TESTY PRZESIEWOWE W DIAGNOSTYCE

ZABURZEŃ ROZWOJU FIZYCZNEGO DZIECI

I MŁODZIEŻY

Mgr Magdalena Gawałko

Profilaktyczna opieka zdrowotna nad

dziećmi i młodzieżą, obejmuje
różnorodne działania w zakresie
profilaktyki:

• Pierwszorzędowej (pierwotnej)

dotyczącej całej populacji uczniów,
obejmującej działania
najwcześniejsze, których celem jest
uprzedzenie ewentualnego
pojawienia się chorób lub zaburzeń;

• Drugorzędowej (wtórnej) dotyczącej

uczniów ze zwiększonym ryzykiem
występowania niektórych chorób i
zaburzeń; celem jej jest wczesne
wykrywanie ich objawów i wczesne podjęcie
odpowiedniego leczenia lub korekcji;

• Trzeciorzędowej dotyczącej uczniów

przewlekle chorych i niepełnosprawnych;
celem jej jest zapobieganie dalszym,
niepomyślnym skutkom choroby.

Testy przesiewowe są elementem

profilaktyki drugorzędowej w
populacji dzieci i młodzieży.

Mają na celu wykrywanie

najczęstszych zaburzeń w rozwoju i
stanie zdrowia, w określonych
grupach wiekowych, w których
zaburzenia te najczęściej ujawniają
się lub pogłębiają.

TESTY PRZESIEWOWE SĄ CZĘŚCIĄ BADAŃ

LEKARSKICH – BILANSU ZDROWIA

Cel:
Wczesne wykrywanie zaburzeń rozwoju,
Określenie potrzeb zdrowotnych dziecka,
Dostarczenie danych o częstości

występowania różnych zaburzeń wśród
dzieci.

I badanie profilaktyczne – po porodzie
• Waga i długość dziecka,
• Badanie wzroku (odruch źrenic, badanie

w kierunku retinopatii),

• Badanie słuchu (2-3 doba),
• Badanie odruchów,
• Test na fenyloketonurię, hypotyreozę,

mukowiscydozę),

• Skala Agar.

II badanie profilaktyczne niemowlęcia w

2/3 miesiącu życia

III 4 miesiąc życia
IV 5 miesiąc życia
V 6/7 miesiąc życia do 12 miesiąca życia
• Pomiar masy ciała i długości,
• Pomiary obwodów klatki piersiowej i główki,
• Orientacyjne badanie wzroku i słuchu

VI bilans 2 – latka
• Lekarz pyta o: przebyte schorzenia, przeziębienia, pobyty w

szpitalu, specjalistyczne leczenie, alergie, zdiagnozowane
zaburzenia, szczepienia.

• Badanie poziomu umiejętności – rozwój mowy, ruchowy,

zabawy, samodzielne jedzenie.

• Badanie postawy, budowy i zachowania dziecka, u chłopców

czy jądra zstąpiły do moszny.

• Pomiary wagi i wzrostu, pomiar RR tętniczego,
• Kontrola budowy i postawy ciała,
• Orientacyjne badanie wzroku i słuchu,
• Kontrola uzębienia,
• Obserwacja zachowania dziecka,

VII bilans 4 – latka
Dziecko ma bardziej rozwiniętą tkankę

mięśniową, więc zmienia się postawa ciała
i aktywność ruchowa. Łatwiej jest mu
utrzymać równowagę, jeździ na rowerku,
jest bardziej zręczny. Potrafi samo jeść,
umyć ręce i twarz, pomoże przy prostych
czynnościach domowych. Chętnie dzieli
się spostrzeżeniami i zadaje mnóstwo
pytań.

VII bilans 4 – latka

•

Pomiar wysokości i masy ciała, odniesienie w
centylach,

•

Ostrość wzroku w okularach i bez widzenie OP,
OL, obuoczne,

•

Wykrywanie zeza i odbicia światła na rogówkach,

•

Badanie słuchu test słowny.

•

Lekarz bada: rozwój fizyczny + jądra, rozwój
psychoruchowy, układ ruchu (stopy kolana
długość kończyn), uzębienie i rozwój mowy.

VIII bilans 6 – latka ocena gotowości

szkolnej tzn. czy jest gotowe do podjęcia
nauki w szkole i czy może uczestniczyć we
wszystkich ćwiczeniach?

• Testy przesiewowe jak w bilansie 4 – latka,
• Badanie lekarskie: rozwój fizyczny,

psychoruchowy (równowaga i koordynacja
ruchów, sprawność manualna, lateralizację,
zdolność skupienia się, szybkość odpowiadania
na pytania i umiejętność rysowania),
zaburzenia zachowania,

VIII bilans 6 – latka cd.
• Rozwój psychospołeczny,
• Układ ruchu( skolioza, hiperlordoza,

kolana, stopy),

• Uzębienie,
• Wady wymowy,
• Ciśnienie
• Zdrowotna gotowość szkolna +

orzeczenie WF.

IX bilans 10 – latka

•

Testy przesiewowe – jak w poprzednim +
widzenie barw,

•

Badanie lekarskie:

Rozwój fizyczny, układ ruchu, uzębienie, ciśnienie ,

orzeczenie WF.

•

Analizie podlegają też: zachowania zdrowotne
dziecka, sytuacja szkolna i rodzinna, czynniki
ryzyka zdrowia w tym wczesnego rozwoju
miażdżycy oraz dolegliwości psychosomatyczne i
psychospołeczne.

X bilans 13 – latka
• Testy przesiewowe jak w poprzednim,
• Badanie lekarskie obejmuje:
a. Rozwój dojrzewania płciowego (ocena rozwoju cech

płciowych u chłopców powiększenie gruczołów
piersiowych), u dziewcząt wiek wystąpienia pierwszej
miesiączki, przebieg miesiączkowania, stany zapalne
narządu rodnego,

b. Gruczoł tarczowy – obecność wola,
c. Układ ruchu,
d. Jama ustna,
e. Skóra – trądzik młodzieńczy ,
f. Orzeczenie o udziale w szkolnych zajęciach w – f.

X bilans 13 – latka c.d.
• Zachowania zdrowotne ucznia w tym najbardziej

ryzykowne jak palenie papierosów, stosowanie
substancji psychoaktywnych, diety eliminacyjne,

• Czynniki zachorowania na choroby cywilizacyjne –

miażdżyca,

• Sytuacja szkolna i rodzinna,
• Dolegliwości psychosomatyczne i inne problemy

zdrowia psychospołecznego (stany depresyjne,
lękowe, zaburzenia koncentracji),

• Określenie możliwości kształcenia w szkołach

ponadgimnazjalnych.

XI bilans 16, 18 – latka
• Bilans powtórzony z okresu

gimnazjum,

• Ocena stanu zdrowia fizycznego i

psychicznego w końcowym okresie
rozwoju pod kątem zdolności do
dalszego kształcenia i nauki zawodu
oraz zdrowia prokreacyjnego.

Pomiar wysokości ciała
• Narzędzia: centymetr przymocowany do ściany, ekierka,

siatki centylowe.

• Warunki: godziny przedpołudniowe, dobrze ogrzany i

oświetlony gabinet, parawan.

• Sposób przeprowadzenia pomiaru: dziecko stoi w pozycji

swobodnie wyprostowanej, bez obuwia z kończynami
górnymi swobodnie opuszczonymi wzdłuż ciała,
dotykając piętami do ściany. Głowę dziecka ustawiamy
w płaszczyźnie ocznousznej. Pomiar wykonujemy
ekierką, przykładając poziomą krawędź do podziałki na
taśmie. Odczytujemy wynik z dokładnością do 1mm.

Pomiar masy ciała
Badany stoi na wadze bez obuwia,

rozebrany do majtek. Pomiar
wykonuje się z dokładnością do 100g.

Należy pamiętać o zapewnieniu

warunków intymności w gabinecie
zwłaszcza przy wykonywaniu
pomiarów u starszych dzieci
(dziewcząt)

Wyniki pomiarów zapisuje się na siatkach centylowych:
1. Dokładnie na linii np.: 25 centyla – pozycję zapisuje

się jako 25 centyl;

2. W połowie odległości między dwiema liniami

centylowymi – wynik zapisuje się jako 10-25 centyl
lub 10/25 centyl;

3. Poniżej linii centylowej ale nie w środku między

dwiema liniami, wynik zapisuje się jako <25 czyli
poniżej 25 centyla

4. Powyżej którejś linii centylowej ale nie w środku –

wynik zapisuje się >25 centyla, czyli powyżej 25
centyla.

Dodatni wynik testu:
1. Wysokość ciała poniżej 10 centyla – niedobór

wysokości ciała;

2. Pozycja centylowa masy ciała różni się o dwa

lub więcej kanałów centylowych od pozycji
jego wysokości np.:

• Wysokość na 25 c, masa ciała powyżej 75 c –

podejrzenie nadmiaru masy ciała – otyłości;

• Wysokość na 75 c, masa ciała poniżej 25c –

podejrzenie niedoboru masy ciała.

Testy przesiewowe do wykrywania

zaburzeń narządu wzroku:

• Wady refrakcji,
• Zez (nieprawidłowe ustawienie gałek

ocznych)

• Zaburzenia widzenia barw.

Wady refrakcji występują gdy układ optyczny oka nie skupia

równoległej wiązki promieni świetlnych na siatkówce, co
powoduje zamglenie widzenia:

• Krótkowzroczność – promienie świetlne przecinają się poza

siatkówką występuje u ok. 10% dzieci i młodzieży; Duża
krótkowzroczność powyżej 6,0 D lub 7,0 D może dojść do
zwyrodnienia siatkówki i naczyniówki, dzieci wymagają
ograniczenia wysiłku fizycznego (ryzyko odwarstwienia siatkówki).

• Nadwzroczność – dalekowzroczność – promienie świetlne

przecinają się poza siatkówką, występuje u ok. 15-20% populacji;
Powoduje szybkie męczenie się przy czytaniu i może prowadzić do
rozwoju zeza.

• Niezborność - astygmatyzm – siła łamiąca układu optycznego

oka jest różna w różnych południkach.

Zez (nieprawidłowe ustawienie gałek ocznych)

występuje u ok. 4% populacji. Może być ukryty lub
jawny. Zez powinien być wykryty i leczony jak
najwcześniej (od 6 miesiąca życia), najpóźniej w wieku
6 lat, aby u dziecka mogło rozwinąć się prawidłowe
widzenie obuoczne.

Zaburzenia widzenia barw uszkodzenie funkcji

fotoreceptorów siatkówki, czyli czopków najczęściej
wrodzone, uwarunkowane genetycznie). Występuje u
ok. 5-6% chłopców i 0,5% dziewcząt. Zaburzenie to
powinno być wykryte w końcu pierwszego etapu
edukacji ponieważ stanowi przeciwwskazanie do
wyboru niektórych zawodów.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA ZEZA
1. Badanie obecności widocznego zeza:
• Badanie ustawienia gałek ocznych,
• Badanie symetrii odbicia światła w

rogówkach (test Hirschberga),

2. Badanie skłonności do zezowania za pomocą

testu naprzemiennego zasłaniania oczu (cover
test).

Badanie przeprowadza się w widocznym

pomieszczeniu w świetle dziennym z oczami
zwróconymi w kierunku okna.

BADANIE WIDOCZNEGO ZEZA
Dziecko siedzi naprzeciwko osoby badającej, twarzą do okna.

Wykonujemy dwa badania:

• Badanie ustawienia gałek ocznych – polecamy dziecku

spojrzeć na twarz badającego i sprawdzamy czy gałki oczne są
prawidłowo i symetrycznie ustawione. Oceniamy: symetrię,
szerokość i długość szpar powiekowych oraz ustawienie i
ruchomość gałek ocznych.

Zez zbieżny

stwierdzamy jeśli jedna z gałek ustawiona jest do

wewnątrz(w kierunku nosa)

Zez rozbieżny

stwierdzamy jeśli gałka oczna jest ustawiona na

zewnątrz (w kierunku skroni).

Zez pionowy

występuje przy odchyleniu gałki ocznej ku górze

lub ku dołowi.

Badanie odbicia światła na

rogówkach

TEST HIRSCHBERGA

Źródło światła (latarkę z wąską wiązką

promieni) umieszczamy około 30 cm
przed oczami dziecka lub dziecko
ustawiamy przodem do okna.
Prosimy aby dziecko patrzyło na
źródło światła. Obserwujemy odbicie
światła na rogówce obu oczu.

TEST NAPRZEMIENNEGO ZASŁANIANIA OCZU

COVER TEST

Dziecko siedzi naprzeciwko osoby badającej, prosimy aby

patrzyło na jeden punkt (np. na badającego) oraz aby
nie zamykało oczu w czasie zasłaniania jednego oka.
Badający zasłania naprzemiennie własną ręką raz jedno,
raz drugie oko przypominając, aby dziecko nie zamykało
oka po jego zasłonięciu. Nie należy zasłaniać i odsłaniać
obu oczu równocześnie.

Test uznajemy za dodatni jeśli w chwili szybkiego

odsłaniania oka gałka oczna wykonuje ruch od strony
nosa lub skroni do pozycji centralnej lub z góry czy z
dołu do pozycji centralnej.

TEST DO EYKRYWANIA NIEPRAWIDŁOWEJ

OSTROŚCI WZROKU

Celem testu jest identyfikacja dzieci i młodzieży z

osłabioną ostrością wzroku.

Do badania ostrości wzroku służą tablice z

optotypami w postaci:

•

Widełek w kształcie litery E, u dzieci w wieku 6
lat i starszych nie rozpoznających cyfr. Zaleca się
stosowanie tablic do badania z odległości 5m.

•

Cyfr u dzieci starszych, rozpoznających cyfry.

Pomieszczenie w którym przeprowadzane jest

badanie ostrości wzroku powinno mieć długość o
0,5m dłuższą niż wymagana długość od tablicy tzn.
5,5m lub 3,5m. Tablica powinna być zawieszona
tak aby jej środek znajdował się na wysokości oczu
badanego. Powinna być oświetlona pod kątem 45
stopni naturalnym światłem dziennym lub
sztucznym żarówką o mocy 100W.

Badanie wykonuje się między godziną 8.00 a 12.00.

Dzieci które noszą okulary bada się wyłącznie w
okularach.

Dziecko siada na krześle ustawionym w odległości 5m

lub 3m od tablicy. Rozpoczynamy od badania oka
prawego, po zasłonięciu oka lewego. Wskaźnikiem
wskazujemy widełki w rzędzie oznaczonym cyfrą 5
(lub 3 przy użyciu tablicy do badania z odległości
3m), prosząc aby dziecko pokazywało ich kierunek.
Gdy dziecko nie pokazuje wszystkich widełek
prawidłowo w tym rzędzie, pokazujemy widełki w
wyższym rzędzie. Badanie kończymy, gdy dziecko
wskaże prawidłowo kierunek wszystkich widełek w
danym rzędzie. Podobnie badamy drugie oko,
zmieniając jedynie kolejność pokazywania optotypów.

Podobnie wykonuje się badanie przy pomocy

tablic cyfrowych u dzieci powyżej 7 lat.

W czasie badania ostrości wzroku należy

obserwować zachowanie dziecka, czy:

• nie ustawia asymetrycznie głowy, tzn.

patrzy „bokiem”, „skośnie”,

• nie mruży oczu,
• nie sprawia wrażenia że optotypy

rozpoznaje z dużym trudem.

Interpretacja wyników testu
Wynik testu uznaje się za dodatni jeśli przy badaniu

jednego lub obu oczu, dziecko nie pokazuje
prawidłowo wszystkich cyfr w rzędzie oznaczonym
cyfrą 5 ( przy tablicach dostosowanych do badania
wzroku z odległości 5m) co oznacza ostrość wzroku
mniejszą niż 5/5, oraz cyfrą 3 (przy tablicach
dostosowanych do badania wzroku z odległości 3m),
co oznacza ostrość wzroku mniejszą niż 3/3.

U dzieci 6-letnich wynik uznajemy za dodatni gdy

dziecko w czasie badania ustawia asymetrycznie
głowę, mruży oczy i z trudem rozpoznaje optotypy.

Wynik badania zapisuje się w postaci

ułamka zwykłego. W którego liczniku jest
odległość, z jakiej badano ostrość wzroku,
a w mianowniku – najniższy rząd, w
którym dziecko prawidłowo rozpoznało
wszystkie optotypy. Wynik zapisuje się
oddzielnie dla każdego oka np.: OP – 3/6
OL – 3/3 lub OP – 5/5 OL – 5/10.

Jeśli dziecko było badane w okularach,

wynik zakreśla się kółkiem.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

ZABURZEŃ WIDZENIA BARW

Celem testu jest identyfikacja dzieci z zaburzeniami

widzenia barw.

Do wykonania testu służą specjalne tablice

pseudoizochromatyczne Ishihary. Tablice muszą
być chronione przed światłem słonecznym (kolory
mogą ulec zmianie).

Badanie może przeprowadzić tylko osoba która

sama dobrze rozróżnia kolory. Ważne jest też aby
wykonać je w widnym pomieszczeniu i pojedynczo.

Sposób przeprowadzenia badania.
Badający stoi przodem do ucznia i okna (światło

dzienne powinno padać na tablicę), trzyma tablicę
opartą o swoją klatkę piersiową, w sposób
umożliwiający uczniowi ich odczytanie. Odległość
tablicy od oczu badanego powinna wynosić ok.75
cm.

Badający obraca kolejno tablice nr 1-13, a następnie

16 i 17 polecając aby uczeń głośno odczytywał
znajdujące się na nich cyfry. Przewracając tablice
dotykamy tylko ich dolnej krawędzi aby nie doszło
do zabrudzeń.

Wynik testu uznaje się za dodatni

(nieprawidłowe widzenie barw), gdy
uczeń nie odczytał lub nieprawidłowo
odczytał nawet jedną tablicę, poza
tablicą nr 7.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

USZKODZEŃ SŁUCHU

Uszkodzenie słuchu występuje u kilku do kilkunastu

procent dzieci w wieku szkolnym. Najczęściej

rozpoznaje się niedosłuch w stopniu lekkim lub

średnim. Uszkodzenie słuchu może byś wrodzone,

jako następstwo okresu okołoporodowego lub

nabyte będące wynikiem infekcji górnych dróg

oddechowych lub chorób zakaźnych tj. świnka, odra.

Test do badania słuchu jest mało precyzyjny, powinien

być jednak stosowany do czasu wprowadzenia
badań audiometrycznych.

Celem testu jest identyfikacja dzieci i

młodzieży podejrzanej o uszkodzenie
słuchu.

Badanie przeprowadza się w sali o

długości co najmniej 5,5m, bez źródła
zbędnego dźwięku i odizolowanej od
hałasu zewnętrznego.

Należy przeprowadzić wywiad czy w

ciągu ostatnich dwóch tygodni i
obecnie badany nie chorował na
zapalenie uszu nosa i gardła.

Sposób zatykania przewodu słuchowego

zewnętrznego ucha niebadanego.

Należy poprosić matkę dziecka aby

opuszkiem palca silnie i rytmicznie
uciskała skrawek małżowiny usznej
dziecka. Starsze dzieci same mogą
„zagłuszyć” ucho, w tym celu należy
poprosić badanego aby włożył zwilżony
palec wskazujący lub palec trzeci do
przewodu słuchowego zewnętrznego.

Badanie składa się z rozmowy wstępnej oraz testu

słownego.

Celem rozmowy wstępnej jest nawiązanie kontaktu

słownego i wprowadzenie do sposobu komunikowania
się szeptem.

Zadaje się trzy lub cztery proste pytania szeptem np.:
• Jak się nazywasz?
• Gdzie mieszkasz?
• Czy masz brata lub siostrę?
Badający prosi dziecko aby odpowiedziało na te

pytania głośno, a nie szeptem.

Test słowny „powtórz co słyszysz”
Badane dziecko stoi lub siedzi w odległości 5 m.,

zwrócone bokiem do badającego. Osoba badająca
prosi o zamknięcie oczu, aby na nią nie patrzyło i
nie odczytywało słów z ruchu warg. Badanie
rozpoczyna się od ucha prawego – ucho lewe jest
w tym czasie zatkane. Badający ustawia się tak,
aby jego usta znajdowały się na poziomie głowy
dziecka. Następnie jeden raz wymawia wszystkie
słowa z wybranego zestawu słów. Prosi dziecko
aby głośno powtórzyło wszystkie słowa.

Bezbłędne powtórzenie wszystkich sześciu słów

lub błąd w powtórzeniu słów podobnych
fonetycznie np. „Tomek” zamiast „domek”
uznaje się za prawidłowe. Jeśli dziecko nie
powtórzyło prawidłowo wszystkich sześciu słów
to badanie należy powtórzyć przy użyciu
innego zestawu słów. Ucho lewe bada się w
podobny sposób przy użyciu zestawy słów dla
ucha lewego.

Badając słuch u dzieci powyżej 13 –tego roku

życia można zrezygnować z rozmowy wstępnej.

Dodatni wynik testu (podejrzenie

uszkodzenia słuchu jednego lub obu
uszu) uzyskuje się jeżeli dziecko nie
powtarza prawidłowo (tzn. nie
powtarza wcale lub przekręca) dwóch
lub więcej słów z każdego z
zestawów odpowiednich do wieku
badanego.

TESTY PRZESIEWOWE DO WYKRYWANIA

ZABURZEŃ NARZĄDU RUCHU

W okresie dziecięcym ujawnia się lub pogłębia wiele

zaburzeń i dysfunkcji narządu ruchu.

Najbardziej krytycznymi okresami są:
• Wiek 7-8 lat (zakończenie kształtowania się krzywizn

kręgosłupa i rozpoczęcie nauki w szkole co powoduje
unieruchomienie i zmniejszenie aktywności
ruchowej),

• Okres skoku pokwitaniowego wysokości ciała (zmiany

proporcji ciała, biomechaniki, oraz zwłaszcza u
dziewcząt zmniejszenie aktywności ruchowej).

Testy przesiewowe u dzieci w wieku szkolnym mają na

celu wykrywanie trzech grup zaburzeń narządu ruchu:

1. Bocznego skrzywienia kręgosłupa (skoliozy)

polegającej na zniekształceniu osi kręgosłupa co
najmniej w jednej płaszczyźnie;

2. Nadmiernej kifozy piersiowej, podejrzenie choroby

Scheuermanna, polegającej na powolnym narastaniu
przodopochylenia kręgosłupa piersiowego i powstania
charakterystycznego zaokrąglenia pleców;

3. Zniekształceń statycznych kończyn dolnych:

koślawości kolan i stóp płasko-koślawych

TEST PRZESIEWOWY DO

WWYKRYWANIA BOCZNEGO
SKRZYWIENIA KRĄGOSŁUPA

Test składa się z dwóch części:
• Badanie symetrii osi długiej

kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej;

• Badanie symetrii klatki piersiowej i

okolicy lędźwiowej podczas skłonu.

Do przeprowadzenia testu należy przygotować: pisak,

sznurek długości 70 – 80 cm z zawieszonym na
końcu ciężarkiem o masie 3-5dag oraz duża ekierka
gdzie bok przyprostokątnej wynosi co najmniej 40-
50 cm oraz chodnik i parawan,

Pomieszczenie do badania powinno być dobrze

oświetlone, o temp. 20-24⁰C i długości 4m.

Dzieci do badania powinny pozostać jedynie w

krótkich majtkach a starsze dziewczęta bez
biustonosza.

Badanie wykonuje się rano i w okresie zdrowia oraz

nie bezpośrednio po wysiłku fizycznym.

Badanie symetrii osi długiej

kręgosłupa w płaszczyźnie czołowej.

Dziecko stoi w postawie swobodnie

wyprostowanej „tak jak zwykle
swobodnie stoi”, patrzy wprost przed
siebie, kończyny dolne wyprostowane
w obu stawach, kończyny górne
swobodnie opuszczone wzdłuż
tułowia.

Badany stoi lub siedzi w odległości 1 m, przodem do pleców

dziecka i ogląda przebieg osi długiej kręgosłupa
(wyrostków kolczystych) zwracając uwagę na jej symetrię.

Następnie badamy palpacyjnie przebieg wyrostków

kolczystych w postawie pochylonej do przodu: przesuwamy
opuszkami rozstawionych palców wskazującego i
środkowego wzdłuż krawędzi zewnętrznych wyrostków
kolczystych, od kręgosłupa szyjnego do kości krzyżowej.
Uciskając dość silnie skórę wywołuje się zjawisko
dermografizmu, dzięki któremu wyraźniej uwidacznia się
przebieg kręgosłupa. Po przyjęciu przez dziecko ponownie
postawy swobodnie wyprostowanej, jeszcze raz oglądamy
przebieg osi długiej kręgosłupa.

Jeśli:

•

Przebieg osi długiej kręgosłupa nie jest
prostolinijny,

•

Dziecko jest otyłe i jego kręgosłup jest
niewidoczny, lub

•

Badający ma inne wątpliwości

Należy do badania użyć pisaka. Po wymacaniu

szczytu każdego wyrostka, zaznaczamy go
pionową kreską dl. 0,5 do 1cm i dopiero wówczas
oglądamy kręgosłup w pozycji pionowej.

Badanie można też przeprowadzić z użyciem

pionu (sznurek z ciężarkiem).

Długość pionu dobieramy do długości tułowia

dziecka tzn. od guzowatości kości potylicznej
do szpary międzypośladkowej (polecamy aby
dziecko zsunęło górną część majtek tak, aby
uwidocznić górną część szpary pośladkowej).
Górną część sznurka umieszczamy na środku
zewnętrznej guzowatości kości potylicznej.
Sprawdzamy jak pada dolna część pionu w
stosunku do szpary międzypośladkowej.

Badanie symetrii klatki piersiowej i okolicy lędźwiowej

podczas skłonu (opadu)

1. Badanie symetrii uwypuklenia klatki piersiowej
Dziecko staje tyłem do badającego a bokiem do

ściany (ok.10 cm), następnie wykonuje skłon w
przód, w czasie którego głowa jest ustawiona
symetrycznie i opuszczona ku dołowi, kąt między
klatką piersiowa a jamą brzuszna jest zbliżony do
prostego, kończyny górne są swobodnie i
symetrycznie (równolegle) opuszczone w dół,
kończyny dolne są wyprostowane w obu stawach
kolanowych.

Oglądamy uwypuklenie klatki piersiowej ,

zwracając na symetrię prawej i lewej strony
przy czym oczy badającego powinny
znajdować się na wysokości klatki piersiowej
badanego.

Następnie po ścianie zsuwamy ekierką tak by

jedna przyprostokątna dotykała ściany a
druga klatki piersiowej badanego.
Sprawdzamy czy odległość między linią a
powierzchnią klatki piersiowej po obu stronach
kręgosłupa jest symetryczna.

Badanie symetrii uwypuklenia wału mięśniowego

okolicy lędźwiowej.

Polecamy dziecku aby pogłębiło skłon zbliżając

palce obu dłoni symetrycznie do podłogi.
Oglądamy uwypuklenie wału mięśniowego
okolicy lędźwiowej, zwracając na symetrię
prawej i lewej strony.

Następnie badamy symetrię uwypuklenia wału

mięśniowego okolicy lędźwiowej za pomocą
ekierki w analogiczny sposób jak symetrię
klatki piersiowej.

Dodatni wynik testu – podejrzenie bocznego

skrzywienia kręgosłupa, przyjmuje się stwierdzenie
co najmniej jednego z niżej wymienionych objawów:

1. Oś długa kręgosłupa badana oglądaniem i po

oznaczeniu dermografem wyrostków kolczystych nie
przebiega prostolinijnie lecz odchyla się w bok.

2. Pion spuszczony ze środka guzowatości zewnętrznej

kości potylicznej nie pada na szparę
międzypośladkową, lecz odchyla się od niej w bok.

3. Stwierdza się uniesienie po jednej stronie klatki

piersiowej – garb żebrowy i/lub wału mięśniowego
okolicy lędźwiowej.

TEST PRZESIEWOWY DO

WYKRYWANIA NADMIERNEJ

KIFOZY PIERSIOWEJ

Celem testu jest identyfikacja dzieci z

nadmiernie

pogłębioną

kifozą

piersiową – podejrzanych o chorobę
Scheuermanna.

Wielkość kifozy piersiowej bada się za

pomocą pionu.

Polecamy aby dziecko stanęło bokiem do

badanego w postawie swobodnej wyprostowanej,
z kończynami górnymi swobodnie opuszczonymi
wzdłuż tułowia i kończynami dolnymi
wyprostowanymi w stawach kolanowych.

Pion spuszczamy w taki sposób jak opisano

wcześniej przy czym badający stoi z boku osoby

badanej i obserwuje przebieg pionu w stosunku

do krzywizny kręgosłupa piersiowego.

Test uznajemy za dodatni jeśli pion przylega do

kifozy piersiowej lub się na niej zagina.

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

ZNIEKSZTAŁCEŃ STATYCZNYCH KOŃCZYN

DOLNYCH

Celem testu jest identyfikacja dzieci z koślawością

kolan oraz stopami płasko-koślawymi.

Test składa się z dwóch części:
• Mierzenie odległości między kostkami

przyśrodkowymi kończyn dolnych;

• Badanie ustawienia osi długiej podudzia i pięty

za pomocą pionu.

Mierzenie odległości między kostkami

przyśrodkowymi kończyn dolnych.

Dziecko stoi tyłem do badającego, z kończynami

dolnymi wyprostowanymi w stawach kolanowych
i zwartymi przyśrodkowymi powierzchniami
kolan. Mierzymy linijką odległość między
kostkami przyśrodkowymi.

Test uznajemy za dodatni (podejrzenie koślawości

kolan) jeśli odległość między kostkami
przyśrodkowymi jest większa niż 5cm.

Badanie ustawienia osi długiej podudzia i pięty za

pomocą pionu.

Dziecko stoi boso na równym płaskim chodniku, tyłem

do badającego, ze zbliżonymi stopami. Pion
odpowiedniej długości, opuszczamy z punktu
położonego w środku połowy długości podudzia, tak
aby dolna jego część zwisała w odległości około 1
cm od podłogi ale nie opierała się o podłogę.

Test uznajemy za dodatni jeżeli odchylenie pionu w

stronę przyśrodkową od osi długiej podudzia i pięty
(mierzone u podstawy pięty) jest większe niż 1cm
(podejrzenie stóp płasko-koślawych).

TEST PRZESIEWOWY DO WYKRYWANIA

PODWYŻSZONEGO CIŚNIENIA TĘTNICZEGO

Nadciśnienie tętnicze stwierdza się u 1-7%

populacji w wieku rozwojowym, występuję więc
znacznie rzadziej niż u dorosłych.

W ostatnich dekadach zaleca się jednak

dokonywanie systematycznych pomiarów
ciśnienia tętniczego od najmłodszych lat życia i
śledzenia jego zmian w przebiegu rozwoju
dziecka.

Nadciśnienie tętnicze może być:
1. Bezobjawowe wtórne w przebiegu

różnych chorób np. chorób nerek lub
zwężenia tętnicy nerkowej,

2. Nadciśnienia pierwotnego; istnieje

związek między podwyższonym
ciśnieniem tętniczym w dzieciństwie
i występowaniem nadciśnienia u
młodych ludzi dorosłych.

Zasady interpretacji ciśnienia tętniczego krwi;
• Prawidłowe – średnie ciśnienie skurczowe i

rozkurczowe poniżej wartości odpowiadającej 90
centylowi dla danej płci i wieku

• Prawidłowe- wysokie – średnie ciśnienie skurczowe i

rozkurczowe równe lub większe od wartości
odpowiadającej 90 centylowi dla danej płci i wieku,
ale mniejsze niż wartość odpowiadająca95 centylowi;

• Nadciśnienie – średnie wartości ciśnienia skurczowego

równe lub większe od wartości odpowiadające 95
centylowi dla danej płci i wieku w czasie co najmniej
trzech pomiarów wykonywanych w równym czasie.

Celem testu jest identyfikacja dzieci i

młodzieży z podwyższonym
ciśnieniem tętniczym krwi oraz

Uświadomienie dzieciom i młodzieży

znaczenia i potrzeby
systematycznego dokonywania
pomiarów ciśnienia tętniczego we
wszystkich okresach życia.

Sprzęt do pomiarów ciśnienia tętniczego u dzieci.

Należy przygotować niezbędny sprzęt: słuchawki

lekarskie, ciśnieniomierz (nie elektroniczny-
wymaga częstej kalibracji), trzy mankiety
różnej szerokości oraz standardowy mankiet dla
dorosłych służący do pomiarów u młodzieży
najstarszej i dzieci otyłych, tabele do
interpretacji wyników pomiarów ciśnienia
tętniczego krwi.

Warunki badania ciśnienia tętniczego
Pomieszczenie powinno zapewniać ciszę i spokój,

temperatura 20-22⁰C.

Należy stworzyć przyjazna atmosferę poprzez

nawiązanie kontaktu z dzieckiem oraz
wytłumaczeniem na czym będzie polegało badanie.
Ważne żeby dziecko nie odczuwało strachu przed
badaniem.

Nie należy wykonywać badania: po wysiłku fizycznym

np. w-f, po przeżyciach psychicznych, po wypaleniu
papierosa, w ostrej chorobie z gorączką i w
pośpiechu.

Pozycja osoby badanej i badającej
Badany powinien siedzieć przy stole z plecami

opartymi o oparcie krzesła i obiema stopami
ustawionymi na podłodze. Pomiar dokonujemy na
prawej kończynie górnej, która leży lekko
wyprostowana w stawie łokciowym, przedramię
powinno być ułożone na blacie stołu z dłonią ku
górze, na wysokości serca badanego. W czasie
badania nie zaleca się zmieniać pozycji ciała, nie
śmiać się, nie rozmawiać i spokojnie oddychać.

Badający powinien siedzieć tak aby skala manometru

była dobrze widoczna na wysokości jego oczu.

Sposób przeprowadzenia badania
SZEROKOŚĆ MANKIETU powinna być równa

2/3 długości ramienia badanego
(mierzonego od wyrostka barkowego
łopatki do wyrostka łokciowego kości
ramiennej). Część mankietu z gumowym
balonem powinna obejmować 80-100%
obwodu ramienia – najlepiej gdy obejmuje
całe ramię, co zapewnia równomierny
ucisk

PRZEBIEG POMIARU
Mankiet manometru zakłada się na prawym

ramieniu tak, aby: równo przylegał do
ramienia, znajdował się na wysokości
serca, dolny brzeg znajdował się około 2-3
cm powyżej dołu łokciowego.

Słuchawkę układa się swobodnie w dole

łokciowym, poniżej dolnego brzegu
mankietu, w miejscu w którym uprzednio
wyczujemy tętno.

PRZEBIEG POMIARU CD.
Mankiet należy napełnić powietrzem, przy

pomocy pompki dość szybko do
poziomu, kiedy wartość ciśnienia na
manometrze przewyższa o 20-30 mmHg
wartość ciśnienia, przy którym znika
tętno.

Następnie powoli wypuszcza się

powietrze, z szybkością nie większą niż
2-3 mmHg/s wsłuchując się w uderzenia
tętna.

W czasie pomiaru ustalamy wysokość:
• Ciśnienia skurczowego, któremu odpowiada

usłyszenie tony – uderzeń tętna (I faza
Korotkowa, związana z rozszerzeniem uprzednio
uciśniętej tętnicy);

• Ciśnienia rozkurczowego, któremu odpowiada

zniknięcie tonu – uderzeń tętna (V faza
Korotkowa). U niektórych dzieci tętno nie zanika
do poziomu 0mmHg, w tych przypadkach za
ciśnienie rozkurczowe przyjmuje się ściszenie
tonu (tzw. IV faza Korotkowa).

W czasie badania należy dokonać co

najmniej dwukrotnego pomiaru
ciśnienia, a najlepiej trzykrotnego,
zachowując odstęp 2 -3 minut
między pomiarami.

Wyniki każdego z pomiarów należy

odnotować, a następnie wyliczyć
średnią arytmetyczną dla ciśnienia
skurczowego i rozkurczowego.

1. Testy przesiewowe stanowią element profilaktyki

którego stopnia?

2. W czasie którego bilansu bada po raz pierwszy

widzenie barwne?

3. Do czego służą siatki centylowe?
4. Jakie testy służą wykrywaniu wad refrakcji?
5. Jakie testy służą wykrywaniu zeza?
6. Przy pomocy jakich narzędzi bada się widzenie

barwne?

7. Jaki rodzaj badania słuchu wykonuje pielęgniarka

w czasie bilansu zdrowia?