© Wydawnictwo UR 2010 PrzeglÄ…d Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego
ISSN 2082-369X
i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie
Rzeszów 2010, 4, 463 472
Tomasz Adamczewski1, Adrianna Grabowska2, Jolanta Kujawa1
Zaburzenia czynnościowe regionu lędz
wiowo-
-miedniczno-biodrowego. Diagnostyka i terapia
1
Z Kliniki Rehabilitacji Medycznej Uniwersytetu Medycznego w A
odzi
2
Z Wojewódzkiego Centrum Ortopedii i Rehabilitacji Narządu Ruchu
im. dr. Z. Radlińskiego, A
ódz

Najczęstszymi problemami czynnościowymi regionu lędz
wiowo-miedniczno-biodrowego sÄ… zabu-
rzenia czynności stawów krzyżowo-biodrowych pod postacią zablokowania. Ten rodzaj dysfunkcji sta-
wów o charakterze hipomobilności jest niekiedy spowodowany urazem sportowym. Innym rodzajem
zaburzenia stawu krzyżowo-biodrowego jest jego nadruchomość, która wymusza odmienne od prawi-
dłowych napięcia czynne i statyczne mięśni tej okolicy.
Ocena zaburzeń czynnościowych tej okolicy jest możliwa za pomocą badania biomechanicznego.
Pomocne w badaniu są różnorodne testy czynnościowe powszechnie wykorzystywane w diagnostyce
fizjoterapeutycznej. Pozwalają one określić rodzaj i charakter tych zaburzeń. Największą wartość dia-
gnostyczną ma pozytywny wynik kilku testów, dlatego powinno się używać w każdym badaniu zestawu
tych samych prób. Do podstawowych testów diagnostycznych należą manewry prowokacyjne oraz testy
czynnościowe.
Terapia zaburzeń czynnościowych polega na wykonaniu odpowiednich technik manualnych ukie-
runkowanych na rodzaj i charakter zaburzeń. Wyróżnia się wśród nich techniki stawowe, mięśniowe
i więzadłowe. Techniki stawowe polegają na przywróceniu zaburzonej ruchomości stawu poprzez od-
tworzenie określonego kierunku ruchu: mobilizacje lub manipulacje. Terapia mięśni polega na przy-
wróceniu równowagi napięć mięśniowych i leczeniu zmian reflektorycznych w mięśniach i powięziach.
Niektóre ze sposobów skutecznej terapii tych zmian to mobilizacje uciskowe, poizometryczna relaksa-
cja mięśni oraz masaż funkcyjny. Natomiast techniki więzadłowe polegają na rozciąganiu więzadeł
w maksymalnych do uzyskania pozycjach oraz na ich mobilizacjach uciskowych.
Słowa kluczowe: zaburzenia czynnościowe, region lędz
wiowo-miedniczno-biodrowy, stawy krzyżowo-
biodrowe
Functional Disturbance in the Ilio-lumbal-hip Joints Region. Diagnosis and Therapy
This kind of dysfunction, the hypomobility, is sometimes caused by sports trauma. Another dysfunc-
tion of the sacroiliac joint is its hypermobility that forces different from normal muscles tension, both
static and active, in this region.
Functional diagnosis of the lumbo-pelvic-iliac region is possible with biomechnical examination.
Various functional tests commonly used in physiotherapeutical diagnosing are helpful in the examina-
463
tion. They enable to determine the type and character of the sacroiliac joints dysfunctions. The most
valuable are positive findings made with a few tests, therefore the same set of tests shoud be used in
each examination. The basic set of tests includes provocative manoeuvers and functional tests.
Therapy of functional dysfunctions consists of apropriate manual techniques that are aimed on the
type and character of the dysfunction. There are distinguished articular, muscular and ligamentous
techniques. The articular techniques restore restricted mobility of the joint by recreating specific
movement direction: mobilisation or manipulation. Muscular therapy consists of muscular tension
redressing and treatment of reflectory changes in muscles and fasciae. Pressure mobilisations, posti-
sometrc relaxation of the muscle and functional massage are counted among the effective methods. The
ligamentous techniques include stretching of the ligaments in the maximally possible positions and
pressure mobilisations of the ligaments). Preliminary results of this study led to opening of doctoral
thesis in our Department of Physiotherapy.
Key words: functional disturbance, ilio-lumbal-hip joints region, iliosacral joints
WST
P
ku, skutkujący przemieszczeniem jednej z kości
tworzącej pierścień miedniczny [7, 8]. Najczęściej
Dolegliwości bólowe okolicy lędz
wiowo-
jest to upadek na miednicę, który zdarza się nader
miedniczno-biodrowej stanowią powód zgłaszania
często w kontaktowych grach zespołowych. Rów-
się pacjentów do lekarza i fizjoterapeuty. Mogą być
nież upadek na stoku narciarskim, szczególnie
spowodowane przez zaburzenia funkcji kręgosłupa
w sytuacjach niewłaściwego wyregulowania wią-
lędz
wiowo-krzyżowego lub rzadziej obręczy mied-
zań narciarskich, zdarzający się osobom niepo-
nicznej [1, 2, 3, 4, 5, 6], które często są skutkiem
dejmujÄ…cym rywalizacji sportowej, wskazywany
urazu doznanego podczas zawodów sportowych lub,
jest jako mechanizm powstawania dysfunkcji
rzadziej, niedoleczonej i odnowionej kontuzji.
stawów krzyżowo-biodrowych o charakterze no-
Najczęstszą dysfunkcją stawów krzyżowo-
życowym zwanym również innominate shear
biodrowych są ich zablokowania. Wielu autorów
dysfunction [7, 8].
wskazuje jako przyczynÄ™ uraz o charakterze upad-
RYC. 1. Dysfunkcja przemieszczenia górnego RYC. 2. Dysfunkcja rotacji przedniej kości miednicznej.
kości miednicznej. Rycina własna na podstawie Rycina własna na podstawie P. E. Greenmana [7]
P. E. Greenmana [7] FIGURE 2. The pelvic bone rotated anteriorly. Illustra-
FIGURE 1. Upslip - superior shear of the pelvic bone. tion based on P.E. Greenman [7]
Illustration based on P.E. Greenman [7]
Innymi rodzajami dysfunkcji stawów krzyżo- Innym rodzajem zaburzenia stawu krzyżo-
wo-biodrowych są te naśladujące poszczególne wo-biodrowego jest jego hipermobilność, która
fazy chodu i są to zaburzenia z grupy dysfunkcji wymusza odmienne od prawidłowych napięcia
biodrowo-krzyżowych [7]. Mogą one prowadzić czynne i statyczne mięśni tej okolicy. Ponieważ
do odruchowych zaburzeń równowagi napięć stawy krzyżowo-biodrowe są łącznikiem mię-
mięśniowych i więzadłowych. dzy miednicą a kręgosłupem, ich zaburzenia
464
wpływają na biomechanikę całego kręgosłupa [2, cji, oraz być wykonane zaraz po niej, w celu oceny
5, 6, 9, 10, 11]. skuteczności [3, 6, 8, 16, 22].
W przypadku zaburzeń czynnościowych na-
Objaw Derbolovskiego  opis wykonania testu
rzÄ…du ruchu dla uzyskania pozytywnego efektu
Pacjent znajduje się w pozycji leżenia tyłem.
terapeutycznego konieczna jest prawidłowa dia-
Badający staje od strony stóp pacjenta chwytając
gnoza biomechaniczna. W tym celu pomocne sÄ…
go za kostki. Poleca pacjentowi wykonanie kilka-
różnorodne testy czynnościowe, zaliczane do
krotnej próby wstania do siadu prostego z rękami
standardowych metod badania fizjoterapeutycz-
złożonymi skrzyżnie na barkach. W tym czasie
nego. Największą wartość diagnostyczną ma po-
obserwuje zachowanie się stóp. W przypadku
zytywny wynik kilku testów, dlatego powinno się
skręcenia miednicy lub zablokowania stawu krzy-
używać w każdym badaniu zestawu tych samych
żowo-biodrowego dochodzi do objawu wysuwa-
prób [2, 3, 4, 6, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18].
nia jednej kończyny dolnej przed drugą po stronie
W pracy omówiono podstawowe testy czyn-
dysfunkcji [8, 20, 21].
nościowe stawów krzyżowo-biodrowych oraz wy-
Objaw mobilności stawów krzyżowo-
brane techniki terapii manualnej znajdujÄ…ce zasto-
biodrowych  opis wykonania testu
sowanie w terapii ich zaburzeń czynnościowych.
Pacjent w pozycji stojącej. Badający układa
kciuki na kolce biodrowe tylne górne. Pacjent wyko-
CZ
ŚĆ 1: DIAGNOSTYKA
nuje naprzemienne ruchy unoszenia kończyn dol-
Testy czynnościowe pozwalają ustalić lokali-
nych ugiętych w stawach kolanowych, co powoduje
zację oraz charakter zaburzeń w stawach. Dzięki
przednią i tylną rotację kości biodrowej. Kciuki oso-
nim można zróżnicować, czy dysfunkcja występu-
by badającej poruszają się za ruchem kości. Po stro-
je w odcinku lędz
wiowym, w stawach krzyżowo-
nie kończyny unoszonej, kciuk osoby badającej opu-
biodrowych, czy też w stawach biodrowych. Po-
ści się i odchyli na zewnątrz. Brak tego ruchu może
zwalają one ustalić również stronę dysfunkcji.
świadczyć o dysfunkcji stawu krzyżowo-biodrowego
Ponadto wskazywać mogą na charakter dysfunkcji:
po stronie kończyny unoszonej o charakterze zablo-
zablokowanie lub nadruchomość stawu krzyżowo-
kowania ruchu [8, 14, 16, 19].
biodrowego [2, 3, 10, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18].
Objaw wyprzedzania Piedellu  opis wykona-
Testem często uważanym za podstawowy prze-
nia testu
siewowy test wskazujący na zaburzenia stawów
Pacjent w pozycji siedzÄ…cej. Stopy oparte o pod-
krzyżowo-biodrowych jest test dystrakcji. Badający,
łoże celem wyłączenia czynności mięśni grupy kul-
krzyżując kończyny górne i blokując je w stawach
szowo-goleniowej. Badający układa kciuki na kolce
łokciowych, opiera ręce na kolcach biodrowych
biodrowe tylne górne pacjenta. Pacjent wykonuje
przednich górnych pacjenta leżącego tyłem. Następ-
skłon tułowia w przód. Osoba przeprowadzająca
nie, przenosząc ciężar ciała na ręce, badający wywie-
test obserwuje ruch kolców. Podczas skłonu
ra nacisk na miednicÄ™ pacjenta w kierunku dobocz-
w warunkach prawidłowych obydwa kolce powin-
nym. Wystąpienie bólu w okolicy krzyżowo-biodro-
ny równomiernie przemieszczać się w kierunku
wej wskazuje na zaburzenia stawu krzyżowo-biodro-
ruchu. W przypadku dodatniego objawu jeden kolec
wego. W celu wykluczenia udziału przejścia lędz
-
wyprzedza w tym ruchu drugi, co świadczy o zabu-
wiowo-krzyżowego w wyzwalaniu dyskomfortu lub
rzeniu statyki miednicy. Najczęstszym powodem jest
bólu należy zapewnić stabilizację odcinka lędz
wio-
skręcenie miednicy lub zablokowanie stawu krzyżo-
wego kręgosłupa w lordozie za pomocą odpowied-
wo-biodrowego po stronie wyprzedzania [7, 14, 19].
niego ułożenia [3, 13, 15, 16].
Powyższy test wykonuje się również w pozycji
Pozytywnymi objawami potwierdzajÄ…cymi
stojącej, celem stwierdzenia czy powstała dysfunk-
zaistniałą dysfunkcję są: objaw Derbolovskiego,
cja jest dysfunkcją krzyżowo-biodrową, czy bio-
objaw mobilności stawów krzyżowo-biodrowych,
drowo-krzyżową. Test ten jest najczęściej wyko-
objaw Lee-Walsh a oraz objaw wyprzedzania 
rzystywanym testem do oceny zaburzeń czynno-
Piedellu. Inny test to objaw Patricka, który uła-
ściowych regionu lędz
wiowo-miedniczno-biodro-
twia różnicowanie dysfunkcji stawu biodrowego
wego. Jest on szczególnie istotny, gdyż przeprowa-
z dysfunkcją stawu krzyżowo-biodrowego [2, 3, 7,
dzany w pozycji siedzÄ…cej i stojÄ…cej pozwala,
8, 14, 16, 18, 19, 20, 21].
oprócz ustalenia strony dysfunkcji, ustalić jej ro-
Podstawowym badaniem ruchomości w przy-
dzaj [7, 19]. Jeśli objaw wyprzedzania jest bardziej
padku zaburzenia funkcji stawu jest badanie tzw.
zauważalny w pozycji siedzącej niż w pozycji sto-
gry stawowej. Badanie to powinno zawsze poprze-
jącej, świadczy to o dysfunkcji krzyżowo-biodro-
dzać terapię w celu określenia charakteru dysfunk-
465
wej. Natomiast gdy objaw wyprzedzania jest bar- rze odpowiednich technik manualnych majÄ…cych
dziej zauważalny w pozycji stojącej niż w pozycji na celu usunięcie powstałych zaburzeń [5 ,6, 10,
siedzącej, świadczy to o dysfunkcji biodrowo- 22, 24, 25]. Można je podzielić na:
krzyżowej [7]. Ta pozornie nieistotna różnica 1. techniki więzadłowe,
w nomenklaturze jest bardzo istotna dla sposobu 2. techniki stawowe,
przeprowadzania terapii. 3. techniki mięśniowe [10].
Jeśli zaburzenie czynności stawu krzyżowo- Ze względu na silną stabilizację więzadłową
biodrowego ma charakter dysfunkcji krzyżowo- tego obszaru, rzeczą bardzo ważną jest dokładna
biodrowej, jego istotą jest przemieszczenie kości diagnoza, pozwalająca określić charakter zabu-
krzyżowej względem obu kości biodrowych. rzenia i wskazać konkretne więzadło/więzadła
W takim przypadku ukierunkowane działania w celu podjęcia ukierunkowanej terapii. Ma ona
terapeutyczne polegają na transpozycji kości najczęściej na celu usunięcie zmian reflektorycz-
krzyżowej [7]. Natomiast gdy dysfunkcja ma cha- nych w postaci miejsc maksymalnej bolesności
rakter biodrowo-krzyżowy, zaburzenie polega na z powodu przeciążeń miednicy. Wykonuje się
przemieszczeniu kości biodrowej względem kości techniki mobilizacji więzadeł poprzez ich rozcią-
krzyżowej oraz kości biodrowej po stronie prze- ganie w maksymalnych do uzyskania pozycjach
ciwnej. Wówczas ukierunkowane działania tera- oraz mobilizacje uciskowe [26]. Terapia więzadeł
peutyczne polegają na transpozycji kości biodro- tego regionu dotyczy najczęściej:
wej, która ulegÅ‚a przemieszczeniu [7]. ·ðwiÄ™zadÅ‚a krzyżowo-guzowego,
·ðwiÄ™zadÅ‚a biodrowo-lÄ™dz
wiowego,
Opis badania ,,gry stawowej stawów
krzyżowo-biodrowych ·ðwiÄ™zadÅ‚a krzyżowo-kolcowego.
Metodyka wykonania ich mobilizacji oparta
Pacjent w pozycji stojÄ…cej. Osoba przeprowa-
jest najczęściej na procedurach terapeutycznych
dzajÄ…ca test stoi za pacjentem, opiera kciuki
zgodnych z koncepcjami J. Cyriax a i R. Maigne a.
o miednicę pacjenta na wysokości kolców bio-
Koncepcja J. Cyriax a proponuje wykonanie
drowych tylnych górnych. Pacjent na przemian
biernego rozciągania więzadeł w określonych
ugina kolana, przenosząc ciężar ciała z jednej
pozycjach ustawienia kończyny dolnej, zapewnia-
kończyny na drugą. Osoba przeprowadzająca test
jÄ…cej maksymalne ich rozciÄ…ganie [26, 27]. Kon-
ocenia ruchomość stawów krzyżowo-biodrowych
cepcja R. Maigne a zakłada możliwość dezakty-
podczas obciążania kończyn [22].
wacji punktów maksymalnej bolesności w ww.
W celu stwierdzenia zmian czynnościowych
więzadłach poprzez manualną mobilizację uci-
narządu ruchu należy przeprowadzić dokładną
skową [26]. Przykłady terapii przedstawiono na
diagnozÄ™ palpacyjnÄ… i biomechanicznÄ…. Pomocne
poniższych rycinach [26].
w ich ustaleniu są różnorodne testy diagnostyczne
Techniki stawowe polegają na przywróceniu
pozwalające stwierdzić rodzaj i charakter dys-
ruchomości stawu poprzez odtworzenie określo-
funkcji, jak również kierunek, jeśli dotyczy ona
nego kierunku ruchu. Wykonuje siÄ™ ukierunkowa-
struktur stawowych.
ne zabiegi manualne, jak mobilizacje i/lub mani-
Terapia w przypadku stawów sprowadza się do
pulacje. StanowiÄ… one rodzaj leczenia biernego
odtworzenia kierunku ruchu zablokowanego bÄ…dz

i mogą być porównywane do ćwiczeń biernych
ograniczonego, poprzez ukierunkowane zabiegi
redresyjnych [22, 24, 25, 26]. Najczęściej są to
mobilizacji lub manipulacji. W przypadku tkanek
procedury lecznicze zgodne z założeniami teore-
miękkich terapia polega na usunięciu zmian reflek-
tycznymi określonych koncepcji terapeutycznych.
torycznych pod postaciÄ… fibromialgii i fascio-
Terapia stawowa zakłada wykonanie mobili-
mialgii, które mogą powodować dolegliwości bó-
zacji w kierunku ograniczenia ruchu, uwzględnia-
lowe. Doskonałym środkiem do osiągnięcia tego
jąc zasadę bezbolesności terapii. Mobilizacje sta-
celu jest poizometryczna relaksacja mięśni i zabiegi
wowe polegajÄ… na odtworzeniu zaburzonego ru-
relaksacji więzadeł.
chu poprzez bierny ruch, który wykonuje terapeu-
ta w celu przemieszczenia powierzchni stawo-
ZABURZENIA CZYNNOÅšCIOWE REGIONU
wych w stosunku do siebie, przy czym ruch przez
L
Dy
WIOWO-MIEDNICZNO-BIODROWEGO.
niego wykonywany jest ruchem wolnym i w pełni
CZ
ŚĆ 2: TERAPIA
akceptowalnym przez pacjenta. Stosuje siÄ™ nie-
Techniki leczenia
kiedy dla poprawy efektywności ich działania
Terapia zaburzeń czynnościowych okolicy lę-
dodatkowÄ… stymulacjÄ™, np. poprzez kontrolÄ™
dz
wiowo-miedniczno-biodrowej polega na dobo-
wzrokowÄ… pacjenta kierunku odtwarzanego ruchu.
466
RYC. 3A. Objaw Derbolovskiego  pozycja początkowa RYC. 3B. Dysfunkcja rotacji przedniej kości miednicznej.
[8, 20, 21] Rycina własna na podstawie P. E. Greenmana [7]
FIGURE 3A. Derbolovsky sign  starting position FIGURE 3B. The pelvic bone rotated anteriorly.
[8, 20, 21] Illustration based on P.E. Greenman [7]
RYC. 4A. Objaw mobilności stawów krzyżowo-biodrowych
RYC. 4B. Objaw mobilności stawów krzyżowo-
 pozycja poczÄ…tkowa [19]
-biodrowych  pozycja ograniczenia ruchomości [19]
FIGURE 4A. Spine test  starting position [19]
FIGURE 4B. Spine test  motion-restricted sacroiliac
joint [19]
RYC. 5A. Objaw wyprzedzania w pozycji siedzÄ…cej 
RYC. 5B. Objaw wyprzedzania w pozycji siedzÄ…cej 
pozycja poczÄ…tkowa [19]
pozycja ograniczenia ruchomości [19]
FIGURE 5A. Sitting flexion test  starting position [19]
FIGURE 5B. Sitting flexion test  motion-restricted
sacroiliac joint [19]
467
RYC. 6B. Objaw wyprzedzania w pozycji stojÄ…cej 
RYC. 6A. Objaw wyprzedzania w pozycji stojÄ…cej  pozycja
pozycja ograniczenia ruchomości [19]
poczÄ…tkowa [19]
FIGURE 6B. Standing flexion test - motion-restricted
FIGURE 6A. Standing flexion test - starting position [19]
sacroiliac joint [19]
RYC. 8. Mobilizacja więzadła krzyżowo-guzowego
po stronie prawej [26]
RYC. 7. Badanie gry stawowej w pozycji stojÄ…cej [22]
FIGURE 8. Mobilisation of the sacrotuberous ligament on
FIGURE 7. Examination of joint play in standing
the right side [26]
position [22]
RYC. 9. Relaksacja więzadła biodrowo-lędz
wiowego po RYC. 10. Relaksacja więzadła krzyżowo-kolcowego
stronie prawej [26] po stronie prawej [26]
FIGURE 9. Relaxation of the iliolumbar ligament on the FIGURE 10. Relaxation of the sacrospinous ligament
right side [26] on the right side [26]
468
RYC. 11. Mobilizacja stawu krzyżowo-biodrowego
RYC. 12. Mobilizacja kości biodrowej w kierunku kau-
po stronie lewej w kierunku rotacji tylnej w przypadku
dalnym w przypadku dysfunkcji górnego ustawienia [7]
rotacji przedniej kości biodrowej [22]
FIGURE 12. Mobilisation of the hip bone in the caudal
FIGURE 11. Mobilisation of the left sacroiliac joint in the
direction in case of superior shear [7]
direction of posterior rotation in case of anterior rotation of
the hip bone [22]
RYC. 13. Mobilizacja kości krzyżowej w przypadku
dysfunkcji ustawienia kości krzyżowej w prawo [22]
RYC. 14. Mobilizacja stawu krzyżowo-biodrowego
FIGURE 13. Mobilisation of the sacrum in case of its
po stronie lewej [26]
right-sided position [22]
FIGURE 14. Mobilisation of the left sacroiliac joint [26]
RYC. 15. Schemat oddziaływania metody Spray & Stretch
wg Travell i Simons na punkty spustowe.
RYC. 16. Poizometryczna relaksacja mięśni kulszowo-
Rycina własna na podstawie [28]
-goleniowych po stronie prawej [29]
FIGURE 15. Diagram how Spray & Stretch by Travell and
FIGURE 16. Postisometric relaxation of the right
Simons method works on trigger points.
hamstrings [29]
Illustration based on [28]
469
RYC. 17A. Punkty spustowe mięśnia półbłoniastego
i półścięgnistego. Rycina własna na podstawie [28]
FIGURE 17A. Trigger points of the semitendinosus and
RYC. 18. Poizometryczna relaksacja mięśnia
semimembranosus. Illustration based on [28]
gruszkowatego po stronie prawej [26]
RYC. 17B. Punkty spustowe mięśnia dwugłowego uda.
FIGURE 18. Postisometric relaxation of the right
Rycina własna na podstawie [28]
piriformis [26]
FIGURE 17B. Trigger points of the biceps femoris.
Illustration based on [28]
RYC. 20. Poizometryczna relaksacja mięśnia
RYC. 19. Punkty spustowe mięśnia gruszkowatego.
czworobocznego lędz
wi po stronie lewej [29]
Rycina własna na podstawie [28]
FIGURE 20. Postisometric relaxation of the left
FIGURE. 19. Trigger points of the piriformis.
quadratus lumborum [29]
Illustration based on [28]
RYC. 21. Punkty spustowe mięśnia czworobocznego lędz
wi: włókna powierzchowne mięśnia - A, włókna głębokie
mięśnia - B i C. Rycina własna na podstawie [28]
FIGURE 21. Trigger points of the quadratus lumborum: superficial fibers - A, deep fibers - B and C.
Illustration based on [28]
470
Innym zabiegiem manualnym wykonywanym również efekt przeciwbólowy i obniżający napię-
w przypadku zaburzeń o charakterze hypomobilno- cie mięśni szkieletowych. Założenia teoretyczne
ści są manipulacje. Zabiegi takie polegają na wy- koncepcji zakładają uzupełnienie powyższej pro-
konaniu szybkiego ruchu uruchamiającego zablo- cedury o rozciąganie mięśni (stretching) [28].
kowany staw, przy czym istotÄ… tego zabiegu jest jak
PODSUMOWANIE
najkrótszy czas czynności uniemożliwiający pa-
cjentowi zareagowanie w jakikolwiek sposób na
W celu stwierdzenia zmian czynnościowych
niÄ… i wykonanie jej w niewielkiej amplitudzie.
narządu ruchu należy przeprowadzić dokładną
Obydwa zabiegi muszą uwzględniać wspo-
diagnozÄ™ palpacyjnÄ… i biomechanicznÄ…. Pomocne
mnianą zasadę bezbolesności zabiegu, muszą być
w ich ustaleniu są różnorodne testy diagnostyczne
w pełni akceptowane przez pacjenta, a zakres
pozwalające stwierdzić rodzaj i charakter dys-
odtwarzanej ruchomości nie może przekraczać
funkcji, jak również kierunek, jeśli dotyczy ona
wartości zakresu fizjologicznego.
struktur stawowych.
Pod pojęciem mobilizacji rozumieć należy
Terapia w przypadku stawów sprowadza się
również zabiegi manualne dotyczące tkanek
do odtworzenia kierunku ruchu zablokowanego
miękkich. Wyróżnić tu można:
bÄ…dz
ograniczonego poprzez ukierunkowane za-
1. mobilizacje uciskowe bolesnych punktów
biegi mobilizacji lub manipulacji. W przypadku
spustowych (trigger points) oraz punktów mak-
tkanek miękkich terapia polega na usunięciu
symalnej bolesności,
zmian reflektorycznych, które mogą powodować
2. mobilizacje nerwów obwodowych i opony
dolegliwości bólowe pod postacią fibromialgii
twardej.
i fasciomialgii. Doskonałym środkiem do osią-
Terapia mięśni polega na przywróceniu rów-
gnięcia tego celu jest poizometryczna relaksacja
nowagi napięć mięśniowych i leczeniu zmian
mięśni, masaż funkcyjny, terapia mięśniowo-
reflektorycznych. Zaburzenia czynności mięśni
powięziowych punktów spustowych (trigger po-
mogą objawiać się przykurczem lub/i podwyższo-
ints) oraz zabiegi relaksacji więzadeł.
nym napięciem spoczynkowym. Jednym ze spo-
sobów ich skutecznej terapii są wspomniane mo- PIŚMIENNICTWO
bilizacje uciskowe, które mają działanie przeciw-
1. Gupta A.D.: Sacroiliac joint pathologies in low back pain.
bólowe. Stosuje się również zabiegi wspomagają-
J Back Musculoskelet Rehabil. 2009; 22(2): 91 7.
ce w postaci znieczulenia miejscowego analgety- 2. Poley R.E., Borchers J.R.: Sacroiliac joint dysfunction:
evaluation and treatment. Phys Sportsmed. 2008 Dec;
kami [28].
36(1): 42 9.
Poizometryczna relaksacja mięśni jest proce-
3. Robinson H.S., Brox J.I., Robinson R., Bjelland E.,
durÄ… terapeutycznÄ… stosowanÄ… powszechnie
Solem S., Telje T.: The reliability of selected motion- and
w przypadku nieutrwalonych przykurczów mięśni
pain provocation tests for the sacroiliac joint. Man Ther.
[29]. Innym zabiegiem stosowanym jako procedu-
2007 Feb; 12(1): 72 9.
ra lecznicza jest masaż funkcyjny, który wpływa 4. Hancock M.J., Maher C.G., Latimer J., Spindler M.F.,
McAuley J.H., Laslett M., Bogduk N.: Systematic review of
na obniżenie podwyższonego napięcia spoczyn-
tests to identify the disc, SIJ or facet joint as the source of
kowego mięśni. Jest połączeniem masażu kla-
low back pain. Eur Spine J. 2007 Oct; 16(10): 1539 50.
sycznego z kinezyterapią, gdyż masaż ten wyko-
5. Foley B.S., Buschbacher R.M.: Sacroiliac joint pain:
nuje siÄ™ przy jednoczesnym ruchu w stawie
anatomy, biomechanics, diagnosis, and treatment. Am J
w obszarze lokalizacji mięśni, które tym stawem
Phys Med Rehabil. 2006 Dec; 85(12): 997 1006.
poruszajÄ… i stabilizujÄ… go. Zabieg polega na od- 6. Fryer G., Morse C.M., Johnson J.C.: Spinal and
sacroiliac assessment and treatment techniques used by
kształcaniu mięśnia przez jego ucisk z jedno-
osteopathic physicians in the United States. Osteopath
czesnym rozciÄ…ganiem poprzez oddalanie przy-
Med Prim Care. 2009 Apr; 14; 3:4.
czepów. Jest to procedura terapeutyczna wg kon-
7. Greenman P.E.: Principles of manual medicine. Williams
cepcji Kaltenborna-Evjentha [22].
& Wilkins, Baltimore, 2003.
Autorzy pracy zwracają również uwagę na
8. Lewit K.: Leczenie manualne zaburzeń czynności narządu
możliwość wykorzystania procedury Spray & ruchu. Wydawnictwo PZWL, Warszawa, 1999.
9. Forst S.L., Wheeler M.T., Fortin J.D., Vilensky J.A.: The
Stretch według metody Travel i Simons. Polega
sacroiliac joint: anatomy, physiology and clinical
ona na obniżeniu pobudliwości mięśniowo-
significance. Pain Physician. 2006 Jan; 9(1): 61 7.
powięziowych punktów spustowych (trigger po-
10. van Wingerden J.P., Vleeming A., Buyruk H.M.,
ints) i punktów maksymalnej bolesności, poprzez
Raissadat K.: Stabilization of the sacroiliac joint in vivo:
miejscowe schłodzenie. Oprócz obniżenia meta-
verification of muscular contribution to force closure of
bolizmu tkankowego tych miejsc, uzyskuje siÄ™ the pelvis. Eur Spine J. 2004 May; 13(3): 199 205.
471
11. Ebraheim N.A., Madsen T.D., Xu R., Mehalik J., 21. Zembaty A.: Kinezyterapia. Tom I i II. Wydawnictwo
Yeasting R.A.: Dynamic changes in the contact area of Kasper, Kielce, 2001.
the sacroiliac joint. Orthopedics. 2003 Jul; 26(7): 711 4. 22. Kaltenborn F.: Kręgosłup badanie manualne i mobi-
12. Rupert M.P., Lee M., Manchikanti L., Datta S., Cohen lizacja. Wydawnictwo Rolewski, Toruń, 1989.
S.P.: Evaluation of sacroiliac joint interventions: a 23. Bronfort G., Haas M., Evans R.L., Bouter L.M.: Efficacy
systematic appraisal of the literature. Pain Physician. of spinal manipulation and mobilization for low back
2009 Mar Apr; 12(2): 399 418. pain and neck pain: a systematic review and best
13. Laslett M., Aprill C.N., McDonald B., Young S.B.: evidence synthesis. Spine J. 2004 May-Jun; 4(3): 335 56.
Diagnosis of sacroiliac joint pain: validity of individual 24. Dar G., Khamis S., Peleg S., Masharawi Y., Steinberg N.,
provocation tests and composites of tests. Man Ther. Peled N., Latimer B., Hershkovitz I.: Sacroiliac joint
2005 Aug; 10(3): 207 18. fusion and the implications for manual therapy diagnosis
14. Arab A.M., Abdollahi I., Joghataei M.T., Golafshani Z., and treatment. Man Ther. 2008 May; 13(2): 155 8.
Kazemnejad A.: Inter- and intra-examiner reliability of 25. Shearar K.A., Colloca C.J., White H.L.: A randomized
single and composites of selected motion palpation and clinical trial of manual versus mechanical force
pain provocation tests for sacroiliac joint. Man Ther. manipulation in the treatment of sacroiliac joint
2009 Apr; 14(2): 213 21. syndrome. J Manipulative Physiol Ther. 2005 Sep; 28(7):
15. Szadek K.M., van der Wurff P., van Tulder M.W., 493 501.
Zuurmond W.W., Perez R.S.: Diagnostic validity of 26. Rakowski A.: Kręgosłup w stresie. GWP, Gdańsk, 1997.
criteria for sacroiliac joint pain: a systematic review. J 27. Cyriax H.J.: Ilustrowany Podręcznik Medycyny
Pain. 2009 Apr; 10(4): 354 68. Ortopedycznej. Wydawnictwo DB Publishing, 2010.
16. van der Wurff P., Hagmeijer R.H., Meyne W.: Clinical tests 28. Travell J.G., Simons D.G.: Myofascial pain and
of the sacroiliac joint. A systematic methodological review. dysfunction the trigger point manual. Williams &
Part 1: Reliability. Man Ther. 2000 Feb; 5(1): 30 6. Wilkins, Baltimore, 1989.
17. Kokmeyer D.J., Van der Wurff P., Aufdemkampe G., 29. Evjenth O., Hamberg J.: Muscle stretching in manual
Fickenscher T.C.: The reliability of multitest regimens therapy. A clinical manual. Volume II. Alfta Rehab.,
with sacroiliac pain provocation tests. J Manipulative Sweden, 1997.
Physiol Ther. 2002 Jan; 25(1): 42 8.
18. Gnat R., Saulicz E., Biały M., Kłaptocz P.: Does Pelvic
Tomasz Adamczewski
Asymmetry always Mean Pathology? Analysis of
Klinika Rehabilitacji Medycznej, II Katedra
Mechanical Factors Leading to the Asymmetry. J Hum
Rehabilitacji UM A
odzi, Wojewódzkie
Kinemat. 2009 ; 21: 23 35.
Centrum Ortopedii i Rehabilitacji NarzÄ…du
19. Buckup K.: Clinical Tests for the Musculoskeletal
Ruchu im. dr. Z. Radlińskiego
System. Thieme Stuttgart, New York 2004.
91-002 A
ódz
, ul. Drewnowska 75
20. Nowotny A., Saulicz E.: Niektóre zaburzenia statyki ciała
[e-mail]
i ich korekcja. Wydawnictwo AWF Katowice, Katowice,
1996.
472