Świetlik łąkowy (Euphrasia rostkoviana Hayne) – gatunek rośliny jednorocznej należący według systemu Reveala do rodziny zarazowatych (Orobanchaceae). W innych systematykach zaliczany jest do rodziny trędownikowatych. Inna nazwa zwyczajowa: świetlik lekarski, nazwy ludowe: ptasie oczka, złodziej mleczny. Występuje na całym obszarze Europy, w Polsce jest rośliną pospolitą.

Łodyga-Sztywna, mało rozgałęziona, osiąga wysokość do 30 cm.

Liście-Ulistnienie naprzeciwległe. Liście zazwyczaj równomiernie pokrywające łodygę, kształt blaszki liściowej - jajowaty, brzeg ząbkowany. Wszystkie pokryte gruczołowymi włos

kami.

Kwiaty-Grzbieciste o 4-ząbkowym, zrosłodziałkowym i gruczołowato owłosionym kielichu. Kwiaty są małe, białe, fioletowo żyłkowane, z żółtą plamką na dolnej wardze. Górna warga korony jest dużo mniejsza od dolnej i nieco sklepiona. Wewnątrz korony pojedynczy słupek ze znamieniem wystającym poza gardziel i 4 dwusilne, przyrośnięte do korony pręciki o pylnikach pod górną wargą. Pylniki posiadają cienkie wyrostki, owad dostając się do nektaru potrąca je i obsypany zostaje pyłkiem.

Owoce-Gładkie, błyszczące, czerwonobrunatne nasiona w kształcie czółenek osadzone są po dwa w jajowatej torebce. Jedna roślina wydaje ok. 1000 nasion.

Kłącze-Krótkie, jakby ucięte.

Jest półpasożytem, z korzeni innych roślin za pomocą ssawek pobiera wodę wraz z solami mineralnymi. Kwitnie od czerwca do października, jest owadopylny lub samopylny.

Występuje na łąkach, pastwiskach, torfowiskach, na obrzeżach lasów, w zaroślach, nad rowami. Lubi wilgotną, lekko bagienną glebę.

Tworzy mieszańce z świetlikiem wyprężonym i ś. zwartym.

Roślina lecznicza - świetlik był stosowany do celów medycznych od bardzo dawna, uważano go za ziele uzdrawiające oczy.

Surowiec zielarski: ziele świetlika (Herba Euphrasiae).

Skład chemiczny: ziele zawiera glikozyd — aukubinę, garbniki, kwasy fenolowe, olejek eteryczny, pochodne kumaryny, sole mineralne szczególnie dużo związków miedzi i manganu.iele świetlika Herba Euphrasiae dopuszczone jest do stosowania w lecznictwie i do obrotu handlowego w aptekach. Wywiera działanie przeciwzapalne, przeciwwysiękowe, przeciwhistaminowe, bakteriobójcze (na gronkowce i paciorkowce), hipotensyjne, odtruwające, ściągające, wzmacniające ogólnie, przeciwbólowe, spazmolityczne, osłaniające, przeciwastmatyczne, przeciwtrądzikowe i pobudzające wydzielanie soku żołądkowego.

Ważniejsze składniki świetlika:Glikozyd irydoidowy: aukubina 0,05%, katalpol,Glikozyd flawonoidowy podobny do genkwaniny,Eukowozyd – fenylopropanoidowy glikozyd,Flawonoidy – rutyna, izokwercytryna,Garbniki – ok. 12%,Olejek eteryczny 0,2%,Żywice,Kwas kawowy,

Kwas chlorogenowy,Kwas ferulowy,Kwas cynamonowy,Mangan,Miedź,Krzem,Kumaryny,

Działanie: używa się go do alergicznych i bakteryjnych zapaleń spojówek. Kwasy zawarte w świetliku mają cechy przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Uszczelniają naczynia krwionośne oczu, zapobiegają także krwawieniom z naczyń siatkówki. Świetlik może być stosowany w zapaleniach spojówek oczu i brzegów powiek, w wiosennym zapaleniu spojówek, przypadkach jęczmieni, a także w przypadkach zmęczenia oczu pracą przy sztucznym świetle, czy długim oglądaniem telewizji. Jest on również cenny dla ludzi, których oczy są nadwrażliwe na promienie słoneczne. Może być polecany do przemywania oczu w przypadkach katarów przebiegających z ostrym łzawieniem. Powinni o nim pamiętać ludzie narażeni na pyły i dymy przemysłowe. Ekstrakt ze świetlika lekarskiego jest wykorzystywany również w homeopatii. Kompozycja składników niektórych z homeopatycznych kropli ocznych jest zbliżona do naturalnego płynu łzowego. W ich skład wchodzi świetlik i nagietek lekarski, starzec popielaty oraz związki mineralne. Zapewniają one optymalny poziom nawilżenia gałki ocznej i łagodzą podrażnienia. Wyciąg ze świetlika lekarskiego przynosi ulgę osobom cierpiącym na zespół suchego oka, którego przyczyną jest niewystarczające pokrycie rogówki i spojówki tzw. „filmem łzowym”. Odwar z ziela świetlika może być stosowany wewnętrznie w chorobach żołądka i wątroby, w zaburzeniach trawienia i w kolce żółciowej, u ludzi z obniżonym ciśnieniem tętniczym. Medycyna ludowa polecała stosowanie świetlika przy bólach głowy i bezsenności. Świetlik lekarski jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym. Wchodzi on w skład preparatów przeznaczonych do pielęgnacji i demakijażu skóry wokół oczu. Wraz z innymi wyciągami roślinnymi ma działanie przeciwzapalne, likwiduje obrzęki, łagodzi oznaki zmęczenia i stresu. Picie naparu ze świetlika łąkowego dwa razy dziennie wpływa na poprawę sprawności narządu wzroku i ostrości widzenia oraz przynosi ulgę zmęczonym oczom.

Zbiór i suszenie: ziele ścina się poniżej rozgałęzienia łodygi, tj. bez najniższej części, zwykle bezlistnej lub o zbrunatniałych liściach. Ziele zbiera się w czasie suchej pogody i po obeschnięciu rosy. Suszy się je w suszarniach naturalnych przy dużym przewiewie, a przy niesprzyjającej pogodzie, w temperaturze podwyższonej do 40°C. Surowiec rozkłada się cienką warstwą. Jeden kg suszu otrzymuje się z około 3,5 kg ziela świeżego. Surowiec powinien składać się z ulistnionych pędów z kwiatami. Nie może zawierać bezlistnych łodyg, pędów z korzeniami i innych roślin. Wysuszony powinien mieć naturalną barwę i wilgotność do 11%. Okulistyczne działanie świetlika ustaje po roku od zebrania ziela.

Napar z ziela świetlika (1 łyżka ziela na 1 szklankę wrzącej wody) można pić 2-3 razy dziennie po 100-150 ml przez 1-2 miesiące. Świetlik należy do ziół odtruwających organizm. Wykazuje synergizm z mydlnicą, bluszczykiem kurdybankiem, pokrzywą, połonicznikiem, hakoroślą i rdestami. W leczeniu chorób oczu (stany zapalne) warto kojarzyć świetlik z zastrzykami Fibs oraz Biostymina. Świetlik używa się wówczas doustnie i zewnętrznie (okłady), natomiast Biostyminę i Fibs podaje się domięśniowo (FIBS i Biostyminę można mieszać w strzykawce), początkowo 1 raz w tygodniu przez 5 tygodni, potem 1 raz w miesiącu przez 12-18 miesięcy.