Uraz wielonarządowy

Definicja urazu

• Uraz jest czynnikiem sprawczym obrażeń,

czyli uszkodzeń ciała.

• Za obrażenia wielonarządowe uznaje się

uszkodzenia co najmniej dwóch narządów w
obrębie jednej anatomicznej okolicy ciała.
Dotyczą przeważnie klatki piersiowej oraz
jamy brzusznej i przestrzeni zaotrzewnowej.
Przykładem może być wielonarządowe
obrażenia jamy brzusznej w sytuacji, kiedy u
jednego chorego rozpoznajemy uszkodzenia
wątroby, śledziony, jelita cienkiego.

Uraz wielonarządowy

• Obejmuje jednocześnie kilka układów lub narządów (np. złamanie

kręgosłupa z niedowładem kończyn oraz obrażeniami
wewnętrznymi w klatce piersiowej i jamie brzusznej)

• Powoduje uszkodzenia przynajmniej dwóch okolic ciała, w takim

stopniu, że każde z nich wymaga leczenia specjalistycznego i
może zagrażać życiu

• Definiuje się go jako uraz o ciężkości powyżej 18 pkt w skali ISS z

towarzyszącymi zaburzeniami krążenia (wstrząs), koagulopatią
oraz niewydolnością oddechową i wielonarządową

• Obrażenia będące skutkiem urazu o dużej energii zajmują trzecie

miejsce wśród przyczyn zgonów w całej populacji i pierwsze w
grupie wiekowej między 18 a 44 r.ż.

• Urazy wielonarządowe związane są z długotrwałym i kosztownym

leczeniem, a także z dużymi nakładami finansowymi,
wydatkowanymi na rehabilitację, renty, zasiłki oraz odszkodowania

Podział urazów

Uraz czaszkowo-mózgowy

• Urazem czaszkowo-mózgowym zwykle określa się

uszkodzenie powłok miękkich czaszki, kości czaszki lub jej
zawartości (mózgowie, nerwy czaszkowe, opony mózgowo-
rdzeniowe).
Mozg i rdzeń kręgowy stanowią ośrodkowy układ nerwowy,
który kontroluje pracę całego organizmu. Jest on doskonale
chroniony przez czaszkę, kręgosłup i otoczkę składającą się z
trzech opon mózgowo- rdzeniowych. Jednak w wyniku urazu
może dojść do uszkodzenia nie tylko struktur chroniących,
ale i samego mózgu poprzez przerwanie ciągłości tkanek
oraz działanie fali ciśnienia. W wyniku działania sił dochodzi
do zniszczenia komórek nerwowych i połączeń między nimi,
uszkodzenia naczyń krwionośnych, powodujących krwawienie
do rożnych części mózgu i czaszki.

Podział urazów

Otwarte urazy czaszkowo- mózgowe

• Należą tu wszystkie uszkodzenia,

przy których opona twarda zostaje
otwarta. Najczęstszymi przyczynami
są penetrujące rany zadane bronią
palną lub białą. Otwarte rany
przebiegają z dużym ryzykiem
zakażenia mózgu i opon mózgowych

Zamknięte urazy czaszkowo-mózgowe

• Są to urazy mózgu, przy których

opona twarda zostaje nieuszkodzona.
Mogą przebiegać bez złamania
czaszki lub z jej złamaniem. Wyróżnia
się następujące stopnie ciężkości
urazu:

• Uraz czaszkowo- mózgowy I stopnia

(wstrząśnienie mózgu)

• Nie stwierdza się żadnych uszkodzeń

tkanki mózgowej. Początkowo
występuje krótka utrata
przytomności. Mogą pojawić się
ubytki neurologiczne, przemijają
jednak w ciągu ok.4 dni.

• Uraz czaszkowo mózgowy II stopnia

(lekkie stłuczenie mózgu)

• W tym przypadku stwierdza się

uszkodzenie tkanki mózgowej. Utrata
przytomności utrzymuje się do 1
godz., ubytki neurologiczne stwierdza
są stwierdzane do 3 tygodni.

• Uraz czaszkowo- mózgowy III stopnia

( ciężkie stłuczenie mózgu)

• Dochodzi do uszkodzenia tkanek

mózgu. Utrata przytomności
utrzymuje się najczęściej wiele dni do
tygodni; ubytki neurologiczne
utrzymują się powyżej 3 tygodni i
wycofują się niecałkowicie lub
pozostają na zawsze.

Patofizjologia

• Pierwotne uszkodzenia mózgu
• Występuje w ułamkach sekundy po

zadziałaniu siły traumatyzujących i
powstaje przez przemieszczenie się
tkanek wewnątrz czaszki. Prowadzi to
do zranień substancji białej,
przerwania tętnicy i żył, stłuczenia
mózgu, jak również rozlanych
neuronalnych zaburzeń i uszkodzeń

• Wtórne uszkodzenie mózgu
• Są następstwem powikłań, które się

rozwijają w ciągu minut, godzin lub
dni po urazie. Można wyróżnić
powikłania wewnątrz- i
pozaczaszkowe.

Podział wtórnych uszkodzeń mózgu

Przyczyny

wewnątrzczaszkowe

Przyczyny pozaczaszkowe

Krwiak śródczaszkowe

Hipoksja

Pourazowe obrzmienie mózgu

Hipotonia

Obrzęk mózgu

Hiperkapnia

Zapalenie opon mózgowych,

ropień mózgu

Niedokrwistość

Wstępna ocena urazów

czaszkowo- mózgowych

Uwagi ogólne

Wczesna

diagnostyka

neurologiczna i

obrazowa oraz

leczenie

operacyjne

Utrzymanie

prawidłowego

przepływu

mózgowego krwi i

prawidłowego

utlenowania krwi

Postępowanie wstępne

• Zawsze przed wdrożeniem

farmakologicznej sedacji i intubacji

należy dokonać oceny stanu

neurologicznego

• Ocen GCS, Reakcja źrenic,

odpowiedź ruchowa w kończynach

Intubacja

• Możliwość uzupełnienia płynów,

szczególnie u pacjentów ze

stwierdzoną hipowolemią

• Należy unikać stosowania płynów

hipotonicznych i roztworów

zawierających dekstrozę

Dostęp do

naczyń

żylnych

• Zaleca się u

pobudzonych

psychoruchowo i

agresywnych

Zastosowanie

zwiotczenia

mięśni

szkieletowych i

sedację

farmakologiczną

Monitorowanie

Ciśnienie

tętniczego oraz

Saturacji krwi

• Gazometria krwi tętniczej,

stężenie glukozy, czasu

protrombinowego, czasu

kaolinowo- kefalinowego,

wartości hematokrytu i liczby

płytek krwi. Monitorowanie

stężenia sodu w surowicy oraz

osmolarność krwi

Okresowe

badanie

parametrów

• Wykonanie CT głowy oraz

kręgosłupa szczególnie odcinka

szyjnego

Wczesna

diagnostyka

neurologiczn

a i

radiologiczna

• Ocena skali śpiączki Glasgow

Ciągła ocena

stanu

neurologiczn

ego

• Prowadzi do skurczu naczyń

mózgowych co jest powodem

obniżenia perfuzji mózgu

• Wskazaniem do hiperwentylacji jest

obserwowane pogorszenie stanu

neurologicznego w wyniku

podejrzewanego wgłobienia

wewnątrz- czaszkowego

Unikanie

rutynowego

stosowania

hiperwentyla

cji

Postępowanie w przypadku grup

ryzyka

• Grupa średniego ryzyka
• Pacjenci po utracie przytomności, z

prawidłową wartością GCS 15 punktów i
prawidłowym wynikiem TK nie muszą być
hospitalizowani. Pacjenci z niewielkimi
objawami neurologicznymi, GCS 9 -14 oraz
zmianami w TK niewymagającymi
interwencji neurochirurgicznej powinni być
przyjęci na oddział intensywnej terapii.

• Grupa niskiego ryzyka
• Pacjenci grupy niskiego ryzyka mogą opuścić

ostry dyżur bez wykonania TK, jeżeli możliwe
jest zapewnieni im należytej opieki przez
następne 24 godz. Dotyczy to osób, które nie
utraciły przytomności i u których nie stwierdza
się odchyleń w badaniu neurologicznym. W
razie wystąpienia niepokojących objawów,
takich jak bóle głowy, nudności czy wymioty,
zaleca się pilne zgłoszenie do szpitala

Grupa wysokiego ryzyka

• Wszyscy chorzy z poważanym urazem

głowy muszą być leczeni w szpitalu. Istotna
jest wstępna konsultacja neurochirurgiczna.
Zabieg operacyjny powinien być wykonany
jak najszybciej, bowiem jego opóźnienie
może prowadzić do narastania uszkodzenia
mózgu. Uszkodzenie mózgu doznane w
chwili urazu może być nieodwracalne, lecz
opieka w OIT odgrywa istotna rolę w
łagodzeniu wtórnych następstw urazu.

Intensywna terapia w ciężkich

przypadkach

1. Powtarzane badanie neurologiczne
2. Drogi oddechowe i wentylacja
3. Układ krążenia
4. Płynoterapia
5. Żywienie
6. Sedacja
7. Temperatura ciała
8. Leki przeciwdrgawkowe
9. Intensywna insulinoterapia
10.Steroidy
11.Zapobieganie zakrzepicy żył kończyn dolnych
12.Zapobieganie owrzodzeniu żołądku
13.Antybiotykoterapia

Ostre powikłania urazu

głowy

• Przetoki płynowe
• Przetoka szyjno- jamista
• Urazowe rozwarstwienie tętnicy i

uszkodzenia naczyń

• Uszkodzenie nerwów czaszkowych
• Zespół pourazowy
• Napady drgawkowe i padaczka pourazowa
• Pourazowe zaburzenia ruchowe
• Przewlekła encefalopatia pourazowa

Wstrząśnienie mózgu

• Wstrząśnieniem mózgu nazywa się przejściowe

pourazowe zaburzenia czynności mózgu,
zwłaszcza pnia, bez widocznych zmian
anatomicznych. Głównym objawem jest
krótkotrwała utrata przytomności. Bez tego
objawu nie można rozpoznawać wstrząśnienia
mózgu. W okresie nieprzytomności chory jest
blady, stwierdza się brak odruchów, wiotkość
kończyn, spadek ciśnienia tętniczego. Po kilku lub
kilkunastu minutach świadomość powraca, często
dołączają się wymioty, bóle i zawroty głowy. Chory
ma niepamięć wsteczną.

Zależnie od nasilenia objawów rozróżnia się

lekkie i ciężkie postacie wstrząśnienia mózgu:

• Lekkie wstrząśnienie: utrata przytomności, a

także niepamięć wsteczną, krótkotrwała (do
15 min), wskaźnik GCS=15

• Średnio ciężkie wstrząśnienie: utrata

przytomności powyżej 15 min, GCS=14

• Ciężkie wstrząśnienie mózgu: utrata

przytomności i niepamięć wsteczna do 6h,
GCS= 13-14

Postępowanie

• Chory ze wstrząśnieniem mózgu

powinien być hospitalizowany. Należy
wykonać CT. To badanie powinno być
przeprowadzone natychmiast, jeżeli
wystąpią objawy grożącego ucisku.
Chory powinien leżeć, należy
ograniczyć podawanie płynów. Można
ewentualnie podać tylko łagodne
środki uspokajające, aby nie utrudnić
oceny stanu świadomości.

Stłuczenie mózgu

• Urazowe uszkodzenie tkanek mózgu

w posatci zranienia, rozerwania,
drobnych i większych krwawień oraz
innych zmian, których klinicznym
wykładnikiem są objawy ogniskowe
oraz dłużej trwające zaburzenia
świadomości AIS= 2-5, GCS= 5-3.

Obraz kliniczny

• Rozróżnia się 2 podstawowe zespoły kliniczne:

stłuczenie półkul mózgu i stłuczenie pnia.
Stłuczenie półkul mózgu ( AIS= 2-4, GCS= 5-8)
charakteryzuje się obecnością różnych objawów
ogniskowych w postaci niedowładów, zaburzeń
mowy, ataksji, utraty węchu, zaburzeń wzroku,
nieraz tylko objawów piramidowych (objaw
Babińskiego, asymetria odruchów). Utrata
przytomności, która nastąpiła w momencie
urazu, może utrzymywać się przez kilka godzin,
zwykle nie dłużej niż 6 godzin.

Stłuczenie pnia mózgu

• Objawia się głęboką i długotrwałą utratą przytomności z

różnego stopnia i rodzaju neurologicznymi cechami
uszkodzenia pnia: zwężenie źrenic ze zniesieniem reakcji na
światło, zaburzenia w ustawieniu gałek ocznych, obustronny
objaw Babińskiego, wyprostne ustawienie kończyn, reakcje
wyprostne kończyn na bodźce lub przeciwnie- wiotkie
kończyny i zniesienie odruchów oraz znacznymi
zaburzeniami autonomicznymi (wzorst temperatury ,
przyspieszenie i niemiarowość oddechu, wzrost ciśnienia
tętniczego, nadmierne pocenie, nadmierne wydzielanie
śluzu w drogach oddechowych) lub przeciwnie spadek
ciśnienia, zwolnienie akcji serca i obniżenie temperatury.
Opisane objawy kształtują się w zespoły zależne od poziomu
uszkodzenia pnia mzgu.

Postępowanie

• Chorzy wymagają stałej obserwacji, aby nie przeoczyć

wtórnych powikłań ucisku.

• Leczenie zachowawcze stłuczenia półkul obejmuje

zapewnienie pełnej wydolności krążeniowo- oddechowej,
utrzymanie właściwych parametrów gospodarki wodno-
elektrolitowej, zwalczanie obrzęku mózgu, oraz środki
objawowe w przypadkach pobudzenia, napadów
padaczkowych, nadciśnienia tętniczego.

• Leczenie zachowawcze stłuczenia pnia jest w zasadzie

podobne, ale bardziej intensywne, zwłaszcza z uwagi na
znaczne zaburzenia autonomiczne (m.in. Zwalczanie
gorączki)

Pourazowe przekrwienie i obrzęk

mózgu

• Są to wtórne następstwa urazu czaszkowo-

mózgowego, które stanowią wynik reakcji mózgu
na doznany uraz. Odbijają się niekorzystnie na
obrazie klinicznym, zwłaszcza obrzęk nasila
zaburzenia świadomości, a także częściowo
objawy ogniskowe. Oba stany zwiększają ciśnienie
śródczaszkowe. Przekrwieni jest następstwem
zaburzenia regulacji naczyń i prowadzi do
rozszerzania łoża naczyniowego, obrzęk polega na
zwiększeniu zawartości wody w tkankach mózgu.
Może być naczyniowy lub toksyczny.

Obraz kliniczny

• Przekrwienie mózgu rozpoczyna się w chwili

urazu, nasila się w ciągu kilku godzin i ustępuje
po jednym do kilku dni po urazie. Obrzęk
mózgu rozpoczyna się w kilka godzin po urazie,
a ujawnia klinicznie po paru dniach, mogąc
utrzymywać się nawet kilka tygodni. Klinicznie
można podejrzewać obrzęk w przypadkach
narastania bólów głowy, wymiotów, apatii i
senności oraz zwolnienia tętna. Stanowi to
sygnał do natychmiastowego przeprowadzenia
badań obrazowych.

Postępowanie

• Chory powinien być ułożony z uniesioną

głową (30-40 st.), gdyż niskie ułożenie nasila
przekrwienie. Należy utrzymywać skurczowe
ciśnienie tętnicze na poziomie 100-60
mmHg. Dbać o właściwe parametry
gospodarki wodno- mineralnej i unikać
przewodnienia. Uznanym sposobem
zmniejszenia rozszerzenia łoża
naczyniowego jest hiperwentylacja. Podaje
się furosemid, mannitol,steroidy, nimodipinę.

Krwiak wewnątrzczaszkowy

Krwiak wewnątrzczaszkowy ( nadtwardówkowy,

podtwardówkowy, śródtwardówkowy)- powstają
na skutek uszkodzenia tętnicy, żyły lub zatoki
żylnej. Objawy krwiaka to przede wszystkim
oznaki wzrostu ciśnienia
wewnątrzczaszkowego: ból głowy, wymioty i
utrata przytomności. O obecności krwiaka
świadczy niesymetryczność objawów
neurologicznych: szeroka źrenica po stronie
krwiaka, zbaczanie gałek- patrzą na krwiak,
porażenie kończyny- po stronie przeciwnej.

Krwiak nadtwardówkowy

• Krwiak ten stanowi powikłanie

ciężkich urazów czaszki i powstaje w
wyniku gromadzenia się krwi w
przestrzeni nadoponowej tj. między
kością a oponą twardą, wskutek
uszkodzenia tętnicy oponowej
środkowej. Rzadziej źródłem
krwawienia są zatoki żylne lub żyły
opony twardej. Zazwyczaj ma
miejsce złamanie kości czaszki.

Obraz kliniczny

• Obraz kliniczny jest zmienny. Po ustąpieniu

wstrząsu świadomość chorego powraca i przez
kilka lub kilkadziesiąt godzin stan jego nie budzi
niepokoju. Po tym okresie, zaczynają wzmagać
się bóle głowy i zaburzenia świadomości oraz
występują objawy ogniskowe, najczęściej w
postaci ośrodkowego niedowładu n.VII oraz
niedowładu kończyny górnej, a potem również
dolnej. Tętno zwalnia, źrenica po stronie krwiaka
rozszerza się. Jeśli chory nie zostanie poddany
zabiegowi operacyjnemu, następuje zgon na
wskutek ucisku pnia mózgu.

Postępowanie

• Natychmiastowe leczenie

operacyjne: trepanacja i opróżnienie
krwiaka.

Krwiak podtwardówkowy

• Krwiak ten powstaje w wyniku

nagromadzenia krwi żylnej między
oponą twardą a pajęczynówką

Obraz kliniczny

• Rozróżnia się krwiak ostry i

przewlekły. W krwiaku ostrym objawy
są identyczne z tymi, które stwierdza
się w krwiaku nadtwardówkowym. W
postaci przewlekłej opisane objawy
rozwijają się powoli, w ciągu kilku
dni, tygodni, a nawet miesięcy po
wypadku. Przewlekły krwiak
podtwardówkowy częściej powstaje u
ludzi starszych, sam uraz może być
stosunkowo nieznaczny.

• Podstawową dolegliwość stanowi na początku ból

głowy, rozlany tępy, stopniowo nasilający się. Wkrótce
dołączają się inne objawy wzmożonego ciśnienia
śródczaszkowego: wymioty, zwolnienie tętna, niekiedy
pojawia się tarcza zastoinowa. Chory jest senny,
później narastają głębsze zaburzenia świadomości,
które najczęściej dominują w obrazie klinicznym nad
objawami ogniskowymi. Dochodzi również do
niedowładu mięśni twarzy, niekiedy niedowład
połowiczy z przewagą zajęcia kończyny górnej. Może
dołączyć się rozszerzenie źrenicy po stronie
krwiaka(wgłobienie). Można również stwierdzić objawy
oponowe.

Postępowanie

• W większości przypadków konieczne

jest leczenie operacyjne, jedynie
małe krwiaki mogą być leczone
zachowawczo środkami
przeciwobrzękowymi.

Urazy brzucha

• Obrażenia jamy brzusznej nie są zbyt częste. W Polsce

stanowią one nadal ok. 2% wszystkich obrażeń. W 80% są to
obrażenia zamknięte (tępe, nie przenikające), które powstają
głównie w następstwie wypadków komunikacyjnych i upadków
z wysokości. Natomiast w krajach zachodnich i USA 50%
stanowią uszkodzenia otwarte, kłute i postrzałowe.

• Wyraźnie dominują mężczyźni (ponad ¾ poszkodowanych) i

ludzie młodzi (średni wiek to ok. 35 lat).

• W następstwie urazu jamy brzusznej dojść może do

uszkodzenia narządów miąższowych (wątroba, śledziona,
nerka) i w wyniku tego do krwotoku do jamy otrzewnej lub do
uszkodzenia narządów jamistych (przewód pokarmowy,
pęcherz moczowy) i w końcu do zapalenia otrzewnej.

• U 3/4 pacjentów dominują objawy krwotoku wewnętrznego, a

u ¼ objawy rozwijającego się zapalenia otrzewnej.

Ze względu na

rodzaj urazu

Zamkni

ęte

(tępe)

Przenikają

ce

Urazy jamy brzusznej

Przyczyny urazów jamy

brzusznej

• Najczęstszą przyczyną urazów tępych są wypadki

komunikacyjne, zaś do pozostałych należą upadki z dużej
wysokości i mocne uderzenia w powłoki brzuszne.

• Przyczyną urazów drążących są najczęściej postrzał z broni

palnej lub rana zadana ostrym przedmiotem.

• Rany kłute, zadane przy pomocy noża albo innego ostrego

przedmiotu, powodują bezpośrednie zagrożenie życia tylko
wtedy, jeśli spowodują uszkodzenie dużego naczynia i tym
samym trudny do opanowania krwotok. W innych
przypadkach kończy się na różnie głębokich miejscowych
uszkodzeniach tkanek.

• Uszkodzenia miejscowe są zwykle rozległe, powikłane

drążeniem, fragmentaryzacją i powstawaniem odłamków.
Należy pamiętać, że rana taka może być niepozorna, a
krwawienie na zewnątrz niewielkie.

Obrażenia jamy brzusznej mogą

dotyczyć:

Narządów jamistych
• Pęcherz moczowy
• Moczowody
• Cewka moczowa
• Dwunastnica
• Jelito cienkie
• Jelito grube
• Odbytnica
• Żołądek

Narządów
miąższowych
• Wątroba
• Śledziona
• Nerki
• Trzustka
• Może im towarzyszyć

masywny krwotok lub
krwawienie z
uszkodzonych żył
wątrobowych, żyły
wrotnej, żyły głównej
dolnej

Urazy tępe

• W tępych urazach jamy brzusznej

najczęściej dochodzi do obrażeń
wątroby i śledziony.

• 60% powierzchownych obrażeń

wątroby goi się samoistnie

• Wątroba – samoistne hamowanie

krwotoków, należy przyjąć postawę
wyczekującą

• Śledziona - tu nie można na to liczyć

nie ma tendencji do samogojenia

Uszkodzenia wątroby

• Mniejsze urazy z uszkodzeniem

torebki lub bez – powstaje krwiak
podtorebkowy

• Większe urazy mogą powodować:

centralne pęknięcie, oderwanie żył
wątrobowych bądź pęcherzyka
żółciowego, rozfragmentowanie
wątroby

Obraz kliniczny

Uszkodzenia śledziony

• Bezpośredni uraz lewego podżebrza lub IX – XI żebra po

stronie grzbietowej bądź pośredni uraz – upadek z
wysokości.

• Objawy kliniczne: ból w lewym podżebrzu, objaw Kehra

(bark lewy)

• Diagnostyka: USG, CT, RTG
• Leczenie: tylko operacyjne (usunięcie, zeszycie, drenaż,

tamponada).

Podział kliniczny

Jednoczasowe

Dwuczasowe

Natychmiastowy krwotok do

jamy otrzewnej

Występują rzadko krwiak

podtorbekowy – pęknięcie –

krwotok

Uszkodzenie jelita cienkiego i

okrężnicy

objawy kliniczne

Uszkodzenia odbytnicy

Wewnątrzotrzewnowe

Wewnątrzotrzewnowe

Urazy trzustki i pęknięcie

przepony

Urazy trzustki

• Rzadkie ze względu na

jej położenie.

• Uszkodzenia lekkie

(krwiaki podtorebkowe)
mogą ulec samoistnemu
wyleczeniu

• Uszkodzenia ciężkie

miąższowe z objawami
wstrząsu

• leczymy operacyjnie.

Pęknięcie przepony

• Najczęściej jest

spowodowane
zgnieceniem.

• Dotyczą różnych miejsc

przepony. Ich efektem jest
przemieszczenie się trzewi
do jamy opłucnej
powodując niedodmę płuca
i ucisk na śródpiersie.

• Diagnostyka: RTG, USG.
• Leczenie: operacyjne.

Urazy drążące do jamy

brzusznej

• Są to najczęściej rany kłute i

postrzałowe. W przypadku ran
postrzałowych powstaje tzw. jama
czasowa.

• Leczenie: operacyjne, zakres zależy

od uszkodzenia otrzewnej.

• Powikłania: zapalenie otrzewnej.

Krwotok wewnętrzny

• Krwotok do jamy otrzewnej

najczęściej jest skutkiem uszkodzenia

narządów miąższowych.

• U poszkodowanego z krwotokiem

wewnętrznym odroczenie zabiegu w

celu wyrównania stanu

hemodynamicznego jest błędem w

sztuce.

• Podstawą badania diagnostycznego

w uszkodzeniu jamy brzusznej jest TK

Zespół pasa bezpieczeństwa

• Uszkodzeniu najczęściej ulegają:

trzustka, dwunastnica, przepona
(najczęściej po stronie lewej 75%)

Objawy

• Nudności, wymioty
• Zatrzymanie stolca wynikające z podrażnienia otrzewnej

treścią jelitową, krwią lub moczem

• Parcie na mocz, parcie na stolec
• Sińce lub zaczerwienienia skóry
• Rana powłok brzusznych – mogą być widoczne jelita
• Zmiana zabarwienia skóry powłok brzusznych
• Ból brzucha
• Przy badaniu dotykiem brzuch bolesny na ucisk, stwierdzane

wzmożone napięcie powłok brzusznych tzw. obrona mięśniowa

• Powiększający się obwód brzucha często sugeruje masywny

krwotok wewnętrzny

• Wstrząs hipowolemiczny
• Spłycenie oddechu (dla zmniejszenia bólu)

• Ocenę chorego z urazem jamy brzusznej

rozpoczyna się (jeżeli czas i natura urazu na to
pozwalają) od zebrania wywiadu i przeprowadzenia
badania przedmiotowego, a następnie kontynuuje
w połączeniu z oceną wyników badań
laboratoryjnych i badania ultrasonograficznego.

• Głównymi celami oceny jamy brzusznej w

przypadku urazu są: stwierdzenie obecności lub
braku uszkodzeń wewnątrz jamy brzusznej i
określenie, czy istniejące uszkodzenia wymagają
leczenia operacyjnego.

Urazy jamy brzusznej – diagnostyka

• Charakter i czas trwania

dolegliwości

• Zwiększenie nasilania

dolegliwości bólowych lub

tkliwość

• Czas i mechanizm urazu

• Przyjmowane leki, alergie i

przebyte wcześniej urazy brzucha

Wywiad

chorobowy

• Ocena powłok jamy brzusznej i

okolicy lędźwiowej, krocza i

dolnej części klatki piersiowej

• Oglądanie pod kątem obecności

zasinień i wzdęcia brzucha

• Badanie palpacyjne oceniające

tkliwość

Badanie

przedmioto

we

Urazy jamy brzusznej –

diagnostyka

• Oznaczenie grupy krwi

• Wykonanie próby krzyżowej

• Badanie morfologiczne krwi

• Badanie wskaźników krzepnięcia

krwi (wskaźnik i czas

protrombinowy, czas krwawienia i

krzepnięcia, liczba płytek krwi)

• Stężenie amylazy w surowicy

krwi, alkoholu we krwi, badanie

moczu, gazometria krwi

Badania

laboratoryj

ne

• Zdjęcie radiologiczne (RTG)

• Tomografia komputerowa

• Diagnostyczne płukanie otrzewnej

Badania

obrazowe

Diagnostyczne płukanie jamy

otrzewnej (DPL)

• Metoda otwartego diagnostycznego płukania jamy otrzewnej.
• Zaletą tej metody jest, że można ją przeprowadzić szybko i

praktycznie w każdych warunkach. Główną zaletą metody DPL
jest jej duża czułość (>95%) w identyfikacji krwawienia
śródotrzewnowego.

• Główną wadą tego badania jest ryzyko jatrogennych uszkodzeń

oraz nie identyfikuje źródła krwawienia.

• Wskazania do wykonania DPL w przypadku tępego urazu jamy

brzusznej:

– Chory nieprzytomny z podejrzeniem uszkodzenia wewnątrz

jamy brzusznej, u którego nie można wykonać TK, lub chory
niestabilny, u którego nie można ustalić źródła krwawienia

– Chory po urazie wysokoenergetycznym z podejrzeniem

uszkodzenia w obrębie jamy brzusznej, którego ocena jest
wątpliwa.

Urazy brzucha - skutki

• Urazy brzucha mogą spowodować

uszkodzenia powłok jamy brzusznej oraz
narządów wewnętrznych. Skutkiem urazów
wątroby i śledziony może być krwawienie
prowadzące do powstania wstrząsu
hypowolemicznego. Uszkodzenie narządów
posiadających światło, jak np. żołądek czy
jelita powoduje wydostanie się ich zawartości
na zewnątrz, czyli do jamy brzusznej, co
zwiększa ryzyko powstania zapalenia
otrzewnej.