Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

w Ciechanowie

Wydział Ochrony Zdrowia

Noworodek donoszony

Oddział neonatologiczny

dr Bożena Ostrowska

NOWORODEK DONOSZONY

System „rooming in” – matka –

dziecko

Jeżeli stan noworodka jest dobry, trafia

on jak najszybciej do matki i przebywa z

nią od chwili narodzin. W większości

szpitali dziecko przebywa cały czas z

matką w sali typu "rooming in", pod

okiem pielęgniarki lub położnej, która

pomaga

i uczy opieki nad noworodkiem,

szczególnie jeżeli kobieta jest młoda i

niedoświadczona. Nad matką

i jej dzieckiem opiekę sprawuje również

lekarz neonatolog i położnik.

Pobyt w oddziale noworodkowym skraca się
do minimum. Dawniej po fizjologicznym
porodzie dziecko znajdowało się w szpitalu
minimum przez 5 dni, obecnie jego pobyt
trwa zazwyczaj 3 dni. Niekiedy po
prawidłowym porodzie matka z nowo
narodzonym dzieckiem może wyjść ze
szpitala nawet po 12 godzinach, jeśli sobie
tego życzy, a lekarz stwierdza, że stan
noworodka jest dobry oraz nie ma żadnych
danych wskazujących na możliwość
wystąpienia u dziecka powikłań (np. konflikt
Rh).

Stany przejściowe noworodka

Żółtaczka fizjologiczna

- to charakterystyczne

zabarwienie skóry, które może pojawiać się w 2 a
nawet 3 dobie życia i znika powoli po ok. 10 dniach.
U około 60% noworodków dochodzi do podwyższenia
stężenia bilirubiny we krwi i pojawienia się
typowego pomarańczowego zabarwienia skóry.
Dzieje się tak dlatego, że w życiu
wewnątrzmacicznym z uwagi na względny niedobór
tlenu dziecko ma więcej krwinek czerwonych
przenoszących tlen. Po urodzeniu są one mu już
niepotrzebne, więc krwinki te rozpadają się i
powstaje z nich bilirubina, co powoduje przejściową
fizjologiczną żółtaczkę.
Postepowanie:
Jak najwcześniej po porodzie przystawić dziecko do
piersi
W warunkach szpitalnych w przypadku wysokiego
stężenia bilirubiny we krwi stosuje się fototerapię

Stolce przejściowe
Pierwszy stolec, nazywany smółką

, to lepka

zielonoczarna substancja obecna w jelitach dziecka w
trakcie jego życia płodowego. Smółka zostaje
wydalona przez noworodka w pierwszych kilku
dobach życia. Następnie stolce są już tylko nią
podbarwione (tzw. stolce przejściowe). Około 4.-5.
doby życia noworodki oddają już żółte, prawidłowe
stolce. Niemowlę karmione piersią oddaje przeciętnie
kilka stolców dziennie (luźnych, złocistego koloru).

Przejściowa biegunka noworodków

- jest

stanem fizjologicznym. Dzieje się tak, gdyż przewód
pokarmowy dziecka przystosowuje się stopniowo do
trawienia cukru zawartego w pokarmie kobiecym.
Trawienia cukru zwanego laktozą noworodek musi się
„nauczyć”. Dlatego w jego przewodzie pokarmowym
wytwarza się coraz więcej enzymu pomagającego w
trawieniu.

Jeśli pokarm nie jest strawiony do
końca, działa fermentacyjnie - ściąga
wodę do jelit, co powoduje rzadkie i
pieniste stolce. Dziecko bardzo głodne,
wypija więcej mleka niż jest mu to
potrzebne i wtedy także pojawiają się
objawy przypominające biegunkę. Są
jednak dzieci, które oddają w okresie
karmienia do 10 i więcej stolców
dziennie. Bywają też takie, które
wydalają jeden stolec na kilka dni.
Obydwie sytuacje mogą być fizjologią.

Z „przejściową biegunką", która
wówczas powstaje, można sobie
poradzić. Aby jej zapobiec, należy
pilnować, aby dziecko nie najadało
się na raz za dużo. Przed podaniem
piersi ściąga się trochę pokarmu i
skraca czas karmienia (dziecko
zamiast 20 ssie 10 minut, a po
godzinie znów 10 minut).

Kryza płciowa

Jest to stan będący następstwem działania na
noworodka hormonów kobiecych matki,
dotyczy dziewczynek i chłopców w tym
samym stopniu.
Około 3-7 doby życia daje się zauważyć
obrzęk gruczołów piersiowych dziecka i
obecność w nich wydzieliny (tzw. mleko
czarownic). Dodatkowo u dziewczynek około 7
doby życia można zaobserwować niewielki
obrzęk sromu i krwawe podplamianie, które
może potrwać kilka dni.
Stan ten nie wymaga żadnych interwencji,
cofa się samoczynnie, wskazana jest jedynie
delikatna pielęgnacja.

Fizjologiczny spadek masy ciała

-

prawie wszystkie noworodki tracą na
wadze (5-10%) w ciągu pierwszych pięciu
dni życia. Taki spadek trwa przez parę
dni. Potem waga dziecka wzrasta. Do 10
doby życia dziecko ma czas na
powrócenie do urodzeniowej masy ciała.
Małym spadkom masy ciała i szybkiemu
powrotowi do masy urodzeniowej
sprzyjają:
Unikanie przegrzania
Jak najwcześniejsze przystawianie do
piersi
Częste karmienie – na żądanie

Gorączka przejściowa

W chwili porodu temperatura ciała noworodka wynosi

37,5 –

38°C.,

a w ciągu następnych 10 minut

obniża się o 3°C.

Noworodki nie mają mechanizmów odpowiedzialnych za
termoregulację, dlatego od odpowiedniej opieki zależy
temperatura ich ciała. Na spadek własnej temperatury ciała
organizm odpowiada niekontrolowanym podwyższeniem
temperatury.
Wystąpienie fizjologicznej gorączki zwykle pokrywa się ze
szczytem spadku masy ciała. Konsekwencją zaniedbanej
gorączki przejściowej mogą być obniżenie ciśnienia krwi, utrata
wody z organizmu, zagrożenie bezdechami i drgawkami
gorączkowymi.

Zapobiega się jej poprzez:

•Jak najwcześniejsze przystawianie do piersi;

•Jak najczęstsze karmienie;

•Lekkie ubieranie;

•Utrzymanie temperatury pomieszczenia na poziomie 20 –
22°C;

•Utrzymanie wilgotności powietrza na poziomie ok 50%.

Rumień toksyczno – alergiczny

Jest to wysypka grudkowo – plamista,
widoczne są drobne (1-3 mm) plamki
z grudką i/lub pęcherzykiem w części
centralnej. Zlokalizowane są głównie
na tułowiu, nie występuje na
kończynach i błonach śluzowych.
Rumień pojawia się w ciągu
pierwszych 48 godzin, a najbardziej
widoczny jest w pierwszych godzinach
życia noworodka.

Zaburzenia krzepnięcia
Są one następstwem fizjologicznie
niższych stężeń czynników
krzepnięcia i niższej ilości płytek
krwi. Stan ten pojawia się w 3-4
dobie życia i ustępuje w 7-10 dobie.
Objawami są krwawienia z
przewodu pokarmowego,
krwawienia z pępowiny.
Do działań profilaktycznych należy
podanie witaminy K w dawce 0,5
mg (domięśniowo) lub 2 mg
(doustnie) w pierwszej dobie życia.

Obserwacja i pielęgnacja noworodka donoszonego

Ogólny wygląd, ułożenie noworodka

Proporcje ciała noworodka są odmienne od człowieka
dorosłego. Noworodek ma dużą głowę, długi tułów i
krótkie kończyny. Klatka piersiowa jest stosunkowo
mała, a brzuch stosunkowo duży. Obwód głowy u
noworodka jest większy od obwodu klatki piersiowej.
Po urodzeniu ułożenie noworodka przypomina
ułożenie płodowe - zgięte kończyny górne i dolne,
pochylona ku przodowi głowa. Zdrowy noworodek ma
zgięte kończyny w stawach kolanowych i łokciowych.
U nowo urodzonego dziecka obserwuje się szereg
odruchów należących do fizjologii tego okresu.
Należą do nich: odruch ssania, szukania, chwytny,
podparcia, kroczenia, obejmowania (odruch Moro).

Odruch ssania

Dzięki niemu noworodek zaspokaja głód
i uspokaja się. Ten odruch wykształca
się już w życiu płodowym (ok. 34.
tygodnia ciąży). Przez pierwsze trzy
miesiące noworodek ssie wszystko, co
trafi do jego buzi – nie tylko pierś
mamy, ale także smoczek, brzeg
kołderki palec. Robi tak nawet wtedy,
gdy nie będzie głodny.
Odruch ten

zanika

około 12. miesiąca,

ale już od szóstego maluch ssie
świadomie (tylko gdy jest głodny).

Odruch szukania piersi

Przy delikatnym dotknięciu policzka
noworodka (tuż przy kąciku ust),
odwróci głowę w stronę ręki,
otworzy szeroko buzię i wysunie
język. Ten odruch – szukania,
ryjkowy – pomaga dziecku
odszukać brodawkę piersiową
podczas karmienia.
Odruch ten zanika stopniowo w
trzecim lub czwartym miesiącu
życia.

Odruch chwytny

Kiedy przyciśnie się palec do
wewnętrznej strony dłoni dziecka, ono
natychmiast ją zaciska. Chwyt bywa tak
silny, że można nawet malca unieść. Z
czasem ten odruch zanika po to, by
malec nauczył się świadomie chwytać
wybrane zabawki, otwierać i zamykać
dłoń.
Odruch ten

zanika

około trzeciego

miesiąca życia dziecka.

Odruch odpychania nogami

Po położeniu noworodka na brzuszku i
dotknięciu jego stópki - wyprostuje ją, a
za chwilę ponownie zegnie. Gdy to samo
zrobimy z drugą stópką, dziecko zacznie
pełzać przed siebie. Odruch pełzania jest
oznaką zdrowia dziecka. Odruch ten
może też być przydatny, przy wczesnej
nauce pływania.
Odruch ten

zanika

około trzeciego

miesiąca życia.

Odruch kroczenia

To odruch chodu automatycznego. Gdy lekarz
przytrzyma noworodka tak, by jego stópki
dotykały twardego podłoża, podniesie ono
najpierw jedną nóżkę i wysunie ją przed
siebie, potem drugą. Jakby próbowało
chodzić. Gdy się noworodka poprowadzi
(podtrzymując pod pachami),

zacznie

„maszerować”.

Odruch automatycznego chodzenia
najczęściej pojawia się około czwartej doby
życia i nie ma nic wspólnego
z właściwym chodzeniem.
Odruch ten

zanika

wcześnie, bo w czwartym,

szóstym tygodniu życia, a najpóźniej
w czwartym miesiącu.

Odruch Moro - obejmowania

Jeśli coś stuknie lub z zaskoczenia
podnosi się noworodka do góry, to
wówczas energicznie odrzuci i
wyprostuje rączki, a po kilku sekundach
skuli się, przywiedzie do tułowia rączki,

jakby chciał się objąć.

Odruch ten

zanika

około szóstego

miesiąca życia dziecka. Jeśli nie, może
to świadczyć o pewnych problemach
neurologicznych.

Odruch Babińskiego – „podnoszenie
palucha”

Na łaskotanie zewnętrznej krawędzi stóp
noworodek reaguje zupełnie inaczej niż
dorosły. Nie kuli ich, ale raczej
rozczapierza paluszki, a paluchy odgina
ku górze.
Taką reakcję maleństwa nazywa się
odruchem Babińskiego.

Odruch ten

zanika

stopniowo między

szóstym a 24. miesiącem.

Skręcanie tułowia

Dziecko układamy na brzuszku. Palcem
rysujemy linię wzdłuż jego kręgosłupa,
np. z prawej strony. Noworodek od
razu lekko skręci ciało w prawo. Jeśli
odruch ten utrzymuje się zbyt długo,
może świadczyć o tym, że dziecko jest
zbyt wiotkie, czyli ma słabe napięcie
mięśniowe, natomiast jeśli napięcie
mięśniowe u noworodka jest zbyt duże,
odruch ten może nie występować.
Odruch ten

zanika

około szóstego

miesiąca.

Ciało noworodka

- jest pokryte warstwą białej

substancji ochronnej,

mazi płodowej

, która

chroni przed maceracją
w środowisku płynu owodniowego. Maź
płodowa zawierając duże stężenie przeciwciał,
chroni także płód w czasie trwania ciąży przed
czynnikami infekcyjnymi znajdującymi się w
płynie owodniowym. Do niedawna zaraz po
narodzinach dziecko było kąpane. Maź płodową
zmywano mydłem i wodą, a noworodek był
ubierany. Pozbawiano w ten sposób skórę
dziecka ochronnej warstwy łoju, co sprzyjało
rozwojowi zakażeń skórnych. Obecnie
noworodka nie kąpie się od razu i pierwsza
kąpiel odbywa się po paru godzinach. Pozwala
to na wchłonięcie się gotowych przeciwciał ze
skóry do krwi, co zwiększy odporność dziecka.

Skóra noworodka
Po urodzeniu jest zmacerowana, gdyż
dziecko podczas ciąży było w środowisku
wodnym. Ta pierwsza warstwa skóry musi
się złuszczyć po urodzeniu.
Często na nosie i policzkach u
noworodków w kilka dni po urodzeniu
pojawiają się bardzo drobne, białe
kropeczki, tzw. trądzik noworodków.
Wiąże się on z zaczopowaniem ujść
gruczołów łojowych. Jest to fizjologia i nie
zaleca się z tego powodu stosowania
żadnych leków.

Pępek noworodka

Pępek noworodka powinien mieć kontakt z
powietrzem i być na wierzchu. Nie trzeba
przykrywać go bandażem czy opatrunkiem,
tylko przemywać spirytusem monopolowym
96%. Najlepiej gdy jest suszony pod
bawełnianym kaftanikiem, a nie pod ceratką.
Jeżeli dziecku zakładamy pieluchy jednorazowe,
oddzielenie się kikuta pępowiny może się
przedłużyć, gdyż w pieluchach jednorazowych
znajduje się ceratka, która powoduje, że
pępowina wysycha wolniej. Zaleca się pieluszkę
w tym miejscu odwinąć albo naciąć.

Włosy

Noworodek, nawet donoszony, może
być częściowo pokryty, np. na czole,
plecach, małżowinach usznych
cienkimi włoskami, które wypadają
pod koniec pierwszego tygodnia
życia (jest to tzw. lanugo, czyli
meszek płodowy). Niektóre
noworodki
rodzą się łyse, inne z włosami na
główce. Włosy noworodkowe
wypadają i są zastąpione nowymi.

W górnej części głowy noworodka
wyczuwa się pulsujące ciemiączko

,

czyli obszar znajdujący się między
jeszcze nie zrośniętymi kośćmi czaszki.
Dzięki takiej budowie głowy maleńkiego
dziecka jego czaszka może przybrać
odpowiedni kształt podczas
przechodzenia przez kanał rodny.
Obecność ciemiączka umożliwia
prawidłowy rozwój mózgu.

Niekiedy dziecko po porodzie ma
opuchnięte oczy,

a jego białka są

przekrwione od wysiłku. Zazwyczaj nie
jest to objaw chorobowy i ustępuje około
2-3 doby.

Przedgłowie.

Jest to obrzęk tkanek miękkich główki, do

którego dochodzi podczas szczególnie długo trwającego
porodu. Zanika w pierwszych dobach życia.

Naczyniaki płaskie.

Są to różowe, różnokształtne

plamy, występujące najczęściej na powiekach, twarzy
lub karku. Nazywane są też dziobnięciem bociana.
Bledną zazwyczaj w pierwszym roku życia i nie
wymagają leczenia.

Wybroczyny.

Są to ciemnoczerwone drobne plamy,

znajdujące się najczęściej na czole i twarzy dziecka.
Powstają zazwyczaj, gdy rodzące się dziecko jest duże
lub rodzi się bardzo szybko. Zanikają w ciągu kilkunastu
dni.

Pierwszy mocz

pojawia się w ciągu

pierwszych 48 godzin życia. Niekiedy na
pieluszce można zaobserwować
pomarańczowo-ceglasty osad. Są to
moczany, wydalane z moczem przez
noworodka.

Pierwszy stolec

– lepkka i gęsta smółka –

wydalany jest przez około 2 doby. Potem
pojawiają się stolce przejściowe o
zielonobrutanym kolorze i luźniejszej niż
smółka konsystencji. Stolce właściwe mają
konsystencję musztardy i kolor jajecznicy.
Zależnie od ilości karmień, występują 10-12
razy w ciągu doby.