ELIMINACJA

E1

I

E2

W eliminacji HX z halogenków alkilowych głównym produktem reakcji
jest alken bardziej rozgałęziony.

REGUŁA
ZAJCEWA

CH

3

CH

2

CHCH

3

Br

CH

3

CH

CHCH

3

CH

3

CH

2

CH

CH

2

CH

3

CH

2

O-

Na

+

CH

3

CH

2

OH

2-bromobutan

2-buten (81%)

1-buten (19%)

CH

3

CH

2

CCH

3

Br

CH

3

CH

3

CH

2

O-

Na

+

CH

3

CH

2

OH

CH

3

CH CCH

3

CH

3

CH

3

CH

2

C CH

2

CH

3

2-bromo-2-metylobutan

2-metylo-2-buten

(70%)

2-metylo-1-buten

(30%)

E2 – ELIMINACJA

DWUCZĄSTECZKOWA

Reakcja ta zachodzi gdy halogenek alkilu jest poddany działaniu

mocnej zasady takiej jak jon hydroksylowy (OH

־

) lub alkoholanowy

(RO

־

).

Jest to reakcja drugiego rzędu, w której zarówno halogenek alkilu

jak i zasada uczestniczą w najwolniejszym etapie reakcji i wpływają na
szybkość reakcji E2.

szybkość reakcji = k × [RX] ×
[zasada]

E2 – MECHANIZM
REAKCJI

Zasada (

B:

) atakuje atom wodoru na

sąsiednim atomie węgla i zaczyna
odrywać atom wodoru w tym samym
momencie, kiedy zaczyna się tworzyć
wiązanie podwójne, a grupa X zaczyna
opuszczać cząsteczkę

Kiedy wiązanie C―

H

zostanie w

pełni zerwane, a grupa X opuści
cząsteczkę

wraz

z

parą

elektronową, powstaje obojętny
produkt – alken

Mechanizm reakcji E2 halogenku alkilu. Reakcja przebiega w jednym
etapie przez stan przejściowy, w którym powstawanie wiązania
podwójnego C═C następuje jednocześnie z opuszczaniem cząsteczki
przez H oraz grupę opuszczającą X

C

C

H

X

R

R

R

R

B

C

C

H

R

R

R

R

X

B





stan przejściowy

C

C

R

R

R

R

B H

X

E1 – ELIMINACJA

JEDNOCZĄSTECZKOWA

Reakcja E1 podobnie jak S

N

1 zaczyna się dysocjacją w wyniku której

powstaje karbokation.
Jest reakcją konkurencyjną do S

N

1.

Najlepszymi substratami w reakcji E1 są te same substraty co w reakcji
S

N

1.

Na ogół w wyniku reakcji otrzymujemy mieszaninę produktów eliminacji
i substytucji.

Jest to reakcja pierwszego rzędu.

szybkość reakcji = k × [RX]

E1 – MECHANIZM
REAKCJI

Mechanizm reakcji E1. Reakcja przebiega dwuetapowo. Pierwszy etap, to
jest tworzenie się produktu pośredniego, jakim jest karbokation, określa
całkowitą szybkość reakcji.

Produkt pośredni – karbokation powstaje
w wyniku spontanicznej dysocjacji
trzeciorzędowego chlorku alkilu. Jest to
etap powolny, określający szybkość
reakcji

Utrata sąsiadującego H+ podczas
szybkiego etapu reakcji prowadzi do
obojętnego produktu – alkenu. Para
elektronowa wiązania C―H
przemieszcza się, tworząc wiązanie π
alkenu

C CH

3

CH

3

H

3

C

Cl

określający
szybkość reakcji

C C H

H

H

3

C

H

3

C

H

zasada

Cl

karbokation

szybko

C

C

H

H

H

3

C

H

3

C

Podsumowanie reakcji substytucji i eliminacji

Typ

halogenku

S

N

1

S

N

2

E1

E2

RCH

2

X

(1

o

-

rzędowy)

nie zachodzi

uprzywilejowan

a

nie zachodzi

zachodzi przy

użyciu silnych

zasad

R

2

CHX

(2

o

-

rzędowy)

może zachodzić w

przypadku

halogenków

benzylowych i

allilowych

konkuruje z

reakcją E2

może

zachodzić w

przypadku

halogenków

benzylowych

i allilowych

uprzywilejowan

a przy użyciu

silnych zasad

R

3

CX

uprzywilejowana

w

rozpuszczalnikach

hydroksylowych

nie zachodzi

konkuruje z

reakcją S

N

1

uprzywilejowan

a przy użyciu

zasad

CH

3

CHCH

3

Br

CH

3

CHCH

3

OCCH

3

O

CH

3

CH CH

2

CH

3

COO

CH

3

CH

2

O

CH

3

CHCH

3

OCH

2

CH

3

CH

3

CH

CH

2

(słaba zasada)

(mocna zasada)

octan izopropylu

(100%)

propen

(0%)

eter etylowo-

izopropylowy

(20%)

propen

(80%)

2-bromopropan

C

CH

3

CH

3

H

3

C

Br

C

CH

3

CH

3

H

3

C

OCH

2

CH

3

C CH

2

H

3

C

H

3

C

CH

3

CH

2

O Na

etanol

CH

3

CH

2

OH



C

CH

3

CH

3

H

3

C

OCH

2

CH

3

C

H

3

C

H

3

C

CH

2

eter etylowo-tert-butylowy

(3%)

2-metylopropen

(97%)

eter etylowo-tert-butylowy

(80%)

2-metylopropen

(20%)

2-bromo-

-2-

metylopropan