Podstawy wiedzy socjologicznej
Spis treści:
1. Cztery mylne tezy socjologii potocznej 2str
2. Trzy stadia Comte'a i klasyfikacja nauk 2str
3. Fundamenty socjologii sformułowane przez Comte'a 3str
4. Pojęcie klasy u Karola Marksa 4str
5. Czym jest materializm historyczny? 5str
6. Emile Durkheim 5str
7. Rodzaje działań u Maxa Webera 6str
8. Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii 7str
9. Dewey - pojęcie natury 8str
10. Definicja kultury Stefana Czarnowskiego 8str
11. Czym jest wartość? 8str
12. Definicja norm społecznych 8str
13. Kontrkultura a subkultura 9str
14. Socjologiczna definicja roli społecznej 9str
15. Rodzaje kultur według Margaret Mead 9str
16. Tożsamość i jej rodzaje 10str
17. Kim jest jednostka korzystająca z kultury masowej? 10str
18. Ujednolicenie kultury masowej 11str
19. Konflikt w społeczeństwie 11str
20. Małe społeczności 12str
21. Grupy społeczne 12str
22. Rodzina: rola i funkcje 13str
23. Praca zarobkowa i jej aspekty 14str
24. Obecne trendy w pracy zarobkowej 14str
25. Systemy kierowania i organizacji pracy 15str
26. Marksowski podział pracy 16str
27. Zawód w ujęciu Webera 16str
28. Praca gospodarcza, a pozagospodarcza 17str
1
29. Jak Spencer definiuje własność wspólną? 18str
30. Ekonomiczno socjologiczna teoria własności i jej definicja własności 18str
31. Ergodynamis 19str
32. Czym jest władza? 19str
33. Państwo w ujęciu tradycyjnym, a narodowym 20str
34. Poziomy zróżnicowania społecznego 21str
35. Kim jest manager? 24str
36. Praca kierownicza i jej rola 24str
1. Cztery mylne tezy socjologii potocznej.
Socjologia jest nauką o społeczeństwie wszystkimi zachodzącymi w jego obrębie procesami i
zmianami wpływającymi na jego kształt
Potoczne rozumienie socjologii - wiedza potoczna o społeczeństwie, która nie opiera się na
żadnych badaniach, choć niektóre tezy mogą odzwierciedlać faktyczny stan wiedzy naukowej.
Mylne twierdzenia socjologii potocznej:
każde działanie społeczne jest determinowane przez związek: przyczyna - skutek
każdy członek określonej zbiorowości wie o niej wszystko
tylko działania społeczne, które można zastosować w życiu codziennym, są warte
zainteresowania. Pozostałymi nie warto sobie zaprzątać uwagi
postrzeganie życia społecznego z perspektywy własnego miejsca w społeczeństwa. Subiektywne
podejście do rzeczywistości, egocentryczne podejście do zjawisk społecznych
2. Trzy stadia Comte'a i klasyfikacja nauk
Prawo trzech faz (stadiów) opisuje sposób, w jaki postrzegano świat (w ujęciu historycznym).
Najbardziej prymitywne społeczeństwa poznawały świat w sposób teologiczny. Wszystkie
zjawiska wyjaśniano wpływem boga na życie codzienne, najważniejszą rolę pełniła w życiu
religia. Potem nastąpiło przejście do fazy metafizycznej, gdzie rolę odchodzono powoli do
nadnaturalnego wyjaśniania sobie wszystkich zjawisk społecznym. Kulminacyjnym etapem
rozwoju społeczeństwa jest stadium pozytywne, w którym nauka daje odpowiedz
na wszelkie
dręczące ludzkość problemy.
Według Comte'a nauki należy sklasyfikować według stopnia złożoności i kolejności powstania.
2
Najmniej złożona, a przez to również najmniej istotna jest matematyka, która powstała jako
pierwsza. Najmłodsza z nich i najbardziej skomplikowana, a więc najważniejsza jest socjologia.
Istnieje logiczny ciąg pozwalający jednej nauce płynie przechodzić w następną. Każda
poprzednia nauka stanowi bazę do powstania kolejnej. Socjologia, jako nauka stojąca na samej
górze hierarchii korzysta z wszystkich poprzednich.
Dwa sposoby narodzin nauk:
" historyczny
" logiczny
3. Fundamenty socjologii sformułowane przez Comte'a
- stworzenie terminu "socjologia" dla nowej gałęzi wiedzy
- określenie, czy ma się zajmować nowa nauka
- zdefiniowanie metod badawczych, które miałaby wykorzystywać socjologia w swoich
badaniach. Są to: eksperyment i obserwacja - obserwowanie zachowań poszczególnych jednostek
w realnych sytuacjach życiowych, metoda porównawcza - zestawienie dwóch podobnych zjawisk
i wyciąganie na tej podstawie wniosków, analiza historyczna - badanie pewnego zjawiska w
ujęciu historycznym.
August Comte zapoczątkował erę pozytywizmu czyli bezgraniczną wiarę w naukę, która posiada
narzędzia do rozwiązywania problemów. Widział on również kryzys społeczny nie jako zjawisko
destrukcyjne, ale pozytywne.
Comte uważał, ze należy badać społeczeństwo patrząc na niego z dwóch perspektyw:
z punktu widzenia statyki społecznej czyli tych elementów, stanowią strukturę społeczną:
rodzinę, pracę i własność, religię państwo i język
z punktu widzenia dynamiki społecznej, czyli tych elementów, które stanowią o rozwoju
społecznym. W ujęciu dynamicznym mówimy o wspominanym już wcześniej prawie trzech
stadiów: teologicznym (ingerencja Boga w świat ludzki jest traktowana jako wyjaśnienie
wszelkich zjawisk), metafizycznym (Bóg jest zastąpiony przez pewne abstrakcyjne idee) i
pozytywnym, naukowym (nauka jest widziana jako ta siła, która wyjaśnić może wszelkie aspekty
życia społecznego)
Dynamika społeczna Comte'a opiera się na następujących zasadach:
3
" determinizmie ewolucyjnym - ewolucja nie jest chaotyczna, jej przebieg jest z góry
określony
" prawo trzech faz rozwoju społecznego (przejście społeczeństwa od stadium
teologicznego, poprzez metafizyczne, aż do pozytywnego) jest siłą napędową tej ewolucji
" świadomość jednostek ulega zmianom, tak samo jak inne dziedziny życia społecznego
końcowym etapem rozwoju ludzkości będzie ład doskonały, który zapewni ludzkości
stabilizację, a jednocześnie rozwój ludzkość traktowana, jako ogół stanowi podmiot
dziejów
4. Pojęcie klasy u Karola Marksa
Karol Marks rozróżniał zasadniczo dwie najważniejsze klasy: proletariat oraz burżuazję. Relacje
między nimi decydowały o położeniu innych klas takich jak chłopstwo i mieszczaństwo. Jego
zdaniem, proces rozwoju społeczeństwa prowadzi nieuchronnie do ujednolicenia struktury
klasowej poprzez zniknięcie ze sceny dziejowej klasy chłopskiej i mieszczańskiej. Zostaną tylko
dwie dominujące klasy, miedzy, którymi jest nieuchronny konflikt.
Chociaż Marks nie zdefiniował, wprost, czym jest klasa społeczna, to na podstawie jego
rozważań możemy stwierdzić, ze jest to grupa osób, która zajmuje określoną pozycję w
strukturze społecznej, mająca podobny stosunek do środków produkcji (są ich posiadaczami jak
burżuazja lub ich nie mają jak robotnicy). Klasa dominująca z racji posiadania środków
produkcji, których druga klasa nie posiada wyzyskuje robotników.
Konflikt między klasami stanowił najważniejszy element teorii Marksa. Klasa społeczne bowiem
to grupa osób, która chociaż na samym początku nie posiada świadomości wspólnoty interesów,
to potem ją nabywa zaczynając walczyć o swoje prawa. Konflikt między klasami, będący
wynikiem uświadomienia sobie wspólnych interesów stanowi główny motor rozwoju
społeczeństwa Marks i cała socjologia postrzega klasę społeczną jako kategorię społeczną czyli
nie to, co realnie istnieje, ale raczej wytwór świadomości osób wchodzących w jej skład.
Ewolucja świadomości członków klas społecznych polega na przechodzeniu od klasy dla siebie
do klasy w sobie. Klasa dla siebie to zbiorowość ludzi w podobnym położeniu społeczno -
ekonomicznym, która jednak jeszcze nie uświadamia sobie, ze łączą ich wspólne interesy. Tą
świadomość nabywają dopiero w drodze procesu przemiany w klasę dla siebie, która powoduje
4
organizację jednostek w łonie samej klasy. Ten proces dotyczy głównie klasy robotniczej, która
poprzez uświadomienie sobie wspólnego położenia i dyskryminacji przez burżuazję chce się
wyzwolić spod ich władzy ekonomicznej.
5. Czym jest materializm historyczny?
Materializm historyczny był naczelną ideą przyświecającą Marksowi. Głosił on bowiem, że
zmiana społeczna może być spowodowana jedynie nierównościami ekonomicznymi.
Ostatecznym celem rozwoju cywilizacji jest społeczeństwo komunistyczne, gdzie wszelkie
nierówności znikają.
Marks wyróżnił na podstawie powszechnie obowiązującego w danym etapie historycznym cztery
okresy rozwoju społeczeństw, w którym dominowała określona forma produkcji:
" wspólnota pierwotna
" niewolnictwo
" feudalizm
" kapitalizm
" komunizm
6. Emile Durkheim
Grupa profesjonalna jest, według Emile'a Durkheima, panaceum na anomię, ponieważ była w
stanie stworzyć kodeks zachowania w miejscu pracy. Daje ona oparcie jednostce, ponieważ
sprzeciwia się zachowaniom wykorzystującym osoby słabiej przystosowane. Każdy z członków
grupy profesjonalnej posiada pewien zakres odpowiedzialności - za swoją pracę, którą powinien
wykonywać jak najlepiej. Grupy profesjonalne tworzą się z reguły w miejscach pracy i składają z
pracowników, z których każdy z nich ma określone zadania do spełnienia. Najkorzystniejszą
sytuacją i dla jednostki i dla ogółu jest wykonywanie pracy, która stanowi nie tylko z
ródło
satysfakcji finansowej, ale również osobistej. Niestety, taka komfortowa sytuacja nie zdarza się
zbyt często.
Analizując życie społeczne, teoria grupy profesjonalnej winna być traktowana wspólnie z teorią
anomii, gdyż te dwa zjawiska są wzajemnie od siebie zależne i bez traktowania ich jako systemu
naczyń połączonych, nie można w pełni zrozumieć istoty zjawisk społecznych. Anomia bowiem
5
jest sytuacją, gdy współpraca nie prowadzi do wytworzenia się pozytywnych relacji między
ludz
mi, a stanu niechęci czy nawet wrogości do współpracowników.
Dwa rodzaje solidarności według Durkheima:
" mechaniczna - właściwość wszystkich przednowoczesnych społeczeństw, gdzie
solidarność międzyludzka jest wymuszona sankcjami karnymi (dopuściłeś się
cudzołóstwa, zostaniesz ukamienowany)
" organiczna - właściwość społeczeństwa kapitalistycznego, nie jest wymuszona sankcjami
karnymi, ale wewnętrzną potrzebą współpracy. Jest ona charakterystyczna dla
społeczeństw rozwiniętych i związana z coraz większą rolą indywidualizacji jednostki w
tych społeczeństwach.
Durkheim uważał, ze przedmiotem zainteresowania socjologii powinny być fakty społeczne, a
nie zjawiska.
Wróćmy raz jeszcze do pojęcia anomii, gdyż nie dotyczy to jedynie sfery zawodowej aktywności
jednostki. Anomia jest produktem ubocznym rozwoju społeczeństwa. Stare normy, zwyczaje,
zasady współżycia społecznego ciągle ulegają przeobrażeniom albo są zastępowane przez nowe.
Coraz mniejsze znaczenie w życiu społecznym zajmuje religia, która dotychczas kształtowała
system wartości jednostki. Ciągłe zmiany w sferze wartości powodują u niektórych jednostek
poczucie utraty sensu życia, a w konsekwencji mogą prowadzić nawet do samobójstwa.
7. Rodzaje działań u Maxa Webera
Max Weber wyróżnił następujące rodzaje działań:
" celowo - racjonalne - wszelkie działania jednostki są podejmowane z pełną
świadomością celów i środków
" wartościowo - racjonalne - najważniejszym motywem podjęcia określonego działania
przez jednostkę są ważne z jego punktu widzenia wartości
" efektywne - jednostka podejmuje dane działanie kierując się emocjami
" tradycjonalne - jednostka postępuje w dany sposób, ponieważ inni w jego zbiorowości
tak samo postępowali
Rozumienie (niem. Verstehen) znaczy dla Webera to samo, co intuicja. Istotą tej koncepcji jest
6
analiza życia społecznego nie indywidualnie, ale w połączeniu z innymi zjawiskami. Można to
robić w ujęciu historycznym. Tylko analiza całego kontekstu pozwala zrozumieć dane zjawisko,
wychwycić pewne prawidłowości rządzące typem zachowania. Pewną wadą tej koncepcji jest
fakt, ze niezbędnym elementem zrozumienia istoty zjawisk jest intuicja badacza, przez co jego
ogląd jest wyjątkowo subiektywny.
Dwa rodzaje rozumienia u Webera:
" rozumienie bezpośrednie
" rozumienie wyjaśniające - kluczowe dla socjologii. Istnieje ścisły związek między tym
rodzajem rozumienia, a zdefiniowanym przez Webera typem działania racjonalnego. Ten
typ zakłada, że człowiek powinien zachowywać się racjonalnie, umiejętnie dobierając
odpowiednie środki do osiągnięcia celu, mając na względzie przyszły skutek podjęcia
takich, a nie innych zachowań. Jest to jednak czysty konspekt teoretyczny, gdyż ludzie
często zachowują się, szczególnie pod wpływem innych, irracjonalnie.
Weber sformułował obecną także w dzisiejszej socjologii koncepcję typu idealnego. Jest to
zespół najbardziej charakterystycznych cech danego procesu lub zjawiska społecznego, który
powstał na bazie doświadczenia, wiedzy i zapatrywań teoretycznych badacza. Nie jest to model
abstrakcyjny tylko zawsze stanowiący odzwierciedlenie stanu aktualnej wiedzy.
8. Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii
Społeczeństwo stanowi system naczyń połączonych, gdzie wszystkie elementy są od siebie
zależne i współdziałają ze sobą dla dobra całości. Części społeczeństwa muszą być więc
rozpatrywane w szerszym kontekście, razem ze związkami z innymi częściami.
Ujęcie funkcjonalistyczne w socjologii charakteryzuje się przyrównywaniem społeczeństwa do
organizmu biologicznego. Bardzo wiele analogii występuje miedzy tymi dwoma bytami.
Organizm choruje, jeśli jeden z jego organów nie funkcjonuje prawidłowo. Podobnie jest ze
społeczeństwem. Jest ono "zdrowe", jeśli wszystkie jego elementy zgodnie ze sobą
współdziałają.
Podstawą porządku społecznego jest utrzymanie konsensusu moralnego czyli zapobieganie
konfliktom w łonie grupy. Jest to możliwe wtedy, gdy większość jej członków posiada wspólny
kodeks moralny
7
9. Dewey - pojmowanie natury
Sama definicja natury ludzkiej jest autorstwa Jana Szczepańskiego. Rozumiał przez nią cały
szereg ludzkich zdolności i uwarunkowań biologicznych, które nie tylko pozwalają na przeżycie
jednostki ludzkiej, ale również umożliwiającej jej adaptację do zmieniających się warunków
środowiska. Natura ludzka jest plastyczna, gdyż tego od niej wymaga życie społeczne.
John Dewey postrzegał naturę ludzką, jako:
" wspólną całej ludzkości biologiczno - psychiczną konstrukcję osobowości, która ma
charakter wrodzony
" pewne cechy stanowiące część konstrukcji psychologicznej jednostki, które stanowią
motyw do podejmowania pewnych działań mających na celu osiągnięcie celu
" umiejętność odbioru uczuć i wrażeń
" zdolność kulturotwórcza, która nie ma nic wspólnego ze sferą biologiczną czy psychiczną
10. Definicja kultury Stefana Czarnowskiego
Stefan Czarnowski zdefiniował kulturę, jako zbiór przyjętych przez pewną społeczność
fizycznych i psychicznych wytworów, poddanych obiektywizacji. Wytwory te przekazywane są
w drodze socjalizacji następnym pokoleniom.
11. Czym jest wartość?
Wszystkie idee, uznawane w pewnej zbiorowości za cenne i właściwe noszą nazwę wartości.
Podpowiadają każdemu członkowi społeczeństwa, jak postępować w danej sytuacji. Stanowią
swoisty kodeks moralny, który pomaga jednostkom orientować swoje działania. Poszczególne
wartości składają się na cały system norm moralnych.
Przestrzeganie ogólnie przyjętych wartości chroni społeczeństwo przed rozbiciem.
12. Definicja norm społecznych
Normy społeczne definiuje się jako wzory zachowań, które nie są sprzeczne z wartościami
uznawanymi za powszechne w danym społeczeństwie.
8
13. Kontrkultura a subkultura
Kontrkultura jest to grupa ludzi, która nie posiada wspólnego z resztą społeczeństwa wzoru
kulturowego. Nie neguje jednak wartości kultury, w obrębie, której żyje, tylko tworzy inną,
funkcjonującą w jej obrębie.
Subkultura to zespół ludzi, którzy odrzucają zastany system wartości tworząc na jego miejsce
swój alternatywny świat (np. subkultura członków Ku Klux Klanu w USA, czy subkultury
młodzieżowe)
14. Socjologiczna definicja roli społecznej
Rolą społeczną określamy pewien zakres oczekiwań, które musi spełnić osoba piastująca daną
pozycję społeczną (np. rola księgowego, polityka, itp.). Wymagania te zmieniają się w czasie, a
tym samym zmienia się również forma roli. Role społeczne kształtują ludzką osobowość. Ludzie
o bogatej osobowości pełnili w swoim życiu wiele ról społecznych. Zagadnienie to nie odnosi się
tylko do sytuacji zawodowej jednostki, ale również rodzinnej. Każdy z nas pełni jednocześnie
wiele ról społecznych (np. rolę lekarza i ojca).
15. Rodzaje kultur według Margaret Mead
Mead uważa, ze jednostka nie jest kształtowana przez naturę, ale dopiero kultura socjalizuje ją
czyniąc w pełni człowiekiem. Wyróżniła trzy rodzaje kultur:
posfiguratywną zwaną również hermetyczną. Charakteryzuje małe społeczności lokalne,
zazwyczaj izolowane od wpływów z zewnątrz, o niskiej mobilności społecznej. Największym
autorytetem we wszystkich dziedzinach są ludzie starsi, doświadczeni przez życie. Pozycje
społeczne są najczęściej dziedziczone z ojca na syna. Społeczność jako całość nie rozwija się lub
ewoluuje bardzo powoli, odporne na wpływy z zewnątrz, występuje brak adaptacji do
zmieniających się warunków, przez co taka społeczność w zetknięciu z inną, bardziej
dynamiczną, jest skazana na porażkę. Jednostka zazwyczaj obraca się w kręgu tych samych ludzi
naśladując bez dyskusji ich drogą życiową i wartości, którymi się kierują.
konfiguratywną - nieco bardziej dynamiczna kultura niż postfiguratywna. Rodzice nie są już
takimi autorytetami, ich rolę przejmują rówieśnicy. Niemniej jednak stanowią oni bardzo ważny
element zachowania tradycji. Dorośli ograniczają się w tej kulturze do funkcji kontrolnych
pilnując, by wartości uznawane za grupę były przestrzegane.
9
prefiguratywną - obecnie dominująca w społeczeństwach rozwiniętych. Premiuje indywidualizm
i predyspozycje każdego człowieka. Kultura nastawiona na sukces, każdy w jej obrębie jest
nieustannie poddawany presji, by go osiągnąć. Osiągniecie sukcesu i pozycji zawodowej stanowi
kryterium wartości każdego człowieka. Nieustanny "wyścig szczurów" prowadzi do "wypalenia
się" człowieka. Uważa się, że ludzie trzydziestokilkuletni stanowią już psychiczne wraki. Dlatego
też ta kultura niszczy człowieka od wewnątrz, zarówno psychicznie jak i fizycznie.
Analiza kultur Margaret Mead powstała na podstawie badań środowiska emigrantów, a kultura
prefiguratywna jest typowa właśnie dla tych kręgów, a zwłaszcza dla ludzi, którzy po przyjez
dzie
do obcego kraju, osiedlają się w nim i podejmują pracę zarobkową.
Ludzie postrzegają swoją pozycję społeczną, wzorując się na opiniach innych. Taka grupa, która
stanowi dla jednostki kryterium własnej wartości nazywamy w socjologii grupą odniesienia.
16. Tożsamość i jej rodzaje
Tożsamością nazywamy wizerunek własnej osoby w oczach jednostki oraz system wartości,
który wyznają
Na tożsamość jednostki składają się następujące elementy:
" płeć
" etniczność
" orientacja seksualna
" jej pozycja w społeczeństwie (najistotniejsza część tożsamości, ponieważ stanowi ona
wyznacznik oceny innych ludzi)
Dwa rodzaje tożsamości:
" społeczna - własności, przez pryzmat których jednostka jest oceniana przez innych ludzi
" jednostkowa - stanowiąca o poczuciu indywidualizmu danego człowieka. Tożsamość
jednostkowa wyodrębnia się na podstawie relacji między jednostką, a zbiorowością, w
której żyje.
17. Kim jest jednostka korzystająca z kultury masowej?
Kulturą masową nazywamy szereg zdarzeń opartych na przekazywaniu ujednoliconych treści
wielkim zbiorowościom. Te treści przekazywane są za pomocą mass - mediów (prasa, radio,
10
telewizja). Kultura masowa posiada zdolność kształtowania świadomości ogółu.
Chociaż odbiorca kultury masowej jest zindywidualizowany pod względem wielu cech takich jak
płeć, poglądy, miejsce zamieszkania to jednak oddziaływanie środków masowego przekazu go w
pewien sposób homogenizuje. Staje się on wtedy podatny na wpływy, bierny, wierny oraz
działający bez wszelkich intencji wywołania określonego skutku.
18. Ujednolicenie kultury masowej
Ujednolicenie kultury masowej odbywa się na trzech płaszczyznach:
immanentnej - oczekiwania odbiorcy kultury masowej kształtują rodzaj dzieła. Autor starając się
przypochlebić jak najszerszym masom wprowadza do swojej pracy elementy, które zapewnią mu
przychylność odbiorców. Rynek jest więc dla niego jedynym wyznacznikiem wartości dzieła
upraszczającej - dzieło postrzegane jako trudne w odbiorze jest przerabiane, by trafiło do jak
najszerszej grupy odbiorców. Przykładem niech będzie przeniesiona w realia dwudziestowieczne
ekranizacja "Romea i Julii" Szekspira.
mechanicznej - w programie zamieszcza się naprzemiennie dzieła kultury ambitnej z dziełami nie
wymagającymi zbyt wyrobionego odbiorcy. Często programy telewizyjne są układane według
tego schematu. Najpierw teatr telewizji, a potem koncert muzyki popularnej.
19. Konflikt w społeczeństwie
Istnieje wiele różnych typów konfliktów, w zależności od tego, na jakim podłożu się one
ujawniają:
" ze względu na podmiot - konflikt w relacjach jednostka - jednostka, jednostka - grupa,
grupa - grupa
" ze względu na zasięg - konflikty w skali mikro, makro i mega społecznej
" ze względu na przedmiot - konflikty ekonomiczne, warstwowe, polityczne, klasowe,
kulturowe, ideologiczne
" ze względu na sposób przejawiania się - jawne i ukryte, kierowane i inspirowane, ostre i
łagodne
" ze względu na czas trwania - długotrwale lub krótkotrwale
11
Funkcje konfliktu:
" identyfikacyjna i różniąca
" negatywna i pozytywna
" regresywna i progresywna
" maskująca i demaskatorska
" dezintegracyjna i integracyjna
20. Małe społeczności
Zbiorem społecznym nazywamy pewną grupę ludzi, którzy charakteryzują się jedną lub
szeregiem cech wspólnych (np. zbiór ludzi otyłych lub niebieskookich). Grupa ta nie musi
posiadać poczucia członkostwa w tej grupie i w związku z tym nie identyfikować się z tą grupą.
Zbiorowością społeczną nazywamy natomiast zbiór jednostek posiadających świadomość
grupową, którą uzewnętrzniają. Wyróżniamy następujące typy zbiorowości:
" para- dwoje osób przeciwnej płci
" dwójka - dwoje osób tej samej płci
" krąg społeczny - grupę osób połączonych luz
ną więzią (np. krąg rówieśniczy)
" grupa społeczna - zbiór osób, który posiada silne poczucie więzi, dzieli wspólne wartości
oraz wyróżnia się pewną cechą od innych zbiorowości
21. Grupy społeczne
Grupę społeczną definiujemy, jako szereg osób wchodzących ze sobą w interakcje społeczne,
która wyróżnia się na tle innych zbiorowości posiadaniem pewnego systemu wartości. Grupa
społeczna skupia się wokół określonego celu wartości, które podzielają wszyscy jej członkowie.
Rodzaje grup - Podział grup ze względu na:
1. liczbę członków:
" grupa mała - niewielu członków, kontakty między nimi są bezpośrednie (np., grupa
rówieśnicza)
" grupa duża - większa ilość członków, pośrednie kontakty między nimi, możliwość, że
nie wszyscy członkowie znają się bezpośrednio (np. partie polityczne)
2. ze względu na rodzaj więzi łączącej członków grupy
12
" grupa pierwotna - więz
o charakterze emocjonalnym, członkowie takiej grupy mają
świadomość wspólnych celów, kontakty między członkami grupy są bardzo częste (np.
rodzina)
" grupa wtórna - świadomość istnienia innych członków tej samej grupy, ale bez
konieczności wchodzenia z nimi w relacje interpersonalne, rzadkość lub całkowity brak
relacji między członkami grupy (np. grupa zawodowa)
3. ze względu na stopień rekrutacji członków
" grupa ekskluzywna - ściśle określone zasady i kryteria przynależności do grupy
ograniczające liczbę potencjalnych członków, nie każdy może stać się członkiem takiej
grupy (np. Konfederacja Pracodawców Prywatnych)
" grupa inkluzywna - brak ściśle określonych zasad i kryteriów uczestnictwa w grupie,
każdy, kto chce może zostać jej członkiem
4. ze względu na stopień organizacji grupy
" grupa formalna -grupa tworzona w celu realizacji pewnych zadań lub celów. Kiedy
zadanie zostaje wykonane, grupa się rozwiązuje. W takiej grupie każdy z jej członków ma
ściśle określone zadania, istniej w niej również hierarchia stanowisk
" grupa nieformalna - grupa powstająca spontanicznie, bez żadnej formalnej struktury
wewnątrz nich. Często powstaje w opozycji do grupy formalnej, a jej członkowie są
poddawani silnej grupowej presji, by przeciwstawiać się celom grupy formalnej. Grupa
nieformalna charakteryzuje się głębszą więzią niż formalna.
22. Rodzina: rola i funkcje
Rodzina jest nazywana podstawową komórką społeczną. Jest, bowiem pierwszą grupą, do której
wchodzimy z racji urodzenia. Od narodzin człowieka wywiera na niego bardzo silny wpływ,
wychowując go do wykonywania określonych ról społecznych. Rodzina jest uniwersalną, a
zarazem niezbędną komórką, stanowiącą podstawę struktury społecznej. W historii nie znamy
żadnych społeczeństw, które nie posiadałaby rodzin.
Rodzina pełni w życiu człowieka następujące funkcje:
" zapewnia ciągłość istnienia zbiorowości
" socjalizuje dzieci - przekazuje im w drodze wychowania wartości, które są powszechnie
13
uznane za obowiązujące w społeczeństwie
" wskazuje każdemu z jej członków właściwe miejsce w społeczeństwie
" zaspokaja potrzeby, zarówno materialne jak i emocjonalne jej członków
" kontroluje zachowania domowników
23. Praca zarobkowa i jej aspekty
Pojęcie "pracy zarobkowe" może być zdefiniowane, jako działanie podejmowane przez
człowieka mające na celu zaspokojenie jego podstawowych potrzeb materialna - emocjonalnych.
Anthony Giddens wprowadził do tej definicji aspekt psychologiczny zwracając uwagę na fakt, że
praca stanowi podstawę do poczucia spełnienia i komfortu psychicznego jednostki.
Dlaczego człowiek podejmuje pracę zarobkową:
" ze względu na pieniądze, które stanowią z
ródło do zaspokojenia podstawowych potrzeb
bytowych oraz określają pozycję jednostki w społeczeństwie
" praca daje możliwość rozwijania swoich uzdolnień oraz predyspozycji. Człowiek w toku
rozwoju zawodowego ma szansę zdobyć nowe umiejętności, praca więc rozwija
osobowość jednostki
" praca urozmaica egzystencję człowieka, co również wzbogaca jego osobowość
" praca pozwala jednostce zagospodarować jej wolny czas
" praca rozwija intensywność kontaktów interpersonalnych jednostki, w pracy bowiem
poznaje ona wielu ludzi, praca jako czynnik socjalizacyjny
" praca daje poczucie jednostce, że jest potrzebnym elementem maszynerii społecznej, daje
poczucie sensu życia oraz spełnienia
24. Obecne trendy w pracy zarobkowej.
We współczesnym społeczeństwie obserwujemy kilka trendów, które stale będą zyskiwać na
znaczeniu:
" po pierwsze, coraz większa ilość osób jest zatrudniana na stanowisku pracowników
umysłowych, kosztem pracowników fizycznych. Ci ostatni, bowiem są już zastępowani
przez maszyny. Peter Drucker nazwał pracowników umysłowych "robotnikami wiedzy",
gdyż wiele cech upodabnia ich do robotników. Różni ich jednak od pracowników
14
fizycznych przede wszystkim rodzaj posiadanych kwalifikacji oraz zakres
odpowiedzialności.
" po drugie, coraz mniej osób pracuje na podstawie umowy o pracę, a zastępują ją inne
rodzaje zatrudnienia n. Umowa o dzieło. Jest to sytuacja korzystna dla zakładu pracy,
ponieważ nie płaci świadczeń socjalnych za pracownika. Kosztem takiego rozwiązania
jest natomiast brak lojalności pracownika wobec pracodawcy.
" po trzecie, jest coraz więcej stanowisk pracy, które wymagają od pracowników dużego
zasobu wiedza i specjalistycznego przygotowania.
25. Systemy kierowania i organizacji pracy:
Zasadniczo można wyróżnić trzy systemy organizacji pracy:
" tayloryzm - system stworzony przez amerykańskiego inżyniera Fredericka Taylora, który
kładł szczególny nacisk na potrzebę zwiększenia wydajności pracy wraz z równoczesnych
położeniem kresu marnotrawstwu czasu. W związku z tym postulował standaryzację
pracy, czyli podział pracy na proste czynności wykonywane przez określonego
pracownika, który na daną czynność poświęcał pewną, ustaloną w wyniku badań ilość
czasu. Sam Taylor w swojej firmie zaczynał od brygadzisty, a skończył na fotelu
dyrektorskim. Tayloryzm stal się system organizacji pracy w fabrykach. Zarzuca mu się
jednak traktowanie pracowników jak przedmioty, trybiki w maszynerii, mające wykonać
określone czynności. Jest to jednak błędne przekonanie ponieważ sam Taylor traktował
ludzi z szacunkiem, zwracając mniejszą uwagę na zysk niż na samopoczucie robotników.
Istotnym ograniczeniem tego systemu jest fakt, że może on być wprowadzony tylko w
określonym typie przedsiębiorstwa, przy taśmie produkcyjnej, jest całkowicie
nieefektywny w branży pracy twórczej
" fordyzm - system organizacji pracy wprowadzony przez Henry'ego Forda w swojej
fabryce samochodów. Tempo pracy jest zależne od szybkości przesuwania się taśmy
montażowej. Każdy z pracowników wykonuje tą samą czynność. Ograniczenia tego
systemu są podobne jak w przypadku tayloryzmu.
" postfordyzm - system wprowadzony na początku lat osiemdziesiątych, zrywający
ostatecznie z fordyzmem i tayloryzmem. W przeciwieństwie do mechanicznego
15
powtarzania określonych czynności postfordyzm kładzie nacisk na kreatywność i
inwencję pracowników, którzy muszą się dostosowywać do zmieniających się warunków
pracy. Istotą systemu posfordystycznego jest elastyczność czyli wytwarzanie produktów
dopasowanych do oczekiwań indywidualnych klientów, a nie uniwersalnych towarów,
które mają większą grupę odbiorców. Ta tendencja znajduje się obecnie w ostrzu krytyki,
ponieważ np. w Szwajcarii obserwuje się powrót do pewnej automatyzacji pracy
26. Marksowski podział pracy
Karol Marks zdefiniował a potem rozwinął jego myśl Oskar Lange) podział pracy ze względu na
stopień ogólności. Ogólny podział pracy obejmuje cale sfery działalności zarobkowej jak:
przemysł, rolnictwo, finanse usługi o charakterze gospodarczym (np. Mc Donald) oraz usługi
pozagospodarcze. Szczegółowy podział pracy obejmuje dziedziny zarobkowania znajdujące się
w obrębie ogólnego podziału pracy. Jest to np. ogrodnictwo lub uprawa roli, jako formy
rolnictwa albo handel hurtowy lub detaliczny jako działalność handlowa.
Wyróżniamy również najmniejszą formę podziału pracy jaką jest jednostkowy podział pracy,
który występuje w obrębie jednego przedsiębiorstwa lub instytucji
Angielski ekonomista, twórca liberalizmu Adam Smith uważał, że podział pracy to wynalazek,
który znacznie przyspieszył bogacenie się społeczeństw. Jednostka sama wytwarzająca pewien
produkt nie jest w stanie wyprodukować go zaledwie kilka sztuk dziennie (w zależności od
stopnia skomplikowania produkcji). Natomiast ten sam produkt wytwarzany przez kilka lub
kilkadziesiąt osób powstaje w przeciągu kilku minut. Podział pracy zwiększa, więc wydajność
produkcji.
27. Zawód w ujęciu weberowskim
Pojęcie "zawodu" możemy zdefiniować, jako pewna profesja i zestawienie świadczeń pewnej
jednostki, które pozwala jej zaspokoić jej podstawowe potrzemy materialno - bytowe.
Techniczny podział świadczeń, według Webera, stanowi klucz do identyfikacji pozycji jednostki
w strukturze społeczeństwa.
Kombinacją świadczeń definiował, jako najbardziej zróżnicowany a jednocześnie zbiorczy typ
podziału pracy. Ma on miejsce wtedy, gdy jedna jednostka wykonuje wiele rozmaitych
czynności, które dodatkowo przynoszą różne rezultaty
16
Weber pod pojęciem "specyfikacji pracy" rozumiał wykonywanie przez tą samą jednostkę wielu
czynności, które były potrzebne do otrzymania finalnego rezultatu
Kiedy jedna jednostka wykonuje pewną część rozmaitych czynności koniecznych do uzyskania
finalnego rezultatu, wtedy mamy do czynienia ze specjalizacją świadczeń. Specjalizacja
świadczeń zmusza jednostkę do korzystania z materialnych środków zaopatrywania.
28. Praca gospodarcza, a pozagospodarcza
Podział pracy na gospodarczą i pozagospodarczą wprowadził Lorenz von Stein, który w ten
sposób zastąpił marksowski podział na pracę produkcyjną i nieprodukcyjną. Pracę gospodarczą
możemy dalej podzielić na:
" bezpośrednio produkcyjną - wykonywaną przez osoby zatrudnione bezpośrednio przy
produkcji danych towarów
" pośrednio produkcyjną - wykonywaną przez osoby pośrednio przyczyniające się do
tempa produkcji (kadra kierownicza, specjaliści różnego typu)
Praca pozagospodarcza (nieprodukcyjna) to natomiast przedstawiciele branży usługowej lub
wolnych zawodów, którzy niczego nie produkują. Są to np. lekarze, nauczyciele, naukowcy,
aktorzy, politycy, aktorzy, politycy.
Praca gospodarcza i pozagospodarcza jest to definicja podziału pracy ze względu na sposób
produkowania dóbr. Pozwala zastąpić tak archaiczne określenia jak pracownik fizyczny i
umysłowy, które są silnie wartościujące.
Kolejny podział, który warto zastosować to podział na pracę wykonawczą i kierowniczą. Praca
kierownicza jest to praca polegająca na kontrolowaniu i nadzorze innych pracowników. Praca
wykonawcza to praca, która polega na bezpośredniej produkcji towarów lub świadczeniu
pewnych usług. Praca kierownicza stanowi szczyt hierarchii zawodów. Wiele osób dąży do
pełnienia funkcji kierowniczych, ponieważ zwiększa to ich pozycję społeczną mierzoną
prestiżem społecznym i wynagrodzeniem. Klasa kierownicza jest ponadto niezbędnym
elementem funkcjonowania każdego społeczeństwa.
17
29. Jak Spencer definiuje własność wspólną?
Trzy rodzaje własności wspólnej według Spencera:
" własność publiczna
" własność plemienna i wspólnotowa
" własność państwa
Teoria własności w ujęciu socjologiczno - ekonomicznym zdaje sobie sprawę, że powszechnie
używane pojęcie "osoby prawnej" jest fikcją, ponieważ określa ono różne rodzaje
współwłasności. Natomiast w ujęciu prawnym osobą prawną jest także państwo, chociaż ze
względu na występujące wcześniej zastrzeżenia, sformułowane przez samych prawników, nie
powinno się stosować takiej terminologii. Dalej jednak w prawodawstwie dokonuje się podziału
podmiotów własności na osoby prawne (instytucje, kościoły, partie polityczne ) i osoby fizyczne
(jednostki posiadające tytuły własności, np. pracodawcy prywatni).
Społeczeństwa prymitywne obdarzały tytułem własności nawet byty duchowe. Uważano wtedy
powszechnie, że ziemia należy do bogów, którzy tylko czasowo pozwalają ją dzierżawić
ludziom. W Rzymie nawet obdzielano panteon bóstw prawnie obowiązującym tytułem
własności. W naszym kręgu kulturowym również nieobce były takie zwyczaje, by wspomnieć
tylko tzw. święte gaje, które należały do bóstw opiekujących się naturą.
30. Ekonomiczno socjologiczna teoria własności i jej definicja własności.
Ekonomiczno socjologiczna teoria własności zajmuje się określaniem poszczególnych obiektów
własności w relacjach towarowo - pieniężnych i społecznym podziale pracy. Wyróżnia ona
następujące rodzaje obiektów własności:
środki produkcji, które można podzielić na:
" przedmioty pracy - rzeczy i miejsca, na których praca jest wykonywana (ziemia, węgiel,
woda, półprodukty)
" środki pracy - wszelki rodzaj przystosowania sil natury do potrzeb ludzkich: np.
urządzenia wyrównujące górzysty teren lub drążące dziury w skałach oraz drobnoustroje i
bakterie w sposób naturalny czyszczące zbiorniki wodne
" intelektualne środki produkcji - środki będące wytworem ludzkiego umysłu, np.
technologie informatyczne, projekty architektoniczne, dzieła literackie, roboty. W
18
nowoczesnym społeczeństwie zajmują coraz ważniejszą rolę, a nawet mogą się
uniezależnić całkowicie od człowieka (wizja samoreprodukujących się maszyn w
literaturze science - fiction).
" wirtualne środki produkcji - np. oprogramowanie komputerowe służące do pracy
badawczej
" intelektualne środki organizacji pracy - zasady i przepisy regulujące zachowanie się
pracowników w zakładzie pracy, dotyczące praw i obowiązków osób zatrudnionych,
przyjęcia i zwolnienia z pracy, dyscyplinę pracy, itp.
Ciało - bardzo ważny element osobowości pracownika. Badacze zajmujący się socjologiczną
teorią własności zwracają uwagę na fakt, że ciało stanowi prototyp własności. Ciało jest
nierozerwalnie związane z psychiką pracownika. Nie można badać ciała w oddzieleniu od
psychiki. Dlatego też obiektem własności w nowoczesnym rozumieniu tego słowa jest nie tylko
siła fizyczna, ale również duchowe predyspozycje do wykonywania określonej pracy.
31. Ergodynamis
Pojęcie "ergodynamis" znaczy tyle, co siła robocza i określa ogól predyspozycji psychicznych i
fizycznych człowieka, wchodzących w skład osobowości jednostki, które sprawiają, że jest w
stanie wykonywać określoną pracę.
" umiejętności
" poziomu wykształcenia
" zdobytego doświadczenia
" zdrowia fizycznego oraz psychicznego
" wrodzonych uzdolnień
32. Czym jest władza?
Amerykański socjolog Anthony Giddens zauważył, ze sprawowanie władzy może przybrać dwie
różne formy:
" władza sprawowana bez oglądania się na przyzwolenie społeczeństwa - model władzy
charakterystyczny dla społeczeństw rządzonych w sposób totalitarny. Rządzący są w
19
stanie przeforsować swoje idee niezależnie od tego, czy społeczeństwo jest temu
przeciwne czy nie. Za władzą stoi, bowiem rozbudowany aparat represji i siła militarna,
która może być użyta w celu zdławienia sprzeciwu. Władza w tym modelu przenika
prawie wszystkie aspekty życia osobistego obywateli, kontroluje niemal wszystko nie
pozwalając na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Przykładem takiego stylu
sprawowania władzy są dyktatury
" władza stanowiąca autorytet dla obywateli - rządzący zyskują legitymizację wyborców
do jej sprawowania. W przeciwieństwie do władzy opresyjnej, która narzuca swoją wolę
siłą, władza będąca autorytetem poddaje swoje pomysły pod osąd społeczny. Władza -
autorytet jest z charakterystyczna dla społeczeństw demokratycznych
33. Państwo w ujęciu tradycyjnym, a narodowym.
Państwo definiujemy, jako organizm polityczny, który posiada instytucje pozwalające
sprawować władzę nad obywatelami (sektor publiczny, władza ustawodawcza, sądownicza i
wykonawcza), a ta władza jest umocowana prawnie. Państwo posiada własne siły zbrojne, które
mogą interweniować na arenie międzynarodowej lub wewnętrznej, by wymusić określone
ustępstwa ze strony innych państw lub własnych obywateli
Państwa narodowe różnią się od tradycyjnych:
" Posiadaniem jednego odrębnego terytorium, gdzie władza państwowa stanowi
nadrzędny organ ustawodawczy. W społeczeństwach tradycyjnych zakres terytorialny
państwa był nie tak wyraziście określony jak w państwach narodowych, a władza
państwowa nie była tak wszechmocna w podejmowaniu decyzji. Często musiała ulegać
pod presją lokalnych wodzów.
" Posiadaniem obywatelstwa - ludzie mieszkający na danym terytorium posiada
obywatelstwo danego kraju. Obywatele mają pewne prawa i obowiązki wobec
państwowego suwerena, np. młodzi mężczyz
ni obowiązek odbycia służby wojskowej. W
dawnych państwach ludzie żyjący w obrębie danego organizmu państwowego nie mieli
żadnych praw, część społeczeństwa była nawet wykluczona z grona świadomych
obywateli jak np. w Rzeczypospolitej szlacheckiej chłopi nie byli uznawani za część
narodu
20
" Poczucie przynależności do narodu, czyli swoisty nacjonalizm. Ludzie mieszkający na
terenie danego kraju są dumni z faktu przynależności do niego. Każdy kraj ma własną
symbolikę: barwy flagi, godło i hymn, które wzmacniają poczucie dumy u obywateli.
Poczucie przynależności do narodu pojawiło się razem z powstaniem państw
narodowych.
Państwa tradycyjne były to z reguły społeczeństwa feudalne. Proces powstawania państw
narodowych należy szacować na koniec dziewiętnastego wieku. W państwach tradycyjnych
władzę sprawowali cesarze bądz
królowie, natomiast w narodowych prezydenci. Starsze
społeczeństwa nie zyskały sobie nawet miana państwa, znacznie bardziej odpowiednim terminem
byłyby cywilizacje (np. cywilizacja egipska).
34. Poziomy zróżnicowania społecznego.
Ekonomiczno - socjologiczna teoria własności oraz teoria zróżnicowania społecznego dzieli
społeczeństwo na następujące elementy:
" mikro i makroklasy
" mikro i makrostany
" quasi klasy
" quasi stany
" podstany społeczne
Klasa obejmuje szereg jednostek zajmujących w strukturze społecznej tą samą pozycję, ale różną
od zbiorowości osób wchodzących w skład innej klasy. Klasy powstają wskutek nierówności
społecznych powstałych na tle ekonomicznym. Klasa jest podmiotem społecznym, który jest
nieodłącznym elementem ustroju kapitalistycznego. Obecnie można wyróżnić takie klasy jak:
" klasę wyższą
" klasę średnią
" klasę robotniczą
" klasę chłopską
" inteligencję
" klasę czarowników (wyróżnianą jedynie przez Spencera)
21
Klasy dzielą się na makroklasy i mikroklasy.
Makroklasa to klasa składająca się z bardzo wielu jednostek, która silnie oddziaływuje na szanse
życiowe ludzi, w niektórych społeczeństwach (tradycyjnych) jest wręcz niemożliwe przejście z
jednej makroklasy do innej. Makroklasy można podzielić na:
" makroklasę specjalistów ekonomicznych, prawnych i technicznych
" makroklasę robotniczą
" makroklasę chłopską
" makroklasę menagerską
" makroklasę posiadaczy kapitału
Mikroklasą nazywamy część ładów pośredniej i bezpośredniej produkcji towarów. A
adami
produkcji nazywamy zaś sposoby produkcji. Mikroklasy są mniejszymi podmiotami społecznymi
niż makroklasy. W obrębie każdej makroklasy możemy wyróżnić dwie lub więcej, mikroklasy:
1. posiadacze kapitału dzielą się na:
" posiadacze wielkiego kapitału
" posiadacze małego kapitału
2. makroklasa robotnicza dzieli się na:
" robotników sektora państwowego
" robotników sektora prywatnego
" robotników branży przemysłowej
" robotników branży usługowej
" robotników branży rolnej
3. makroklasa managerska dzieli się na:
" managerów pracujących w sektorze państwowym
" managerów pracujących w sektorze prywatnym
Stanem społecznym nazywamy grupę pracowników najemnych, którzy nie otrzymują
ekwiwalentnego wynagrodzenia za swoją pracę. Wynagrodzenie nigdy nie jest adekwatne do
posiadanego przez jednostkę poziomu wykształcenia, predyspozycji, czy wartości jego pracy.
Jest tu obecny pewien poziom dowolności. Jednostki tworzące dany stan społeczny będą tylko
zadowolone z pracy, jeśli będą mieć do niej powołanie, ponieważ nigdy pensja nie wynagrodzi
im włożonego trudu. Podobnie jak w przypadku klas społecznych stany można podzielić na:
22
" makrostany
" mikrostany
Makrostanem nazywamy pewną grupę osób, która zajmuje różną jakościowo pozycję w
strukturze placowo - własnościowej społeczeństwa. Ta struktura ma charakter pozagospodarczy.
Mikrostanem nazywamy grupę osób, z których składa się makrostan. Jest to jednostka
nazewnicza podziału makrostanu. Przykładowo, makrostanem są urzędnicy, którzy dzielą się na:
" mikrostan urzędników skarbowych
" mikrostan urzędników samorządowych
" mikrostan najwyższych urzędników państwowych
" mikrostan parlamentarzystów
" Makrostan wojskowych dzieli się na:
" mikrostan wojsk lotniczych
" mikrostan wojsk lądowych
" mikrostan marynarki wojennej
W obrębie klas i stanów możliwe jest istnienie klas pośrednich tzw. klasostanów. Taką grupę
stanowią przykładowo studenci pracujący, ponieważ student, podobnie jak i lekarz, nauczyciel,
duchowny, dziennikarz należy do kategorii makrostanów.
Quasi stanami nazywamy grupę osób, którzy z pewnych powodów (np. wieku) utracili stale lub
tymczasowo zdolność pracy zarobkowej. Przestali być posiadaczami siły roboczej, dowolnie
sprzedającymi ją na rynku. Ponieważ z pewnych powodów utracili zdolność rozporządzania
swojej siły roboczej nie mogą jej zbywać i na niej zarabiać zarówno, jako współposiadacze
prywatnych środków wytwórczych jak i zbiorowi współposiadacze środków wytwórczych. Do
quasi klas zaliczamy miedzy innymi emerytów, rencistów, niepracujących członków rodzin,
osoby niepełnosprawne, bezrobotnych. Osoby należące do którejś z quasi klas mogą natomiast
rozporządzać czyjąś siła roboczą. Przykładowo, takim współwłaścicielem może być niepracująca
żona wysokiego urzędnika państwowego, który ze swojej pensji ją utrzymuje.
Ostatnią kategorią zróżnicowania społecznego jest podklasa społeczna. Zaliczamy do niej osoby,
które wykonują pracę zarobkowa, funkcjonująca poza prawnym systemem organizacji
społeczeństwa. Są to wszelkiej maści przestępcy. W podklasie można również wyróżnić
mikroklasy oraz makroklasy. Mikroklasą mógłby być przykładowo gang młodzieżowy, a
23
mikrostanem złodzieje samochodów.
35. Kim jest manager?
Managerem nazywamy jednostkę, która piastuje funkcje kierownicze w organie zarządzającym
przedsiębiorstwem. Charakteryzuje się następującymi cechami:
" zarządza pracą innych w przedsiębiorstwie lub jego części
" kieruje poczynaniami pracowników
" nadzoruje środki finansowe
Manager zajmuje się więc jednocześnie zarządzaniem, nadzorowaniem, kierowaniem i kontrolą.
Manager - osoba, która funkcjonuje na najwyższym lub średnim szczeblu zarządzania
przedsiębiorstwem gospodarczym.
"Ojciec" nowoczesnych metod zarządzania Peter Drucker stwierdził, ze manager powinien być
przede wszystkim skutecznym ( w rozumieniu odważnym i nie bojącym się ryzyka) realizatorem
pewnych koncepcji. Samo słowo 'executive" (ang. szef, kierownik) brzmi podobnie jak słowo
"execute" czyli wykonywać. To ostatnie jest bliskoznaczne słowu "skutecznie"
Słowo "executive" wywodzi się z siedemnastowiecznego języka angielskiego i posiada bardzo
wiele znaczeń odnoszących się przede wszystkich do sfery zarządzania i kierowania. Rzeczownik
oznacza prezesa, dyrektora, a w terminie "executive board" radę nadzorczą. W amerykańskim
angielski w terminie "executive office" oznacza naczelnego dyrektora korporacji. Jako
przymiotnik słowo "executive" oznacza kierowniczy, dyrektorski, wykonawczy.
Starszym jeszcze rzeczownikiem niż słowo "executive", bo pochodzącym z piętnastego wieku,
jest słowo "director". Oznacza ono również osobę piastującą najwyższą funkcję kierowniczą w
przedsiębiorstwie, a w terminie "board of directors" oznacza radę nadzorczą firmy.
W średniowieczu również powstał czasownik "conduct", który znaczy to samo, co "executive",
natomiast rzeczownik pochodzący od tego czasownika czyli "conductor" oznacza miedzy innymi
kierownika.
36. Praca kierownicza i jej rola.
Klasa kierownicza jest niezbędnym elementem właściwego funkcjonowania społeczeństwa.
Kierownicy jak sama nazwa wskazują pełnią w przedsiębiorstwie funkcję kierowniczą. Słowo
24
kierownik może być używane zamiennie ze słowem "manager". Kierownictwo zaś jest łącznym
określeniem całej grupy osób zajmującej w przedsiębiorstwie lub innej organizacji funkcje
związane z całym procesem decyzyjnym, począwszy od planowania, poprzez kierowanie,
organizację i nadzór nad pracą podwładnych. Ta kategoria obejmuje również managera.
Najwyższy szczebel w hierarchii klasy kierowniczej zajmuje dyrektor naczelny, który podejmuje
najważniejsze decyzje istotne dla właściwego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Niższe szczeble
kierownicze są mu bezwzględnie podporządkowane.
Można wysnuć analogię między pracą kierownika i dyrygenta, ponieważ:
" ingerencja kierownika w pracę i sam jej rezultat są rozłożone w czasie, tak samo jak
wykonywanie utworu muzycznego
" praca będzie dobrze wykonana, jeśli uprzednio zostanie się dobrze przygotowanym do jej
podjęcia - w orkiestrze jest tak samo
Socjologiczna teoria organizacji i zarządzania wyróżnia trzy poziomy zarządzania:
" najwyższy szczebel zarządzania - dyrektor generalny, zarząd, prezes
" średni szczebel zarządzania - dyrektorzy wydziałów, kierownicy grup zadaniowych
" najniższy szczebel zarządzania - majstrzy na budowach, brygadziści
Obowiązki kierownika obejmują nie tylko planowanie zadań dla zespołu, ale również nadzór nad
ich wykonywaniem. Nadzór wiąże się również z procesem podejmowania ważkich decyzji, ale
nie są one tak istotne jak sam proces planowania pracy innych.
25