Mikroekonomia

W3

T2:

Rynek,

popyt i

podaż

(dokończ.)

Podaż – definicje

Podaż – definicje

•

Podaż (S) to relacja pomiędzy ceną (P)

dobra/usługi a taką jego ilością (Q) jaką

producenci są skłonni zaoferować do

sprzedaży w określonym czasie, przy

założeniu niezmienności innych czynników

(ceteris paribus); podaż określa więc zbiór

ilości jakie producenci zaoferują przy

różnych cenach

•

Wielkość podaży to ilość dobra/usługi którą

producenci zaoferują do sprzedaży w

określonym czasie po danej cenie

•

Wielkość oferowana: podaż określa

postępowanie producentów przy różnym

poziomie ceny zaś wielkość oferowana

odnosi się tylko do określonej ceny

Prawo podaży i krzywa

podaży

•

Przy ceteris paribus,

wzrost ceny

dobra/usługi powoduje

wzrost wielkości jego

podaży, zaś spadek

ceny spadek wielkości

jego podaży

•

Graficznym wyrazem

działania prawa

podaży jest

przesunięcie wzdłuż

krzywej podaży w

górę lub w dół

Czynniki pozacenowe (ceteris

paribus) i krzywa podaży

•

Zmiany czynników
pozacenowych
powodują, że przy
każdej możliwej cenie
dobra/usługi następuje
zmiana wielkości jego
podaży

•

Graficznym wyrazem
działania czynników
pozacenowych jest
przesunięcie całej
krzywej podaży w
prawo lub w lewo

Czynniki pozacenowe („ceteris

paribus”) wpływające na podaż:

• Postęp techniczny
• Koszty produkcji i ceny zasobów
• Zmiany cen zasobów
• Zmiany cen dóbr pokrewnych w

produkcji

• Warunki naturalne
• Eksport i import
• Inwestycje

Postęp techniczny

• Postęp techniczny – wszelkie

usprawnienia umożliwiające zwiększenie
efektów przy tych samcyh nakładach

• Określona krzywa podaży jest

wyznaczana dla danego poziomu
techniki; postęp techniczny powoduje
przesunięcie krzywej w prawo, gdyż
producenci będą w tych warunkach
wytwarzać więcej niż przedtem przy
każdym poziomie ceny rynkowej

Koszty produkcji i ceny

zasobów

• Spadek kosztów produkcji i cen

zasobów (tzn. cen poszczególnych
czynników produkcji, np. płace, koszty
energii) pobudza producentów do
zwiększania produkcji przy każdej cenie
produktu pozwalając osiągnąć wyższy zysk;
krzywa podaży przesuwa się w prawo

• Wzrost kosztów produkcji i cen

zasobów zniechęca producentów do
zwiększania produkcji; krzywa podaży
przesuwa się w lewo

•

Substytucyjność w produkcji: produkty

które można wytworzyć przy użyciu tego

samego aparatu wytwórczego; wzrost cen

substytutu powoduje ograniczenie podaży

tego dobra którego cena nie zmienia się lub

spada a zwiększenie tego którego cena

rośnie

•

Komplementarność w produkcji:

produkty które powstają równocześnie obok

siebie, z których jeden jest produktem

głównym a pozostałe ubocznymi; wzrost

podaży produktów ubocznych może być

rezultatem wzrostu podaży produktu

głównego jeśłi jego cena rośnie (rzadziej

odwrotnie); przykład: mięso i podroby

Cena

(zł/tabliczk

ę)

Podaż

(mln

tabliczek/r

ok)

0,00

0

1,00

0

2,00

40

3,00

80

4,00

120

5,00

160

•

Ponieważ produkcja czekolady wymaga

poniesienia określonych kosztów, nikt nie

byłby chętny oferować jej po cenie 0 zł,

dopiero cena 2 zł za sztukę stwarza bodziec

do zaoferowania czekolady; wraz ze wzrostem

ceny od tego poziomu sprzedaż czekolady

staje się coraz bardziej opłacalna, i w

konsekwencji jej podaż rośnie

•

Przykładem zmian innych czynników

kształtujących podaż czekolady mogą być np.

usprawnienia techniczne w procesie

pakowania obniżające koszty produkcji, co

przejawiło by się wzrostem ilości oferowanej

przy każdym poziomie ceny

• Na rynku następuje spotkanie nabywców i

sprzedawców oraz określenie relacji

pomiędzy wielkością popytu i podaży przy

różnych cenach. Interesy obu grup są

przeciwstawne. Nabywcy chcieliby kupić jak

najtaniej a producenci chcieliby sprzedać

jak najdrożej; istnieją jednak granice, gdyż:

– Żaden nabywca nie może zapłacić każdej ceny –

po osiągnięciu pewnego poziomu zrezygnuje z

zakupu

– Żaden sprzedawca nie może sprzedać swojego

produktu taniej niż wynika to z kosztów

produkcji i określonego zysku minimalnego

•

Cena na rynku w jakimś momencie może nie

być ceną równowagi

•

Przy zbyt niskiej cenie wielkość

zapotrzebowania przewyższa ilość

oferowaną, odwrotna sytuacja występuje przy

cenie zbyt wysokiej. Przy pewnym pośrednim

poziomie ceny – cena równowagi –

rozmiary zapotrzebowania (popyt) zrównują

się z ilością oferowaną (podaż)

•

Równowaga rynkowa zmienia się za każdym

razem gdy wpłynie na nią zmiana ceny lub

którychś z czynników pozacenowych

oddziałujących na popyt i podaż, które

powodują przesunięcia się krzywych popytu i

podaży w prawo lub w lewo

•

Cena równowagi
(P

E

) i ilość

równowagi (Q

E

)

występują w
punkcie przecięcia
się krzywych
popytu i podaży (E)

•

W cenie równowagi
nie ma nadwyżki
popytu ani podaży

Cena

(zł/tablicz

kę)

Popyt (mln

tabliczek/r

ok)

Podaż

(mln

tabliczek/r

ok)

0,00

200

0

1,00

160

0

2,00

120

40

3,00

80

80

4,00

40

120

5,00

0

160

• Cena równowagi na rynku czekolady

kształtuje się na poziomie 3 zł, co

oznacza że przy tej cenie 80 mln tabliczek

rocznie to ilość którą nabywcy chcą kupić

a sprzedawcy sprzedać, a więc jest to

ilość równoważąca rynek

• Przy cenach poniżej 3 zł miary

zapotrzebowania (popyt) przewyższają

ilość oferowaną (podaż) – nadwyżka

popytu

• Przy cenach powyżej 3 zł ilość

oferowana (podaż) przewyższa rozmiary

zapotrzebowania (popyt) – nadwyżka

podaży

• Gdy cena czekolady wynosi 5 zł,

producenci chcą sprzedać 160 mln
tabliczek rocznie, ale nikt nie chce jej po
tej cenie kupować; będą więc zmuszeni
obniżyć cenę do poziomu który umożliwi
zlikwidowanie powstałych zapasów

• Obniżanie ceny będzie trwało tak długo aż

zostanie osiągnięta cena równowagi 3 zł,
co umożliwi zlikwidowanie nadwyżki
podaży a rynek zostanie zrównoważony

Obniżenie ceny do 4 zł

wywoła dwojaki

efekt:

•

Zapotrzebowanie na

czekoladę wzrośnie do

40 mln tabliczek (1)

•

Ilość którą producenci

chcą dostarczyć

zmaleje do 120 mln

(2)

•

Obydwa efekty

działają w kierunku

ograniczenia podaży

• Państwowa kontrola cen to reguły i

przepisy uniemożliwiające dostosowanie
się cen do poziomu równowagi rynkowej
(ingerencja pośrednia); może to również
polegać na określaniu cen maksymalnych
lub minimalnych (ingerencja
bezpośrednia)

• Wolny rynek umożliwia ustalanie się cen

wyłącznie w wyniku gry sił podaży i
popytu; w przeciwieństwie do
zaostrzonych przepisów państwowa
kontrola cen ma charakter ingerencji
bezpośredniej, a rynek nie jest rynkiem
wolnym

•

Takie ograniczenie

wprowadza się w

przypadku wystąpienia

braku pewnych dóbr

na rynku lub dla

ochrony konsumenta

przed zbyt wysokimi

cenami

•

Istnieje ryzyko że

sprzedawcy będą

odkładać część

towarów dla swoich

znajomych,

niekoniecznie ubogich;

dlatego też cenie

mksymalnej często

towarzyszy system

ograniczeń ilościowych

(reglamentacja)

•

Ustalana przez

większość państw na

produkty rolne

•

W niektórych

przypadkach państwo

posuwa się do czegoś

więcej niż kontrola cen:

sprzedaje ono lub

kupuje pewne ilości

dóbr uzupełniając w

ten sposób prywatny

popyt lub podaż (np.

skup interwencyjny).

Np. masło

sprzedawane jest w

Europie Zachodniej

przy cenie wyższej niż

rynkowa, a nadwyżka

podaży zostaje

skupowana przez

państwo

• Zależność między ceną a ilością

jest z reguły odwrotna: gdy cena
wzrasta wielkość popytu
zmniejsza się a gdy cena maleje –
wielkość popytu rośnie (prawo
popytu)

• Nie zawsze jednak rynek

zachowuje się zgodnie z prawem
popytu; takie sytuacje określamy
jako paradoksy

• Paradoks Giffena
• Paradoks Veblena (=efekt

prestiżowy)

• Paradoks spekulacyjny

• Jest to zwiększenie popytu na dobro

podstawowe spowodowane wzrostem jego ceny

• Przy bardzo niskich dochodach nabywców,

zwiększenie ceny dobra podstawowego (np.
chleba) powoduje zwiększenie popytu na to dobro
i spadek popytu na dobra komplementarne (np.
masło)

• Jest to związane z powstałą w wyniku wzrostu

ceny danego dobra koniecznością zwiększenia
jego zakupów dla zrekompensowania braku
innych dóbr, na których zakup nie wystarcza już
pieniędzy (np. masło)

• Przykład: W XIX wieku w Irlandii, która

wówczas była jeszcze bardzo biednym
krajem, znacząco rosła cena ziemniaków
i chleba, a konsumenci kupowali ich
coraz więcej

• Polegało to na tym, że wydatki na te

podstawowe artykuły żywnościowe
stanowiły dużą część budżetu i gdy cena
wzrosła, zaczęto kupować ich więcej, bo
ludzi nie stać było na inne produkty

• Jest to zwiększenie popytu na

dobro luksusowe,
spowodowane wzrostem jego
ceny

• Dotyczy dóbr będących dla

niektórych osób symbolami
prestiżu społecznego i poziomu
zamożności

• Przykład: wzrost cen obrazów

jakiegoś malarza powoduje wzrost
popytu na jego obrazy

• Jest to zwiększenie popytu na

dobro spowodowane wzrostem
jego ceny, jeśli nabywcy
przewidują, że w najbliższym
czasie ceny nadal będą rosły

• Gdy ceny spadają, to nabywcy

czekają, aż spadną, a gdy tak się
stanie obserwujemy wzrost
popytu

Utarg (łączny przychód) ze

sprzedaży dóbr

Utarg (łączny przychód) ze

sprzedaży dóbr

U = P × Q

gdzie:
• U – utarg (przychód) ze sprzedaży
• P – cena danego dobra
• Q – nabyta ilość danego dobra

• Cena powinna być na takim poziomie,

żeby iloczyn ceny i ilości (utarg) był
maksymalny

• Nie zawsze opłaca się sprzedawcom

podnosić cenę – zbyt wysoka cena obniża
popyt, a tym samym utarg

Równania popytu i

podaży

Równania popytu i

podaży

• Równanie popytu:

P = -a×Q

d

+ b

gdzie:
P - cena
Q

d

– wielkość popytu

• Równanie podaży:

P = a×Q

s

+ b

gdzie:
P - cena
Q

s

– wielkość podaży