Starzejące się

społeczeństwo-skutki

społeczno-

ekonomiczne

starzenia się populacji

Społeczeństwo

polskie

stopniowo

wchodzi
w fazę starzenia się , co ma określone
konsekwencje

społeczne

i

ekonomiczne.

Z prognozy demograficznej wynika, że
do 2035r. ludność Polski zmniejszy
się o ponad

2 mln

mieszkańców, a

udział

ludności

w

wieku

poprodukcyjnym wyniesie

23,4%

całej populacji. Dla porównania w
2007r. udział ten wynosił 13,5%. Tak
zasadnicze

zmiany

wymagają

długofalowej

polityki

społeczno-

ekonomicznej.

Obszary problematyki ekonomicznej,
związanej ze starzeniem się ludności

1

Wzrost
kosztów
społecznych.

2

Niedobory na
rynku pracy.

3

Zmiana
popytu.

Źródło:http://www.zlotenici.eu/pivot/UserFiles/File/lhrt_041
6.jpg [data pobrania 23.11.2010r]

Wzrost kosztów

społecznych

Wzrost kosztów społecznych z powodu starzenia
się obrazuje wskaźnik nazwany współczynnikiem
obciążenia demograficznego, który informuje o
tym jaka jest proporcja osób pracujących do osób
utrzymywanych.

Tabela 1. Wzrost wskaźnika

obciążenia demograficznego w

okresie prognozy

Wyszczególnien

ie

2008

2030

2050

UE

Polska

UE

Polska

UE

Polska

Wskaźnik

obciążenia

całkowitego

48,7

40,7

61,5

56,5

75,1

76,1

Wskaźnik

obciążenia

populacją

starszą

25,4

18,9

38,0

36,0

50,4

55,7

Źródło: Eurostat 2008

Wykres 1. Wskaźnik obciążenia

demograficznego w wybranych krajach UE

Źródło:http://www.money.pl/emerytury/raporty/artykul/emeryci;i;rencisci;dostana;o;6;2;mld;zl;wiecej,210,0,
593874.htm [data pobrania 23.11.2010r.]

Źródło:http://hrstandard.pl/tag/pozaplacowe-koszty-
pracy/ [data pobrania 23.11.2010r.]

Analiza społecznych kosztów procesu

starzenia się obejmuje problem

rosnących kosztów:



zabezpieczenia społecznego



opieki zdrowotnej



opieki długoterminowej

Wykres 2. Liczba emerytów na 100

osób w wieku produkcyjnym

Źródło: http://news.money.pl/artykul/rzad;nie;ulzy;rodzicom;wrecz;przeciwnie,68,0,653124.html [data pobrania
pliku 24.11.2010r.]

Najwyższe

wydatki

dotyczyć będą systemu
emerytalnego.

Analizy i prognozy Komitetu
Ekonomicznego

Komisji

Europejskiej sugerują że dla
UE

wzrost

przekroczy

wskaźnik

12%

PKB

,

podczas gdy obecny poziom
wynosi 10,9% PKB.

Źródło:http://www.zycie.ca/tag/emerytury
/[data pobrania 24.11.2010r.]

Wzrost kosztów społecznych

Tabela 2. Prognoza wzrostu wydatków na emerytury,

na ochronę zdrowia oraz opiekę długoterminową w

relacji do PKB

Wydatki

na:

2005-udział %

PKB

2030-wzrost

punkty

procentowe

2050- wzrost

punkty

procentowe

UE

Polska

UE

Polska

UE

Polska

System

emerytaln

y

10,9

10,4

+1,3

-4,7

+2,2

-5,9

Publiczną

opiekę

zdrowotną

7,5

3,8

+1,0

+1,0

+1,6

+1,4

Opiekę

długoterm

inową

0,9

0,1

+0,2

0,0

+0,4

+0,1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się
społeczeństwa s.35

Zwiększenie ilości wypłacanych
świadczeń emerytalnych ma
związek z:



Wzrostem

liczby

osób starszych.



Wydłużeniem

dalszego

trwania

życia.



Wzrostem wysokości

wypłacanych
świadczeń.

Źródło:http://biznes.interia.pl/news/katastrofalne-prognozy-
dla-polski,1497910[data pobrania 25.11.2010r.]

Wykres 3. Przyznane emerytury
(w tys.)

Źródło:http://www.money.pl/emerytury/raporty/artykul/emeryci;i;rencisci;dostana;o;6;2;mld;zl;wiecej,210,0,593874.htm[data
pobrania 26.11.2010r.]

Wykres 4. Przeciętna emerytura brutto

(w zł)

Źródło:http://www.money.pl/emerytury/raporty/artykul/emeryci;i;rencisci;dostana;o;6;2;mld;zl;wiecej,210,0,593874.htm[data
pobrania 26.11.2010r.]

Wykres 5. Średnia emerytura w relacji do

średniej pensji

Źródło:http://www.money.pl/emerytury/raporty/artykul/emeryci;i;rencisci;dostana;o;6;2;mld;zl;wiecej,210,0,593874.htm[data
pobrania 26.11.2010r.]

Usługi zdrowotne

Wraz z wiekiem rośnie
zapotrzebowanie

na

usługi

medyczne,

w

szczególności

na

leczniczo-pielęgnacyjne
oraz

leczniczo-

rehabilitacyjne.

Źródło:http://mirato.pl/Opiekunki_pomoce
_domowe/Opiekunki_osob_starszych__289
[data pobrania 28.11.2010r.]

Częstsza

staje

się

potrzeba

wizyt

domowych lekarzy pierwszego kontaktu,
dłuższy jest czas trwania standardowej
wizyty lekarskiej, zwiększa się częstość
wezwań Pogotowia Ratunkowego.

Opieka geriatryczna w

Polsce

Opieka geriatryczna w Polsce prowadzona jest

przez:



całodobowe

oddziały

geriatryczne

geriatryczne,



geriatryczne oddziały dzienne,



ambulatoryjnie, w tym w ramach opieki

domowej.

Każda z tych form opieki

napotyka

na

szereg

nierozwiązanych jak dotąd
problemów.

Źródło:http://www.medicus.lublin.pl/index.php?
pid=373[data pobrania 28.11.2010r.]

Problemy opieki
geriatrycznej



Niedobór

lekarzy

geriatrów i
personelu pracującego
z osobami
starszymi.



Niewystarczająca liczba

i niski status
socjalny

zakładów

opieki
długoterminowej.



Długi

okres

oczekiwania

na

miejsce w zakładach
opieki długoterminowej
(3-6 miesięcy)

Źródłohttp://www.we-
dwoje.pl/najczestsze;zlamania;kosci;w;wieku;geriatryc
znym;cz;ii,artykul,12083.html[data pobrania
28.11.2010r.]

Niedobory na
rynku pracy

Populacja w wieku

produkcyjnym



Zmniejsza się podaż siły roboczej

na rynku pracy.



Następuje

długookresowy

spadek udziału populacji w
wieku produkcyjnym (18-59 lat).



W 2007 roku populacja w wieku

produkcyjnym wynosiła 62,3%
społeczeństwa (23749 tys.). W
2015 r. wyniesie 59% (22478
tys.), a w 2035r. udziała osób w
wieku produkcyjnym wyniesie
54,3% (19553 tys.).

Źródło:http://biznes.interia.pl/news/pra
cujacy-emeryci-straca-prawo-do-
swiadczen-z-zus,1369870[data
pobrania 28.11.2010r.]

Wykres 6. Ludność według

ekonomicznych grup wieku w latach

2003-2030

przedprodukcyj
ny

produkcyjny

poprodukcyjny

Wiek:

Źródło:http://www.stat.gov.pl/gus/5840_1532_PLK_HTML.htm[data pobrania 26.11.2010r.]

Aktywność zawodowa osób
starszych

Żródło:http://pracujemy50plus.pl/projekt.html[dat
a pobrania 28.11.2010r.]

Przybywa natomiast tych, którzy stają się
nieaktywni zawodowo z powodu osiągnięcia
wieku emerytalnego bądź w wyniku przejścia
na wcześniejsze świadczenia emerytalne.

Przeciętny wiek przechodzenia
na emeryturę w Polsce to 56 lat-
jest to 

najniższy wskaźnik w całej

Europie

.

Możliwość

uzyskania

wcześniejszych

świadczeń

emerytalnych odbija się na niskiej
aktywności zawodowej ludności
w przedziale 55-64 lata.

Wykres 7. Wskaźnik aktywności zawodowej osób w wieku 55-64

(w %)

w wybranych krajach UE w III kwartale 2007 roku

Źródło:http://www.rynekpracy.pl/monitor_rynku_pracy_1.php/wpis.3[data pobrania 28.11.2010r.]

Zmiany w systemie

edukacji

W krajach UE jest stosowana strategia nazwana
„kształceniem przez całe życie”
(lifelong learning programme).
Zawiera ona element dokształcania, jak i aktywizacji
osób starszych.

W

UE

10%

dorosłych w wieku
25-64 kontynuuje
edukację,
natomiast

w Polsce

tylko 4,7 %.

Źródło:http://www.temat.net/kultura/6235/Uniwersytet-Trzeciego-
Wieku-%E2%80%93-zaproszenie[data pobrania28.11.2010r.]

Źródło:http://praca.gazetaprawna.pl/grafika/432960,43811,trwa_boom_na_uniwersytety_trzeciego_wieku.html[data pobrania
28.11.2010r.]

Wykres 8. Wskaźnik strategii „kształcenie przez całe

życie” (LLL)

Istota strategii „kształcenie przez

całe życie” (LLL)



Pozwala na zachowanie aktywności zawodowej osób
starszych.



Ułatwia zdobywanie nowych kwalifikacji, które
umożliwiają powrót na rynek pracy.



Ułatwia nawiązanie współpracy
międzypokoleniowej.



Poprawia jakość życia w starości.



Pozwala na zachowanie aktywności społecznej.



Opóźnia moment korzystania z emerytury.



Zwiększa szanse starszych osób na znalezienie
dobrej pracy.

Zmiana popytu

Zmiana popytu konsumpcyjnego

Osoby starsze Stanowią coraz liczniejszą

grupę konsumencką na rynku:



mieszkaniowym,



usług kulturalnych i rozrywkowych,



farmakologicznym,



turystycznym,



informatycznym.

Przedsiębiorcy i usługodawcy powinni umieć rozpoznać
poszczególne segmenty popytu populacji ludzi
starszych i zapewnić, iż oferowane dobra i
usługi będą dla nich dostępne oraz będą odpowiadać
ich potrzebom i oczekiwaniom.

Źródło:http://msp.money.pl/wiadomo
sci/kadry/artykul/jak;korzystnie;zatru
dnic;emeryta;lub;renciste,39,0,3379
59.html[data pobrania 28.11.2010r.]

Modele społeczeństwa w wieku

poprodukcyjnym

1

Model

charakterystyczny

dla

krajów

rozwiniętych gospodarczo. Wejście w wiek
produkcyjny wiąże się ze spadkiem dochodów,
jednak są one wyrównywane przez oszczędności
nagromadzone w czasie życia produkcyjnego.

2

Model charakterystyczny dla większości państw
średnio i słabo rozwiniętych oraz tych, w
których nastąpiła transformacja ustrojowa.
Wejście w wiek produkcyjny charakteryzuje się
spadkiem dochodów oraz brakiem oszczędności.

Zmiany w pierwszym

modelu



Wzrost

popytu

na

usługi, rozrywkę oraz
turystykę u populacji
starszej.



Zmiany

na

rynku

turystycznym- oferty
oraz

infrastruktura

muszą

być

dostosowane do ludzi
starszych .

Źródło:http://www.brt12.eu/downloads/m
oj_obraz/emeryci.jpg&imgrefurl[data
pobrania 28.11.2010r.]

Zmiany w drugim modelu



Następuje zastąpienie dóbr i usług
droższych i lepszej jakości dobrami
i usługami tańszymi i niższej
jakości.

Dotyczy

to

zwłaszcza

artykułów spożywczych, odzieży.



Zmiana na rynku leków i usług
zdrowotnych- wzrost popytu wraz
ze starzeniem się społeczeczeństwa



Zmiana na rynku mieszkaniowym-
zastępowaniu mieszkań wiekszych
przez mniejsze

Źródło:http://www.se.pl/wydarzenia
/kraj/emerycie-tyle-zabiera-ci-
panstwo_156787_248380.html[dat
a pobrania 28.11.2010r.]

Starzejące się społeczeństwo szansą na

zysk społeczny

W Nadrenii Północnej-Westfalii
przeprowadzone

badania

wykazały,

że

działalność

wychodząca

naprzeciw

potrzebom i zainteresowaniom
osób starszych może przynieść
100 000 nowych miejsc pracy,
zwiększając wpływy państwa z
podatków w sumie o ponad 1,2
miliarda euro do 2010 roku.

Żródło:http://www.inepan.waw.pl/b
adania/[data pobrania
28.11.2010r.]

Przejście do populacji poprodukcyjnej to nie tylko
koszt

społeczny,

ale

przy

odpowiednich

rozwiązaniach

może

być

również

zyskiem

społecznym.

Skutki społeczne starzenia się
populacji



Dyskryminacja ze względu na wiek i związane

z tym wykluczenie społeczne.



Zawężona przestrzeń życiowa i socjalna ludzi

starszych



Samotność osób starszych i wzrost frustracji w

tej grupie społecznej

Działania eliminujące negatywne skutki

społeczno-ekonomiczne starzenia się

społeczeństwa



Monitoring

gerontologiczny

(kompensacja

zróżnicowanych potrzeb starszego pokolenia).



Instytucjonalna kompensacja ograniczeń sprawności
i mobilności.



Integracja pokoleniowa i środowiskowa.



Promowanie prawa do godnego życia we wszystkich
jego prawach.



Kształcenie profesjonalnych kadr do profesjonarnych
placówek tworzących system opieki.



Dostosowanie

struktur

instytucjonalnych

(opiekuńczych, edukacyjnych) oraz rynku towaru i
usług do zmieniających się potrzeb społecznych.

Dziękuję za uwagę

Bibliografia:

1. Barcikowska M. i wsp., Problemy zdrowia publicznego w

kontekscie starzenia się populacji Polski. Raport, Postępy
Psychiatrii i Neurologii 2006; 15 (3): 203-211.

2. Kleer J., Konsekwencje ekonomiczne i społeczne starzenia się

społeczeństwa, PAN Komitet Prognoz „Polska 2000 Plus”,
Warszawa 2008, s.10-47.

3. Kowalewski J., Pomyślne starzenie się w perspektywie nauk o

pracy i polityce społecznej, Komitet Nauk Demograficznych PAN i
Gerontologii Społecznej UŁ, Łódź 2008, s. 273-280.

4. Trofiałek E., Starzenie się i starość. Wybór tekstów z gerontologii

społecznej, wyd. Wrzechnica Świętokrzyska, Kielce 2006, s. 63
-67 i 142-146.

5.http://www.money.pl/emerytury/raporty/artykul/emeryci;i;rencisci

;dostana;o;6;2;mld;zl;wiecej,210,0,593874.html [data pobrania
23.11.2010r.]

6.

http://www.rynekpracy.pl/monitor_rynku_pracy_1.php/wpis.3[data
pobrania 24.11.2010r.]