ZARODKOWY ROZWÓJ, rozwój embrionalny, okres życia zwierząt i człowieka obejmujący rozwój zarodka; u większości w rozwoju zarodkowym wyróżnia się etapy: zapłodnienie, bruzdkowanie, gastrulacja (w jej wyniku powstają listki zarodkowe) oraz organogeneza.
1. ZAPŁODNIENIE - połączenie się gamety męskiej i żeńskiej, najczęściej plemnika i komórki jajowej; powstaje zygota - diploidalna, dająca początek nowemu organizmowi.
2. BRUZDKOWANIE - segmentacja, kolejne podziały jaja w pierwszym etapie rozwoju zarodkowego zwierząt i człowieka na coraz mniejsze komórki, aż do powstania blastuli; w czasie bruzdkowania ani masa zarodka, ani objętość nie wzrastają.
3. GASTRULACJA - proces przekształcania się zarodka zwierząt i człowieka ze stadium blastuli w gastrulę; polega na przemieszczaniu się komórek w obrębie zarodka i wyodrębnie-niu listków zarodkowych, początkowo 2 - ektodermy i endodermy, następnie także trzeciego - mezodermy. LISTKI ZARODKOWE - warstwy komórek zarodka człowieka i zwierząt w stadium gastruli; u większości 3: ektoderma, endoderma i mezoderma.
EKTODERMA:
1) zewnętrzny listek zarodkowy, zewnętrzna warstwa komórek zarodka zwierząt i człowieka w stadium gastruli; z ektodermy powstają - układ nerwowy, naskórek;
2) zewnętrzna warstwa ciała jamochłonów.
ENDODERMA:
1) wewnętrzny listek zarodkowy, wewnętrzna warstwa komórek zarodka zwierząt i człowieka w stadium gastruli; z endodermy powstają przewód pokarmowy, płuca, niektóre gruczoły dokrewne;
2) wewnętrzna warstwa ciała jamochłonów. MEZODERMA,środkowy listek zarodkowy, środkowa warstwa komórek zarodka w stadium gastruli; z mezodermy tworzą się wszystkie rodzaje tkanek łącznych, tkanka mięśniowa i nabłonek surowiczy
4. ORGANOGENEZA tworzenie się i rozwój narządów w czasie rozwoju zarodkowego i larwalnego; u kręgowców najwcześniej powstaje zawiązek układu nerwowego i narządów zmysłów GASTRULA - wczesne stadium rozwojowe zarodka zwierząt i człowieka, złożone z 2 (np. u jamochłonów) lub 3 tzw. listków zarodkowych (ektoderma, endoderma, mezoderma) powstających w procesie gastrulacji; może mieć postać woreczka (z 1 otworem - tzw. pragębą, prowadzącą do jamy gastruli - tzw. prajelita, czyli gastrocelu) lub tarczki; z każdego z listków w dalszym rozwoju powstają określone tkanki i narządy. BLASTULA -wczesne stadium rozwojowe zarodka zwierząt i człowieka powstałe w wyniku bruzdkowania; przeważnie kulisty pęcherzyk o ścianie (blastoderma) zbudowanej z jednej lub kilku warstw komórek (zw. blastomerami) otaczających jamę blastuli, tzw. blastocel (czyli pierwotną jamę ciała), która jest wypełniona galaretowatym płynem; u zwierząt, których jaja zawierają dużo żółtka (np. ptaki), blastula ma formę tarczki pływającej na żółtku (dyskoblastula), blastula ssaków - tzw. blastocysta.