TERAPIA INTERAKCJI

RODZIC-DZIECKO (PCIT)

Dla dzieci z zachowaniami

opozycyjnymi

Dla kogo przeznaczona jest

PCIT

• Terapia dla dzieci z zaburzonym

zachowaniem (disruptive behavior) u dzieci
przedszkolnych

• Zachowania zaburzone to zarówno drobne

wykroczenia jak i poważne akty agresji

• Dzieci z diagnozą zaburzeń opozycyjno-

buntowniczych (ODD) i poważnych
zaburzeń zachowania (CD)

• Dzieci, u których ADHD łączy się z

problemami zachowania

Dlaczego PCIT jest stosowane dla

dzieci z problemami w zachowaniu

• Rozwój problemów zachowania u małych

dzieci wynika z:

a. trudnego temperamentu, problemów z

przetwarzaniem informacji (które są
skutkiem dysfunkcji
neuropsychologicznych), uwarunkowań
genetycznych,

b. czynników rodzinnych
c. interakcji czynników biologicznych i

rodzinnych

Udokumentowane czynniki rodzinne,

prowadzące do problemów

zachowania

• Depresja matki
• Niewłaściwe wyrażanie gniewu
• Konflikt między rodzicami
• Samotny rodzic
• nędza

Dlaczego ważna jest wczesna interwencja

w przypadku zaburzeń zachowania

Zwiększone ryzyko:
a. poważnych zachowań

antyspołecznych w młodości

b. zachowań kryminalnych
c. wczesnego użycia narkotyków i

alkoholu

d. uzależnienia

Założenia PCIT (Baumrind)

• PCIT opiera się na teorii przywiązania i

teorii socjalizacji

• Stabilny model związku miedzy rodzicem i

dzieckiem (bezpieczne przywiązanie)
powstaje gdy:

a.

Rodzice wyczuwają potrzeby emocjonalne
dziecka

b.

Rodzice ciepło reagują na potrzeby
dziecka

c.

Rodzice okazują tolerancję na ekspresje
emocjonalną

Skutki braku bezpiecznej

więzi

U dziecka wywołuje:
• zachowania agresywne
• niskie kompetencje społeczne
• niskie poczucie własnej wartości
• utrudnione kontakty z rówieśnikami
U rodzica wiąże się z:
• większym stresem
• zaniedbywaniem dziecka
• wykorzystywaniem dziecka

Cele PCIT

1. Odbudowanie bezpiecznej więzi z dzieckiem

(Child directed interaction)

2. Nauczenie rodziców kontroli zachowania

dziecka w razie potrzeby

a. nauczenie technik kontroli zachowania,
b. wyrobienie wprawnego nakładania

ograniczeń, wyciągania konsekwencji

c. zwiększenie umiejętności rozwiązywania

problemów

d. Generalizacja wyuczonych w terapii technik

na inne, występujące w życiu, sytuacje

Przebieg terapii

• Każda faza rozpoczyna się od sesji

psychoedukacyjnej

• Pierwsza sesja psychoedukacyjna

składa się z wyjaśnienia i
demonstracji umiejętności
potrzebnych do prowadzenia zabawy
kierowanej przez dziecko (CDI)

• Następnie następuje szereg sesji

treningowych

• Druga sesja psychoedukacyjna składa

się z wyjaśnienia i demonstracji
potrzebnych do prowadzenia sesji, w
któych interakcją kieruje rodzic (PDI)

• Następnie rodzic trenuje PDI

Sesje terapeutyczne

1. sprawdzenie pracy domowej, odpowiedzi na

pytania rodziców i udzielenia pomocy

2. terapeuta obserwuje zabawę rodzica z dzieckiem i

koduje zachowania rodziców w ciągu 5 minutowej
interakcji, to pozwala określić, które umiejętności
są już opanowane, a które trzeba będzie ćwiczyć
podczas danej sesji

3. rodzic trenuje umiejętności pod kierunkiem

terapeuty, który na bieżąco poprawia błędy
rodzica

4. Terapeuta przegląda z rodzicem tabelę obserwacji,

która pokazuje jak często w początkowym (5
minutowym) okresie obserwacji rodzic korzystał z
nowych umiejętności

Treść sesji terapeutycznych

Interakcja kierowana

przez dziecko (CDI)

W behawioralnej terapii przez

zabawę unikaj

• Unikaj wydawania rozkazów i

poleceń

• Unikaj zadawania pytań
• Unikaj krytykowania lub

poprawiania w negatywny
sposób

W behawioralnej terapii przez

zabawę stosuj

• Stosuj relacjonowanie poprawnych

zachowań

• Stosuj powtarzanie poprawnych

werbalizacji

• Stosuj naśladowanie poprawnej

zabawy

• Stosuj pochwały zachowań

prospołecznych

W behawioralnej terapii przez

zabawę stosuj

Reguła

Uzasadnienie

Przykład

Opisuj pożądane
zachowanie

Pozwala dziecku kierować
zabawą. Pokazuje
dziecku, że się
interesujesz. Uczy pojęć.
Modeluje mowę.
Zatrzymuje uwagę
dziecka na zadaniu.
Organizuje myśli dziecka
na temat zabawy.

Wziąłeś czerwony klocek.
Budujesz wieżę. Lalka
wygląda na zadowoloną.

W behawioralnej terapii przez

zabawę stosuj

Reguła

Uzasadnienie

Przykład

Odzwierciedlaj
odpowiednie werbalizacje
dziecka

Nie kontroluje
konwersacji. Pokazuje
dziecku, że słuchasz.
Demonstruje akceptację i
zrozumienie. Zwiększa
komunikację werbalną.
Usprawnia mowę dziecka.

D. Wielbłąd ma garb.
R. Tak, wielbłąd ma dwa
garby na plecach.
D. Narysowałem
gwiazdkę.
R. Narysowałeś małą
gwiazdkę i bardzo równo
kolorujesz ją czerwoną
kredką.

W behawioralnej terapii przez zabawę

stosuj

Reguła

Uzasadnienie

Przykład

Naśladuj odpowiednią

zabawę.

Pozwala dziecku utrzymać

prowadzenie. Pokazuje

dziecku, że rodzic aprobuje

zabawę. Pokazuje dziecku,

że rodzic angażuje się w

zabawę. Pokazuje dziecku

ideę kooperacji w zabawie.

Zwykle zwiększa chęć

dziecka do naśladowania

rodzica

D. Położę lalkę spać.
R. A ja położę misia do

łóżeczka, on też powinien

już iść spać.

W behawioralnej terapii przez zabawę

stosuj

Reguła

Uzasadnienie

Przykład

Chwal pożądane
zachowania

Powoduje, że częstość
występowania
zachowania się zwiększa.
Pokazuje dziecku, co
lubisz. Poprawia
samoocenę. Wzmaga
ciepło relacji z dzieckiem.
Oboje, dziecko i rodzic,
czują się dobrze.

Świetnie policzyłeś!
Podoba mi się twoja
cierpliwość. Lubię, jak
mówisz takim spokojnym,
cichym głosem.

Właściwe zabawki

• Trzy do pięciu zabawek
• Zabawki konstrukcyjne bez instrukcji:

Duplo, Lego, klocki do budowania

• Tablice magnetyczne
• Blok rysunkowy i kredki, tablica i kreda
• Farma i plac budowy
• Puzzle (trochę za łatwe dla dziecka)

Zabawki, których należy unikać w

behawioralnej terapii zabawowej

• Takie, które zachęcają do agresji: pistolety, szable, figurki

(action figures)

• Takie, które stymulują, pobudzają: rękawice bokserskie, kij

basebolowy

• Takie, które wymagają kontroli (superwizji dorosłych):

malowanie, wycinanie, plastelina

• Takie, które są oparte na regułach: gry planszowe, gry w

karty

• Takie, przy których nie prowadzi się rozmowy: książki,

taśmy

• Takie, które zachęcają do odgrywania kogoś innego:

kukiełki, kostiumy do przebierania się, telefony.

Interakcja kierowana przez

rodzica (PDI)

Dlaczego dzieci powinny słuchać

rodziców?

• Dziecko uczy się samodyscypliny
• Przestrzeganie zasad pomaga w rozwoju

umiejętności społecznych

• Rodzice nie wykonują czynności za dziecko, więc

dzieci uczą się wykonywania tych czynności

• Dzieci chcą być kontrolowane – kontrola rodziców

daje poczucie bezpieczeństwa

• Ze względów bezpieczeństwa

Znaczenie spójności,

przewidywalności, nieugiętości

• Spójność – rodzic zachowuje się w ten

sam sposób wszędzie

• Przewidywalność – konsekwencje

pojawiają się zawsze

• Nieugiętość – rodzic stoi murem za

swoim poleceniem

Wydawanie skutecznych

poleceń

DOBRE POLECENIA

REGUŁA

WYJAŚNIENIE

PRZYKŁAD

Polecenia
powinny być
formułowane
wprost

Eliminuje
niepewność, czy
rodzic faktycznie
chce żeby było

wykonane

„Usiądź tutaj” a
nie „Czy chciałbyś
tu usiąść?”

Polecenia
powinny być
krótkie,

jednoznaczne

Łatwiejsze do
wypełnienia.
Dziecko może je

zapamiętać.
Więcej okazji do
pochwały.

„Połóż klocki na
półce” a nie
„Posprzątaj pokój”

Powiedz dziecku,

co ma robić, a
czego ma nie
robić.

Dzieci

opozycyjno-
buntownicze
buntują się, gdy

słyszą „przestań”,
„zostaw”.

(dziecko wali piłką

w ścianę) „Połóż
piłkę w garażu i
pobaw się

klockami” lub
„Pobaw się piłką
na dworze”.

DOBRE POLECENIA

REGUŁA

WYJAŚNIENIE

PRZYKŁAD

Polecenia
powinny być
specyficzne,

jasne, a nie
niejasne

Dokładne
powiedzenie
dziecku, czego się

od niego
oczekuje,
eliminuje

nieporozumienia i
spory.

„Zaczekaj na
swoją kolejkę”,
„Mów w domu

cichym głosem”,
„Zamknij drzwi
cicho”.

Użyj neutralnego
tonu głosu, a nie

podniesionego,
rozkazującego czy
proszącego

Dzieci muszą się
nauczyć

wykonywać
polecenia
wydawane
normalnym,

konwersacyjnym
głosem.

„Chodź, usiądź tu
koło mnie”

zamiast „Usiądź
tu natychmiast!”

DOBRE POLECENIA

REGUŁA

WYJAŚNIENIE

PRZYKŁAD

Bądź uprzejmy,
ale zdecydowany

Powoduje, że
interakcje są

przyjemne. Mniej
prawdopodobne,
że dziecko
opozycyjne się

sprzeciwi.

„Proszę, podaj mi
ołówki”.

Używaj
zdecydowanych
poleceń tylko

wtedy, jeśli wiesz
na pewno, że
dziecko potrafi
wykonać

poleconą mu
czynność

Niesprawiedliwe

jest karanie

nieposłuszeństwa,

jeśli dziecko nie

potrafi wykonać

zadania. Żeby

zachęcić dziecko do

wykonania czegoś

nowego/trudnego

użyj polecenia
niewprost.

„Czy chciałbyś
podpisać swój
rysunek

?

DOBRE POLECENIA

REGUŁA

WYJAŚNIENIE

PRZYKŁAD

Nie wydawaj
naraz wielu
poleceń.

Jeśli da się wiele
poleceń naraz,
trudno jest po
każdym wyciągać

konsekwencje.

Po wykonaniu lub
niewykonaniu

polecenia zawsze
muszą być
konsekwencje.

To najlepszy
sposób uczenia

posłuszeństwa,
najlepszy sposób
na poprawienie
zachowania.

DOBRE POLECENIA

REGUŁA

WYJAŚNIENIE

PRZYKŁAD

Starszym
przedszkolakom
dawaj wybory.

Stymuluje rozwój
niezależności. Daje
dziecku poczucie

kontroli.

„Proszę, włóż albo

białe, albo niebieskie

skarpetki”. „możesz

teraz iść kąpać się i

pobawić w wannie,

albo pobawić się

jeszcze 10 min.

klockami, a potem

wziąć szybki

prysznic.

Wyjaśniaj

rzadko!

Dzieci, które proszą o

wyjaśnienie, robią to, żeby

odroczyć wykonanie

zadania,a nie żeby uzyskać

informację. Jeśli chcesz

wyjaśnić, zrób to przed

wykonaniem polecenia.

Wyjaśnianie sprawia ma

dziecku wrażenie, że może

nie trzeba będzie wykonać

polecenia.

Procedura time out
(procedura przerwy lub
izolacji)
1. Ostrzeżenie
2. Krzesło
3. Pokój
4. Powrót do CDI

Ostrzeżenie:
dziecku daje się ostrzeżenie
jeśli pierwszy raz nie
wykona polecenia rodzica.
Przed ostrzeżeniem rodzic
może dać dziecku 5 sekund
na wykonanie polecenia

Krzesło:
1. Instrukcja „nie włożyłeś klocków
do pudełka, więc musisz posiedzieć
na krześle”. „Zostań tu dopóki Ci nie
powiem, że możesz wstać”
2. Terapeuta uczy rodzica
ignorowania zachowań negatywnych
3. dziecko siedzi na krześle 3 minuty
+ 5 sekund ciszy
4. Instrukcja „czy jesteś gotowy…?”

Pokój :
1. Użycie pokoju jako miejsca
izolacji zapobieganiu dawaniu
dziecku uwagi.
2. Używany głównie w
początkowej fazie PDI
3. Instrukcja: „wstałeś z krzesła
zanim ci pozwoliłam dlatego
będziesz musiał iść do pokoju”
4. Dziecko pozostaje w pokoju
1 min + 5 sek. ciszy

Wpływ PCID na funkcjonowanie
rodziny. (

Schuhmann, 1998)

Po terapii:

1. rodzice wchodzili w bardziej
pozytywne relacje ze swoimi
dziećmi
2. odnosili więcej sukcesów w
nakłanianiu do posłuszeństwa
3. odczuwali mniejszy stres i
większe poczucie kontroli
4. rodzice stwierdzali znamienną
poprawę w zachowaniu dziecka

Wpływ terapii na rodzinę

Matki wykazywały

:

1. mniejszy poziom lęku i mniejszy

pesymizm

2. Większe zainteresowanie

sprawami innych osób

3. Większy stopień kontroli

wewnętrznej

Poprawiły się stosunki między
rodzicami i zachowanie

nieleczonych dzieci

POLECENIE

wykonał

Nie wykonał

Krzesło 3 min 5 sek

wykonał

Specyficzna pochwała

Nie wykonał

pokój

Uspokoił się w pokoju

Krzesło 1 min i 5 sek

Spokojnie
siedzi

Wykonuje polecenie

Wykonał polecenie

zdawkowa
pochwała

Następne
polecenie

Jeśli wykona następne polecenie
To entuzjastyczna pochwała

wykonuje

Pochwała

„Koniec zabawy”.
„Proszę, włóż klocki
do pudełka.”

Nie zrobiłeś o co prosiłam
usiądź na krześle i zostań tu
do czasu kiedy ci powiem,
ze możesz wstać

„Nie wykonałeś tego o co
prosiłam, więc musisz
pójść do pokoju”

Usiądź na krześle i zostań
tu do czasu aż powiem że
możesz wstać

Polecenie

PROCEDURA UŻYCIA TIME OUT

Powrót do

zabawy

Powrót do

zabawy

Zdawkowa
pochwała

Entuzjastyczna
pochwala

Następne
polecenie