Pielęgnowanie w chorobach układu oddechowego

Ostry nieżyt oskrzeli (Bronchitis acuta)

to proces zapalny dróg oddechowych. Stan zapalny najczęściej obejmuje drogi oddechowe na całej ich długości, ale może dotyczyć również tchawicy lub oskrzelików.

Przyczyny
Najczęstszą jest zakażenie wirusowe, bakteryjne lub mikoplazmatyczne, Wystąpienie ostrego nieżytu oskrzeli jest związane z osłabieniem organizmu, częstym drażnieniem dróg oddechowych np. przez pary, dymy. W okresach nasilenia zakażeń mikoplazmatycznych i wirusowych, na zaburzenia podatne są również osoby nie należące do grupy ryzyka.

Objawy ostrego nieżytu oskrzeli
W ostrym nieżycie oskrzeli dominują objawy tj.:- suchy kaszel- skąpe wykrztuszanie- świsty, furczenia- zaostrzony szmer pęcherzykowy- możliwa gorączka

Ważne: Wystąpienie sinicy i objawów podobnych do napadu astmatycznego obserwuje się w przypadku stanu zapalnego w oskrzelikach. Stan ten jest poważny i wymaga hospitalizacji. Natomiast zajęcie tchawicy powoduje słuchy i nieproduktywny kaszel.

Diagnoza ostrego nieżytu oskrzeli
Ostry nieżyt oskrzeli rozpoznaje się gdy w przebiegu choroby przeziębieniowej pojawią się wyżej wymienione objawy tj. kaszel, zaostrzenie szmeru pęcherzykowego, wykrztuszanie. Zaburzenie należy różnicować z zapaleniem płuc, napadem dychawicy oskrzelowej i grypą.

Leczenie ostrego nieżytu oskrzeli
Leczenie ostrego nieżytu oskrzeli ze względu na niejasne podłoże stanu zapalnego zawsze opiera się na terapii antybiotykowej (działający zarówno na bakterie i mikroplazmy). Poza tym chory przyjmuje leki rozrzedzające wydzielinę oskrzeli. Zaleca się przyjmowanie dużych ilości wody, a w przypadku suchego kaszlu podaje się leki hamujące odruch kaszlowy. Ostry nieżyt oskrzeli z objawami astmatycznymi, jest wskazaniem do dodatkowego podawania hormonów kory nadnerczy.W przypadku ostrego zapalenia oskrzelików zalecana jest terapia na oddziale szpitalnym, gdzie oprócz leczenia antybiotykami, kortykosteroidami i lekami rozrzedzającymi wydzielinę oskrzeli, w sytuacji koniecznej stosowana jest tlenoterapia.

Przewlekły nieżyt oskrzeli (Bronchitis chronica)
charakteryzuje się uczuciem duszności i uporczywym kaszlem (utrzymującym się przynajmniej przez okres kilku miesięcy w roku) połączonym zwykle z wykrztuszaniem plwociny.

Patomechanizm
W przebiegu przewlekłego nieżytu oskrzeli dochodzi do zgromadzenia się w drzewie oskrzelowym śluzu, który zatyka oskrzela całkowicie lub częściowo. Zaburza to równomierną wentylację oskrzeli a w konsekwencji prowadzi do nadciśnienia płucnego i wtórnego przeciążenia prawej komory serca (zespół serca płucnego).

Następstwem przewlekłego nieżytu oskrzeli jest: przerost prawej komory serca, rozedma płuc.

Przewlekły nieżyt oskrzeli dzielimy na:

-prosty przewlekły nieżyt oskrzeli (bronchitis chronica simplex), brak cech skurczu oskrzeli np. kaszel palacza

-skurczowy przewlekły nieżyt oskrzeli (bronchitis chronica spastica) objawy skurczu oskrzeli występują okresowo lub stale

-astmatyczny przewlekły nieżyt oskrzeli (bronchitis chronica asthmatica), występują okresowe objawy zbliżone do napadu astmatycznego

Czynniki sprzyjające przewlekłemu nieżytowi oskrzeli to:
-ostre zapalenie oskrzeli
-stałe drażnienie śluzówki oskrzeli szkodliwym pyłem, parą lub dymem ze względu na rodzaj wykonywanej pracy (np. u szlifierzy, górników) palenie tytoniu
-częste przeziębienia obecność szkodliwych substancji w powietrzu

Najczęstsze objawy przewlekłego nieżytu oskrzeli to:

-kaszel
-poranne wykrztuszanie ropnej plwociny (o zabarwieniu żółto – zielonym)
-objawy skurczu oskrzeli
-duszność wysiłkowa a nawet spoczynkowa
-prawokomorowa niewydolność krążenia
-nadwrażliwość śluzówki drzewa oskrzelowego na zapachy, wilgotność i temperaturę powietrza
-świsty i furczenia przy oddechu

Przewlekły nieżyt oskrzeli rozpoznaje się w oparciu o utrzymujący się kaszel połączony z wykrztuszaniem zielono-żółtej plwociny. Badania radiologiczne wskazują na zmiany około oskrzelowe i cechy rozedmy płuc. W zaawansowanym stadium choroby w wyniku badania EKG stwierdza się przerost prawej komory lub przedsionka.Przewlekły nieżyt oskrzeli różnicuje się z chorobami tj.: nowotwory płuc, niewydolność krążenia, zaburzenia połykania, ciała obce w oskrzelu, przetoki oskrzelowo- przełykowe, zapalenie tchawicy i krtani, gruźlica płuc.

Leczenie przewlekłego nieżytu oskrzeli jest objawowe.

W profilaktyce i zapobieganiu rozwoju choroby zaleca się:
zmianę pracy, klimatu, pozbycie się nałogu tytoniowego.

W kompleksowym leczenie nieżytu oskrzeli stosuje się:
- terapię antybiotykową- fizjoterapię- kortykosteroidy- nawadnianie,
-leki rozrzedzające plwocinę z fizjoterapią
-leki nasercowe, moczopędne,
-krwioupusty w przypadku przebiegu z niewydolnością krążenia
-poranna inhalacja leku rozkurczowego (ułatwia wykrztuszanie plwociny)

Astma oskrzelowa

Objawy

Choroba ta powoduje nawracające epizody kaszlu, duszności, ucisku w klace piersiowej, świszczącego oddechu, które występują zwłaszcza w nocy i nad ranem.

Objawy te mają charakter napadowy, a występujący skurcz oskrzeli powoduje ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które ustępuje częściowo lub całkowicie pod wpływem leczenia lub samoistnie.

Nadreaktywność dróg oddechowych
charakterystyczne zaburzenie czynnościowe w astmie prowadzi do zwężenia dróg oddechowych u chorego na astmę w odpowiedzi na bodziec, który dla osoby zdrowej jest nieszkodliwy. Z kolei to zwężenie skutkuje zmiennym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe i okresowym występowaniem objawów podmiotowych. Nadreaktywność dróg oddechowych związana jest zarówno z zapaleniem, jak i z procesami naprawczymi w drogach oddechowych i jest częściowo odwracalna pod wpływem leczenia

Kliniczne objawy astmy
mają charakter napadowy, natomiast toczący się w obrębie błony śluzowej oskrzeli proces zapalny ma charakter przewlekły. Objawy kliniczne mogą mieć różne nasilenie i występować z różną częstością. Na tej podstawie, w zależności od ciężkości przebiegu choroby, dokonano podziału astmy na cztery grupy

Sposób leczenia astmy oskrzelowej zależy od stopnia jej nasilenia.
Za pomocą znanych i dostępnych aktualnie metod leczenia astma oskrzelowa może być skutecznie leczona i dobrze kontrolowana, co pozwala zapobiegać występowaniu objawów klinicznych astmy, zapobiegać ciężkim napadom astmy, stosować niewielkie dawki leków zwalczających objawy, pacjentom pozwala prowadzić normalne, aktywne życie oraz utrzymać (prawie) prawidłową czynność płuc.

STOPIEŃ I (ASTMA ŁAGODNA, EPIZODYCZNA)

Charakterystyka

Objawy występują rzadziej niż raz w tygodniu a duszność nocna rzadziej niż 2 razy w miesiącu.
Zaostrzenia są krótkotrwałe (trwają kilka godzin do kilku dni). Między epizodami zaostrzeń astmy stwierdza się całkowity brak objawów i prawidłowe wyniki badań czynnościowych płuc. Wielkość FEV1 i PEF przekracza 80% wartości należnej a zmienność PEF w ciągu doby jest mniejsza niż 20%. Należy jednak zaznaczyć, że nawet chorzy na łagodną, epizodyczną astmę mogą mieć napady ciężkiego skurczu oskrzeli, zagrażające życiu.

Leczenie
Podstawą leczenia jest krótko działający lek beta-2 stymulujący w postaci wziewnej, stosowany tylko w czasie poczucia duszności, rzadziej niż raz w tygodniu. Intensywność leczenia napadu duszności zależy od jego ciężkości.Zalecane jest dodatkowe stosowanie inhalacji leku beta-2 stymulującego lub kromoglikanu dwusodowego przed wysiłkiem lub przewidywanym kontaktem z alergenem, którego nie można uniknąć.
W leczeniu astmy o 1 stopniu ciężkości nie stosuje się systematycznego leczenia przeciwzapalnego. Należy rozpocząć indywidualne szkolenie chorego, które omówiono wcześniej. Nie jest natomiast konieczne szkolenie w grupie oraz nie jest potrzebne prowadzenie przez chorego dzienniczka objawów i codzienne pomiary PRF.

Pikflometry

Dziennik samokontroli

Aparat Wrighta

Test Kontroli Astmy (ACT(tm))

Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni Pana(i) astma powstrzymywałaPana(nią) od wykonywania zwykłych czynności w pracy, w szkole/na uczelnilub w domu?1 - Zawsze2- Bardzo często3 - Czasami4 - Rzadko5 - Wcale 2. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni miał(a) Pan(i) duszności?1 - Częściej niż raz dziennie2 -  Raz dziennie3 - 3 do 6 razy w tygodniu4 - Raz lub dwa w tygodniu5 - Wcale

Test Kontroli Astmy (ACT(tm))

3. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni budził(a) się Pan(i) w nocy lub rano,wcześniej niż zwykle, z powodu objawów związanych z astmą (np. świszczącyoddech, kaszel, duszności, ucisk lub ból w klatce piersiowej)?1 - 4 noce w tygodniu lub częściej2 - 2 do 3 nocy w tygodniu3 - Raz w tygodniu4 - Raz lub dwa5 - Wcale4. Jak często w ciągu ostatnich 4 tygodni używał(a) Pan(i) doraźnie szybko działającego leku wziewnego?1 - 3 razy dziennie lub częściej2 - 1 lub 2 razy dziennie3 - 2 lub 3 razy w tygodniu 4 - Raz w tygodniu lub rzadziej5 - Wcale

cd
5. Jak ocenił(a)by Pan(i) swoją kontrolę nad astmą w ciągu ostatnich 4 tygodni?1 - W ogóle nie kontrolowana2 - Słabo kontrolowana3 - Umiarkowanie kontrolowana4 - Dobrze kontrolowana5 - W pełni kontrolowana

Kontrola astmy - sprawdź swój wynik

Liczba punktów: 25 - Gratulacje!W ciągu ostatnich 4 tygodni choroba u Pana(i) była w PEŁNI KONTROLOWANA.Nie wystąpiły żadne objawy astmy, ani też żadne utrudnienia w życiu codziennym spowodowane chorobą. Jeśli ten stan się zmieni, proszę skontaktować się z lekarzem.Liczba punktów: 20-24 - Wynik zadowalającyW ciągu ostatnich 4 tygodni astma u Pana(i) była DOBRZE KONTROLOWANA, jednak nie była to PEŁNA KONTROLA. Pana(i) lekarz może pomóc osiągnąć cel, jakim jest PEŁNA KONTROLA astmy.Liczba punktów: poniżej 20 - Wynik niezadowalającyW ciągu ostatnich 4 tygodni Pana(i) astma mogła BYĆ NIEWŁAŚCIWIE KONTROLOWANA.Pana(i) lekarz może zalecić odpowiednie postępowanie, aby uzyskać lepszą kontrolę astmy.

STOPIEŃ II (ASTMA ŁAGODNA PRZEWLEKŁA
Charakterystyka

Objawy astmy występują częściej niż raz w tygodniu, ale nie codziennie. Zaostrzenia mogą zaburzać codzienną aktywność chorego i sen. Objawy astmy nocnej występują częściej niż 2 razy w miesiącu. Wartości PEF i FEV1 między zaostrzeniami nadal są prawidłowe, przekraczają 80% wartości należnej a ich zmienność w ciągu doby mieści się między 20 a 30%.

Leczenie
W celu przerwania duszności stosuje się lek beta-2 stymulujący o krótkim działaniu w postaci wziewnej, nie częściej niż 3-4 razy na dobę.
Należy włączyć do systematycznego stosowania wziewny lek przeciwzapalny. W łagodniejszej postaci można spróbować leczenia kromoglikanem dwusodowym lub nedokromilem. Można również rozważyć włączenie doustnego preparatu teofiliny o powolnym uwalnianiu. Przy braku poprawy należy zastosować glikosteroid w postaci wziewnej w dawce 200-500 mcg/dobę.
Poprawę kontroli astmy, szczególnie u chorych z napadami duszności nocnej można uzyskać dołączając wziewny lek beta-2 stymulujący o długim działaniu podawany 2 razy dziennie. Chorzy, których astma została zakwalifikowana do drugiego lub wyższego niż drugi stopnia ciężkości powinni prowadzić dzienniczek samoobserwacji. Powinni mieć indywidualny aparat do pomiaru PEF, notować codziennie objawy, wartości pomiarów PEF i zużycie leku beta-2 stymulującego o krótkim działaniu. Oprócz kontynuacji szkolenia indywidualnego wskazane jest zachęcenie chorego do udziału w szkoleniach grupowych (szkoły astmy).

Poprawę kontroli astmy, szczególnie u chorych z napadami duszności nocnej można uzyskać dołączając wziewny lek beta-2 stymulujący o długim działaniu podawany 2 razy dziennie.

Chorzy, których astma została zakwalifikowana do drugiego lub wyższego niż drugi stopnia ciężkości powinni prowadzić dzienniczek samoobserwacji. Powinni mieć indywidualny aparat do pomiaru PEF, notować codziennie objawy, wartości pomiarów PEF i zużycie leku beta-2 stymulującego o krótkim działaniu.Oprócz kontynuacji szkolenia indywidualnego wskazane jest zachęcenie chorego do udziału w szkoleniach grupowych (szkoły astmy).

STOPIEŃ III (ASTMA UMIARKOWANA, PRZEWLEKŁA)
Charakterystyka
Objawy astmy występują codziennie. Zaburzony jest sen. Napady duszności nocnej występują częściej niż raz w tygodniu. Ograniczona jest aktywność codzienna. Chory codziennie musi korzystać z leków rozszerzających oskrzela. PEF i FEV1 są niższe niż 80% wartości należnej ale wyższe niż 60%, zmienność tych wskaźników w ciągu doby przekracza 30%.

Leczenie
W celu opanowania duszności stosuje się krótko działający lek beta-2 stymulujący wziewnie zgodnie z zapotrzebowaniem. Wzrost zapotrzebowania na ten lek wskazuje na potrzebę zwiększenia leczenia przeciwzapalnego.Jako leczenie przeciwzapalne należy stosować glikosteroid w postaci wziewnej w dobowej dawce powyżej 500 mcg/dobę. Eksperci BTS zalecają 800-2000 mcg/dobę. Dołączenie systematycznego podawania wziewnie leku beta-2 stymulującego o długim działaniu poprawia wyniki leczenia i może pozwolić na zastosowanie nawet o połowę mniejszej dawki glikosteroidu wziewnego.

STOPIEŃ IV (ASTMA PRZEWLEKŁA, CIĘŻKA)

Charakterystyka

Duszność jest ciągła, często występują napady duszności nocnej, ograniczona jest wydolność fizyczna. W badaniach czynnościowych płuc stwierdza się znaczne obniżenie PEF i FEV1, które nie przekraczają 60% wartości należnej. Zmienność PEF w ciągu doby przekracza 30%.

Leczenie

W celu przerwania lub zmniejszenia duszności stosuje się krótko działający lek beta-2 stymulujący w inhalacji zgodnie z zapotrzebowaniem.
Glikosteroidy w postaci wziewnej należy stosować w dawce wysokiej – 800-2000 mcg/dobę. Systematycznie, 2 razy na dobę, stosować wziewny lek beta-2 stymulujący o długim działaniu. Ewentualnie dołączyć lek antycholinergiczny (ipratropium lub oxitropium) w postaci inhalacji 3 razy dziennie i doustny preparat teofiliny o powolnym uwalnianiu.

Brak zadowalającego wyniku, tego skojarzonego leczenia, jest wskazaniem do zastosowania glikosteroidów w postaci doustnej.
W astmie od drugiego stopnia ciężkości, gdy konieczne jest już stosowanie leczenia przeciwzapalnego można dołączyć do wyżej podanego zestawu leków jeden z leków przeciwleukotrienowych w postaci doustnej. Leki te są dobrze tolerowane i u części chorych przynoszą obiektywną poprawę

Prawidłowe leczenie astmy oskrzelowej pozwala:

zapobiec wystąpieniu większości ataków astmy,
zapobiec występowaniu objawów w ciągu dnia i nocy
zachować normalną aktywność fizyczną.

Problemy pielęgnacyjne w napadzie astmy

Problem 1

Stan zagrożenia życia (możliwość zatrzymania oddechu i niewydolności oddechowej)

Cel:

Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego ,
Niedopuszczenie do zatrzymania oddechu (stanu astmatycznego),

Zlikwidowanie skurczu oskrzeli,

Zmniejszenie zapotrzebowania na tlen,

Wyrównanie hipoksemii i hiperkapnii

Zabezpieczenie przed nawrotem napadu astmy

Plan

Działanie sprawne, szybkie, celowe,

Dostęp do łóżka ze wszystkich stron,

Zabezpieczenie zestawu do reanimacji,

Zabezpieczenie dostępu do żyły,

podanie tlenu 4-6 l/min, nawilżonego, przez cewnik ( ew. maskę)

Kontrola saturacji pulsoksymetrem

Stała obserwacja, pomiar, dokumentacja w karcie intensywnej opieki: tętna, oddechu, ciśnienia,

Obserwacja świadomości, charakteru oddechu, zabarwienia skóry, zachowania

Plan cd

Pomoc w dobraniu wygodnej, wysokiej pozycji ew. pozycji wysokiej z pochyleniem do przodu,

Udział w farmakoterapii

Salbutamol przez nebulizator – 5 mg,

Dexaven iv

Ew. przy braku poprawy preparat teofiliny (Aminophilina, euphylina),

Ew. wykonanie gazometrii.

4. Lęk o życie, przed uduszeniem

Cel:

Zmniejszenie lęku,

zapewnienie bezpieczeństwa psychicznego i fizycznego.

Plan

Obecność przy chorym ,

Opanowanie, spokój,

Informowanie, brak pośpiechu,

Zapewnienie, że atak minie,

Umożliwienie kontaktu z bliskimi,

5. Tachykardia

Cel:

Zapobieganie powikłaniom

Plan:

Obserwacja pacjenta, pomiar i dokumentacja tętna na karcie intensywnej opieki co 15 min

Udział w farmakoterapii

Po ataku: w krótkim i odległym czasie.

Problem 1:

Zmęczenie i osłabienie.

Osłabienie siły mięśniowej mięśni oddechowych.

Cel:

Zapewnienie odpoczynku i pomocy. Utrzymanie równowagi między zapotrzebowaniem a dowozem tlenu.

Plan

Eliminacja zabiegów, zbyt wielu informacji,

Zapewnienie warunków do snu (cicho, wygodne ułożenie, przewietrzenie pokoju),

Pomoc w czynnościach dnia codziennego,

Usprawnianie bierne a potem czynne,

2.Chory spocony

Cel:

zapewnienie higieny,

Plan:

Prześcielenie łóżka,

zmiana bielizny ,

Toaleta ciała,

Lżejsze wierzchnie przykrycie.

3. Wzmożone pragnienie

Cel:

zmniejszenie pragnienia

Plan:

Dostarczenie dowolnej ilości płynów ciepłych,

Ułatwienie picia (rurki, słomki)

4. Zaburzenia nastroju. Zmniejszona spostrzegawczość. Możliwość dezorientacji z powodu niedotlenienia CSN.

Cel:

Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego

Plan:

Opieka psychologiczna

Ochrona przed urazami

Działania poprawiające utlenowanie jw.

4. Zaburzenia nastroju. Zmniejszona spostrzegawczość. Możliwość dezorientacji z powodu niedotlenienia CSN.

Cel:

Zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego

Plan:

Opieka psychologiczna

Ochrona przed urazami

Działania poprawiające utlenowanie jw.

5. Zaburzenia rytmu snu z powodu napadowego kaszlu

Cel:

Zapewnienie wypoczynku

Plan:

Środki łagodzące kaszel suchy,

Ułożenie chorego w pozycji półwysokiej,

Przewietrzenie pokoju ( współpraca z sekcją klimatyzacji).

6. Spadek masy ciała.

Cel:

Zwiększenie masy ciała, poprawa apetytu. Zapewnienie prawidłowego odżywiania i zwiększenie sił odpornościowych.

Plan:

Dieta pobudzająca łaknienie (rosoły, barszcz),

wysokobiałkowa,

Higiena odksztuszania

Drenaż ułożeniowy przed posiłkiem lub 1 godz. po posiłku,

Problem 7

Trudności związane z pełnieniem ról społecznych. Możliwość kolejnego ataku.

Przewlekłe utrudnione oddychanie.

Możliwość wystąpienia powikłań (przewlekła niewydolność oddechowa, rozstrzeń oskrzeli, przewlekłe serce płucne, niewydolność krążenia)

Cel:

Ułatwienie pełnienia ról społecznych choremu

Przygotowanie do samoopieki

Przywrócenie prawidłowej mechaniki oddychania, poprawa wentylacji

Zwiększenie wydolności układu oddechowego

Zapobieganie zniekształceniom klatki piersiowej i ogólnorozwojowemu upośledzeniu fizycznemu oraz powikłaniom

Plan

Edukacja pacjenta w celu wydłużenia okresów remisji i wyrobienia racjonalnego stosunku do choroby:

Wykrycie alergenu jw..

Odczulanie organizmu jw..

Systematyczne, ciągłe bez przerw, pod kontrolą przyjmowanie leków jw..

Plan cd

Podnoszenie sił odpornościowych organizmu;

Uregulowany tryb życia (praca, rekreacja, sen),

Codzienny ruch na świeżym powietrzu do -10 °C,

Codzienna gimnastyka ogólnorozwojowa obejmująca ćwiczenia rozluźniające, > ruchomość kręgosłupa, >siłę grzbietu i brzucha, korygujące postawę,

Sport, ale nie wyczynowy, (pływanie w zbiornikach naturalnych, nie w wodzie chlorowanej i krytych basenach, gra w piłkę, siatkówkę, spacery piesze wycieczki, rowerowe, biegi, skoki, narciarstwo,

Plan cd

Wysiłek intensywny, ale krótki 1-2 min lub 4-5 min., z przerwami sprzyjających warunkach, przy dobrym samopoczuciu.

Nie zalecane są sporty wodne.

Codzienna gimnastyka oddechowa, oddychanie przeponowe

Przed wysiłkiem 10-15 min lek rozszerzający oskrzela w postaci wziewnej

Systematyczne leczenie klimatyczne (klimat górski, oszczędzający np. Szczawnica, morski - Kołobrzeg, nizinny dla osób z rozedmą), kinezyterapeutyczne, hydroterapeutyczne, fizykoterapeutyczne, np. wibrokompresja w fazie wydechu.

Celami skutecznego leczenia astmy oskrzelowej są:

zminimalizowanie lub nawet wyeliminowanie objawów astmy włącznie z objawami występującymi w nocy,

zminimalizowanie występowania epizodów i ataków astmy,

uniknięcie wizyt u lekarza oraz pobytów w szpitalu spowodowanych stanami nagłymi,

brak jakiegokolwiek ograniczenia aktywności fizycznej i wysiłku fizycznego,

uzyskanie prawie całkowicie prawidłowej czynności płuc,

zminimalizowanie lub wręcz uniknięcie objawów niepożądanych stosowanych leków.

Plan pielęgnacji

Pomoc choremu w przyjęciu pozycji wysokej (Fowlera), ew. półwysokiej ( SemiFlowlera),

Przejęcie czynności za chorego, ograniczenie jego aktywności

Tlenoterapia 4-6 l/min, w razie potrzeby,

Nie otwierać okna,

Dostarczyć świeżego powietrza w sposób pośredni,

Nauka oddychania przeponowego,

Dieta lekkostrawna w małych ilościach, często,

Regulacja wypróżnień,

ubiór niekrępujący klatki piersiowej,

udział w farmakoterapii j.w.

3. Zwiększone wydzielanie śluzu w drogach oddechowych. Kaszel wilgotny

Cel:

Ułatwienie odksztuszania wydzieliny (ewakuacji wydzieliny).

Udrożnienie dróg oddechowych.

Zapobieganie zakażeniom bakteryjnym.

Zapewnienie higieny.

Plan

Nacieranie i oklepywanie klatki piersiowej,

Dostarczenie płynów do picia (3-4 l/dobę),

Nawilżanie powietrza,

Gimnastyka oddechowa, zakończona efektywnym kaszlem, 3 x dziennie 5-15 minut, faza wydechu 2 :3, wydech przez „zasznurowane” usta,

Drenaż ułożeniowy, zapewnienie płatków ligliny, ciepłego płynu do płukania jamy ustnej

Ew. odsysanie wydzieliny,

Udział w farmakoterapii (inhalacje)

Plan

Nacieranie i oklepywanie klatki piersiowej,

Dostarczenie płynów do picia (3-4 l/dobę),

Nawilżanie powietrza,

Gimnastyka oddechowa, zakończona efektywnym kaszlem, 3 x dziennie 5-15 minut, faza wydechu 2 :3, wydech przez „zasznurowane” usta,

Drenaż ułożeniowy, zapewnienie płatków ligliny, ciepłego płynu do płukania jamy ustnej

Ew. odsysanie wydzieliny,

Udział w farmakoterapii (inhalacje)

ważne

Na wszystkich etapach leczenia oprócz wymienionych poniżej leków w celu prawidłowej kontroli astmy w razie pacjent powinien w razie potrzeby stosować inhalacje szybko działającego ß₂ - mimetyku w celu zniesienia objawów, przy czym nie należy przyjmować krótko działających ß₂ - mimetyków częściej niż 3-4 razy dziennie.

Na każdym etapie konieczna jest edukacja pacjenta.

POChP

charakteryzuje się procesami zapalno-destrukcyjnymi toczącymi się w oskrzelach i miąższu płucnym, będącymi wynikiem reakcji płuc na wdychane pyły i gazy, głównie dym tytoniowy.

Procesy te prowadzą do przewlekłego zapalenia oskrzeli i rozedmy płuc.

Następstwem ich jest upośledzenie przepływu powietrza przez oskrzela, przejawiające się w spirometrii obniżeniem wskaźnika FEV1/FVC < 0,7.

Płuca zdrowego i chorego na POChP

Przewlekłe zapalenie oskrzeli (PZO)

Podstawą rozpoznania jest obecność kaszlu ze skąpym odkrztuszaniem śluzowej wydzieliny oskrzelowej, trwające co najmniej trzy miesiące w roku przez kolejne dwa lata.

Wykluczyć należy inne przyczyny kaszlu

– astma oskrzelowa, rozstrzenie oskrzeli, rak płuc , niewydolność serca

Rozedma

To zmiany w budowie płuc polegające na powiększeniu przestrzeni powietrznych położonych obwodowo od oskrzelika końcowego, przebiegające ze zniszczeniem ścian pęcherzyków płucnych.

Epidemiologia POChP

Jest jedną z najczęstszych chorób przewlekłych.

W Polsce choruje 2 miliony chorych na POChP.

POChP najczęstszą przyczyną hospitalizacji - rocznie 3,6%.

Liczba zgonów z powodu POChP i jej bezpośrednich powikłań - 14 - 15 tys. rocznie.

Jest czwartą przyczyną po chorobach serca, nowotworach złośliwych i śmierci z przyczyn gwałtownych.

POChP stanowi bardzo poważne obciążenie społeczne.

Powoduje przedwczesne inwalidztwo.

Czynniki powodujące rozwój POChP

Palenie tytoniu

Zanieczyszczenie środowiska pracy i powietrza atmosferycznego

Infekcje układu oddechowego we wczesnym dzieciństwie i palenie bierne

Nawracające infekcje oskrzelowo płucne

Uwarunkowania genetyczne

Płeć

Czynniki klimatyczne i środowiskowe

Rozpoznawanie

U większości chorych na POChP występuje kaszel –przez większość dni w roku, przeważnie w godzinach porannych. Tylko w zaawansowanej postaci kaszel powtarza się przez cały dzień, a w nocy budzi się aby wykasłać nagromadzoną wydzielinę.

Duszność jest najważniejszym i najbardziej dokuczliwym objawem, który skłania chorego do szukania pomocy lekarskiej. Nasila się z upływem lat, początkowo występuje tylko podczas wysiłku, jest większa zwykle w godzinach porannych. Duszność spoczynkowa sugeruje ciężką postać choroby.

Skala duszności MRC (Medical Research Council)

Stopień 0 – nie odczuwa duszności

Stopień 1 – duszność tylko podczas znacznego wysiłku

Stopień 2 – duszność występująca podczas szybkiego marszu po terenie płaskim lub podczas marszu pod górę, albo przy wchodzeniu na 1 piętro normalnym krokiem

Stopień 3 – duszność przy dotrzymywaniu kroku w marszu po terenie płaskim osobie zdrowej w tym samym wieku

Stopień 4 – duszność podczas marszu po płaskim terenie we własnym tempie

Stopień 5 – duszność podczas niewielkich wysiłków, jak jedzenie mycie się i ubieranie

Typy kliniczne choroby

Pacjent typu A („różowy i sapiący”) cechuje prawidłowe zabarwienie skóry,

znaczna duszność wysiłkowa, utrata masy ciała, rozdęcie płuc, prawidłowy lub obniżony poziom PaCO₂ przy nieznacznie obniżonym PaO₂, hipoksemia podczas wysiłku, wzrost całkowitej pojemności płuc (TLC), zmniejszona zdolność dyfuzyjna płuc (TL co), prawidłowe lub nieznaczne podwyższone ciśnienie w tętnicy płucnej w spoczynku oraz prawidłowy wskaźnik Ht.

Pacjenta typu B („siny i obrzęknięty”)

Charakteryzuje kaszel z odksztuszaniem, sinica centralna, niewielka duszność, często nadwaga lub otyłość, obrzęki, znaczne zaburzenia gazów krwi tętniczej z ciężką hipoksją i hiperkapnią, prawidłowa lub nieznacznie podwyższona TLC, nadciśnienie płucne i podwyższony wskaźnik Ht.

Przebieg naturalny POChP i wpływ palenia tytoniu.

Krzywe ilustrują utratę FEV₁

Zaostrzenie POChP

to „epizod” w naturalnym przebiegu choroby charakteryzujący się nasileniem duszności, kaszlu lub odksztuszaniem plwociny większym niż zwykle.

Przyczyny:

Zakażenie układu oddechowego ( wirusowe lub bakteryjne)

Wzrost zanieczyszczenia powietrza (pyły, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki),

Zatorowość płucna,

Odma opłucnowa

Płyn w jamie opłucnej,

Niewydolność serca,

Złamanie żeber i inne urazy klatki piersiowej,

Leki ( β-blokery, leki uspakajające lub nasenne)

W 1/3 ciężkich zaostrzeń nie udaje się ustalić przyczyny.

Leczenie zaostrzeń

U każdego chorego z zaostrzeniem POChP stosuje się:

1. Krótko działający β₂ – mimetyk lub lek przeciwcholinergiczny (inhalacje)

Pochodne metyloksantyny i.v.

Prednizon

Antybiotyki w razie infekcji bakteryjnej.

Leczenie szpitalne

Tlen,

Przetaczanie płynów (pod ścisłą kontrolą bilansu płynów) w celu odpowiedniego nawodnienia ustroju,

Odpowiednie żywienie ( suplementacyjne jeśli silna duszność nie pozwala choremu jeść posiłków),

Profilaktyka przeciwzakrzepowa za pomocą heparyny lub metod mechanicznych,

Zabiegi ułatwiające usuwanie wydzieliny z dróg oddechowych (poprzez wywołanie kaszlu i natężone wydechy o małej objętości). U chorych odksztuszających duże ilości plwociny lub z niedodmą płatkową korzystne bywa ręczne lub mechaniczne oklepywanie klatki piersiowej i drenaż ułożeniowy.

Powikłania POChP

Nadciśnienie płucne i niewydolność prawej komory serca,

Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa

ciężka POChP zwiększa ryzyko zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej, dlatego stanowi wskazanie do profilaktyki przeciwzakrzepowej (heparyna drobnocząsteczkowa!)

Depresja i zaburzenia lękowe.

Leczenie tlenem

należy do rutynowo stosowanych obecnie metod postępowania zarówno w ostrej, jak i w przewlekłej niewydolności oddechowej.

Tlenoterapia w warunkach domowych, umożliwiająca poprawę codziennego funkcjonowania pacjentów z przewlekłą niewydolnością oddechową, rozpowszechniła się na świecie w latach 70-tych ubiegłego wieku. W Polsce metoda ta stosowana jest od 1986 r., kiedy to w Warszawie powstał pierwszy Ośrodek Domowego Leczenia Tlenem.

Ośrodek Domowego Leczenia Tlenem.

Do przewlekłego leczenia tlenem w warunkach domowych kwalifikowani są chorzy na przewlekłe choroby płuc w okresie niewydolności oddechowej, po wyczerpaniu wszystkich możliwości leczenia farmakologicznego i rehabilitacji.

Podczas kwalifikacji wykonywana jest gazometria krwi tętniczej, pobrana w spoczynku, w okresie wyrównania choroby. W przypadku konieczności kwalifikacji chorego opuszczającego szpital po okresie zaostrzenia choroby podstawowej – dokonuje się jej na podstawie wyników badań wykonanych w momencie wypisu – ostateczna kwalifikacja następuje po 3 miesiącach w poradni DLT.

Wskazania

Wskazaniem do włączenia domowego leczenia tlenem jest ciśnienie parcjalne tlenu we krwi tętniczej (PaO₂) ≤55 mmHg lub PaO₂ 56–60 mmHg przy obecności przynajmniej jednego z trzech objawów: radiologicznych cech nadciśnienia płucnego, cech przerostu prawej komory w EKG i/lub hematokrytu 55% .

Wskazaniem do rozpoczęcia przewlekłego leczenia tlenem nie może być pojedynczy pomiar PaO₂. Przy PaO₂≤55 mmHg gazometrię i spirometrię należy powtórzyć po miesiącu. Wartość PaO₂ nie powinna zmienić się o więcej niż 5 mmHg, a FEV₁ i VC o więcej niż 20%. W przypadku, gdy hipoksemia wynosi 56–60 mmHg, wymagana jest 3-miesięczna obserwacja.

Warunkiem kwalifikacji

pacjenta do DLT jest przestrzeganie przez niego bezwzględnego zakazu palenia tytoniu.

Palenie niweluje korzystne efekty leczenia tlenem, stwarza także zagrożenie pożarem lub wybuchem.

Aby uzyskać korzystne wyniki przewlekłej tlenoterapii, pacjent powinien oddychać tlenem minimum 15 godz./dobę, w tym przez całą noc. W nocy może dojść do znacznego spadku stężenia tlenu we krwi ze względu na zaburzenia stosunku wentylacji do perfuzji oraz hipowentylację w fazie snu REM. Zazwyczaj zalecany jest niski przepływ tlenu, rzędu 1–3 l/min, co pozwala na osiągnięcie wystarczającego stężenia tlenu we krwi. U pacjentów z utrwaloną hiperkapnią leczenie tlenem rozpoczyna się od przepływu 0,5–1 l/min. Przy dobrej tolerancji takiego leczenia przepływ tlenu można stopniowo zwiększać, kontrolując gazometrię. Chorzy z hiperkapnią charakteryzują się zmniejszoną wrażliwością ośrodka oddechowego na CO₂, a sygnałem do oddychania jest hipoksja.

Chorzy z hiperkapnią

charakteryzują się zmniejszoną wrażliwością ośrodka oddechowego na CO₂, a sygnałem do oddychania jest hipoksja. Zmniejszenie hipoksji poprzez zastosowanie nawet małego stężenia tlenu może doprowadzić do hipowentylacji i retencji CO₂ co może prowadzić do kwasicy, śpiączki hiperkapnicznej, a nawet bezdechu.

Stosując tlenoterapię u chorych z hiperkapnią, należy zachować

szczególną ostrożność i rozpoczynać leczenie od minimalnego przepływu, kontrolować gazometrię, aby w porę wychwycić ewentualne narastanie stężenia CO₂ . Przepływ tlenu zapewniający wystarczające dla chorego utlenowanie krwi tętniczej ustalany jest podczas spoczynku. W trakcie wysiłku dochodzi zazwyczaj do spadku saturacji, a zatem zaleca się zwiększenie przepływu tlenu o 1 l/min .

Stosując tlenoterapię u chorych z hiperkapnią, należy zachować

szczególną ostrożność i rozpoczynać leczenie od minimalnego przepływu, kontrolować gazometrię, aby w porę wychwycić ewentualne narastanie stężenia CO₂ . Przepływ tlenu zapewniający wystarczające dla chorego utlenowanie krwi tętniczej ustalany jest podczas spoczynku.

W trakcie wysiłku dochodzi zazwyczaj do spadku saturacji, a zatem zaleca się zwiększenie przepływu tlenu o 1 l/min .

Źródła tlenu

W użyciu są obecnie trzy rodzaje źródeł tlenu – butle z tlenem sprężonym, butle z tlenem ciekłym oraz koncentratory tlenu.

Butle, stalowe lub aluminiowe, zawierające sprężony tlen są ciężkie, niewygodne i mało wydajne. Obecnie wykorzystywane są głównie niewielkie butle, zawierające 3–5 l tlenu, zazwyczaj w razie konieczności transportu chorego.

Koncentrator tlenu

Jego działanie polega na oddzielaniu tlenu od innych gazów zawartych w powietrzu. Koncentratory produkują mieszaninę oddechową zawierającą 90–95% tlenu przy przepływie 2 l/min. Ich obsługa jest niezwykle prosta, a użycie wygodne dla chorego.

Zalety i wady

Cewniki za pomocą których pacjent pobiera tlen z koncentratora, mogą mieć nawet 12 m długości, co pozwala na swobodne poruszanie się po domu.

Wadą koncentratorów jest konieczność zasilania za pomocą energii elektrycznej, co uniemożliwia używanie koncentratora na zewnątrz.

Ograniczeniem dla wielu pacjentów jest też koszt energii elektrycznej – zużycie prądu przez to urządzenie jest, niestety znaczne.

Mieszanina oddechowa

z koncentratora lub butli dostarczana jest do pacjenta za pomocą specjalnych cewników lub masek.

Najczęściej stosowane są tzw. wąsy tlenowe, czyli dwuświatłowe cewniki umieszczone w nozdrzach przednich. Umożliwiają one oddychanie mieszaniną zawierającą 24% tlenu przy przepływie 2 l/min.

Każde zwiększenie przepływu o 1 l/min

powoduje zwiększenie stężenia tlenu o 4% . Przewlekła tlenoterapia znalazła trwałe miejsce w rutynowym leczeniu niewydolności oddechowej, jednak tylko w przypadku chorych na POChP udowodniono istnienie długofalowych korzyści dla pacjenta.

Przede wszystkim leczenie takie prowadzi do zahamowania rozwoju nadciśnienia płucnego i klinicznych cech serca płucnego, hamuje też wzrost hematokrytu. Stan ogólny chorych poprawia się, zwiększa się tolerancja wysiłku, co często umożliwia pacjentom wykonywanie podstawowych czynności domowych.

Leczenie tlenem

korzystnie wpływa także na funkcje ośrodkowego układu nerwowego – pacjenci zgłaszają poprawę pamięci i zdolności koncentracji. Mniej jest też, częstych u chorych w terminalnym stadium choroby objawów depresji i lęku. W wyniku stosowania tlenoterapii zmniejsza się śmiertelność chorych.

Z ekonomicznego punktu widzenia zmniejszają się koszty leczenia chorych z niewydolnością oddechową – rzadziej dochodzi u nich do zaostrzeń choroby podstawowej, a więc rzadziej wymagają hospitalizacji

Kwalifikacja do przewlekłej tlenoterapii

w warunkach domowych odbywa się w ośrodkach domowego leczenia tlenem. Obecnie w Polsce działają 63 takie ośrodki,

mające pod opieką ok. 3200 chorych, co daje wskaźnik 8,4/100 tys. ludności/rok

Powikłania tlenoterapii

W procesie przekształcania tlenu cząsteczkowego w wodę powstają niezwykle toksyczne metabolity pośrednie o dużej aktywności utleniającej, które powodują degenerację białek, preoksydację lipidów i uszkadzają błony komórkowe.

Po upływie kilku godzin od rozpoczęcia oddychania czystym tlenem można zaobserwować pierwsze niegroźne zmiany.

Po 3 h stwierdza się zmniejszenie szybkości oczyszczania rzęskowego tchawicy, po6 h- objawy zapalenia tchawicy, po 24h – zmniejszenie syntezy białek, a następnie martwicę śródbłonka i pneumocytów typu I. Spowodowane tym zmniejszenie wytwarzania surfaktantu, prowadzi do zapadania się pęcherzyków płucnych i do niedodmy płuc. Po 36 oddychania czystym tlenem występuje zmniejszenie podatności płuc, obrzęk śródmiąższowy, a po48 h- pęcherzykowy obrzęk płuc.

Stężenia tlenu 40-50%

chorzy dobrze znoszą przez wiele tygodni, a przy stężeniach powyżej 60% mogą po upływie 24 - 48 h wystąpić objawy działania toksycznego.

Szybkość rozwinięcia efektów toksyczności tlenu zależy od wydolności układów antyoksydacyjnych.

Nieinwazyjna wentylacja mechaniczna dodatnim ciśnieniem

Jeżeli u chorego w przewlekłą niewydolnością oddechową, pomimo leczenia farmakologicznego, rehabilitacji oraz tlenoterapii, nie uzyskuje się zadowalającego wzrostu PaO₂ – należy rozważyć wdrożenie nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej dodatnim ciśnieniem (non-invasive ventilation – NIV).

W tej grupie chorych

najczęściej stosuje się wentylację dwufazowym ciśnieniem dodatnim (bi-level positive airway pressure – BIPAP),

natomiast chorzy z zespołem bezdechu sennego wykorzystują aparaty CPAP (continuous positive airway pressure). Nieinwazyjna wentylacja dodatnim ciśnieniem umożliwia wspomaganie oddechu bez konieczności intubacji chorego – zamiast rurki intubacyjnej stosowana jest maska (nosowa lub twarzowa), która musi bardzo szczelnie przylegać do twarzy pacjenta.

Dostępne są

także małe, przenośne respiratory, które umożliwiają długotrwałe stosowanie tej metody leczenia w domu chorego.

Kandydatami do domowej nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej są chorzy z przewlekłą niewydolnością oddechową w przebiegu POChP, chorób śródmiąższowych płuc, mukowiscydozy, chorób nerwowo-mięśniowych, deformacji klatki piersiowej oraz z zaburzeniami oddychania w czasie snu.

Do przewlekłej NIV kwalifikuje się pacjentów z PaO2<50 mmHg, PaCO2>70 mmHg i pH<7,3.

Dostępne są

także małe, przenośne respiratory, które umożliwiają długotrwałe stosowanie tej metody leczenia w domu chorego.

Kandydatami do domowej nieinwazyjnej wentylacji mechanicznej są chorzy z przewlekłą niewydolnością oddechową w przebiegu POChP, chorób śródmiąższowych płuc, mukowiscydozy, chorób nerwowo-mięśniowych, deformacji klatki piersiowej oraz z zaburzeniami oddychania w czasie snu.

Do przewlekłej NIV kwalifikuje się pacjentów z PaO2<50 mmHg, PaCO2>70 mmHg i pH<7,3.

Zalety nieinwazyjnego wspomagania wentylacji

Kandydat do nieinwazyjnego wspomagania wentylacji musi być przytomny, współpracujący, stabilny hemodynamicznie, nie może produkować dużych ilości wydzieliny, która wymagałaby odsysania, nie może także mieć deformacji twarzy, które uniemożliwiałyby szczelne dopasowanie maski .

Zalecana jest kilkugodzinna (zazwyczaj od 2 do 6 godz. na dobę) wentylacja, zwłaszcza w godzinach nocnych.

Korzystne efekty takiego postępowania mogą wynikać z:

1) odciążenia mięśni wdechowych podczas wentylacji, czego następstwem jest poprawa ich działania ,

2) poprawy podatności płuc poprzez likwidację ognisk niedodmy u chorych z zaburzeniami mięśniowo-nerwowymi i deformacjami klatki piersiowej,

3) zapobiegania hipowentylacji w godzinach nocnych i ze zwiększenia wrażliwości ośrodka oddechowego na CO2 .

Nieinwazyjna wentylacja mechaniczna -działania niepożądane.

Do częstszych, lecz mniej niebezpiecznych, należą :

przecieki powietrza wokół maski powodujące uczucie dyskomfortu,

podrażnienie skóry twarzy,

rozdęcie żołądka,

podrażnienie oczu, zapalenie spojówek,

przekrwienie i obrzęk błony śluzowej zatok obocznych nosa,

uczucie suchości w jamie ustnej i nosie.

Do rzadszych, lecz poważniejszych powikłań należy:

zmniejszenie pojemności minutowej serca,

obniżenie ciśnienia krwi,

odma opłucnowa

zapalenie płuc

System opieki nad chorymi z przewlekłą niewydolnością oddechową

w Polsce rozwija się bardzo dynamicznie.

W ciągu ostatnich kilku lat znacznie zwiększyła się dostępność koncentratorów tlenu, poprawiły się także warunki finansowania przewlekłej tlenoterapii przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Jednak ciągle jeszcze potrzeby w tym zakresie znacznie przewyższają możliwości ośrodków domowego leczenia tlenem.

Rehabilitacja oddechowa

jest formą terapii nie tylko dla tych pacjentów z POChP, którym mimo optymalnego leczenia (włączając w to farmakoterapię, zaniechanie palenia tytoniu

i przewlekłe leczenie tlenem w warunkach domowych) nadal dokuczają objawy choroby lub u których jej kontrola jest nieodpowiednia.

Jak już wspomniano, osłabienie siły mięśni szkieletowych jest niezależnym czynnikiem prowadzącym do obniżenia tolerancji wysiłku, pogorszenia funkcjonowania, zwiększenia kosztów leczenia oraz podwyższenia ryzyka śmierci u chorych na POChP.

Pojawienie się osłabienia mięśni

jest niezależne od stopnia zwężenia dróg oddechowych u chorych na POChP.

Poprawę siły mięśniowej i tolerancji wysiłku można osiągnąć poprzez odpowiednie ćwiczenia fizyczne. Opracowano szereg specyficznych programów ćwiczeń fizycznych dla pacjentów z POChP, tak aby rehabilitacja przyniosła pożądane rezultaty.

cd

W centrum uwagi współczesnej rehabilitacji oddechowej znajdują się ćwiczenia fizyczne, które stanowią podstawę wszelkiego działania w dobrze zaplanowanej terapii usprawniającej. Tym niemniej przedstawiciele innych profesji ochrony zdrowia mogą z powodzeniem uczestniczyć w procesie rehabilitacji. Najczęściej w programy rehabilitacji oddechowej zaangażowani są lekarze chorób płuc, fizjoterapeuci, technicy terapii zajęciowej, psycholodzy, pielęgniarki, pracownicy socjalni oraz dietetycy.

Programy rehabilitacji obejmują:

Ćwiczenia oddechowe,

Ogólnousprawniające ćwiczenia fizyczne,

Edukację chorego i jego bliskich

Odzwyczajenie od palenia tytoniu

Wsparcie psychiczne

Poradnictwo w zakresie żywienia.

Żywienie

Zapewnienie właściwego żywienia ma istotne znaczenie u chorych na POChP.

Niezależnie od stopnia ograniczenia przepływu przez drogi oddechowe może wystąpić utrata masy ciała, także beztłuszczowej (w tym zanik mięśni), a mała masa wiąże się ze zwiększonym ryzykiem zgonu. Niedożywienie rozpoznaje się na podstawie BMI<21 (kg/m²), utraty 10% masy ciała w ciągu 6 m-cy lub >5% w ciągu miesiąca.

POChP

jest najczęstszą przewlekłą chorobą układu oddechowego prowadzącą do inwalidztwa oddechowego,

jest ona obecnie postrzegana nie tylko jako choroba układu oddechowego, ale również jako choroba ogólnoustrojowa, wpływająca na funkcjonowanie innych narządów, m.in. narządu ruchu.

Osłabienie siły mięśni szkieletowych i zmniejszenie należnej wagi ciała to dwa najważniejsze parametry będące wyznacznikiem wpływu danego schorzenia na cały organizm.

cd

Jednoznacznie wykazano, że niedowaga u chorych na POChP zdecydowanie pogarsza rokowanie, natomiast poprawa stanu odżywienia wydłuża przeżycie.

Zmniejszenie masy mięśni szkieletowych u chorych na POChP istotnie skraca przeżycie, szczególnie w grupie ciężko chorych z wartościami FEV₁ mniejszymi od 50 %wartości należnej

Leczenie chirurgiczne

W wybranych przypadkach zaawansowanej POChP stosuje się zabiegi chirurgiczne takie jak:

Usunięcie pęcherzy rozedmowych (bullektomia) lub operacyjne zmniejszenie objętości płuc (OZOP), a w krańcowym okresie choroby przeszczep płuc.

OZOP

Poprzez usunięcie najbardziej rozedmowych części płuc, poprawia czynność mniej chorobowo zmienionego i uciśniętego przez zmiany rozedmowe miąższu płucnego. Poprawiają się wskaźniki spirometryczne zwiększa się sprawność fizyczna, zmniejsza się uczucie duszności.

Poprawa trwa 3 lata.

Do OZOP kwalifikowani są chorzy:

Z rozedmą górnych płatów i znaczną dusznością, uniemożliwiającą wykonywanie podstawowych czynności życiowych,

Wiek <75 lat

Prawidłowe stężenie alfa1-antytrypsyny

Edukacja i oddziaływanie psychospołeczne

Edukacja stanowi podstawową składową kompleksowego leczenia przewlekle chorych.

U chorych na choroby układu oddechowego

należy zwrócić uwagę n.in na informacje dotyczące:

Zmniejszenia narażenia na czynniki pogarszające przebieg lub wyzwalające objawy choroby

Przebieg naturalny choroby oraz jej powikłań

Technik wziewnego przyjmowania leków w tym obsługi inhalatorów

cd

Przewlekłego leczenia tlenem (jeśli chory wymaga suplementacji);

Właściwego odżywiania i podaży płynów,

Problemów prawnych i etycznych pojawiających się w schyłkowym okresie choroby z ciężką niewydolnością oddechową.

Oddziaływania psychospołeczne powinny dotyczyć:

Radzenia sobie z chorobą,

Redukowania lęku i depresji,

Zmniejszania poziomu stresu

Funkcjonowania w rodzinie i społeczeństwie,

Zwalczania uzależnień

Służą temu metody:

Grupy wzajemnego wspierania się chorych,

Metody relaksacyjne.