Bezpieczeństwo
Lista kontrolna
Pomieszczenia i urządzenia
higieniczno-sanitarne
Pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia odpowiednich warunków higieniczno-sanitar-
nych; w każdym zakładzie podlegają one szczególnym wymaganiom. Znajdująca się poniżej
lista ma pomóc w przeprowadzeniu ich kontroli.
rzedstawiamy Państwu listę kontrolną, dotyczą- do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia
Ryszard Bryła
Pcą wymagań przewidzianych dla pomieszczeń do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży
Wykładowca,
szkoleniowiec,
i urządzeń higieniczno-sanitarnych. Lista ta powinna oraz obuwia roboczego, a także środków ochrony
autor publikacji
umożliwić wyrobienie sobie opinii o stanie ww. po- indywidualnej.
z zakresu BHP.
mieszczeń i urządzeń w konkretnym zakładzie pracy. Przedstawiona tutaj lista kontrolna powinna być
Przez pomieszczenia higieniczno-sanitarne rozu- także przydatna w nauczaniu przedmiotów związanych
mie się: szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natry- z technicznym bezpieczeństwem pracy oraz analizą
skami, toalety, palarnie, jadalnie z wyjątkiem stołó- i oceną zagrożeń w szkołach średnich oraz wyższych,
wek, pomieszczenia do wypoczynku, pomieszczenia o profilu nauczania ukierunkowanym na BHP.
Spełnione
Lp. Opis
Nie
Tak Nie
dotyczy
Przepisy ogólne
1. Czy pomieszczenia higieniczno-sanitarne są ogrzewane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz Polskimi Normami?
2. Czy pomieszczenia są oświetlone zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz Polskimi Normami?
3. Czy pomieszczenia są wentylowane zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi oraz Polskimi Normami?
Czy pomieszczenia higieniczno-sanitarne są tak usytuowane w budynku, by pracownik, wchodząc do nich z ogrzewanego pomieszczenia
4.
pracy, nie przechodził przez pomieszczenia nieogrzewane?
Czy pomieszczenia higieniczno-sanitarne są tak usytuowane, by uniemożliwić pracownikom korzystającym z nich przechodzenie przez po-
5. mieszczenia, w których stosowane są substancje trujące lub materiały zakaz
ne albo wykonywane są prace szczególnie brudzące  jeżeli
nie pracują oni w kontakcie z tymi czynnikami?
Czy wysokość pomieszczeń w świetle nie jest mniejsza niż 2,5 m, a w przypadku usytuowania ich w suterenie, piwnicy lub na poddaszu
6.
wysokość ta nie jest mniejsza niż 2,2 m?
Czy podłoga jest tak wykonana, aby możliwe było łatwe utrzymanie czystości, a ściany pomieszczeń do wysokości co najmniej 2 m są
7.
pokryte materiałami gładkimi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci?
Czy w pomieszczeniach umywalni i natrysków na podłogach wykonanych z materiałów o dużym przewodnictwie ciepła są ułożone, w miej-
8.
scach mycia się, podkładki izolujące  podesty łatwe do utrzymania w czystości?
Czy szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami i toalety są urządzone oddzielnie dla kobiet i mężczyzn  szczególnie w przypadku
9.
zatrudnienia nie mniej niż dziesięciu pracowników na jednej zmianie?
Czy jest zapewniona możliwość osobnego korzystania przez kobiety i mężczyzn z tych samych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych,
10.
zgodnie z przepisami, w przypadku gdy zatrudnia się w zakładzie mniej niż dziesięciu pracowników na jednej zmianie?
Czy w przypadku zatrudniania w zakładzie do dwudziestu pracowników, oprócz umywalek i toalet, zapewnione są także warunki
11.
do higienicznego przechowywania odzieży własnej (domowej), roboczej i ochronnej oraz do higienicznego spożywania posiłków?
Czy jeżeli w zakładzie pracy występują czynniki szkodliwe dla zdrowia i prace brudzące lub szczególne wymagania sanitarne, miejsca do
12.
spożywania posiłków oraz przechowywania odzieży i umywalki znajdują się w różnych pomieszczeniach?
Czy w zakładzie zatrudniającym pracowników niepełnosprawnych dostosowano urządzenia higieniczno-sanitarne oraz dojścia do nich do
13.
potrzeb i możliwości tychże pracowników, wynikających ze zmniejszonej ich sprawności  zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi?
Szatnie  przepisy ogólne
1. Czy szatnie są urządzone w oddzielnych lub wydzielonych pomieszczeniach?
2. Czy pomieszczenia przeznaczone na szatnie są suche?
3. Czy szatnie urządzone w suterenach lub piwnicach mają zapewnione warunki ewakuacji ludzi z tych pomieszczeń?
Czy w szatniach zapewniona jest właściwa wymiana powietrza, a szatnie przeznaczone dla ponad 25 pracowników są dodatkowo wyposa-
4.
żone w wentylację mechaniczną?
5. Czy w szatni są zapewnione miejsca siedzące dla co najmniej 50% zatrudnionych na najliczniejszej zmianie?
Czy szerokość przejść między dwoma rzędami szaf oraz szerokość głównych przejść komunikacyjnych jest nie mniejsza niż 1,5 m, a szero-
6.
kość przejść między rzędami szaf a ścianą jest nie mniejsza niż 1,1 m?
Czy w zespole szatni przeznaczonym dla pracowników zatrudnionych przy pracach powodujących znaczne zabrudzenie odzieży (stwarza-
jące możliwość zanieczyszczenia wnętrza szafy) lub jej zamoczenie oraz dla pracowników, których odzież robocza z uwagi na rodzaj wy-
7.
konywanej pracy musi spełniać szczególne wymagania higieniczno-sanitarne, są pomieszczenia wyposażone w urządzenia do odkażania,
odpylania i suszenia odzieży oraz czyszczenia obuwia  odpowiednio do potrzeb?
28 Promotor 7-8/08
Bezpieczeństwo
Spełnione
Lp. Opis
Nie
Tak Nie
dotyczy
8. Czy na każdego pracownika korzystającego z suszarni przypada co najmniej 0,2 m2 powierzchni podłogi?
9. Czy odpowiednie urządzenia zapewniają oczyszczenie oraz wysuszenie odzieży i obuwia w czasie trwania jednej zmiany roboczej?
Szatnie odzieży własnej pracowników
1. Czy szatnia odzieży własnej pracowników jest wyposażona w szafy przeznaczone do indywidualnego użytku każdego zatrudnionego?
2. Czy w szatni przypada co najmniej 0,3 m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego korzystającego z niej pracownika?
3. Czy szatnia urządzona w formie szatni wieszakowej spełnia wymagania określone przepisami?
4. Czy jest urządzona osobna szatnia dla mężczyzn i osobna dla kobiet w przypadku zatrudnienia pięciu i więcej pracowników na jednej zmianie?
Czy w przypadku zatrudniania mniej niż pięciu pracowników na jednej zmianie, gdy szatnia zgodnie z przepisami może być wspólna dla
5.
mężczyzn i kobiet, są urządzone kabiny do przebierania się?
Szatnie odzieży roboczej i ochronnej
Czy jest urządzona szatnia odzieży roboczej i ochronnej  niezależnie od szatni odzieży własnej  dla pracowników zatrudnionych przy pracach po-
1. wodujących znaczne zabrudzenie odzieży (stwarzające możliwość zanieczyszczenia wnętrza szafy do przechowywania odzieży) lub jej zamoczenie
oraz dla pracowników, których odzież robocza, z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy, musi spełniać szczególne wymagania higieniczno-sanitarne?
2. Czy szatnia jest wyposażona w szafy przeznaczone do indywidualnego użytku każdego zatrudnionego?
3. Czy w szatni odzieży roboczej i ochronnej przypada co najmniej 0,3 m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego korzystającego z niej pracownika?
4. Czy szatnia odzieży roboczej i ochronnej ma bezpośrednie połączenie z umywalnią, natryskami i szatnią odzieży własnej pracowników?
Szatnie podstawowe
Czy szatnia podstawowa, urządzona zamiast osobnych szatni odzieży własnej oraz odzieży roboczej i ochronnej, ma bezpośrednie połącze-
1.
nie z umywalnią?
2. Czy w szatni podstawowej przypada co najmniej 0,5 m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego pracownika korzystającego z niej?
3. Czy szatnia podstawowa jest wyposażona w dwie szafy pojedyncze lub jedną szafę podwójną dla każdego pracownika z niej korzystającego?
Czy jedna szafa pojedyncza lub jedna część szafy podwójnej jest przeznaczona na odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej, a druga
4.
na odzież własną pracowników?
Szatnie przepustowe
Czy szatnia przepustowa jest urządzona zawsze wtedy, gdy pracownicy zatrudnieni są przy pracach związanych ze stosowaniem lub
1. wydzielaniem się substancji trujących, zakaz
nych, promieniotwórczych, drażniących lub uczulających oraz innych substancji o nieprzyjem-
nym zapachu, a także przy pracach pylących, w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub powodujących intensywne brudzenie?
Czy obie części szatni przepustowej, ta przeznaczona na odzież własną pracowników i ta przeznaczona na odzież roboczą oraz środki
2.
ochrony indywidualnej, są wyposażone w szafy wydzielone do osobistego użytku każdego pracownika?
3. Czy w obu częściach szatni przypada co najmniej 0,3 m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego pracownika korzystającego z niej?
4. Czy ruch użytkowników szatni przepustowej pomiędzy obu jej częściami odbywa się wyłącznie przez zespół sanitarny z natryskami?
5. Czy dla pracowników mających kontakt z substancjami trującymi lub zakaz
nymi jest przeznaczona odrębna szatnia przepustowa?
Umywalnie i pomieszczenia z natryskami
Czy w skład zespołu szatni wchodzi umywalnia łatwo dostępna dla zatrudnionych oraz zapewniająca bezkolizyjny ruch pracowników już
1.
umytych i przebranych w odzież własną?
2. Czy umywalnia jest wyposażona w umywalki emaliowane lub wykonane z materiału odpornego na korozję  zgodne z Polską Normą?
3. Czy do umywalek doprowadzona jest woda bieżąca  ciepła i zimna?
Czy szerokość przejścia między umywalkami a ścianą przeciwległą wynosi nie mniej niż 1,3 m, a między dwoma rzędami umywalek  nie
4.
mniej niż 2 m?
Czy na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany w umywalni przypada co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy
5. pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaz
nymi  co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu pracowni-
ków, lecz nie mniej niż jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych?
Czy w przypadku zastosowania umywalek szeregowych do mycia zbiorowego (np. na placach budowy) przypada co najmniej jedno stano-
6.
wisko do mycia (zawór czerpalny wody) na każdych pięciu pracowników jednocześnie zatrudnionych?
Czy na każdych trzydziestu mężczyzn lub na każde dwadzieścia kobiet jednocześnie zatrudnionych przy pracach biurowych lub w warunkach
7.
zbliżonych do tych prac przypada co najmniej jedna umywalka, lecz nie mniej niż jedna umywalka przy mniejszej liczbie zatrudnionych?
Czy dla pracowników narażonych na zabrudzenie nóg przy pracy są zainstalowane w umywalniach brodziki do mycia nóg z doprowadze-
8. niem ciepłej wody  w liczbie co najmniej jeden brodzik na każdych dziesięciu użytkowników (nie dotyczy to pracowników zatrudnionych
przy pracach na otwartej przestrzeni)?
9. Czy w zespole szatni znajdują się pomieszczenia z natryskami, jeśli wymagają tego warunki pracy lub ochrona zdrowia pracowników?
Czy pomieszczenia z natryskami są łatwo dostępne dla zatrudnionych i zapewniają bezkolizyjny ruch pracowników już umytych i ubranych
10.
w odzież własną?
Czy na każdych ośmiu pracowników najliczniejszej zmiany wykonujących prace powodujące zabrudzenie ich ciała przypada co najmniej
11.
jedna kabina natryskowa?
Czy przy pracach związanych ze stosowaniem lub wydzielaniem się substancji trujących, zakaz
nych, promieniotwórczych, drażniących lub
uczulających oraz innych substancji o nieprzyjemnym zapachu, a także przy pracach pylących, w wilgotnym i gorącym mikroklimacie lub
12.
powodujących intensywne brudzenie przypada co najmniej jedna kabina natryskowa na każdych pięciu pracowników, lecz nie mniej niż
jedna przy mniejszej liczbie zatrudnionych?
Czy przy pomieszczeniach z natryskami znajduje się wydzielona kabina z jedną muszlą klozetową na każde dziesięć natrysków,
13.
lecz nie mniej niż jedną?
14. Czy w pomieszczeniach umywalni i w pomieszczeniach z natryskami jest zapewniona odpowiednia wymiana powietrza?
Toalety
1. Czy toalety są zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy (dla pracowników niepełnosprawnych  50 m)?
Czy w przypadku pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni toalety są zlokalizowane w odległości nie większej niż 125 m od
2.
najdalszego stanowiska?
Czy w budynkach toalety są urządzone na każdej kondygnacji (gdy na kondygnacji pracuje mniej niż dziesięć osób, toalety mogą znajdo-
3.
wać się nie dalej niż na sąsiedniej kondygnacji)?
Czy każda toaleta ma wejściowe pomieszczenie izolujące, wyposażone w umywalki z dopływem ciepłej i zimnej wody w liczbie jedna
4.
umywalka na trzy muszle klozetowe lub pisuary, lecz nie mniej niż jedna umywalka?
www.promotor.elamed.pl 29
Bezpieczeństwo
Spełnione
Lp. Opis
Nie
Tak Nie
dotyczy
5. Czy drzwi prowadzące do pomieszczenia izolującego oraz drzwi łączące je z dalszą częścią toalety zamykają się samoczynnie?
6. Czy w pomieszczeniach toalet jest zapewniona odpowiednia wymiana powietrza?
Czy na każdych trzydziestu mężczyzn zatrudnionych na jednej zmianie przypada co najmniej jedna muszla klozetowa i jeden pisuar, lecz
7.
nie mniej niż jedna muszla i jeden pisuar przy mniejszej liczbie zatrudnionych?
Czy na każde dwadzieścia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie przypada jedna muszla klozetowa, lecz nie mniej niż jedna muszla przy
8.
mniejszej liczbie zatrudnionych?
Jadalnie
Czy w zakładzie przestrzegany jest przepis, że pracodawca zatrudniający powyżej dwudziestu pracowników na jednej zmianie ma obowią-
1. zek zapewnienia pracownikom pomieszczenia do spożywania posiłków  jadalni (nie dotyczy to zakładów pracy, w których wykonywane są
prace wyłącznie o charakterze biurowym)?
Czy w zakładzie przestrzegany jest przepis w sprawie zapewnienia jadalni, który dotyczy pracodawców zatrudniających dwudziestu i mniej
2. pracowników, jeżeli narażeni są na kontakt ze środkami chemicznymi lub promieniotwórczymi, materiałami biologicznie zakaz
nymi albo
przy pracach szczególnie brudzących?
3. Czy w jadalni umieszczone są w widocznych miejscach napisy lub znaki informujące o zakazie palenia tytoniu?
Czy w pomieszczeniu jadalni typu I (przeznaczonej do spożywania posiłków własnych) przypada co najmniej 1,1 m2 powierzchni na każde-
4.
go z pracowników jednocześnie spożywających posiłek, a jej powierzchnia nie jest mniejsza niż 8 m2?
5. Czy jadalnia posiada urządzenia do podgrzewania napojów i posiłków?
Czy jadalnia typu II (przeznaczona do spożywania posiłków własnych i wydawania napojów) składa się z dwóch części:
6. jadalni właściwej odpowiadającej wymaganiom jadalni typu I oraz pomieszczeń do przygotowywania, wydawania napojów i zmywania
naczyń stołowych?
Czy jadalnia typu III (przeznaczona do spożywania posiłków profilaktycznych) odpowiada wymaganiom określonym dla jadalni typu II
7.
i posiada węzeł sanitarny dla konsumentów i węzeł sanitarny z szatnią dla pracowników obsługi?
8. Czy dla każdego pracownika spożywającego posiłek w jadalni jest zapewnione indywidualne miejsce siedzące przy stole?
Czy jadalnia jest wyposażona w umywalki z ciepłą bieżącą wodą w liczbie nie mniejszej niż jedna umywalka na dwadzieścia miejsc
9. siedzących w jadalni, lecz nie mniej niż jedna umywalka (przy każdej umywalce powinny znajdować się ręczniki jednorazowe lub powinna
być zainstalowana suszarka do rąk)?
Czy w jadalniach typu I i II lub przy nich znajdują się indywidualne zamykane szafki przeznaczone do przechowywania w higienicznych
10.
warunkach własnego posiłku przez pracownika?
Czy w pomieszczeniu jadalni jest zapewniona odpowiednia wymiana powietrza (średnio powinna ona dawać dwukrotną wymianę powie-
11.
trza w ciągu godziny)?
Czy dla pracowników zatrudnionych przy wykonywaniu prac w kontakcie ze szkodliwymi substancjami albo materiałami zakaz
nymi lub
12.
trującymi są urządzone oddzielnie jadalnie  niedostępne dla innych pracowników?
Pomieszczenia do wypoczynku
Czy zapewnione są łatwo dostępne pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku pracowników, jeżeli wymaga tego ich bezpieczeństwo
i zdrowie, w szczególności gdy: a) wykonywana praca wymaga stosowania indywidualnych środków ochrony układu oddechowego, b) pra-
1. ce okresowe, w szczególności montażowe, konserwacyjne i remontowe, są wykonywane przez pracowników w pomieszczeniach ciasnych
lub niskich, niespełniających odpowiednich wymagań, c) praca wykonywana jest w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowa-
na procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30oC?
Czy pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku są wyposażone w stoły oraz krzesła z oparciami, spełniające wymagania ergonomii
2.
(mogą to być pomieszczenia jadalni, o ile spełniają inne wymagania podane niżej)?
Czy liczba miejsc siedzących nie jest mniejsza niż jedno miejsce na pięciu pracowników korzystających z pomieszczenia, zatrudnionych na
3.
najliczniejszej zmianie, a odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia przeznaczonego do wypoczynku nie przekracza 75 m?
4. Czy pracownicy zatrudnieni w trudnych warunkach mają możliwość umycia ciała?
Czy pomieszczenia przeznaczone do wypoczynku dla pracowników wykonujących prace, o których mowa wyżej, mają zapewnioną przy-
5. najmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny oraz są klimatyzowane (ostatni wymóg nie dotyczy pomieszczeń przeznaczonych
do wypoczynku dla pracowników zatrudnionych w podziemnych zakładach górniczych)?
Czy w zakładzie zatrudniającym na jedną zmianę więcej niż dwadzieścia kobiet w jednym budynku jest urządzone pomieszczenie z miej-
6. scami do wypoczynku w pozycji leżącej dla kobiet w ciąży i karmiących matek  przyjmując co najmniej jedno miejsce na każdych trzysta
kobiet zatrudnionych na jednej zmianie, lecz nie mniej niż jedno miejsce?
7. Czy powierzchnia pomieszczenia, o którym mowa wyżej, nie jest mniejsza niż 8 m2?
Palarnie
Czy palenie tytoniu w zakładzie pracy odbywa się wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) lub w innych
1.
wyodrębnionych miejscach wyposażonych w dostateczną liczbę popielniczek?
Czy palarnie lub miejsca przeznaczone do palenia tytoniu są usytuowane w sposób nienarażający osób niepalących na wdychanie dymu
2.
tytoniowego?
Czy w palarni przypada co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany, z tym jednak, że po-
3.
wierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczonych na palarnie nie jest mniejsza niż 4 m2?
4. Czy w palarni jest zapewniona odpowiednia wymiana powietrza (przynajmniej dziesięciokrotna w ciągu godziny)?
Pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej oraz ochronnej
Jeżeli przeznaczona do prania odzież robocza lub ochronna może stać się powodem skażenia innej odzieży pranej jednocześnie lub jeśli
1. jest ona szczególnie zabrudzona, a także gdy wymagają tego specjalne względy higieny produkcji, to czy w zakładzie pracy jest urządzona
specjalna pralnia odzieży  wyposażona w urządzenia mechaniczne do prania?
Czy przy pralni jest zapewniona możliwość odpylania, dezynfekcji, suszenia odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidual-
2.
nej, a także naprawy odzieży i obuwia roboczego?
Jeżeli w zakładzie odzież pracowników jest narażona na zanieczyszczenie substancjami trującymi, to, czy stosuje się urządzenia służące
3.
do neutralizacji tychże substancji?
Pomieszczenia do ogrzewania się pracowników
Czy przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nieogrzewanych pomieszczeniach zapewnia się pracownikom w pobliżu
1.
miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży?
2. Czy wspomniane wyżej pomieszczenia są zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków?
Czy w pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników jest zapewniona temperatura co najmniej 16�C, a na każdego pracownika najlicz-
3.
niejszej zmiany przypada co najmniej 0,1 m2 powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie jest mniejsza niż 8 m2?
Czy jeżeli ze względu na rodzaje prac wykonywanych na otwartej przestrzeni w okresie zimowym nie jest możliwe zapewnienie pomiesz-
4. czeń, o których mowa wyżej, zapewnia się pracownikom w pobliżu miejsca ich pracy odpowiednio urządzone z
ródła ciepła, przy zachowa-
niu wymagań ochrony przeciwpożarowej?
30 Promotor 7-8/08