Periodyzacja mediów

w Polsce ze

szczególnym

uwzględnieniem

mediów lokalnych

Jolanta Bartoś

Instytut Dziennikarstwa i

Komunikacji Społecznej

rok I magisterski

Faza I

Faza żywiołowego entuzjazmu i

wymuszonych przekształceń

(od maja 1989 do połowy 1991)

 8. 03.1990r. ustawa o samorządzie terytorialnym
 22.03.1990r. ustawa o likwidacji RSW P-K-R
 11.04.1990r. likwidacja cenzury
 13. 07.1990r. ustawa o prywatyzacji przedsiębiorstw

państwowych

 12.03 1991r. prawo o publicznym obrocie papierami

wartościowymi

 Inflacja w 1989 - 251.1%; w 1990 - 586%
 Lato 1991 zlikwidowany monopol prasy, koncentracja

wydawców, załamanie nakładów prasy

 Czerwiec 1989 Gazeta Wyborcza, 22 nowe dzienniki lokalne

oraz znaczny wzrost czasopism

 Robert Hersant kupuje 8 dzienników
 Pojawia się jako inwestor W. Fibak (do s-ki z Marquardem)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza I cd.

RADIOFONIA I TV
 Polskie Radio nadawało 4 programy ogólnokrajowe i program dla

zagranicy (Polskie Radio5)

 Pojawiają się pierwsze stacje komercyjne (krakowskie Radio

Małopolska Fun - późniejsze RMF FM, warszawskie radia Zet
oraz ES - późniejsza ESKA) i pirackie (Radio Alex, Radio Opatów)
i katolickie (Radio Plus)

 Telewizja Państwowa zmienia się w TV Publiczną
 Ośrodki regionalne zamienione w oddziały terenowe TVP, w 1998

r. było ich 12

 Wśród pionierów niezależnej telewizji są stacje pirackie (SKY-

Orunia, TV Lubań, TV Morze), oraz mające tymczasową zgodę na
nadawanie (Prywatna Telewizja Echo)

 Szybkie pojawienie się i wzrost telewizji satelitarnych i sprzętu

wideo

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza II

Pozorna stabilizacja i przemiany

podskórne

(od połowy 1991 do końca 1992)

PRASA
• Wtórna prywatyzacja (powiększenie imperium Hersanta)

pojawienie się nowych inwestorów zagranicznych

• Duży wzrost tytułów magazynów kolorowych dla pań (Pani,

Twój Styl); poradników (Poradnik Domowy)

• Kalki czasopism niemieckich młodzieżowych (Popcorn,

Dziewczyna, Bravo)

• Pojawiają się nowe tygodniki, prasa bulwarowa, magazyny

erotyczne i rozrywkowo plotkarskie

• Sukces Gazety Wyborczej, Rzeczpospolitej i Życia Warszawy
• Upadek gazet tj. Gromada-Rolnik Polski, Słowo Powszechne.
• Na rynek lokalny wprowadzono 13 nowych dzienników, ale

równocześnie 11 przestało się ukazywać.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza II cd.

RADIOFONIA I TV
• W 1992 działają 22 stacje radiowe - głównie pirackie,

oraz 9 stacji kościelnych (od grudnia 1991 Radio
Maryja)

• Nadawanie drogą satelitarną programu radia RMF FM

(1992)

• 3 ośrodki TVP uruchomiły oddzielne kanały regionalne
• Pojawia się 7 stacji komercyjnych – pirackich (TV

Rondo w Katowicach, TNL w Lublinie)

• Tworzą się pierwsze kanały satelitarne
• TV Polsat nadawany od 1992 r. z Holandii
• Internet w wersji komercyjnej (17 sierpień 1991r.)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza III

Otwarta walka o rynek w okresie

I procesu koncesyjnego

(początek 1993 do końca sierpnia 1994)

 29 grudnia 1992 Ustawa o Radiofonii i Telewizji
 Walka o koncesje (na ogólnopolski program TV złożono 11

wniosków, na radiowy 7; ogólna liczba złożonych wniosków
wynosiła blisko 400)

 W 1993 r. KRRiT przyznała prywatnej stacji Polsat koncesje na

nadawanie programów satelitarnych

 Koncesję dostaje 1 sieć regionalna (TV Wisła), telewizja kodowana

(Canal+) oraz 11 stacji lokalnych

 Regulacje KRRiT doprowadzają do likwidacji piratów
 Uruchomienie na początku 1993 TV Polonia
 Przyznanie koncesji RMF FM i Radio Zet oraz Radio Maryja
 2 koncesje ponadregionalne (Rozgłośnia Harcerska i Radio Eska)
 Łącznie KRRiT przyznała 156 koncesji stacjom radiowym

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza III cd.

PRASA
 Gazeta Wyborcza jako lider dzienników ogólnopolskich,

następnie Super Express i Rzeczpospolita

 Spadek czytelnictwa dzienników lokalnych
 Pojawia się 8 nowych tytułów dzienników regionalnych, ale

równocześnie dwukrotnie więcej zlikwidowano

 Pojawiają się „przewodniki repertuarowe” (Tele Tydzień i

Super TV)

 Spory awans nowych miesięczników (Tina) oraz

dwutygodników dla kobiet

 Nieregularne czytelnictwo powoduje spadek nakładów

czasopism i dzienników lokalnych

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza IV

Zagospodarowanie rynku po I procesie koncesyjnymi

inwazji tygodników niemieckich

(od września 1994 do końca 1996r.)

• Nowy ład w eterze, łamiący monopol nadawców publicznych
• Imperium Hersanta przejmuje niemiecka grupa Passauer

Neue Presse

• Pojawienie się wysokonakładowych, tanich kolorowych pism

kobiecych tzw. plotkarskich

• Od 1994 w czołówce dzienników ogólnoinformacyjnych są:

Gazeta Wyborcza, Super Express, Rzeczpospolita

• Spadek zainteresowania prasą lokalną
• Upadek 12 dzienników lokalnych
• Pojawienie się prasy bulwarowej (Życie na Gorąco, Halo,

Chwila dla Ciebie)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza IV cd.

RADIOFONIA I TV
 Wzrost słuchalności radia RMF FM i Radia Zet
 Rozwój lokalnych radiowych stacji komercyjnych
 Postępy Radia Maryja
 TV Polsat rozbudowuje sieć nadajników

naziemnych (obejmuje 60% powierzchni kraju)

 Płatne stacje kodowane (Canal+ i Film Net

nadawany z Holandii)

 Konsolidacja lokalnych stacji TVP (w 1995

działało 11 OTVP)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza V

Faza nowego podziału rynku

mediów i postępującej specjalizacji

(lata 1997- 2000)

RADIOFONIA, TV, INTERNET
• Pojawienie się dwóch nowych nadawców ponadregionalnych

(TVN i Nasza Telewizja)

• Polskojęzyczne kanały satelitarne (Polsat 2, RTL 7)
• Konsolidacja sieci komercyjnych i kablowych
• Rozwój kanałów tematycznych (Eurosport, Discovery)
• Pojawienie się pod koniec 1998 r. telewizji cyfrowej (Wizja

TV)

• Postępuje specjalizacja mediów
 Start polskich portali informacyjnych:

 portal wp.pl w 1998 r.
 w 1996 r. pojawia się Onet.pl (od 2000 r. pod tą nazwą)
 1999/2000 r. Interia.pl.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza V cd.

PRASA
 Selekcja oferty (likwidacja Słowa-Dziennika Katolickiego i

Sztandaru)

 Przekształcenie Kuriera Polskiego w tygodnik
 Pojawia się centroprawicowe Życie oraz Nasz Dziennik

(związany z Radiem Maryja)

 Na początki 1999 r. jest tylko 6 gazet ogólnoinformacyjnych i 2

sportowe oraz kilka niskonakładowych gazet ekonomicznych

 Dalsza ekspansja Orkla Media oraz Passauera
 W 1998 r. Następuje znaczna redukcja tygodników i

dwutygodników kobiecych

 Poszerzenie oferty męskich pism (Gentleman, CKM)
 Pojawienie się oferty tzw. środkowej półki dla pań (Olivia,

Viva!)

 Ogólny spadek czytelnictwa prasy
 Pojawiają się również elektroniczne wersje prasy (Gazeta.pl

jako wersja Gazety Wyborczej w połowie 1997 r.)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VI

Faza rosnącej dominacji mediów elektronicznych w

warunkach kryzysu ekonomicznego

(Lata 2001-2003)

 Kryzys gospodarczy, PKB utrzymuje się na poziomie 0,5%
 Duże około 20% bezrobocie
 Atak terrorystyczny w Nowym Yorku na wieże WTC (11.IX.

2001 r.)

 Światowa wojna z terroryzmem
 W grudniu 2002 r. zakończono negocjacje z UE, a w kwietniu

2003 r. L. Muller podpisuje akt akcesyjny

 Afera Rywina (grudzień 2002 r.)
 1stycznia 2001 r. ustawa Prawo telekomunikacyjne
 Rozwój szerokopasmowego Internetu
 Operatorzy telewizji kablowej mogą świadczyć potrójną

usługę (telewizja, telefon, Internet)

 W 2001 r. wprowadzono 7% podatku VAT na działalność

wydawniczą

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VI cd.

INTERNET
 Regulacje prawne otwierają rynek dla dostawców

Internetu

 Liczba internautów rośnie do 21,7%
 Neostrada w 2003 r. z szybkością transferu 128 kb/s.
 Rozwijają się sieci telefonii komórkowej drugiej generacji

 Era
 Plus
 Idea

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VI cd.

PRASA
 Wysyp gazet bezpłatnych Aglomeracyjna Gazeta Bezpłatna Metro,

Metro

 Kłopoty przeżywa prasa popularna (Super Express)
 Polskapresse rekonstruuje 3 duże rynki regionalne:

 w Łodzi (fuzja Dziennika Łódzkiego z Wiadomościami Dnia 2001r.)
 w Trójmieście (Wieczór Wybrzeża trafił do Dziennika Bałtyckiego

2001r.)

 we Wrocławiu (Wieczór Wrocławia i Słowo Polskie kupione od

Orkli, trafiają do Gazety Wrocławskiej 2003r.)

 Debiut tabloidu Fakt (20 X 2003 r.)
 Liczba tytułów czasopism rośnie z 5,5 tys. w 2001 r. przekraczając 6

tys. w 2003 r.

 W ten sektor wkracza Agora SA
 Wrzesień 2001 r. debiut Newsweek Polska
 Pojawia się „kryzysowa” tania prasa
 Zahamowanie sprzedaży magazynów lifestylowych

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VI cd.

RADIO I TV
 Odnowienie koncesji nadawcom
 Największe stacje ogólnopolskie (RMF FM i Radio Zet) przegrały

walkę o tzw. rozszczepienia lokalne

 Szybki rozwój sieci Eska oraz Złote Przeboje
 W 2003 r. Radio Zet wyprzedza Publiczną Jedynkę pod względem

udziału w rynku

 Według badań TNS/OBOP Polacy oglądają telewizję przez 225 min

dziennie

 Rywalizacja wśród stacji TV o reklamodawców
 Fuzja platform cyfrowych (2002 r.) Wizja TV i Cyfra+ tworząc nową

Cyfrę+

 TVN staje się liderem nowych formatów typu reality-show (Big

Brother) i talent show (Droga do gwiazd) oraz game show (Agent)

 Powstają pierwsze kanały tematyczne
 W 2003 r. pojawia się satelitarna katolicka Telewizja Trwam
 W marcu 2002 r. reforma 12 regionalnych OTVP - powstaje TVP 3

Regionalna

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VII

Faza wstępnej przebudowy mediów tradycyjnych

wobec spodziewanej inwazji nowych technologii

(Lata 2004-2007)

 Wzrost PKB o 5,4%, spadek bezrobocia do 11,2%, inflacja 2,5%
 Wraz z przystąpieniem Polski do UE (1V 2004 r.), wchodzi w

życie prawo unijne dotyczące inwestycji w media

 3 września 2004 r. wchodzi Prawo Telekomunikacyjne
 29 grudnia 2005 r. uchwalono nową ustawę medialną
 Zmniejszono skład KRRiT, całkowicie wymieniono skład rad

nadzorczych i zarządów spółek Polskiego Radia oraz TVP

 30 czerwca 2005 r. Ustawa o kinematografii

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VII cd.

INTERNET
 Odsetek internautów wzrasta do 41,5% w 2007 r.
 Internet szerokopasmowy
 Podwaja się liczba abonentów telefonii

komórkowej (41,5 mln aktywnych kart)

 Pojawia się nowa sieć Play
 nowe funkcje Internetu:

 komunikator Gadu-Gadu
 portal społecznościowy nasza-klasa.pl
 zakupowy Allegro.pl.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VII cd.

PRASA
 Kryzys dla dzienników regionalnych
 Rozkwit bezpłatnych gazet (22% w 2006r.)
 Debiutuje konserwatywny Dziennik Polska-Europa-Świat (18 IV 2006

r.)

 15 X 2007 r. ukazuje się Polska The Times
 Dochodzi do kolejnej fuzji dzienników:

 Polskapresse na Górnym Śląsku (Trybuna zostaje włączona do

Dziennika Zachodniego 2004 r.)

 Orkla woj. świętokrzyskie (Słowo Ludu włączone do Echa Dnia

2006 r.)

 Na Pomorzu Środkowym i Zachodnim (Głos Pomorza + Głos Słupski

+ Głos Szczeciński powstaje Głos. Dziennik Pomorza 2007 r.)

 Liczba tytułów czasopism przekracza 6,5 tys. (2005 r.), łączne nakłady

rosną z 69,5 mln (2004 r.) na 78,8 mln (2007 r.)

 Debiutuje Joy (2006 r.)
 Rosną nakłady prasy dziecięcej
 Pozycję lidera sprzedaży odzyskuje Przyjaciółka, Claudia i Polityka.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VII cd.

RADIO I TV
 Następuje silny rozwój i przebudowa rozgłośni lokalnych
 Firma Multimedia jest aktywnym inwestorem na rynkach

lokalnych (start 2004 r.)

 W 2007 r. były 4 grupy komercyjne działające na różnych

szczeblach rynku radiowego (ZPR/Time, Agora, Broker FM,
Eurozet)

 W maju 2007 r. dokonano wymiany częstotliwości Polskiego Radia

na UKF

 Od jesieni 2007 r. działa radio internetowe
 Wzrost popularności telewizji
 Zwiększa się ilość sieci kablowych TK Vectra, Multimedia Polska
 Zwiększa się liczba abonentów platform cyfrowych
 W rankingu nadawców dominuje TVP, Polsat i TVN
 W 2006r. w TV Plus inwestuje News Corp. (Murdoch)

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VIII

Faza realnej konfrontacji mediów

tradycyjnych z nowymi technologiami w

warunkach spowolnienia gospodarczego

(Lata po 2008 r.)

 Międzynarodowy kryzys gospodarczy
 W Polsce: PKB 2,8%, wzrost inflacji 3,5%, wzrost bezrobocia

11,9%

 W 2010 r. uchwalono „małą nowelizację”
 17 VII 2010 r. wchodzi w życie tzw. megaustawa internetowa,

mająca umożliwić upowszechnienie Internetu w Polsce do 2015 r.

 W Polsce w 2009 r. jest już około 15 mln internautów
 Rozwija się Internet bezprzewodowy
 W grudniu 2009 r. pojawia się polski czytnik książek eClicto
 W drugiej połowie 2010 r. iPad oraz tablet

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VIII cd.

PRASA
 Trudny okres dla wszystkich dzienników
 Z 18 wydań regionalnych projektu Polska. The Times w

2009 r. roku zostało tylko 8

 14 IX 2009 r. ukazuje się Dziennik Gazeta Prawna
 W grudniu 2009 r. zawieszono wydawanie Trybuny
 Czasopisma w 2008 r. przekraczały 7 tys. tytułów, nakłady

łączne 81,8 mln. egz.

 Największy dom wydawniczy Bauer powiększył ofertę

kupując wrocławskie wydawnictwo Phoenix Press.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Faza VIII cd.

RADIO I TV
 Radio Track słucha ponad 80% Polaków
 Program I PR wciąż ma spadek, Program III jest w rozkwicie
 Podział rynku radiowego na 4 grupy:

 ZPR/Time (Eska, Vox FM, WaWA, ponadregionalne Eska Rock)
 Grupa Radiowa Agory (Złote Przeboje, Roxy FM,

ponadregionalne TOK FM)

 Eurozet (Planeta, Antyradio, Plus, ponadregionalne Chilli Zet,

ogólnopolskie Radio Zet)

 Grupa RMF FM (Broker FM: RMF Maxxx, ponadregionalne

RMF Classic, ogólnopolskie RMF FM)

 Rozwój telewizji cyfrowej
 Cyfrowy Polsat wchodzi na giełdę (V 2008 r.)
 Kanały HDTV
 Ekspansja kanałów tematycznych satelitarno-kablowych
 Z TV Plus wycofuje się Murdoch
 Wyłączenie nadajników analogowych jest planowane na lipiec

2013 r.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Podsumowanie

• Rosnąca rola mediów elektronicznych.
• Dostęp do szerokopasmowego Internetu.
• Sformatowany, skierowany do konkretnego słuchacza

program radiowy.

• Oferta TV bardzo urozmaicona, dostęp do kanałów

satelitarno-kablowych.

• Cyfryzacja programu TV.
• Umożliwienie operatorom usługi telewizyjnej i internetowej.
• Ponad 30 kanałów w standardzie HD.
• Niepokojąca sytuacja prasy informacyjnej.
• Kolorowe magazyny skierowane do wąskiej grupy

docelowej.

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010

Bibliografia

 Filas R., Dziesięć lat przemian mediów

masowych w Polsce (1989-99), „Zeszyty
Prasoznawcze” 1999/1-2, s. 31-58.

 Filas R., Dwadzieścia lat przemian polskich

mediów (1989-2009) w ujęciu periodycznym,
„Zeszyty Prasoznawcze” 2010/3-4, s. 27-54.

 Karpiński J., Trzecia niepodległość. Najnowsza

historia Polski, Warszawa 2001. s.270-288

Periodyzacja mediów w Polsce

1989 - 2010