Anatomia, Układ Nerwowy – wykład 23 marca.

UKŁAD NERWOWY: (podział topograficzny)

• Ośrodkowy Układ Nerwowy

  - mózgowie:

  * kresomózgowie

  * pień mózgu

  - międzymózgowie

  - śródmózgowie

  - tyłomózgowie – tyłomózgowie wtórne (móżdżek i most) i rdzeń przedłużony

  - rdzeń kręgowy

• Obwodowy Układ nerwowy

  - 12 par nerwów czaszkowych

  - 31 par nerwów rdzeniowych (ponieważ unerwiają zarówno prawą, jak i lewą część organizmu)

UKŁAD NERWOWY: (podział czynnościowy)

• SOMATYCZNY:

  * układ piramidowy – ruchy świadome, zależne od naszej woli

* układ pozapiramidowy – niezależne od naszej woli

• AUTONOMICZNY:

  * układ współczulny – sympatyczny

  * przywspółczulny – parasympatyczny

Podstawowa jednostka – NEURON – ciało nerwowe i wypustki: AKSON (neuryt) – wypustka dośrodkowa (przewodzi impulsy z zewnątrz do ciała) oraz DENDRYT – wypustki odśrodkowe – ze środka do wewnątrz.

OD AKSONU DO DENDRYTU – impuls.

Akson: osłonka/bezosłonkowy

osłonka mielinowa/Schwanna

OŚRODKOWY UKŁAD NERWOWY

Mózgowie:

• masa: średnio ok 1300 g (1100-2000)

• masa mózgowia: człowiek 43, makak 8, kot 4

• przewaga masy kresomózgowia nad masą pnia mózgu oraz przewaga masy istoty szarej płaszcza mózgu nad istota szara jader mózgu

Największe pofałdowanie płaszcza

bardzo dobrze rozwinięty płat czołowy (%powierzchni zajmowanej przez płat czołowy: człowiek 30%, małpy 8-12%

czy stopień inteligencji człowieka jest wprost proporcjonalny do masy mózgowia? Na pewno nie.

Masa mózgowia w przebiegu ontogenezy:

1 rż. - ok. 500G

6 – ok 800G

20 – masa ostateczna

w miarę starzenia – zmniejszanie masy mózgowia o 10-35% i wzrost objętości komór mózgu

Mózg:

• kora mózgu

• zakręt

• bruzda

• szczelina podłużna mózgu

• bruzda boczna

im bardziej pofałdowana kora mózgowa, tym większa inteligencja – chyba ci się wszystkie faldy mózgowe wyprostowały :D

Części mózgowia:

• kresomózgowie

• międzymózgowie

• sródmózgowie

• rdzeniomózgowie

Kresomózgowie: - największa powierzchnia mózgowia

• parzyste: płaszcz, jadro podstawne, istota biała półkul, komory boczne (obie półkule oddzielone szczelina podłużna mózgu)

• nieparzyste: ciało modzelowate, spoidło dziobowe, przegroda przezroczysta sklepienie, blaszka krańcowa

Płaszcz mózgu: - największa część kresomózgowia

• kora mózgu - największa część płaszcza, grubość 1,5-5 m; 6 warstw komórek

• wyspa – część płaszcza położona w bruździe bocznej

• hipokamp – część wpuklona do rogu dolnego komory bocznej, odpowiedzialna za uczenie się, pamięć, emocje i zapamiętywanie

• węchomózgowie – występuje na powierzchni przyśrodkowej i dolnej półkuli w (bruździe bocznej ?)

Warstwy kory mózgowej:

• drobinowa

• ziarnista wewnętrzna

• piramidalna zewnętrzna

• ziarnista zewnętrzna

• zwojowa lub piramidalna wewnętrzna

• wielokształtna

Komórki piramidalne kory mózgu

Bruzdy i zakręty kory mózgu:

• bruzda środkowa (Rolanda)

• bruzda boczna (Sylwiusza)

Kora mózgu: 4 płaty

• potyliczny

• skroniowy

• ciemieniowy

• czołowy

W obrębie półkul mózgowych skupiska komórek nerwowych – jadra kresomózgowia, podstawne.

Rdzeń: wewnątrz biała, na zewnątrz szara

• wypustki ist.białej – kom.nerwowe posiadają osłonkę mielinowa

• wypustki biegnące w tym samym kierunku noszą nazwę DROGI NERWOWEJ

Drogi nerwowe:

• kojarzeniowe – zespalają różne części płaszcza tej samej komórki (asocjacyjne)

• spoidłowe – łącza struktury odrębnych półkul (komisuralne)

• rzutowe – wstępujące i zstępujące; zespalają płaszcz ze strukturami niżej położonymi, np.polozonymi w pniu mózgu w rdzeniu przedłużonym (projekcyjne)

Okolice: - rysunek był

• wzrokowa: cz potyliczna

• słuchowa: cz skroniowa

• czuciowa:

• ośr czuciowy mowy

• ... ect

Międzymózgowie:

• nadwzgórze

• wzgórze

• zawzgórze

• podwzgórze

Wzgórze wraz z zawzgórzem – jest ośrodkiem przekaźnikowym dla wszystkich dróg czuciowych z wyjątkiem drogi węchowej

W zawzgórzu znajdują się podkorowe ośrodki wzroku i słuchu.

Do nadwzgórza zaliczamy: szyszynkę, gruczoł ondokrynny, wydzielający MELATONINĘ.

W podzwgórzu zlokalizowane są ośrodki: pokarmowy (głodu i sytości), pragnienia, agresji i ucieczki, termoregulacji i ośrodek rozrodczy.

Śródmózgowie: rola jest silnie zredukowana u ssaków, główna funkcja: obecność w nim tzw. JĄDER RUCHOWYCH: trzeciego okoruchowego i czwartego bloczkowego.

Pień mózgu: na całej powierzchni pnia mózgu, a wiec w obrębie rdzenia przedłużonego, śródmózgowia a także międzymózgowia znajdują się dyfuzyjnie rozrzucone komórki, tworzące jednorodną siec komórek, nazywane UKLADEM/TWOREM siatkowatym

Twór siatkowaty:

• pod jego kontrolą znajduje się/pozostaje aktywność Ośrodkowego Układu Nerwowego łącznie ze stanem snu i czuwania

• ponadto jest bardzo wrażliwy na środki psychotropowe, nasenne i narkotyczne (osoby na naćpanym tworze siatkowatym. :P)

Twór siatkowaty: mieszczą się tam ośrodki regulujące oddychanie, ciśnienie krwi, częstosc akcji serca.

Śródmózgowie:

• konary mózgu

• wodociąg sródmózgowia

• pokrywa sródmózgowia

Tyłomózgowie:

• tyłomózgowie wtórne: mózdzek, most

• rdzeń przedłużony

Most wyraźnie odgraniczony od sąsiednich części mózgu.

Razem z rdzeniem przedłużonym wspólnie kontrolują oddychanie.

Rdzeń przedlużony bez wyraźnej granicy łączy się z rdzeniem kręgowym.

• W rdzeniu przedlużonym są ośrodki: odruchowe (ssanie, żucie, połykanie, wymioty, kichanie, kaszel, mruganie powiek).

• Reguluje również oddychanie i czynność serca

W tylnej części mózgowia tuż za pniem mózgu występuje MÓŻDŻEK.

• jest miniaturka mózgu, bo tak jak mózgowie ma 2 półkule (móżdżku), łączy je ROBAK

• móżdżek otoczony na zewnątrz istotą szara (kora móżdżku), wewnątrz natomiast znajduje się istota biała.

• w istocie białej móżdzku: skupienia istoty szarej zwanej JĄDRAMI MÓŻDŻKU

Mózgowie: silnie unaczynione i unerwione

Obrazowanie mózgu:

• tomografia komputerowa (tk) – promienie Roentgena, wykrywanie guzów i narośli w mózgu, obrazuje obraz całościowy (lol).

• tomografia emisyjna (te) – świadczy o obszarach największej aktywności, radioaktywny znacznik wskazuje obszary o różnej aktywności.

• rezonans magnetyczny (rm) – tak jakbyśmy byli pilotami samolotu i patrzymy na zaśnieżony dach :) RM plastruje śnieg na kawałki z wyróżnieniem odpowiednich warstw.

• angiogram mózgu – ocenia w jakim stopniu są nasze naczynia w mózgu, czy nie są rozszerzone żylne i tętnicze, przy ocenie tętniaków mózgu.

RDZEN KREGOWY

• 8 par nerwów szyjnych

• 12 piersiowych

• 5 par lędźwiowych

• 5 par krzyżowych

• 1-3 ogonowe

Usytuowany w kanale kręgowym, jeśli dochodzi do urazu kręgosłupa, dochodzi do przerwania nerwów.

Nie ma możliwości zrekonstruowania nerwów.

Jeśli dochodzi do wypadku i przerwania ciągłosci partii nerwów – trwale inwalidztwo lub smierć. Ona apeluje do naszego rozsądku :P

Rdzeń kręgowy – budowa na odwrót:

• wewnątrz istota szara

• na zewnątrz biała

Motylek (istota szara) ma rogi przednie, boczne, tylne

• przednie: komórki ruchowe

• boczne: rdzeniowy ośrodek współczulny

• tylne: komórki czuciowe

Opony mózgowo rdzeniowe: otaczają rdzeń i mózgowie

od dolu:

• opona twarda

• opona pajęczynówkowa (pajęczynówka)

• przestrzeń podpajęczynówkowa – tam: płyn mózgowo-rdzeniowy

• opona miękka – przylega do mózgowia

Płyn mózgowo-rdzeniowy:

• ochrona OUN

• regulacja wewnątrzczaszkowych stosunków objetościowo-ciśnieniowych

• ochrona przed zbyt dużym naciskiem mózgowia na naczynia krwionośne i nerwy położone u podstawy mózgowia

• wymiana substancji miedzy OUN i płynem mózgowo rdzeniowym

OBWODOWY UKŁAD NERWOWY

Każdy nerw rdzeniowy powstaje w kanale kręgowym w pobliżu otworu międzykręgowego z zespolenia dwóch korzeni rdzeniowych, tzw brzusznego i grzbietowego.

Powstały z połączenia korzeni pień nerwu rdzeniowego dzieli się na 4 gałęzie:

• brzuszna

• grzbietowa

• oponowa

• łącząca

Gałęzie brzuszne nerwów szyjnych, lędźwiowych, krzyżowych i guzicznych zespalając się ze sobą tworzą sploty nerwowe.

Gałęzie grzbietowe z kolei unerwiają skórę grzbietu, mięśnie głębokie grzbietu, połączenia kręgosłupa.

Gałąź oponowa jest niewielką gałęzią, która wraca do kanału kręgowego i unerwia czuciowo opony rdzenia.

Gałąź łącząca zawiera włókna współczulne, rozpoczynające się w rogach bocznych rdzenia kręgowego.

Nerwy rdzeniowe: tworzą skupiska, które tworzą sploty nerwowe:

• SZYJNY – jest utworzony przez 4 pierwsze gałęzie brzuszne nerwów szyjnych (c1-c4), odchodzą od niego nerwy skórne i mięśniowe.

  * Skórne: potyliczny mniejszy, uszny, poprzeczny szyi, nadobojczykowy – nerwy te unerwiają skórę w okolicy potylicy, małżowiny usznej i częściowo klatki piersiowej.

  * Mięśniowe: unerwiają mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy, czworoboczny i mięśnie głębokie szyi.

• RAMIENNY – tworzą go gałęzie brzuszne czterech dolnych nerwów szyjnych (c5-c8) i pierwsza galąź brzuszna nerwu piersiowego (th1). Dzieli się na część nadobojczykowa i podobojczykowa.

  * Nerwy części nadobojczykowej – unerwiają część nad obojczykiem (mięśnie obręczy górnej – łopatkę i obojczyk): m.dźwigacz łopatki, równoległoboczne.

  * Nerwy części podobojczykowej – unerwiają kończynę górną wolną: nerw pośrodkowy, łokciowy, promieniowy i nerwy dłoniowe palców.

• NERWY MIĘDZYŻEBROWE

• LĘDŹWIOWY

• KRZYŻOWY

Splot krzyżowo-lędźwiowy

• lędźwiowy – L1-L4 – oddaje gałęzie krótkie, unerwiające mięśnie brzucha i gałęzie długie unerwiające mięśnie kończyny dolnej.

• Krzyżowy – L5-C_o1 – największy splot w organizmie, powstaje z gałęzi brzusznych 4 i 5 nerwu lędźwiowego i wszystkich nerwów krzyżowych. Unerwia on kończynę dolną. Wyróżniamy w nim: nerw kulszowy, piszczelowy, strzałkowy wspólny, łydkowy, strzałkowy powierzchowny, głęboki.

Splot sromowy:

• nerw sromowy, największy nerw tego splotu, unerwia mięśnie na miednicy mniejszej, skóre krocza, okolice odbytu, moszny, prącia, warg sromowych większych.

Splot guziczny:

• utworzony przez nerwy guziczne, unerwia mięsień dźwigacz odbytu i skore w okolicy krocza

NERWY CZASZKOWE

12 par (symbole rzymskie!)

1. węchowy I

2. wzrokowy II

3. okoruchowy III

4. bloczkowy IV

5. trójdzielny V

6. odwodzący VI

7. twarzowy VII

8. przedsionkowo ślimakowy VIII

9. językowo gardłowy IX

10. błędny X

11. dodatkowy XI

12. podjęzykowy XII

Nerwy czaszkowe: (funkcjonalne)

• czysto czuciowe – zawierają włókna aferentne, dośrodkowe: 1, 2, 8

• czysto ruchowe – wyłącznie włókna eferentne (odśrodkowe): 3, 4, 11, 12

• mieszane – zarówno czuciowe jak i ruchowe włókna: 5, 7, 9 i 10

na temat nerwów poczytać w Gołąbiu! :)

newy wechowe w opuszce nosa, odbior wrazen wechowych

nerw wzrokowy

nerw okoloruchowy i bloczkowy – ruchowe

trojdzielny – jeden z najszerszych nerwow – 3 czesci: oczny, zuuchwowy, szczekowy

odwodzacy – unerwia okolice jamy gardlowej......

nerw twarzowy – twarz, część czola i czesci galki ocznej – symptom lokciowy :D:D

przeds-slimakowy – w uchu

jez-gardl

UKLAD NERWOWY SOMATYCZNY

jeden przyspiesza, drugi hamuje

tabelka w Gołąbiu :)

reakcje ukladu wspolczulnego i przywspolczulnego

- 8 -