PIERWSZA POMOC W
ZRANIENIACH,
ZŁAMANIACH,
OPARZENIACH,
ODMROŻENIACH.
POSTĘPOWANIE W
KRWOTOKU
I WE WSTRZĄSIE

Natalia Milewska

Zakład Medycyny Ratunkowej i Medycyny
Katastrof

RANY

Raną

nazywamy

przerwanie ciągłości tkanek

z rozejściem się brzegów, krwawieniem i bólem.

W każdej ranie wyróżniamy brzegi, ściany i dno.

Rany dzielimy na :



RANY KŁUTE



RANY CIĘTE



RANY TŁUCZONE



RANY RĄBANE, MIAŻDŻONE, SZARPANE



RANY KĄSANE



RANY POSTRZAŁOWE

RANA CIĘTA



Powstaje w następstwie działania
narzędzia ostrego, tnącego np.: nóż,
brzytwa, szkło.

Brzegi rany ciętej są

gładkie

bez uchyłków i

kieszeni. Krwawienie z takiej rany jest
obfite, gdyż przecięte

naczynia zieją

.



Krew

wypływająca z rany

usuwa

mechanicznie

zanieczyszczenia

. Rany

goją się dobrze – małe
niebezpieczeństwo zakażenia.

7

RANA PŁATOWA I RĄBANA



Rana płatowa -powstaje gdy narzędzie
tnące np. nóż, nie jest ustawione

prostopadle do powierzchni skóry

, ale

jest nachylone pod kątem. Cechy
podobne do rany ciętej.



Rana rąbana – powstaje przez silne
zadziałanie ciężkiego narzędzia
ostrego (siekiera, szabla, tasak).

Często dochodzi do amputacji części
ciała

.

9

RANA KŁUTA



Spowodowana jest przez narzędzia

ostre, których powierzchnie tnące są

bardzo małe, np.: szpilka, drzazga,

gwóźdź, widły, sztylet, bagnet i ma

cechy zbliżone do rany ciętej.



Często powoduje krwawienia

wewnętrzne

a ponadto gromadząca się w głębi

tkanek wydzielina przyranna usposabia

do rozwoju

zakażenia

.

11

RANA TŁUCZONA



Powstaje w następstwie zadziałania

narzędzia tępego lub tępo-

krawędzistego (np. kamień, kij,

młotek).



Brzegi jej są stłuczone, zgniecione, a

dno jest nierówne z uchyłkami i

kieszeniami.



Krwawienie jest skąpe

, a stłuczone

tkanki łatwo obumierają i powstaje

martwica

tkanek, stanowiąca podłoże

do rozwoju

zakażenia

.

RANA MIAŻDŻONA



Powstaje gdy zgniecenie tkanek jest
bardzo rozległe i głębokie.



Spowodowana jest

dużą siłą urazu

,

np.: zasypanie węglem czy ziemią po
wybuchu, przejechanie, zgniecenie
miedzy buforami wagonu kolejowego.



Tym ciężkim obrażeniom towarzyszy
często

wstrząs urazowy

.



Sprzyjają one rozwojowi zakażeń
przyrannych, jak np. zgorzeli gazowej.

RANA SZARPANA



Powstaje gdy narzędzie tępe działa
pod pewnym kątem lub stycznie w
stosunku do powierzchni ciała i odrywa
część tkanek.



Brzegi ma nierówne, poszarpane, dno
ma kieszenie i zachyłki. W dnie widać
postrzępioną tkankę tłuszczową i
mięśnie.



Często występuje ubytek skóry i
tkanek głębszych

.

RANA KĄSANA (GRYZIONA)



Zadawane przez zwierzęta (psa, kota,
konia) i człowieka, są podobne do do
ran szarpanych lub szarpano-
tłuczonych.



Szczególnie niebezpieczne są rany
zadane przez konia – jego silne zęby
wyszarpują całe fragmenty tkanek
miękkich.



Duże niebezpieczeństwo zakażenia

,

ponieważ flora bakteryjna w ślinie jest
obfita i zjadliwa

RANA POSTRZAŁOWA



Ma cechy podobne do ran szarpanych
i tłuczonych, jednak dołączają się do
nich zmiany wywołane

energią

kinetyczną pocisku

: działanie

fali

nadciśnieniowej
i podciśnieniowej

, siła mechaniczna

oraz rezonans, powodują

pękanie

tkanek

i narządów w pobliżu kanału rany.

RANA POSTRZAŁOWA



W ranie tej można wyróżnić:

- wlot - niewielki, o średnicy pocisku,

równych brzegach, skóra w okolicy

wlotu, czasem osmalona, oparzona z

wbitymi resztkami prochu;

-

kanał – wąski, prosty lub o

zmiennym przebiegu;

- wylot – często nie jest położony

przeciwlegle w stosunku

do wlotu, ma dużą powierzchnię,

znaczne krwawienie, dno i brzegi

poszarpane z widocznymi

odłamkami kostnymi.

20

KRWAWIENIE, KRWOTOK,

WSTRZĄS KRWOTOCZNY

KRWAWIENIE-

zaburzenie w krążeniu

polegające na wydostaniu się krwi w

pełnym składzie poza obręb łożyska

naczyniowego.

KRWOTOK-

powyżej 500 ml (zewnętrzny,

wewnętrzny – do tkanek lub jam ciała).

WSTRZĄS KRWOTOCZNY-

powyżej 30%

objętości krwi krążącej.

Utrata:

-

do 10% - pragnienie, niewielkie przyspieszenie

tętna,

-

10-20% - pragnienie, tętno 110-120/min,

osłabienie, ortostatyczne spadki ciśnienia

tętniczego, zblednięcie skóry,

-

20-30% - tętno 120-150/min, skóra blada,

chłodna, osłabienie, spadek ciśnienia tętniczego,

przyspieszenie oddechu, skąpomocz,

-

ponad 30% - tętno powyżej 150/min, nitkowate,

może być niewyczuwalne, skóra blada, zimna,

wilgotna, znaczny spadek ciśnienia tętniczego,

pobudzenie lub apatia, przyspieszenie oddechu

lub duszność, bezmocz. Możliwe zatrzymanie

podstawowych czynności życiowych.

PIERWSZA POMOC
W KRWAWIENIACH



Ułożenie chorego płasko.



Doraźne zatamowanie krwawienia przez

uniesienie zranionej kończyny, uciśnięcie

naczynia doprowadzającego w miejscach

typowych lub bezpośredni ucisk ręką miejsca

krwawienia (jałowy materiał opatrunkowy).



Obserwacja chorego i wyglądu opatrunku.

Przekrwawiający opatrunek poprawić przez

dołożenie materiału opatrunkowego i

dociśnięcie z taką siłą aby zachować

krążenie głębokie. Nie wolno zdejmować

już nałożonego opatrunku.

PIERWSZA POMOC
W KRWAWIENIACH



W sytuacji narastającego zasinienia,

drętwienia i mrowienia uciśniętej kończyny

rozluźnić założony opatrunek.



Wdrożyć postępowanie p-wstrząsowe.



Dla ratowania życia rozważyć konieczność

założenia opaski zaciskającej.

PIERWSZA POMOC
W KRWAWIENIACH

Wskazania do opaski zaciskającej:

-

amputacja urazowa,

-

otwarte złamanie z silnym krwawieniem,

-

ciało obce w ranie,

-

zmiażdżenie kończyny,

-

wykrwawienie z zagrożeniem życia, jako

następstwo nieskutecznego opatrunku

uciskowego,

-

doraźnie, w sytuacji konieczności jednoczesnego

udzielenia pomocy wielu rannym.

8-10 cm szerokości, w 1/3 górnej części

ramienia lub uda, dokładnie zapisać czas

założenia, zwolnienia ucisku może dokonać

dopiero lekarz.

PIERWSZA POMOC
W KRWAWIENIACH

Krwawienie z nosa:

-

posadzić pacjenta w pozycji lekko pochylonej

do przodu z opuszczoną głową ku dołowi –

nie odchylać głowy ku tyłowi!

-

umożliwić ujście krwi na zewnątrz przez

nozdrza, aby pacjent nie połykał krwi,

-

położyć na kark i nasadę nosa zimne,

wilgotne okłady,

-

jeżeli utrata krwi zagraża wstrząsem, położyć

pacjenta na boku aby zapewnić swobodny

wypływ krwi,

-

zapewnić kwalifikowaną pomoc medyczną –

tamponada wykonana przez laryngologa.

OPARZENIA



Ciężkość i rozległość oparzeń zależy od
temperatury, rodzaju i czasu działania
czynnika parzącego, powierzchni
oparzonych powłok i głębokości
uszkodzenia tkanek.



Rozległe oparzenie wywołuje zespół
zaburzeń organizmu zwany chorobą
oparzeniową, której pierwszą fazą jest
wstrząs hipowolemiczny.

OPARZENIE Iº



Niepełnej grubości skóry, obejmujące naskórek,



Zazwyczaj goi się samoistnie bez powstania blizny
i nie wymaga wykonania przeszczepu,



Powstaje na skutek działania temperatury w
granicach 40 – 50ºC

OPARZENIE Iº

Objawy:



rumień i obrzęk skóry,



ból.

OPARZENIE IIº



Niepełnej grubości skóry, obejmujące naskórek i

skórę właściwą,



Jest wynikiem dłuższego działania temperatur

rzędu 70 – 80ºC i dzieli się na:



oparzenie powierzchowne, w którym uszkodzony jest

naskórek i tworzą się pęcherze,



oparzenie niepełne głębokie, obejmujące skórę

właściwą i czasami tkankę podskórną.

OPARZENIE IIº



Objawy:



zaczerwienienie skóry,



pęcherze,



nadwrażliwość na dotyk, bądź rzadziej zniesienie
czucia.

OPARZENIE IIIº



Pełnej grubości skóry, obejmuje
naskórek, skórę właściwą i tłuszcz
podskórny.



Powstaje w wyniku przedłużonego
działania temperatur przekraczających
70 – 80ºC.

OPARZENIE IIIº

Do objawów oparzenia IIIº

zaliczamy:



suchą białą lub szarą skórę,



możliwe strupy,



brak czucia bólu.

OPARZENIE IVº



Pełnej grubości skóry, może
obejmować podskórną tkankę
tłuszczową, powięzi, mięśnie i kości,



Zwęglenie jest wyrazem działania
wysokich temperatur.

PIERWSZA POMOC
W OPARZENIACH

Zniesienie czynnika parzącego:
– rozpocząć oziębianie rany oparzeniowej

poprzez umieszczenie pod strumieniem

zimnej wody (reguła

3x15

– woda o temp. 15

stp. C, przez 15 minut, z wysokości 15 cm),

- poszkodowanych płonących przewrócić na

ziemię, dokładnie ugasić płonącą odzież

okrywając niepalnym materiałem, a

następnie chorego polewamy zimną wodą,

- u chorych oparzonych wapnem niegaszonym

należy usunąć je ze skóry przez ścieranie, a

potem spłukać silnym strumieniem wody.

37

PIERWSZA POMOC
W OPARZENIACH

W oparzeniach

nie wolno

:



miejsc oparzonych polewać spirytusem,



oparzeń smarować maściami i tłuszczami,



stosować barwiących środków odkażających

(jodyna),



nakłuwać lub nacinać powstałych pęcherzy,



zrywać i odklejać wtopionej w skórę odzieży,



szybko i nerwowo rozbierać chorego

oblanego środkiem parzącym, aby nie

uszkodzić ciągłości skóry,



gasić palącego się strumieniem wody, aby

nie powodować wtórnych oparzeń

powstającą parą wodną.

38

PIERWSZA POMOC
W OPARZENIACH



OPARZENIA CHEMICZNE wymagają
wypłukania związku chemicznego zimną
wodą (mechanicznie usuwamy resztki
wapna), a dalsze postępowanie jak w
oparzeniach termicznych.



Przy oparzeniach śluzówek jamy ustnej i
gardła, u chorych przytomnych
podajemy do picia wodę z lodem.



Przy połknięciach substancji żrącej nie wolno
prowokować wymiotów, aby nie powodować
oparzeń wtórnych.

ODMROŻENIA



I° - powierzchowne



Odrętwienie i zaczerwienienie skóry z wyraźnym

zbielałym lub woskowym obszarem uszkodzonej

tkanki,



II° - średni,



pęcherze wypełnione treścią surowiczą otoczone

zaczerwienionym obszarem obrzękowym,



III° - głęboki,



pęcherze wypełnione krwistym płynem,



uszkodzenia sięgają głębokich warstw skóry,



IV° - ciężki,



obejmuje tkanki ułożone pod skórą, mięśnie kości,



mumifikacja palców lub całej kończyny.

40

W przypadku oparzenia dróg oddechowych zabiegiem
nierzadko ratującym życie jest tracheostomia. W ramach
pomocy lekarskiej dokonuje się chirurgicznego
opracowaniu rany oparzeniowej z odbarczeniem tkanek
miękkich i usunięciem ich spalonych części.
Bezwzględnie

należy

podać

anatoksynę

i surowicę przeciwtężcową.

POSTĘPOWANIE



Szybkie przywrócenie normalnej
temperatury,



Krążąca woda o temperaturze ok. 40-41°C



Owinąć suchym materiałem, bez ucisku,



Unieść, aby uchronić przed powstawaniem
obrzęków.

42

ZŁAMANIA

Złamanie

–

przerwanie

ciągłości

kości

z

uszkodzeniem okolicznych tkanek miękkich.

Objawy złamania:



ból w miejscu złamania (samositny, lub
nasilający się przy próbie ruchu),



zniekształcenie okolicy złamania spowodowane
obrzękiem i przemieszczeniem odłamów,



zniesienie lub zaburzenie czynności,



nieprawidłowa ruchomość kości,



tarcie odłamów.

43

Postępowanie:



zatamowanie krwotoków i zabezpieczenie

przed infekcją w przypadku ran otwartych,



badanie chorego z dużą ostrożnością, aby nie

spowodować wtórnych obrażeń,



unieruchomienie (przymocowanie chorej

kończyny do zdrowej części ciała, środkami

improwizowanymi, chustą trójkątną, szyną

Kramera, szyną próżniową),



opatrunek unieruchamiający zakładamy w

pozycji leżącej lub siedzącej zgodnie z

zasadą Potta

:

- w złamaniu kości długich unieruchamiamy

dwa sąsiadujące ze złamaniem stawy,

- przy złamaniu w stawie, unieruchamiamy

względem siebie kości tworzące staw,

44



przestrzegać fizjologicznego ustawienia
kończyny co gwarantuje dobry wynik
czynnościowy,



szyna unieruchamiająca powinna być
wymoszczona watą z dodatkowym
zabezpieczeniem dla wystających elementów
kostnych; szynę modelować na zdrowej
kończynie,



nie zmieniać prowizorycznego unieruchomienia
transportowego aż do momentu założenia
opatrunku definitywnego,



w celu zmniejszenia obrzęku można kończynę
unieść nieco wyżej, okładać zimnymi okładami
lub workiem z lodem,



zachować ostrożność przy przenoszeniu
i transporcie chorego.

46

WSTRZĄS



Wstrząs jest to stan niedotlenienia,
niewystarczającego odżywienia komórek
i niewystarczającego usuwania z niej
metabolitów
w wyniku załamania się wydolnego
przepływu tkankowego.

47

Przyczyny wstrząsu:



masywny krwotok (w. krwotoczny),



rozległe oparzenie (w. oparzeniowy),



obrażenia i urazy (w. urazowy),



choroby serca (w. kardiogenny),



zatrucia (w. toksyczny),



alergeny (w. anafilaktyczny),



uogólnione zakażenia (w.septyczny),



uszkodzenie ośrodkowego układu

nerwowego (w. neurogenny).

48

OBJAWY:



Psychika chorego – pobudzony, niespokojny
lub podsypiający, apatyczny, obojętny,
niezorientowany, może nie reagować w
sposób logiczny (ucieczka), a w stanach
ciężkich dochodzi do utraty przytomności.



Skóra chorego jest blada, sina lub szara,
zimna, pokryta zimnym, lepkim potem.



Oddech przyspieszony, płytki,
nierównomierny, w stanach ciężkich bezdech.



Tętno przyspieszone 110-200/min., słabo
wypełnione, słabo napięte, słabo
wyczuwalne,
w stanach ciężkich niewyczuwalne nawet na
dużych tętnicach (zatrzymanie krążenia).

50

POSTĘPOWANIE:



izolacja od czynnika uszkadzającego,



właściwe ułożenie chorego (pozycja bezpieczna, pozycja na
plecach z uniesionymi kończynami),



pierwsza pomoc adekwatna do sytuacji (tamowanie
krwotoku, postępowanie przeciwoparzeniowe, resuscytacja
krążeniowo-oddechowa),



korzystne oddziaływanie na psychikę chorego (rozmowa,
zapewnienie bezpieczeństwa, uspokojenie),



ciepłe okrycie (koc, folia termoizolacyjna, własna odzież),



podanie środków przeciwbólowych,



podanie płynów do picia (przeciwwskazane u osób
nieprzytomny, z urazami przewodu pokarmowego i
zatrutych),



częsta kontrola poszkodowanego (oddech i tętno).

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ