nadużycia);

• Grupy społeczne najbardziej zagrożone ubóstwem:

bezrobotni, rodziny wielodzietne z jedną osobą pracującą,
zatrudnieni na niskopłatnych miejscach pracy (robotnicy
niewykwalifikowani, młodzież wchodząca na rynek pracy,
kobiety);

• Najczęstszą przyczyną ubóstwa jest brak pracy, a

najczęstszą przyczyną braku pracy jest brak wykształcenia;

• Dlatego najskuteczniejszą polityką zwalczania ubóstwa jest

inwestowanie w edukację i usprawnianie rynku pracy;