PRAWO PODATKOWE
Borska Patrycja
Dudzińska Justyna
Grupa V
BIBLIOGRAFIA
1. Dolata S.: Podstawy wiedzy o polskim systemie
podatkowym. Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2009
2. Janik Ewa: Zarys prawa finansowego dla ekonomistów.
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach 2012
3. Prawo finansowe. Red. R. Mastalski, E. Fojcik-
Mastalska, Wolters Kluwer Polska, Warszawa 2011
4. www.sejm.gov.pl
2
AKTY PRAWNE
Część ogólna:
Òð Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
Òð Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z
2005 r. Nr 8, poz. 60 z poz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym (Dz.U. z
2011 r. Nr 41, poz. 213)
Òð Ustawa z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzÄ™dach i izbach skarbowych
(Dz.U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1267 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 13 paz
dziernika 1995 r. o zasadach ewidencji i
identyfikacji podatników i płatników (Dz.U. z 2004 r. Nr 269, poz.
2681 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 28 wrzeÅ›nia 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz.U. z
2011 r. Nr 41, poz. 214 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postÄ™powaniu egzekucyjnym w
administracji (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 z póz
n. zm.)
3
Część szczegółowa:
Òð Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z
2011 r. Nr 108, poz. 626 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób
fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczaÅ‚towanym podatku
dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby
fizyczne (Dz.U. z 1998 r. Nr 144, poz. 930 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób
prawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o podatku leśnym (Dz.U. z
2002 r. Nr 200, poz. 1682 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 9 wrzeÅ›nia 2000 r. o podatku od czynnoÅ›ci
cywilnoprawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z
2009 r. Nr 201, poz. 1540 z póz
n. zm.)
4
Òð Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i
darowizn (Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 93 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usÅ‚ug
(Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z
2006 r. Nr 136, poz. 969 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku tonażowym (Dz.U.
z 2006 r. Nr 183, poz. 1353 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 16 listopada 2006 r. o opÅ‚acie skarbowej (Dz.U. z
2006 r. Nr 225, poz. 1635 z póz
n. zm.)
Òð Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opÅ‚atach
lokalnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 z póz
n. zm.)
5
Prawo podatkowe jest dziedzinÄ… prawa bardzo
młodą, aczkolwiek z wieloletnimi tradycjami.
Podatki przez wieki rozwijały się, kształtowały i
zmieniały. Podejście do podatków jest bardzo
sceptyczne - sÄ… akceptowane przez ludzi lecz nie
są przez nich lubiane. Zależność ta wynika z wielu
powodów, z których najważniejsza polega na tym,
że podatki w istotnej mierze decydują o zakresie
zasobności portfeli osób fizycznych oraz o sytuacji
finansowej podmiotów gospodarczych.
6
PRAWO PODATKOWE
Ogół przepisów regulujących zasady powstawania,
ustalania i wygasania zobowiązań podatkowych oraz
obowiązki podatników, płatników i inkasentów
poszczególnych podatków.
Prawo podatkowe stanowi także o obowiązujących
procedurach, które winny być przestrzegane przez organy
podatkowe oraz strony w trakcie postępowania
podatkowego i wykonywania innych czynności
zmierzających do ustalenia prawidłowej wysokości
zobowiÄ…zania podatkowego i skutecznego poboru podatku.
Prawo podatkowe jest jedną z podgałęzi prawa
finansowego.
7
USTAWA PODATKOWA
Ustawa nakładająca podatek i określająca
wymienione w art. 217 Konstytucji RP elementy
konstrukcyjne podatku tj. podmiot, przedmiot
opodatkowania, stawki podatkowe, zasady
przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii
podmiotów zwolnionych od podatków.
Ustawa podatkowa jest wyrazem tego, że w
demokratycznym państwie prawnym ingerencja w
prawa obywatela musi mieć konstytucyjną
legitymacjÄ™ i formÄ™ ustawy
8
CZYM JEST PODATEK?
Zgodnie z art. 6 Ordynacji podatkowej -
podatkiem jest publicznoprawne, nieodpłatne,
przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie
pieniężne na rzecz Skarbu Państwa,
województwa, powiatu lub gminy, wynikające z
ustawy podatkowej.
9
KIM JEST PODATNIK?
Podatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna
lub jednostka organizacyjna niemajÄ…ca
osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw
podatkowych obowiÄ…zkowi podatkowemu
(Ordynacja podatkowa art. 7 ż 1)
Ustawy podatkowe mogą ustanawiać
podatnikami inne podmioty niż wymienione wyżej
(Ordynacja podatkowa art. 7 ż 2)
10
KONSTRUKCJA PRAWNA PODATKÓW
W każdym podatku wskazać można określone, stale
występujące elementy, składające się na instytucję
prawną podatku. Podatek ma swoją wewnętrzną
strukturę, na którą składają się jego elementy
techniczne. Nazywane sÄ… one elementami
konstrukcji podatku i sÄ… to: podmioty podatku,
przedmioty podatku, podstawa opodatkowania,
stawki podatkowe. Spośród innych, najczęściej
spotykanych elementów konstrukcji podatku
wymienić należy ulgi i zwolnienia podatkowe, a także
terminy i sposoby zapłaty podatku
11
12
FUNKCJE PODATKOWE
Zadania realizowane przez system podatkowy
powszechnie określane są mianem funkcji.
W zależności od składających się na budowę
systemu podatkowego elementów czyli rodzajów
podatków i stosowanych technik podatkowych,
możliwe jest osiąganie różnych celów poprzez
wybór poszczególnych funkcji podatkowych.
13
Powszechnie wyróżnia się trzy podstawowe funkcje
podatkowe:
Òð stabilizacyjnÄ…,
Òð alokacyjnÄ…
Òð redystrybucyjnÄ…
jednak autorzy różnych książek w ramach funkcji
pozafiskalnych wyróżniają jeszcze funkcję:
Òð informacyjnÄ…,
Òð stymulacyjnÄ…,
Òð spoÅ‚ecznÄ…,
Òð politycznÄ….
14
RODZAJE PODATKÓW
1. podatek dochodowy od osób fizycznych - Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2012 r. poz. 361 z póz
n. zm.)
2. podatek dochodowy od osób prawnych - Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku
dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397 z póz
n. zm.)
3. podatek od spadków i darowizn - Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od
spadków i darowizn (Dz.U. z 2009 r. Nr 93, poz. 93 z póz
n. zm.)
4. podatek od czynności cywilnoprawnych - Ustawa z dnia 9 września 2000 r. o
podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z póz
n.
zm.)
5. podatek rolny - Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. z 2006
r. Nr 136, poz. 969 z póz
n. zm.)
6. podatek leśny - Ustawa z dnia 30 paz
dziernika 2002 r. o podatku leśnym (Dz.U. z
2002 r. Nr 200, poz. 1682 z póz
n. zm.)
15
7. podatek od nieruchomości - Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 r. o
podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz. 613 z
póz
n. zm.)
8. podatek od środków transportowych  Ustawa z dnia 12 stycznia
1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 95, poz.
613 z póz
n. zm.)
9. podatek tonażowy - Ustawa z dnia 24 sierpnia 2006 r. o podatku
tonażowym (Dz.U. z 2006 r. Nr 183, poz. 1353 z póz
n. zm.)
10. podatki od towarów i usług VAT - Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o
podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z póz
n.
zm.)
11. podatek akcyzowy - Ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku
akcyzowym (Dz.U. z 2011 r. Nr 108, poz. 626 z póz
n. zm.)
12. podatek od gier hazardowych i zakładów wzajemnych  Ustawa z dnia
19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 201,
poz. 1540 z póz
n. zm.)
16
GRANICE OPODATKOWANIA
Punktem wyjścia polityki podatkowej powinno być właściwe
ustalenie istoty ekonomicznej podatku.
Granic opodatkowania należy szukać w efektywności gospodarki.
Granicą powinno być zachowanie sprawności gospodarczej,
rozpatrywanej zarówno w stosunku do całej gospodarki jak i do
poszczególnych podatników.
Przekroczenie granicy opodatkowania oznacza fiskalizm
(nadmierne opodatkowanie), a głównym jej powodem jest
nieracjonalność.
Granicą ekonomiczną (absolutną) jest wielkość dochodu
narodowego. Udział podatków w podziale dochodu narodowego
powinien być elastyczny i zależny od stanu koniunktury
gospodarczej (automatyczne stabilizatory).
17
Kryterium Smitha. Opodatkowanie nie powinno naruszać
kapitału, tj. opodatkowanie nie powinno przekraczać takiego
poziomu obciążeń, aby dochód, zysk czy majątek nie były
wystarczajÄ…cym z
ródłem do uiszczenia podatków.
Kryterium Laffera (Swifta). Jeśli wpływy podatków są mniejsze
od zaplanowanych, to oznacza to zbyt wysokÄ… stawkÄ™. GranicÄ…
opodatkowania, w danym podatku, będzie stawka, przy której
wpływy podatkowe przestają rosnąć.
Kryterium sprawiedliwości poziomej. Jeżeli takie same zjawiska
będące elementem oceny zdolności płatniczej są traktowane
podatkowo niejednakowo, to oznacza to przekroczenia granic
opodatkowania, gdyż narusza zasady racjonalnego systemu
podatkowego (np. dochód rolnika ze sprzedaży zboża jest
wielokrotnie niżej opodatkowany niż tak samo wysoki dochód
emeryta).
18
SYSTEM PRAWA PODATKOWEGO
Analizując podatki w sposób całościowy  z
punktu widzenia politycznego, gospodarczego i
prawnego  należy mówić o systemie
podatkowym. Jest to pojęcie wiążące się z
generalnymi założeniami opodatkowania.
Natomiast gdy przedmiotem rozważań jest
miejsce prawa podatkowego w obowiÄ…zujÄ…cym
porzÄ…dku prawnym oraz jego struktura
wewnętrzna, właściwe jest posługiwanie się
określeniem  system prawa podatkowego
19
Cele opodatkowania znajdują swój normatywny wyraz w
systemie prawa podatkowego. Na system ten składają się
normy odnoszone do wszystkich podatków oraz normy
tworzące konstrukcje poszczególnych podatków.
Normy te, zawarte w określonych aktach prawnych tworzą
ogólne i szczegółowe prawo podatkowe.
O zaliczeniu normy do ogólnego lub szczegółowego prawa
podatkowego przesÄ…dza zakres regulacji.
Jeżeli zatem dana norma zamieszczona jest w akcie
prawnym obejmujÄ…cym swym zakresem regulacji wszystkie
podatki, należy ją zaliczyć do ogólnego prawa podatkowego.
Natomiast normę regulującą podobną problematykę ujętą w
akcie zawierającym konstrukcję konkretnego podatku należy
zaliczyć do szczegółowego prawa podatkowego.
20
Ogólne prawo podatkowe:
Òð to odnoszÄ…ca siÄ™ do caÅ‚ego systemu prawa podatkowego
materia zobowiązań podatkowych oraz postępowania
podatkowego
Òð może być skodyfikowane w jednym akcie prawnym
Òð przepisy materialnoprawne i proceduralne sÄ… niejednokrotnie
powiązane ze sobą i wzajemnie od siebie uzależnione w taki
sposób, że ich rozdzielenie może powodować trudności w
stosowaniu prawa
Òð w polskim systemie dominuje dwuetapowy model stosowania
prawa:
o I etap  samoobliczanie podatkowe dokonywane przez podatników
lub płatników
o II etap  następuje gdy organ podatkowy kwestionuje prawidłowość
samoobliczenia podatku i dokonuje wymiaru kontrolnego
21
Szczegółowe prawo podatkowe:
Òð przepisy ustaw powinny w sposób wyraz
ny ustalać,
kto płaci podatek, jakie zjawiska życia społecznego
podlegają opodatkowaniu i w jakiej wysokości
płacony ma być podatek
Òð podstawowy znaczenie z punktu widzenia konstrukcji
prawnej podatku majÄ… jego podmiot, przedmiot,
podstawa opodatkowania, stawka podatkowa, a także
ulgi i zwolnienia podatkowe
Òð ustawy regulujÄ…ce poszczególne podatki tworzÄ…
strukturę wewnętrzną prawa podatkowego
22
y
RÓDA
A PRAWA PODATKOWEGO
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
2. Ustawa
3. Podustawowe akty prawne
4. Prawo międzynarodowe
5. Prawo Unijne
23
1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Jest aktem prawnym stojÄ…cym na czele hierarchii
z
ródeł prawa podatkowego w którym znajdują się
prawne podstawy opodatkowania.
Cały system prawa musi być zgodny z Konstytucją.
24
2. Ustawa
Drugim obok Konstytucji RP podstawowym
z
ródłem prawa podatkowego jest ustawa.
Ujęty w ustawie podatkowoprawny stan
faktyczny wyznacza granice ingerencji
państwa w sferę majątkową podmiotu
opodatkowanego.
25
3. Podustawowe akty prawne
Tworzenie podustawowych aktów prawnych jako
aktów wykonawczych ma charakter uzupełniający
w stosunku do tworzenia ustaw i jest przez nie
zdeterminowane.
W polskim systemie prawa podatkowego
podstawowe akty prawne mogą być wydawane
przez organy władzy wykonawczej  Radę
Ministrów i poszczególnych ministrów  w formie
rozporządzeń oraz przez organy samorządu
terytorialnego w postaci aktów prawa miejscowego
obowiązujących na obszarze działania tych
organów (art. 92 i 94 Konstytucji RP)
26
4. Prawo międzynarodowe
Zgodnie z art. 91 Konstytucji RP ratyfikowana
umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w
Dzienniku Ustaw stanowi część krajowego
porządku prawnego i jest bezpośrednio
stosowana, chyba że jej stosowanie jest
uzależnione od wydania ustawy.
Można przyjąć, że umowy uzupełniają normy
wewnętrznego prawa podatkowego.
27
5. Prawo unijne
Tworzy autonomiczny porzÄ…dek prawny na
rzecz, którego Polska zgodnie z art. 90 ust. 1
Konstytucji RP, ograniczyła swoją
suwerenność, przekazując Unii Europejskiej
kompetencje władzy państwowej w niektórych
sprawach.
Nastąpiło to w formie umowy
międzynarodowej, jaką jest powoływany
wcześniej traktat akcesyjny, którego stronami
są Polska oraz państwa członkowskie Unii.
28
ZASADY PODATKOWE
Zasady podatkowe - zestaw zaleceń
formułowanych przez teorię ekonomii i finansów
pod adresem państwa,
tzn. parlamentu, rzÄ…du, partii politycznych itp.
Wykształciły się one na skutek historycznego
rozwoju państwa, budżetu i podatków.
Pierwsze zasady podatkowe zostały stworzone
w drugiej połowie XVIII w. przez Adama Smitha,
a w ich skład wchodziły cztery podstawowe
kanony: równość, pewność, dogodność, taniość.
29
Òð równość - opodatkowanie powinno być
proporcjonalne do zdolności podatkowej płatnika,
Òð pewność - termin pÅ‚atnoÅ›ci, sposób zapÅ‚aty oraz
suma, jaką należy zapłacić powinny być jasne
i zrozumiałe dla podatnika,
Òð dogodność - respektowanie interesu podatnika
w trakcie poboru podatków, tak aby podatnikowi było
jak najdogodniej go zapłacić w możliwie najmniej
uciążliwy sposób,
Òð taniość wymiaru i poboru - polega na tym, aby koszty
poboru podatków utrzymać na możliwie najniższym
poziomie. Taniość poboru ma zagwarantować
możliwą w danych warunkach maksymalizację
dochodów podatkowych poprzez ograniczenie
wydatków na utrzymanie administracji skarbowej.
30
 W XIX w. zasady podatkowe zostały rozszerzone
i uporządkowane przez Adolpha Wagnera, który
sformułował:
Òð zasady fiskalne, oznaczajÄ…ce wydajność,
elastyczność i stałość podatków,
Òð zasady ekonomiczne, zabezpieczajÄ…ce
nienaruszalność majątku podatników-
wysokość podatku nie może zmniejszać
majątku podatnika. Podatek powinien być
pokrywany z dochodów bieżących,
Òð zasady sprawiedliwoÅ›ci, gwarantujÄ…ce
powszechność, równość opodatkowania
i zdolność dochodową,
Òð zasady techniczne, oznaczajÄ…ce pewność,
dogodność, taniość.
31
POST
POWANIE PODATKOWE
Postępowanie podatkowe  to procedura mająca na
celu urzeczywistnienie (realizacjÄ™) praw
i obowiązków wynikających z materialnego prawa
podatkowego, uregulowana w ordynacji
podatkowej.
32
Wartością nadrzędną w tym postępowaniu jest
ochrona podatnika, w zwiÄ…zku z czym powinno
być ono prowadzone w sposób budzący
zaufanie do organów podatkowych, które
zobowiązane są udzielać niezbędnych
informacji i wyjaśnień o przepisach prawa
podatkowego, pozostajÄ…cych w zwiÄ…zku
z przedmiotem danego postępowania. Poza tym
powinny one działać szybko i wnikliwie,
posługując się możliwie najprostszymi środkami
prowadzącymi do załatwienia sprawy,
i podejmować wszelkie niezbędne działania
w celu wyjaśnienia stanu faktycznego.
33
Obliczenie wysokości podatku może być
dokonywane przez podatnika lub płatnika,
natomiast pobór  przez płatnika. Ich czynności
zwiÄ…zane z wymiarem i wykonaniem
zobowiÄ…zania podatkowego odbywajÄ… siÄ™ poza
organem podatkowym. Rola tego organu
ogranicza się do pozyskiwania określonych
danych, czyli deklaracji potwierdzajÄ…cych
zaistnienie i wartościowe ujęcie stanu
faktycznego powodujÄ…cego powstanie
obowiÄ…zku i zobowiÄ…zania podatkowego.
Tego typu działania określane są mianem
postępowania wstępnego (przygotowawczego).
34
Postępowanie wstępne wszczynane jest na
ogół na wniosek podatnika (lub innego
podmiotu będącego stroną), a jego
przedmiotem są najczęściej instytucje prawa
materialnego, o których zastosowanie ubiega
sie podatnik (np. ulgi w spłacie zobowiązań
podatkowych, potrącenie zobowiązań
podatkowych, stwierdzenie nadpłaty).
Prowadzone jest w znaczeniu ścisłym
(jurysdykcyjnym ) uregulowanym w dziale
IV ordynacji podatkowej.
35
Etapy postępowania podatkowego
Procedurę podatkową podzielić możemy na
kilka faz. SÄ… to:
Òð postÄ™powanie wyjaÅ›niajÄ…ce,
Òð ustalenie obowiÄ…zku podatkowego,
Òð wydanie decyzji dotyczÄ…cej zobowiÄ…zania
podatkowego,
Òð postÄ™powanie odwoÅ‚awcze.
36
ORGANY PODATKOWE
Organy podatkowe reprezentujÄ… zwiÄ…zek
publicznoprawny (Skarb Państwa lub
Jednostki SamorzÄ…du Terytorialnego).
w zakresie przysługujących mu należności
(podatków, opłat oraz innych
niepodatkowych należności), w tym przede
wszystkim dysponujÄ… uprawnieniami
organów podatkowych.
37
Zgodnie z treścią przepisu art. 13 o.p. organem
podatkowym jest stosownie do swojej właściwości:
Òð naczelnik urzÄ™du skarbowego,
Òð naczelnik urzÄ™du celnego,
Òð wójt,
Òð burmistrz (prezydent miasta),
Òð starosta albo marszaÅ‚ek województwa (jako organ
pierwszej instancji),
Òð dyrektor izby skarbowej,
38
Òð dyrektor izby celnej (jako organ odwoÅ‚awczy
odpowiednio od decyzji naczelnika urzędu
skarbowego lub naczelnika urzędu celnego, organ
pierwszej instancji, na podstawie odrębnych
przepisów, organ odwoławczy od decyzji wójta,
burmistrza, prezydenta miasta, starosty albo
marszałka województwa),
Òð szczególnÄ… pozycjÄ™ jako organ podatkowy zajmuje
minister właściwy do spraw finansów publicznych,
na którym dodatkowo spoczywa szczególny
obowiązek polegający na sprawowaniu ogólnego
nadzoru w sprawach podatkowych.
39
Organy podatkowe działają zgodnie ze swoją
właściwością.
Właściwość organów podatkowych  jest to
zdolność prawna organu podatkowego do
prowadzenia określonego rodzaju spraw
dotyczących zobowiązań podatkowcyh lub innych
spraw normowanych przepisami prawa
podatkowego.
40
 Przepisy ordynacji podatkowej regulują przesłanki
określające właściwość:
Òð wÅ‚aÅ›ciwość rzeczowa  zdolność organu do
prowadzenia określonej kategorii spraw. Zakres tej
właściwości został ustalony w ustawach regulujących
poszcególne poadtki,
Òð wÅ‚aÅ›ciwość instancyjna  zdolność organu
podatkowego do rozstrzygania spraw podatkowych
w pierwszej lub drugiej instancji,
Òð wÅ‚aÅ›ciwość miejscowa - zdolność prawna do
prowadzenia konkretnej kategorii spraw na obszarze
określonej jednostki podziału terytorialnego kraju,
Òð wÅ‚aÅ›ciwość delegacyjna  zwiÄ…zana z sytuacjÄ…, kiedy
jeden organ podatkowy przekazuje innemu organowi
podatkowemu prowadzenie sprawy lub czynności
procesowej w konkretnej sprawie (np. w zwiÄ…zku
z wyłączeniem organu podatkowego).
41
Zakres kompetencji poszczególnych organów
podatkowych
Zakres działania naczelników urzędów skarbowych:
Òð Ustalanie lub okreÅ›lanie i pobór podatków oraz
niepodatkowych należności budżetowych,
Òð rejestrowanie podatników oraz przyjmowanie deklaracji
podatkowych,
Òð wykonywanie kontroli podatkowej, podziaÅ‚
i przekazywanie, na zasadach określonych w odrębnych
przepisach, dochodów budżetowych między budżetem
państwa i budżetami gmin,
Òð wykonywanie egzekucij administracyjnej należnoÅ›ci
pieniężnych, współpraca z szefem Krajowego Centrum
Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do
realizacji jego zadań ustawowych oraz wykonywanie
innych zadań określonych w odrębnych przepisach.
42
Zakres działania dyrektorów izb skarbowych:
Òð Nadzór nad urzÄ™dami skarbowymi,
Òð rozsrzyganie w drugiej instancji w sprawach
należących w pierwszej instancji do urzędów
skarbowych,
Òð ustalanie i udzielanie oraz analizowanie
prawidłowości wykorzystania dotacji
przedmiotowych dla przedsiębiorców w zakresie
określonym przez ministra finansów,
Òð wykonywanie innych zadaÅ„ okreÅ›lonych
w odrębnych przepisach.
43
Zakres zadań naczelnika urzędu celnego:
Òð Wymiar, pobór i kontrola podatku akcyzowego oraz
podatku od gier,
Òð dokonywanie wymiaru i poboru podatku od
towarów i usług z tytułu importu towarów.
Zakres zadań dyrektora izby celnej:
Òð Sprawowanie nadzoru nad dziaÅ‚alnoÅ›ciÄ…
naczelników urzędów celnych,
Òð rozstrzyganie w drugiej instancji w sprawach
należących w pierwszej instancji do naczelników
urzędów celnych oraz rozstrzyganie w pierwszej
instancji w sprawach określonych w przepisach
odrębnych.
44
Zgodnie z zakresem działań ministra właściwego do
spraw finansów publicznych jest on:
Òð organem podatkowym pierwszej instancji
w sprawach stwierdzenia nieważności decyzji,
wnowienia postępowania, zmiany lub uchylenia
decyzji lub stwierdzenia jej wygaśnięcia,
Òð organem odwoÅ‚awczym od decyzji wydanych w tych
sprawach, organem właściwym w sprawach
porozumień dotyczących istalenia cen
transakcyjnych, w sprawach interpretacji przepisów
prawa podatkowego, w sprawach informacji
przekazywanych przez banki i spółdzielcze kasy
oszczędnościowo-kredytowe o założonych i
zlikwidowanych rachunkach bankowych zwiÄ…zanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej.
45
PRZEBIEG POST
POWANIA PODATKOWEGO
1. Strona w postępowaniu podatkowym
Postępowanie podatkowe prowadzone jest przez organ podatkowy
wobec strony (stron.)
Strona  to podmiot, którego sytucji prawnej postępowanie dotyczy
i którego sytuacja prawna zostanie uregulowana w drodze
rozstrzygnięć podejmowanych w toku postępowania i w związku
z jego zakończeniem.
Zgodnie z art. 133 ż 1 o.p stroną w postępowaniu podatkowym jest
podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny oraz osoba trzecia,
która z uwagi na swój interes prawny żąda czynności organu
podatkowego, do której czynność organu podatkowego się
odnosi lub której interesu prawnego działanie organu
podatkowego dotyczy.
46
2. Wszczęcie postępowania
Postępowanie podatkowe wszczynane jest z urzędu lub
na wniosek strony.
Òð WszczÄ™cie z urzÄ™du  nastÄ™puje w drodze postanowienia
wydawanego przez organ podatkowy, dniem wszczęcia jest
dzień doręczenia postanowienia stronie. Stosowane jest,
gdy organ podatkowy uznaje za celowÄ… lub koniecznÄ…
ingerencjÄ™ w sytuacjÄ™ prawnÄ… strony.
Òð WszczÄ™cie na postÄ™powania na wniosek strony  nastÄ™puje
z dniem doręczenia żądania (wniosku) strony organowi
podatkowemu, chyba że zostało wydane postanowienie
o odmowie wszczęcia postępowania.
47
3. Aspekty formalne postępowania
Òð Sposób dokonywania dorÄ™czeÅ„ pism wysyÅ‚anych przez organy
podatkowe  pisma doręcza się za pośrednicwetm poczty,
pracowników organu podatkowego, innych osób uprawnionych
(art. 144 o.p.) lub na wniosek strony drogÄ… elektornicznÄ….,
Òð Odbiór pisma nastÄ™puje za pokwitowaniem (art. 144 i 149 o.p.),
Òð SzczególnÄ… postaciÄ… pisma jest wezwanie. Treść wezwania musi
określać formę i cel zadośćuczynienia wezwaniu,
Òð KażdÄ… czynność wykonywanÄ… w trakcie postÄ™powania organ
podatkowy zobowiązany jest udokumentować protokołem lub w
inny sposób utrwalić na piśmie (art. 172 o.p.),
Òð Strona ma prawo wglÄ…du w akta sprawy na każdym etapie
postępowania, a także po jego zakończeniu,
Òð Organ podatkowy podejmuje rostrzygniÄ™cia w formie
postanowień.
48
4. Dowody w postępowaniu podatkowym
Za dowód w postępowaniu podatkowym  może służyć
wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy,
a nie jest sprzeczne z prawem (art. 180 ż 1 o.p.).
Zaliczyć do nich można:
Òð ksiÄ™gi podatkowe,
Òð deklaracje zÅ‚ożone przez stronÄ™,
Òð informacje podatkowe,
Òð metariaÅ‚y zgromadzone w toku czynnoÅ›ci sprawdzajÄ…cych.
49
Księgi podatkowe
Księgami podatkowymi są zgodnie z art. 3 pkt 4 o.p.,
Òð ksiÄ™gi rachunkowe,
Òð podatkowe ksiÄ™gi przychodów i rochodów,
Òð ewidencje i rejestry.
Dane pochodzące z ksiąg służą określeniu podstawy
opodatkowania lub innych elementów wpływających na
wymiar podatku związanego z działalnością gospodarczą.
50
Deklaracje podatkowe
Deklaracje podatkowe (art. 3 pkt 5 o.p.)  sÄ… deklaracje,
zeznania, wykazy i informacje, do których składania
zobowiązani są na postawie przepisów prawa podatkowego,
podatnicy, płatnicy i inkasencji. Deklaracje obejmują dane
przydatne lub niezbędne do dokonania prawidłowego
wymiaru podatku. Złożone deklaracje można korygować
przez złożenie nowej deklaracji o innej treści, jednak nie w
czasie trwania postępowania podatkowego lub kontroli
podatkowej albo skarbowej obejmujÄ…cej deklarowane
zobowiÄ…zanie podatkowe (art. 81 i 81b o.p.).
Deklaracja stanowi dowód w postępowaniu podatkowym,
gdy na jej podstawie wszczyna się postępowanie w sprawie
ustalenia wysokości zobowiązania podatkowego .
51
Oszacowanie podstawy opodatkowania
To nominalnie instytucja prawa materialnego uregulowana
w art. 23 o.p., która polega na odwołaniu się do ustaleń
niemieszczÄ…cych siÄ™ w zestawie standardowo
wykorzystywanych środków dowodowych. Oszacowanie
dokonywane jest w sytuacji, gdy brakuje dowodów
pozwalających na określenie podstawy opodatkowania
w wysokości rzeczywiście zaistniałej. Najczęstszym
powodem oszacowania jest zakwestionowanie ksiÄ…g
podatkowych i niemożność ich wykorzystania w procesie
wymiarowym. Oszacowanie podstwy opodatkowania
stanowi składnik wymiarowego postępowania podatkowego,
a jego efekty ujomowane sÄ… jako element wymiaru podatku,
w tym w decyzji kończącej postępowanie.
52
5. Decyzja
Postępowanie podatkowe powinno być zakończone jak najszybciej,
ale nie póz
niej niż w ciągu miesiąca,
a w sprawach skomplikowanych  dwóch miesięcy
(art. 139 ż 1 i 2 o.p.).
Postępowanie kończy się, co do zasady decyzją rostrzygającą
sprawę co do istoty (art. 207 o.p.). Składniki decyzji wymienia
art. 210 ż 1 o.p. Którymi są uzasadnienie faktyczne i prawne.
Òð Uzasadnienie faktyczne  odnosi siÄ™ do zakresu i przebiegu
postępowania dowodoweg. Ma określić które dowody i dlaczego
wykorzystano a którym odmówiono wiarygodności.
Òð Uzasadnienie prawne - natomiast ma za zadanie wskazać, które i
dlaczego przepisy zastosowano do danego stanu faktycznego a
które nie miały zastosowania.
Decyzja jest doręczana stronie (stronom) i od tego dnia wiąże strony
oraz organ podatkowy.
(art. 210 ż 5 o.p.).
53
6. Odwołanie i postępowanie odwoławcze
Od decyzji podatkowej wydanej w pierwszej instancji przysługuje
odwołanie do organu wyższego stopnia (art. 220 o.p.).
Odwołanie powinno zawierać m.in. sprecyzowane żądanie (np.
uchylenie decyzji w całości), zarzuty przeciw decyzji oraz
argumenty na ich poparcie (art. 222 o.p.).
W postępowaniu odwoławczym można wyróżnić trzy stadia:
Òð stadium wstÄ™pne - przedmiotem jest badanie dopuszczalnoÅ›ci
odwołania, organ sprawdza czy odwołanie zostało wniesione w
terminie i czy jest ono dopuszczalne,
Òð stadium rozpoznawcze - przedmiotem jest powtórne rozpoznanie
sprawy, organ ma za zadanie przeprowadzenie postępowania
wyjaśniającego zmierzającego do ustalenia wszystkich istotnych
okoliczności sprawy, oraz do zbadania zasadności żądań i
zarzutów przedstawionych w odwołaniu,
Òð stadium orzecznicze - majÄ…ce na celu podjÄ™cie ostatecznego
rozstrzygnięcia sprawy.
.
54
7. Tryby wzruszenia decyzji ostateczych
Decyzje ostatczne mogą być wzruszane w trybie:
Òð wznowienia postÄ™powania,
Òð stwierdzenia nieważnoÅ›ci decyzji,
Òð uchylenia lub zmiany decyzji ostatcznej,
Òð wygaÅ›niÄ™cia decyzji.
55
8. Postanowienia szczególne:
Porozumienia w sprawie cen transakcyjnych
Porozumienia służą uzgodnieniu cen stosowanych przez
podmioty powiÄ…zane w rozumieniu ustaw o podatkach
dochodowych. Porozumienia mogą dotyczyć dwóch
lub więcej podatników, w tym zagranicznych
powiÄ…zanych z krajowym (art. 20a i 20b o.p.).
Organem właściwym w tych sprawach jest minister
finansów. Z wnioskiem wystepuje podmiot krajowy,
na podstawie jego propozycji wielkości uzgadnianych
cen, popartych wskazaniem metody zawierane jest
porozumienie. Określa ono m.in. wielkość i sposób
kalkulacji cen, a także okres swojego zobowiązania.
Ustalenia te są wiążące dla podatników i organów
podatkowych.
56
Interpretacje indywdualne
Wydanie indywidualnych interpretacji prawa podatkowego
ma na celu wyjaśnienie wątpliwości
dotyczÄ…cychstosowania tego prawa w konretnych
przypadkach. Z wnioskiem występuje osoba
zainteresowana, którą mogą być podatnik, płatnik,
inkasent, następca prawny, osoba trzecia. Wniosek
musi zawierać dokładny opis stanu faktycznego oraz
własne stanowisko wnioskodawcy. (art. 14b ż 3 o.p.).
Wnioski kieruje się do upoważnionych do
rozpoznawania tych spraw dyrektorów izb skarbowych.
Interpretacja zawiera prawnÄ… ocenÄ™ przedstawionego
problemu dokonanÄ… pryzmat stanowiska
wnioskodawcy. Powinna zostać wydana w terminie do
trzech miesięcy (art. 14o o.p.).
Od wydanej interpretacji przysługuje skarga do sądu
administracyjnego.
57
Wymiana interpretacji z innymi państwami
Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami
służy zapobieganiu uchylenia się od opodatkowania
od czynności zdarzeń transgranicznych na obszarze
Unii Europejskiej.
Wymiana informacji obejmuje występowanie o takie
informacje do władz innych państw oraz udzielanie
informacji na wniosek władz państw obcych.
58
Wydawanie zaświadczeń
Na żądanie osób mających w tym interes prawny organy
podatkowe wydają zaświadczenia dotyczące urzędowego
potwierdzenia faktów lub stanu prawnego odnoszącego się
do tych osób, istniejącego w dniu wydania zaświadczenia,
a wynikajÄ…cego z danych posiadanych przez ten organ (art.
306a ż 1 o.p.). Zaświadczenie może dotyczyć:
Òð Niezalegania w podatkach bÄ…dz
wysokości zaległości
podatkowej,
Òð wysokoÅ›ci znanych organowi zobowiÄ…zaÅ„ podatkowych
spadkodawcy,
Òð wysokoÅ›ci zalegÅ‚oÅ›ci podatkowych zbywajÄ…cego,
Òð wysokoÅ›ci dochodu lub obrotu, miejsca zamieszkania lub
siedziby.
Zaświadczenie powinno być wydane niezwłocznie, nie póz
niej
niż w ciągu siedmiu dni (art 306a ż 5 i 6 o.p.).
59
CZYNNOÅšCI SPRAWDZAJ
CE
Są rodzajem postępowania o charakterze kontrolnym. Ich zasadniczym
celem sÄ…:
Òð Sprawdzenie terminowoÅ›ci skÅ‚adania deklaracji oraz wpÅ‚acania
zadeklarowanych podatków, w tym również pozbieranych przez
płatników oraz inkasentów,
Òð stwierdzenie formalnej poprawnoÅ›ci tychże deklaracji oraz ustalenie
stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia zgodności z
przedstawionymi dokumentami (art. 272 o.p.).
Procedura czynności sprawdzających pozwala na ujawnienie oraz
skorygowanie mniej znaczących formalnych wad deklaracji składanych
przez zobowiązane do tego podmioty bez konieczności przeprowadzenia
pełnego postępowania podatkowego zakończonego wydaniem decyzji.
Czynności sprawdzające, przeprowadza organ podatkowy pierwszej
instancji (art. 272 o.p.), dotyczą one wszystkich podmiotów zobowiązanych
do składania deklaracji podatkowych. Obejmują podatników, płatników i
inkasentów. Pojedmowane są wyłącznie z urzędu, nieznana jest długość
ich trwania. Ustawodawca nie precyzuje również formy udekumentowania
rozpoczęcia oraz zakończenia czynności sprawdzających.
W ramach czynności sprawdzających organ podatkowy weryfikuje przede
wszystkim to, w jaki sposób podatnik, płatnik czy inkasent wywiązuje się z
obowiązków wynikajacych z przepisów prawa podatkowego.
60
Òð CzynnoÅ›ci sprawdzajÄ…ce sensu stricto  majÄ…ce na celu
weryfikację terminowości składania deklaracji oraz wpłacania
zadeklarowanych podatków, w tym również pobieranych przez
płatników oraz inkasentów oraz poprawności formalnej
składanych deklaracji.
Òð CzynnoÅ›ci sprawdzajÄ…ce sensu largo  ich celem jest ustalenie
stanu faktycznego w zakresie niezbędnym do stwierdzenia
zgodności z przedstawionymi dokumentami.
Badanie formalnej poprawności dokumentów, jakimi są deklaracje
 ma na celu sprawdzenie czy dokument został sporządzony
zgodnie z ustalonymi wymogami, a jeżeli takie wymagania
wynikają z przepisów prawa, w szczególności z prawa
podatkowego, czy nie zawiera błędów lub oczywistych omyłek .
Jako błędy o charakterze formalnym w ramach czynności
sprawdzających klasyfikowane są m.in. : błędy rachunkowe
(zaokrąglenia wartości, błędy arytmetyczne), wypełnienie
niewłaściwych rubryk deklaracji, pominięcie pozycji deklaracji,
błędne podliczenie kolumn czy zastosowanie błędnego
formularza.
61
W przypadku gdy w ramach czynności sprawdzających organ
podatkowy ujawni poważniejsze uchybienia ze strony
podmiotów zobowiązanych do złożenia deklaracji, może
wezwać je do złożenia wyjaśnień. W ramach czynności
sprawdzających organ podatkowy może także weryfikować
prawidłowość korzystania przez podatnika z przysługujących
mu ulg podatkowych jak również za zgodą podatnika może
dokonać oględzin lokalu mieszkalnego jeżeli jest to niezbędne
do zweryfikowania zgodności stanu faktycznego z danymi
wynikającymi ze złożonej przez podatnika deklaracji oraz
dokumentów potwierdzających poniesienie wydatków na cele
mieszkaniowe. Możliwa jest również kontrola krzyżowa zgodnie
z którą organy podatkowe mogą zażądać od kontahentów
podatnika wykonujących działalność gospodarczą
przedstawienia dokumentów w zakresie objętym kontrolą
u podatnika w celu sprawdzenia ich prawidłowości i rzetelności
(art. 274c o.p.).
62
KONIEC
63