INKOWIE

Inkowie byli ludem andyjskim, który w okresie prekolumbijskim stworzył rozległe państwo ( zwane Tawantinsuyu, czyli "Krajem Czterech Dzielnic") w Ameryce Południowej ze stolicą w Cuzco. Było to państwo wieloetniczne zbudowane w wyniku licznych podbojów. Jak podaje tradycje, pierwszym, królem Inków był Manco Capac. Prawdopodobnie w połowie piętnastego stulecia, za panowania Pacachutiego dokonano licznych podbojów, a państwo Inków zostało podzielone na cztery części: Antisuyu, Chinchasuyu, Contisuyu i Calasuyu. Na początku XVI w. imperium inkaskie sięgało od Pasto (obecnie północna Kolumbia) na północy, po rzekę Maule w Chile. Na czele tego państwa stał inka - władca absolutny. Następcą tronu zostawał syn władcy (ale niekoniecznie najstarszy) - decydowali o tym kapłani i arystokratyczne rody z Cuzco. Na podbitych terenach Inkowie nie niszczyli zastanych tam tradycyjnych struktur władzy, czy też elit politycznych i społecznych (a oddawali je pod kontrolę własnych funkcjonariuszy). Zakładali tam jedynie swoje garnizony wojskowe, budowali świątynie Słońca i sieć dróg. Pobierali też daniny. Inkowie prowadzili też politykę przesiedleń większych grup ludności (w celach ekonomicznych bądź politycznych). Podstawę gospodarki w państwie Inków stanowiło rolnictwo. Społeczeństwo w państwie Inków było zhierarchizowane (istniało wiele grup społecznych). Większość ludności stanowili wolni chłopi, którzy zamieszkiwali we wspólnotach plemienno - terytorialnych. Zobowiązani byli oni do uiszczania daniny na rzecz państwa. Ziemia pozostawała w dyspozycji częściowo chłopów (indywidualnie lub kolektywnie), a częściowo w dyspozycji instytucji państwowych. Oprócz rolników istniały też różne grupy społeczne, wyspecjalizowane w wytwarzaniu określonych produktów lub pełniących określone funkcje służebne (np. biegacze sztafety pocztowej). Podstawa gospodarki było rolnictwo (uprawiano głównie kukurydzę, ziemniaki, fasolę i paprykę, a także rośliny bulwiaste, komosę ryżową, dynię i inne). Hodowano też zwierzęta: świnki morskie, alpaki i lamy (lamy hodowano głównie do celów religijnych, ale też jako zwierzęta juczne i źródło wełny, ich mięso spożywano rzadko). W uprawie Inkowie starali się wykorzystywać duże zróżnicowanie środowiska naturalnego. W celu zwiększenia plonów budowali tarasy uprawne i rozległe systemy nawadniające. W razie potrzeby przemieszali też siłę roboczą i gromadzili zapasy żywności. Inkowie nie znali pisma, zatem niewiele wiadomo o ich systemie religijnym (tylko na podstawie świadectw archeologicznych i tradycji ustnej przekazów kolonialnych) Najważniejszym bóstwem był bóg Viracocha - Najwyższa Istota, stwórca świata, innych bogów, ludzi i zwierząt. Inkowie czcili też Słońce oraz mitycznych przodków. Boską czcią otaczano też władców: za życia i po śmierci. Do największych osiągnięć cywilizacyjnych Inków należą monumentalne kamienne budowle wznoszone z olbrzymich głazów bez użycia zaprawy murarskiej ( do naszych czasów zachowały się ruiny pałaców i twierdzy Sacsahuamán koło Cuzco, a także zespołów architektonicznych m. in. w Machu Picchu, Pisac i w Ollantaytambo. Koniec imperium Inków nastąpił w pierwszej połowie XVI wieku. W 1531 roku w państwie Inków pojawili się Hiszpanie z Franciszkiem Pizarrem na czele. Wykorzystali oni panujące w państwie Inków napięcia społeczne. Niewielki korpus ekspedycyjny (około 150 osób) dotarł w 1532 roku do obozu wojennego inki i wziął go do niewoli. W roku 1533 Atahualpa trzynasty władca Inków został skazany na śmierć i, mimo przekazania olbrzymiego okupu, zamordowany. W 1533 r. Hiszpanie zajęli stolicę państwa - Cuzco. W 1536 r. Manco Inka wzniecił antyhiszpańskie powstanie, jednak powstanie załamało się i Hiszpanie odnieśli zwycięstwo. Manco Inka schronił się w Vilcabambie, która Hiszpanie zdobyli dopiero w 1572 r. ostatni władca Inków - Tupac Amaru zginął z ich ręki.