PCHŁY, PCHLICE, APZS

Matka wszystkich pcheł żyła prawdopodobnie przed 60 mln lat i żywiła się krwią tygrysów szablozębnych i innych prehistorycznych ssaków. Przodkowe pchły ludzkiej żyli najpierw na borsukach i świniach. Dopiero gdy ludzie zaczęli się osiedlać i budować chaty, pchła przyszła do człowieka.

Pchły były plagą XIX wieku, kobiety nosiły pod bielizną specjalne pułapki na pchły, psy pałacowe miały odwracać uwagę pcheł. Indianie podpalali swoje chaty, gdy pchły były zbyt natarczywe. Indyjscy dostojnicy kazali podnosić swoje łóżka do góry na rzędach butelek, by spać poza zasięgiem pcheł.

Pchła przy skoku napina się jak kusza, przykuca i lepi muskułami swoich nóg 2 kuleczki z rezyliny, niezwykle elastycznej substancji. Potem wypuszcza ze spodniej strony ciała haczyk, który utrzymuje jej pancerz piersiowy w ściśniętej formie, a następnie katapultuje się.

Pchła ludzka wielkości około 2 mm może skakać na 200 mm wzwyż i 350mm w dal. Podobnym osiągnięciem byłoby, gdyby człowiek wniósł się ponad środkową nawę katedry w Kolonii. Godne uwagi jest także przyspieszenie pcheł – podnosi się 50 razy szybciej niż spacehuttle.

Pod względem anatomicznym pchła jest doskonale przystosowana do swojego środowiska. Spłaszczona po bokach, może z łatwością przecisnąć się między włosami a jej głowa podobna jest do eleganckiego dziobu okrętu.

Chitynowy pancerz pchły przypomina zbroję rycerską. Można przejechać pchłę walcem a ona wyskoczy potem spod niego.

W dawnych czasach pchły i wszy dokuczały ludziom w tym samym czasie. Jeden z autorów pisał „ Wszy są gorsze niż pchły, skaczą i ssą a przez ich skórę możemy zobaczyć naszą krew. Pchły skaczą i gryzą i są czyste i bardziej je lubimy” McCourt „Popioły mojej matki”

Gromada: Insecta – Owady

Rząd: Aphaniptera ( Siphonaptera ) - Pchły

• Ciało silnie schitynizowane i spłaszczone bocznie.

• Długie nogi skoczne.

• Brak oczu złożonych.

• Narządy gębowe kłująco – ssące.

• Na wardze dolnej pchły ( labium) są osadzone głaszczki, na przekroju lekko wklęsłe, któe połączone razem tworzą rynienkę, w której przesuwają się żuwaczki i warga górna tworzące razem tzw. Klujkę.

• Gardziel pchły działa na podobieństwo pompy ssącej

• epidemiologicznie, ważną rzeczą jest właściwość pcheł do szybkiej defekacji zwłaszcza po pierwszym ssaniu krwi

• pchły żyją dłużej w niskiej temperaturze niż wysokiej, na długość życia wpływa dodatnio stopień wilgotności – dlatego też wilgotne lato sprzyja namnożeniu pcheł.

• Pchła dziurkuje naszą skórę w regularnych odstępach i pije krew przez 20 do 150 minut

Rodzina: Pulicide

Rodzaj: Ctenocephalides

Ctenocephalides canis – pchła psia

Ctenocephalides felis – pchła kocia

Rodzaj: Xenopsylla

Xenopsylla cheopis – pchła szczurza

Ctenocephalides canis

• samiec – 1,5 – 22 mm

• samica 2,8 – 3,0 mm

• żywiciel – pies, kot, szczur, mysz

• u psów chorych, pozostających bez ruchu, jaja pcheł składane są na skórze, gdzie również rozwijają się larwy

Ctenocephalides felis

• samiec 1,5 mm

• samica 1,5 – 3,2 mm

• żywiciel – kot, pies, szczury, inne gryzonie, człowiek

Xenopsylla cheopis – pchła szczurza, pchła dżumowa

• pchła bezgrzebieniowa

• pasożytuje na szczurze wędrownym, śniadym i myszach

• występuje najczęściej w krajach o ciepłym klimacie Pochodzi z Indii, skąd została zawleczona na szczurze wędrownym

• jej rozwój przebiega najlepiej w temperaturze 21 – 27* jednakże warunki nowoczesnego budownictwa umożliwiają tej pchle zaadoptowanie się i życie w chłodniejszym klimacie

• w Polsce notowana na terenie Gdyni

• pchły gryzoni mogą pozostawać w opuszczonych gnizadach żywicieli do 10 miesięcy bez pokarmu zachowując w ten sposób zdolność do przenoszenia zarazków na zwierzęta osiadające w następnym sezonie.

• Jest ona najważniejszym przenosicielem pałeczek dżumy Yersinia pestis ze szczurów na ludzi

• na początku choroby puchną węzły chłonne i pękają po 5 – 7 dniach.

• 10 – 15% chorych umiera ponieważ bakterie zatruwają ich krew, a jeśli opanują płuca, to ludzie zarażają się drogą kropelkową.

• „czarna śmierć” wyludniła w 3 pandemiach w średniowieczu całe połacie Europy. Dla tych którzy przeżyli rozpoczęła się nowa epoka – renesans

• „Gdy Y. Pestis zdziesiątkowała ludność, zmalała konkurencja o pożywienie, schronienie i pracę, dla tych którzy przeżyli, pozostało bogactwo zmarłych”

• zarazki dżumy nie zostały wytępione. Występują nadal na wielu terenach USA, Kazachstanu, Chin, Indii

• żyją w szczurach, wiewiórkach ziemnych i innych dzikich gryzoniach i są przenoszone przez pchły tych zwierząt

• zarazki przyklejają się do aparatów gębowych lub zatykają jelito pchły: pchła wymiotuje i wypluwa bakterie do rany gospodarza.

• Dżuma szukała schronienia u człowieka dopiero wtedy gdy szczur umierał już na zarazę i jego wygłodzone pchły rzucały się na psy, koty, ludzi

Rodzina: Leptopsyllidae

Rodzaj: Leptopsylla

Leptopsylla segnis – pchła mysia

Rodzina: Ceratophyllidae

Rodzaj: Ceratophyllus

Ceratophyllus gallinae

Ceratophyllus gallinae

• samiec 2 – 2,5 mm

• samica 2,5 – 3,5 mm

• żywiciel – kur domowy oraz liczne ptaki domowe i dzikie, częsta u gołębi

• umiejscowienie – skóra

• chorobotwórczość – ukłucie powoduje świąd, zwłaszcza dokuczliwy dla kur wysiadujących jaja

Rząd: Anhaniptera ( siphonaptera) pchły

Rodzina: Pulicide

Rodzaj: Pulex

Pulex irritans – pchła ludzka

• jedna samica składa około 400 – 500 jaj z których po 3 – 10 dniach wykluwają się larwy

• okres larwalny ( 3 linki) trwa 7 – 14 dni ( zakres 9 do 202 dni) i powstaje poczwarka

• poczwarka otoczona jest oprzędem i drobinami kurzu

• owad doskonały wychodzi z oprzędu po 7 – 10 dniach ( zakres ( 7 do 239 dni)

• pchła dorosła karmiona krwią człowieka ( doświadczalnie ) żyje 500 dni a bez pokarmu 125 dni

Bezpośrednie następstwa żerowania pcheł

• różowe plamki z małym, ciemnym, krwawym punkcikiem po środku po kilkanaście ułożone blisko jedne drugich

• wykwit ten początkowo silnie swędzący utrzymuje się do 3 dni

• u osób wrażliwych mogą pojawiać się pokrzywkowate bąble lub rozlane rumienie

• wiele osób wrażliwych po około 1 – 2 latach zatraca prawie zdolność do reagowania na dalsze ukłucia

Miejsca wskaźnikowe u ludzi

• na odsłoniętych odzieżą częściach ciała

• zwłaszcza w okolicach pasa, barków, bioder na nogach

• larwy pcheł żyją w miejscach gdzie gromadzi się kurz, a które sprząta się rzadko: w szczelinach podłóg, pod dywanami, w starych materacach

• licznie mogą się pojawiać dorosłe pchły i ich larwy w teatrach, kinach, kościołach itp

• obecność pcheł w mieszkaniu można stwierdzić na podstawie plamek kału na pościeli

• Pulex irritans jest wektorem pałeczek Francisella tularensis wywołujących u ludzi tylaremię

• kto w dzisiejszych czasach złapie pchłę ludzką zdobędzie rarytas zoologiczny. Jest to gatunek zagrożony wyginięciem, który znika w workach odkurzaczy

• to, że pchła ludzka spędza większość czasu nie na swoim gospodarzu, lecz na podłodze, stał się w dobie odkurzacza jej przekleństwem, ponieważ jej gniazdo z jajeczkami i larwami stało się łatwą zdobyczą.

• Kocie kocyki i psie kosze stanowią dalece spokojniejsze biotopy z dobrymi szansami na rozwój

• wpisana jest na czerwoną listę zagrożonych zwierząt i roślin

Rodzina: Tungidae

Rodzaj: tunga

Tunga penetrans – pchła piaskowa

• ojczyzną pchły piaskowej są tropikalne i subtropikalne tereny Ameryki, skąd została zawleczona do Afryki

• spotykana również w Indiach i Chinach

• pchły mogą masowo występować na plażach, stajniach, gniazdach zwierząt i zaniedbanych higienicznie domach

• samica wchodzi pod skórę żywiciela, składa na zewnątrz kilka tysięcy jaj opuszcza żywiciela i ginie

• pasożytowaniu pchły towarzyszy bardzo silny świąd oraz stan zapalny

• podrażnienie skóry prowadzi do obrzęków i bolesnych owrzodzeń

• w Ameryce Płd. Często zdarza się powikłanie tężcem lub zgorzelą gazową

• może dojść do samoistnej amputacji palców u nóg

Pchły jako przenosiciele chorób

• dżuma

• tularemia

• bruceloza

• wąglik

• trąd ludzi i szczurów

• dur plamisty

• dur endemiczny szczurzy

• nosacizna rzekoma

• salmonellozy

• myksomatoza królików

• trypanosomy

• kokcydia

• larwy Dipylidium caninum

• Hymenolepis diminuta

• hymenolepis fraterna

Przykładowe substancje i preparaty przeciwpchelne

• karbaryl ( pularyl)

• bromfenwinfos ( ektifo)

• imidakloprid ( adventage)

  • nowa grupa związków chemicznych – chloronikotynyle

  • działa poprzez zakłócanie przewodnictwa w nerwach owadów

• lufenuron ( program)

• fipronil ( frontline, fiprex)

  • wprowadzony w 1995 roku w preparacie Frontline, działa kontaktowo zabijając pchły natychmiast po opadnięciu przez nie psa lub kota. Zapobiega to ukłuciom zwierząt przez owady

  • blokuje on przepływ jonów chlorkowych w regulowanym przez GABA kanale jonowym komórek nerwowych bezkręgowców

  • działanie fipronilu jest wysoce specyficzne dla receptorów GABA bezkręgowców co warunkuje pełne bezpieczeństwo dla kręgowców.

  • Słabo rozpuszcza się w wodzie a bardzo dobrze w tłuszczach dzięki czemu równomiernie rozprzestrzenia się w bogatych w tłuszcze strukturach skóry i następnie gromadzi się w gruczołach łojowych

• insektycydy pyretroinowe ( exspot spot – on)

• awemektyny ( stronghold)

ATOPOWE ZAPALENIE SKÓRY

Atypowe zapalenia skóry są często wywoływane przez pchły. Najczęściej występują one u psów jako Alergiczne Pchle Zapalenie Skóry gdyż stwierdzono u nich wrodzoną predyspozycję do występowania tych schorzeń